Қазақ аниматорлары сұрықсыз бейне – Спанч Боб туралы мультфильмді балаларға түбегейлі көрсетпеу туралы бастама көтеріп жатыр. Айтуларынша бұндай анимациялық фильмдер ұрпақ болашағы үшін қауіпті әрі отандық мультфильмдердің көрсетілуіне кедергі келтіріп отыр.

Шілде айының, ысыған күні. Он беске толған кезім. Үйдің көлеңкесінде отырмын, ойымда суға барып түсіп келу. Жаяу емес, қара биені жайдақ мініп алып, ауыл шетіндегі су бөгеуіне бару. Ол үшін биені жайылып жүрген жерінен ұстап, жүгендеу керек. Әкем қалаға, нағашы апам көрші үйге алаша құрып беруге кеткен, анам жұмысында. Үйде өзім қожамын. Сондықтан қорықпастан өз ойымды іске асыра бастадым.

Кім-кімнің де өмірінде бүкіл шаблондары морт сынып, әлемге басқаша қарайтын кездері болады. Оған себеп те әртүрлі. Біреуге кітап, біреуге фильм. Біреуге түсіне аян келеді. Төмендегі жазбаны 2008-жылы жариялағанмын, қағаз баспаға да менің рұқсатыммен шыққан болатын.
Мынау редакциядан өтпеген нұсқасы, қатты әсердің үстінде жазғаным білінеді. Мүлде басқа стиль, мүлде басқа Гаста. Қазір олай жазбаймын, жаза да алмайтын сияқтымын. Өйткені, тап сондай әсер беретін, тап солай таң қалдыратын дәнеңе кешіп жатқаным жоқ.

***

Құдалыққа күйеу жолдас болатынымды білмеген едім. Аяқ астына жиналдық та, кеттік.
Басымда: *Ой бір қыдырыстың түбін түсіреміз -ау!*, *Қыз-жолдас сұлу ма екен е? Бүгін кімнің басын айналдырады екем! Тәәк, ертең жұмыс, бүгін көп қыдырмайық!* — деген сияқты бір-бірімен алысқан пенделік ойлар…

(Жалғасы. Басы — «Профессордың өлімі»)

«Шегетін де дым жоқ қой мұнда!»© Akzere

Шырылдаған телефон дауысы алыстан талықсып жеткен. Тұрмас та еді, әйелі «Альв, Альв, сені телефонға шақырып жатыр» деген соң барып, майкасын көтеріп, бір бүйірін тыр-тыр қасыған күйі асүйдегі қызыл телефонға беттеді.

"Әбеке, мектепке келіңіз тездетіп. ОблОНО-дан адамдар келеді. Қазір. Әлі шықпапты, жаңа Уна Жібековна хабарласты". Тәрбие ісі жөніндегі меңгеруші самбырлап қоя берді.

"І-і-і… Қазір… ана… не...", — ұйқысын аша алмаған күйі бұл қолымен бақша жақты көрсетіп сөйлеп кетті, — «Айнәзиға айт, қағаздарды бір қарасын. Сосын жақын тұратын оқушыларды үйлеріне жібер, костюм, блузкаларын киіп келсін. Алдыңғы қатарларға отырғызар. Таак… Техничкалар само собой… Е-е-е… Пока осы. Сосын жақсылап тамақ дайындап қойыңдар».

Күндердің күнінде жайық жағалауында таза ауамен тыныс алып жүрдім.Бір екі жастардың бір-бірімен ұрсысып жатқанын көрдім. Сыртқы келбеттерінен қарасам, екеуі әлемдегі ең тату жұп секілді.Содан екеуінің керісіп жатқан сөздерін шала естіп, ішімнен ойландым. Шіркін осылар танысқанда бір-бірін ұнатты, сүйді бірақ ішкі сырын білмеді.Оның себебі жүрек лүпілін тыңдамауы шығар. Әлде мінездері жағынан ба екен? Жоқ. Олар үнемі сөйтіп бет жыртысып қалған болар.Екеуі ертен үйленсе, отбасы құрса, ұрысқан әртүрлі оқиғалардың бәрі артта қалмақ.Мен ойлаймын қазіргі кезде қанша жұрт ажырасып тынып жатыр. Неге? Бұл мәселе қараусыз қалады.Тіпті ойыма не келіп кетті?! Мүмкін бір-бірін сүйседе отбасы құрған ол адамның бақыты емеспе? Өйткені әрбір жанның өмірдің мәні қызығы отбасының тату тәттілігі.Осы кезде отбасын құрған адамдар жүрек мейірімдері жарысу үшін демек тәрбиенің өсуінен шығар.

Апай:
-Тақырып түсінікті болса, деп жатқанда қоңырау шыр ете тусті.Оқушылар абыр-дүбір сыныптан шығып барады.Ал Арман болса партасынан қозғалмайды.Апайы Арманға:
-Арман, сабақ аяқталдығой кеш түсіп кетпей тұрғанда уйіңе жетіп алсаңшы.Ата-анаң уайымдап қалар!
— Әттең, солай болсағой!-деп сөмкесін арқасына іліп алып сыныптан шығып кетеді.Әр түрлі ойға батып уйінеде жетті.Уйге кіргенде баяғы сол тыныштық, баяғы сол мұңлы көңіл.»Мүмкін анам мен әкем жұмыстан ерте келер» деген үмітпен алдырына тағамдыда әзірлеп қойды.Сағатқа қарай-қарай шаршаған ол, анасына өзі хабарласып:
-Ана,қашан келесіздер? Мен тамақтыда дайындап қойдым.Ең бастысы тез келіңдерші
-, деп жатқанда анасы Арманның сөзін бөліп:
-Балам, тоқтай тұр.Біз әкең екеуміз дереу жұмыстарымызбен басқа қалаға кетуіміз керек.Қазір қасыңа әжең барады, уйде бол жарайма?-, дегенде
-Мен ешкімге керек емеспін, мағанда ешкімнің керегі жоқ-, деп ашуға бой алған Арман тұтқаны қойып тастап уйден жүгіріп шығып кетеді.»Мен неге жалғызбын?! Басқа балалардың басынан сипап арыстаным деп еркелетер әкесі,құлыншағым деп қойына алатын аналары қасында.Ал менің әке-шешем неліктен әр уақытта меннен алшақ жүреді?! Тым құрығанда қасыма демеу болар бауырымда жоқ»
Ойға шомыла жолдан өтіп бара жатқанда, улкен жылдамдықпен келе жатқан мәшиненің қасынан қалай тап болып,қалайша ауруханадан бір шыққанын сезбейде қалады.
Ұшаққа мініп бара жатқан кезде әкесінің ұялы телефоны соғады.Бұл хабарды естіген анасы мен әкесі жұмыстарын тастап, дереу ауруханаға жетеді. Баласының көзі жасқа толы кейпін көрген анасы өз қателігін бірден тусінеді.

Бұрын Кеңес өкіметінің кезінде, әрбір мамандықтың қажеттілігін, әрбір колхоз бен совхоздың қажеттілігін үнемі халық санасына құйып, үгіттеп отырушы еді. Есесіне етікшіден, пеш жағушыға дейін әрбір «совет» азаматы өзін елдің дамуына үлес қосып жүрген, демек өмірінің мағынасы бар, қоғамның маңызды бір бөлігі сезінетін.

Қазіргі телевидение, ойын-сауық газет жорналдарының көбі адамның түбегейлі мақсаты шетелде тұру, немесе «жұлдыз» болу, бизнес корпорацияның топ менеджері болу, пластикалық хирург болу екендігіне екпін салып, дизайнер, қыртым-сыртым тағы басқа сыртқы жылтыраққа қатысты арман қиял тамырына су құйып отыр. Бәріне универсал жауап — заман талабы солай!

Әкесі тоңмойын баласына келіп:
— Балам-ау, балық аулап, сатып кәсіп қылсаң нетті? — десе, баласы:
— Қойшнақ, ондай жұмыстың — шешесін! — депті.
Әкесі тағы бірде келіп:

Туарег халқының әфсанасы: "Өсиет"

-Еее шешесстің, менің де демім бітті. Келіңдер нақтың, бір өсиет айтайын — депті хал үстіндегі шал балаларына. Он төрт баласы дереу жетіп келіпті.
— Маған бір шыбық әкеліңдер!-депті шал. Балаларының бірі дереу бір тал шыбық әкеп беріпті.

Адамдар туғанынан әр-түрлі жағдайларда өсіп-өнеді. Бірінің пешенесіне бақуатты, психологиялық ахуалы жақсы отбасында туу жазылса, екіншілері Мегамозгтай онша емес ортаға түседі. Сөйтіп түрлі адамдардан түрлі тәрбие көреді. Осы орайда туған қияли ой: болашақта үкімет (сірә, бүкіл әлемдік үкімет) жаңа туған сәбилерді бір жерде, бір ортада өсірсе. Балалардың барлығына тең, шынайы адам болуына жақсы жағдайларда өседі. Бұл арада мынадай мәселелер тууы мүмкін: 1) қай ата-ана өз баласын «инкубаторға» берсін; 2) балаларға көз алдында көріп жүретін отбасы моделі керек. Болашақта өздері жанұя құру үшін. Сондықтан да осы ойды тек қиял деп қабылдау керек.

Сурет мына жерден ұрланды

Киностанның презентациясынан кейін бардық қой…

Таңдау болды: не мультик «бунт ушастых», не фантастика/экшн «люди Х», не осы «древо жизни»…

Ауыр фильм болғандықтан шығып кеткендер(нақтырақ: кеткен — Қарасақал ғана болды), пысылдап, не кетерін білмей, не қаларын білмей отырғандар да болды…

Мен фильмде екі мәселені ашып айтқысы келгенін айтар едім… 1) Құдай тақырыбы. 2) Тәрбие мәселесі.

Сүйіспеншілік, сенім, қолдау, қорғау көрген бала өзіне сенімді, ашық-жарқын және ақжүрек болып өседі. Алдау-арбауға ұшырап, қағажу көріп өскен бала жігерсіз, сенімсіз, ынжық болады.

Көңіл бөлінбей өз бетімен өскен балалардың әлсіз, зиянды

Бір бейбақ өзінің ақылшы досынан жаман ойлармен, бықсық пиғылдардан құтылудың амалын сұрапты…
Сонда досы оған: өзін-өзі биік тау, ал ойларымен түрлі пиғылдарын сол таудың шыңынан құлап ағып жатқан лас, қарасудан тұратын жылға ретінде елестету

(Бұрын жарияланған.)


 
Қазір осындай әңгіме көбейіп кетті: www.kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=36804

Қазір десем қателесемін-ау бұл әңгіменің тарихына тереңірек үңіліп, ғаламтордан мынадай деректерге кезіктім.

Мен сабақты 6 сыныпқа дейін орташа оқыдым. Қазақтар бас ал десе шаш алады. Баяғы Сәбет Өкіметі орыстардың билігінде болса да, қазақтар орыстардан бетер асырып тұрып бағынатын соның ережелеріне.
Орыс мектебінде ең басты назар білімге бөлініп жатқанда, бізде ең басты назар балаларды «авторитарлы Сталиндік режиммен басып» ұстауға бағытталған болатын.
Бәрімізді үшінші сыныпқа дейін тақырбас қып қоятын. Әкем хат жазып, «баламның басындағы биттерге дәрігер ретінде өзім жауап берем» — деп индивидуалдығыма сәл де болса үлес қосты. Бесінші сыныпқа дейін шеренгамен шагайттап, жақсы оқитындарды алдына отырғызып, үшке оқитындарды кемсітіп, қатты алалайтын.

1. Ұлым, сұлу әйелге сүйсінем деп жанарыңды жоғары көтерме, өзіңдікі емес сұлуға сұқтана қарау жараспайды. Көп адамды әйелдің сұлулығы құртқан, өйткені сұлудың махаббаты күл қылып күйдіріп жіберетін жалын іспетті.