Уақыт өтеді, бір толқынның орнын келесісі басады. Блоггинг те солай. Бұрын белсенді жазып жүрген кей блогшының жазбасын қазір таппайсың. Оның ішінде блогосферадан жоғалып кету жігіттерден гөрі қыздарға көбірек тән сияқты. Себептері де түсінікті: жанұялық өмір, уақыт тапшылығы, қызығушылықтың азаюы т.б. кете береді. Тіпті өзімнің де блогыма тек блогиада басталғалы жан кіре бастағаны өтірік емес. Дегенмен сырттарынан бал ашпай, бұл туралы «ғайып болған» қыздардың өздерінен сұрауды жөн көрдім. Олардың бірқатарынан «Блог жүргізбей кету себебі неде?» «Блог жүргізуді жалғастырмақ ойы бар ма?» деген сияқты сауалдарға жауап алдым.

---

Астаналық Айжан Сапарова (Aizhantabyn ) бір кезде WordPress-те қыздардың сырласу орнына айналған «Қыздар әлемі» атты блогтан бастап, кейін осы Керекинфо блогтұғырында ақ қонжығының сапалы фотоларымен, әдемі ақ өлеңдерімен әйгілі болды. Содан соң Массагет порталында күні кешеге дейін түрлі тақырыптағы жазбаларымен бөлісіп келген сұлу кенет ұшты-күйлі жоқ болып кетті, тіпті Фейсбуктен де таппай қалдым. Астанада өткен «Блогкемп-2012» шарасын үйлестірушілерінің бірін Инстаграмда «тығылып» жүрген жерінен ұстап алдым

«Блог жазбай кетуімнің басты себебі — уақыттың тапшылығы, оған қоса еріншектігім де бар. Алдағы жоспарда блог жүргізуді жалғастыру ойымда бар, алдымен өміріме біраз өзгерістер енгізіп алайын. Фотоблог форматында «аспаздық» тақырыбында жазғым келеді. Анығы – сапалы мәзір және сапалы сурет.»

---

Германияда қызмет бабымен тұрақтап қалған аруымыз Сымбат Айжарық (Simona ) WordPress блогтұғырында сол жақтан күнделік жүргізіп, арасында қыздарға келбет пен сымбат сырлары туралы жазбаларын арнап қоятын. Керекинфодағы пікірталастарға қатысып тұратын, енді қарасам блогы соңғы рет 2013 жылдың желтоқсанында жаңарыпты. Дегенмен Simona Фейсбук парақшасында әлі де неміс халқының өмір салтындағы өзгешеліктер туралы бөлісіп тұрады.

«Блог жүргізуге уақыт жоқ, әрі Муза апай шаршап калған  Оның үстіне жалпы қазақ қоғамында өмір сүрмеген соң, оқырман қауым рухани немен қоректенетінін анық білмеймін. Қазнеттен алыстап кеттім. Негізі блоггер тұрмақ, колумнист боп кеткім бар. Қызықтыратын тақырып: «Қоғамға 40 жерден тыйым».

---

Бір кездегі «Балғырған» және "Қолөнер" блогтарының иесі Салтанат Мұратбекованы (Balgyrgan) қазіргі жастар біле бермес. Алматы қаласында өткен ең алғашқы, ең ыстық блогкемптің басы-қасында жүрген белсенді қызды қазір әлеуметтік желілерден де табу қиын. Әйтсе де Инстаграмға баласының суреттерін салып тұрады екен. Салтаның жауабы қысқа да нұсқа болды:

«Блогты қойған себебім — тұрмыс құрдым, ал ол жақта көп уақыт жоқ. Жоспарым — көп бала табу »

---

Астаналық Виктория Әлжанова (Karakyz ) да күнделігін WordPress блогтұғырында бастап, кейін Керекинфода сирек те болса өте-мөте құнды ақпаратпен бөлісіп отыратын. Соңғы «АҚШ құқық мектептеріне магистратураға оқуға түсу» атты жазбасы талай үміткерге көмек болғаны анық. Сол постты жаза сала АҚШ-қа оқуға кетіп қалған «Қарақызымыз» (негізі әппақ) қуанышымызға орай араға бір жыл салып қатарымызға қосылды.

«Блог жүргізбеу себебім ретінде бірінші келген ой «уақыт» болған еді. Бірақ, ниет болса, уақыт табуға болатыны еске түсті. Ең басты себеп — шабыттың, стимулдың, мотивацияның жоқтығы. Бұрын блог жүргізіп бастап келе жатқан кезде (2007 жыл) қазақша контент өте аз еді, сол қазақша контентті көбейту мақсаты итермеледі, күшті мотивация болды. Қазір жағдай өзгерген, кез-келген қазақша жазба «фурор» тудыратын заманы өткен. Белгілі бір мақсат, мотивация болмаса, стихиялық түрде блог жүргізгім келмейді.
Блог жүргізуді жалғастыру жоспарда бар. Енді соны құнттау керек Тақырыпты өзім өмірде не қызықтырады, сол бойынша таңдаймын. Мысалы, салауатты өмір салты, дұрыс тамақтану, спорт. Себебі дәл қазір мен үшін өзекті тақырып — денсаулық.»

---

Сонау көне Керекинфодан келе жатқан атыраулық сұлуымыз Анар Қартқожақова (Gulistan ) жаңа Керекинфода гүл өсіру сырларымен бөлісіп, шетелдік сапарлары туралы фоторепке қарық қылып қоятын. Ал қазір тұрмыста, оны тек Фейсбук пен Агенттен табасыз.

«Блог жүргізбей кеткен себебім – бірінші кезекте ортаның өзгеруі. Жаңа толқын жаңа бағдарлама, мақсат, бағдармен келеді де, әдетте оның алдыңғысы көп сұранысқа ие болмай қалады. «Оқырманы жоқ блог жетім» осы жерге дөп айтылғандай. Блог жүргізуді жалғастыру жайында ойлар бар, бірақ нақты жоспар жоқ. Тақырып бір бағытта болғанын қалар едім. Гүлдер тақырыбын ауқымын кеңейтіп жазуға болады. Басындағыдай емес, қазір сұраныс форматы өзгеріп келеді. Сосын халықтық педагогика қызықтырады.»

---

Қатарымызға кейінірек қосылса да Керекинфоның жұлдызына айналып үлгерген Маржан Тулеева (madlen ) Алматы қаласында өтетін шаралар афишасын тиянақты түрде жазып тұратын. Талай кемптің ұйытқысы болып жүрген, Астанада өткен «Блогкемп-2012»-ге алматылықтарды ұйымдастырып, «жинап» әкелген Моржығымыз кейін тұрмысқа шықты да, блогты тастады. Ой, жоқ, басқа да себептері бар екен

«Блог жүргізуді бастамай жатып тоқтатып қойдым. Маған блогтан гөрі сол блогтың авторы қызық. Реалдағы қарым-қатынас маңыздырақ. Керекинфодан өзіме достар тапқанда жазуды қоя салдым.
Дегенмен блог жүргізуді жалғастырғым келеді. Бірақ ол үшін ойды жинақтау керек. Жазған затына жауапкершілікпен қарайтын блогерлер аз. Не жазсам да өзім білем дейтіндердің қатарына косылғым келмейді. Соны білмегендіктен жалғастыра алмай жүрмін. Алматы мен басқа қалалардағы сервис туралы жазғым келеді. Оған көп ізденушілік, креатив және уақыт керек. Жауапкершілікпен қарау керек. Қазір ондай жағдай жоқ »

---

Дегенмен, қарап отырсақ, үміт жоқ емес сияқты. Қыздардың дені блог жүргізуді жалғастыруға ниетті екен. Әсіресе тақырыптық блог жүргізгілері келетіндігі ерекше көңіл қуантады — салалық блогтар Қазнетте әлі де аз ғой.

Қыздар, блогтарыңды жаңартыңдаршы! Сағыныппын...

Суреттер қыздардың әлеуметтік желілердегі парақшаларынан алынды.

«Блог жүргізгеннен блогерге не пайда?»
Дәл осы сұрақ көпті мазалары сөзсіз. «Жарнамамен күремесе де, қасықтап ақша табуда» тұрғысындағы жауапты айта алмағандықтан (әзірге ҚазНетте жарнама жағынан табысты болған блогерді көрмедім), «Көзін тапқанға кез келген істе пайда бар,» — деп-ақ құтылуға болады.

Иә, шынында да, біле-білген жанға блог жүргізу — үлкен мектеп. Қандай да бір тақырыпты тарқатып жазу үшін әбден ізденеді, оқырмандарына қызығырақ пост ұсыну үшін ізденістен алған ақпараттарын тәжірибеге ұластырады. Соңында өзі ізденіп, өзі қаныққан сол тақырыпта әбден шыңдалып, маман боп шыға келеді.
Жазып жүрген салада шеберлігін әбден арттырып, еңбегін табыс көзіне айналдырып отырған жандар аз емес. Блогтан бизнеске қарай бет алған Қазнеттің бірнеше блогері жайлы біле жүріңіз.

---

Лаура Мырзақоңырова, Дәмді әлем
— Күнделікті пісірген тамағымды, тәттілерімді Инстаграмдағы парақшама жүктеп жүрдім. Фолловерлерім қалай пісіргенімді жиі сұрайтын, пікір қылып бір-екі рет жазған соң басқаша жол іздей бастадым. Сөйтіп, damdialem.blogspot.com блогымды ашып, мәзірлерді сонда жазам деп шештім. Басында блог жүргізу, оны оқырмандардың талқылап, «рецептті» тағы сұрауы маған өте қызық болды. Аз уақыт ішінде блогыма неше түрлі тағамның мәзірі толып қалды. Өзім білетін тағамдар қатарын толықтыру үшін, блогыма жаңа мәзір салу үшін барынша іздендім, көп нәрсе үйрендім. Блогымды оқып, сол арқылы танысқан құрбыларым тапсырыс бере бастады. Біреуден біреу естіп, тапсырыс берушілер қатары да көбейді. Жеткізу мүмкіндігім болмағандықтан Ақтаудың ішінен ғана тапсырыс қабылдаймын. Көбіне кішігірім отырыстар мен туған күндерге тәттілер, торттар пісіремін. Үлкен тойға да тәттілер дайындап беруімді өтініп жатады, бірақ көп көлемде дайындайтын үлкен ыдыстарым жоқ. Оның үстіне, мұғаліммін, уақытым да көп емес. Тапсырыстарды түнде дайындаймын, себебі, екі баламды ұйықтатып барып жасамасам, әр нәрсені шұқып, маза бермей қояды. Табысым жаман емес, азық-түлікке кеткен ақшаны есептеп, екі еселеймін — бағасы шығады. Қазір блогымды сайтқа үлкейтіп жатырмын. Алдағы уақытта жеке ісімді кафетерий ашудан бастап, үлкен мейрамханаға дейін ұлғайту ойда бар. Бизнесім жүріп кеткенде де блог жүргізуді тастамаймын. Оқырмандарымды далада қалдырғым келмейді.

---

Өркен Кенжебек, Өркеннің өрнегі
— Алғаш блог деген дүние барын 2008 жылы білгем. Қазір «Астана ақшамы» газетінде журналист боп істейтін Әділбек Жапақ желкелеп апарып, бір интернет-кафеден жеке блогымды ашып берді. Сондағы паролім есте қалмапты. 2009 жылы Асхат Еркімбай тағы бір ашып берді. Тағы ұмыттым. Қашан саналы түрде өзім қызығып, 2010 жылы мамыр айында Асхат пен Есенгүл Кәпқызы өткізген семинарға қатыспайынша, ұмыта бердім. Содан бері төрт жыл… Шеберліктің шыңына жеткен жоқпын. Шыны керек, 2010-2011 жыл аралығында 1-1,5 жылдай блогингтің құмарына түсіп, түн ұйқымызды бұзып, күніне 4-5 жазба жазған дәурен өтті. Кейін құмар басылды. Есейдік пе, білмедім, сайт ашып кеттік. Қазақтілді блогерлер әлі кәсіби бизнес жолына түскен жоқ. Бірақ, былтырдан бастап өзімді медиалектор ретінде позициялауды жөн санағам. Қанша дегенмен, сайт ашқан, жапқан, газет-ТВдағы 7 жылдық тәжірибеміз бар. Соны бөлісейін әрі «бере жатса, артық тиын қалта теспес» деп, лекторлыққа кіріскенмін. Ұсынысты ең бірінші Яков Федоров досым айтты. "Қазақстанның әр түкпіріндегі 13 Назарбаев зияткерлік мектептерінің оңтүстік-батыс жағын мен алсам, солтүстік-шығыс жағын сен алсаң," — деді. Келістім. Семинарларымды барынша қызықты өткізуге тырысқанмен, тақырыбым – саяси болғандықтан ба, сәл ауырлау өтеді. Көбіне семинар тақырыптарым – блог ашу, блогты жүргізу, жаңа медиа талаптары, әлеуметтік желілердегі медиамінез-құлық, журналистің ақпарат іздеуі, оның ұстанымы және т.б. Бізде қазақ тренер шықса, ол міндетті түрде ақшасыз, тегін семинар өткізу керек секілді көрінеді. Егер ақша деп қалсаң, онда сен — оңбағансың, патриот емессің. «Әй, уақытым бар, дайындығым бар,» — деп айтайын десең, түсінбей қалады көбі. Бірақ, жайлап сеңді бұзып келеміз. Бұрын әр семинарыма 10 мың алсам, қазір сол соманы 5-6 есеге көбейте салсаңыз, табысымыз шамалап қалады. Кейін бизнесім мықты боп жатса, блог жүргізуді тастауым мүмкін. Әлішер Елікбаев секілді әр семинарға кемі 1000-1500 доллардан берем деп жатса, блогты тастау… зәшем, ол қиын емес.

---

Әйгерім Бегімбет, Әйгерімнің блогы
— Блогымда жазылып жүрген посттардан бөлек «Фотогалерея» деген айдар болды. Сол жерге түсірген суреттерімді салам да, артынша ұнатпай қалып, өшіріп тастаймын. Солай біраз уақыт салып, өшіріп жүрдім. Блогыма жақсы сурет салу үшін достарымды, көрші-қолаңдарды, айналамдағының бәрін суретке түсіріп, машықтандым, тәжірибе жинадым. Биыл көктемде ғой деймін, Шымкенттегі жекеменшік газет фотограф болып жұмыс істеуге шақырды. Мені Гугл арқылы тауыпты. Сонда қызмет етіп жүріп, таныстарыма, достарыма 10 тойды тегін түсіріп бердім. Мақсатым — білмегенімді үйрену еді. Қазір дос-жарандарымның тойына тегін барғанымнан бөлек, бір тойды бастан-аяқ түсіріп, барлық суретті флешкаға жазып бергенім — 5000 теңге, ал, альбом жасау 15 мың теңгеден басталады. Түсірген суреттерімді флешкасына жазып берген соң өшіріп тастап отырады екем, дұрыс емес. Тимур аға (Бектұр) «суреттеріңді жина, сайт ашып берем,» деген. Ол сайтты өзіме PR үшін пайдаланамын, ал блогты тастамаймын.

---

Райхан Әкімбаева, Еркеқыз
— Керекинфо сайтына алғаш тіркелгенімде сондағы блогерлердің жазғанына қарап шабыттанып, қыз балаға арнап тоқыған дайын көйлегімді ілдім. Көйлек сүйкімді шыққан болса керек-ті, ең алғашқы тапсырыс та көйлек болды. Алғашқы постыма көптеген мақтау пікірлер жазылды, сол пікірлер мені ары қарай тек қана блог жазуға емес, сонымен қатар, тоқыма тоқуға да шабыттандыра түсті. Бір-екі постымнан кейін-ақ тапсырыстар түсе бастады. Алматылық блогер қыз өзіне саусақсыз қолғапшаға (митенки) тапсырыс берді. Бұрын-соңды ондай тоқымаған мен үшін жаңалық болды, ізденуіме тура келді. Әркез бір көйлектің схемасын іздеп отырып, басқа жаңа дүниелерге тап боласың. Көбіне кішкентай ұл-қыздарға тоқығандықтан жаңа дүниелер көзіңнің жауын алып, тоқымасыңа қоймайды. Байлыққа батып кетпесем де, пайдасын көріп жатырмын. Қазір жаз болған соң тапсырыс аз, күн салқындағанда көбейеді. Кейде физикалық жақтан үлгермей қалып жатамын. Жеке дүкен ашу ойымда болғанмен, нақты жоспар жоқ. Әзірге осы темппен-ақ қолымды шынықтыра берейін. Тапсырыстар тым көп болып жатса, дүкен емес, фабрика ашып жіберемін-ау… Шымкентке көшіп келгенімізде интернетке шыға алмай, блог жазуым тоқтап қалған-ды. Содан бәсеңдеп қалдым. Кейін жазып көрдім, бірақ бұрынғыдай алып-ұшып тұрған шабыт болмаған соң ба, қалды. Блог жазуыма еш кедергі жоқ, тек жалқаулығым басып тұр.

---

Айжан Кәрібаева, Кербезful
— Менің салам видеоблог болған соң, ең алғашқы видео түсіре бастағанда «бьютиблогты міндетті түрде жасап көремін» деген ой болған. Өйткені, қазақтілді аудиторияға дәл осы сала жетіспейді деп ойлаймын. Қазірше бьютиблог саласын видеоблогыма енді-енді қосып келе жатырмын. Екі видеом бар, бірінде кешкі макияж жасау жолын көрсетсем, екіншісінде шаш үлгісін, маникюр жасау бар. Ең бастысы, өз тәжірибеңмен бөлісемін, өзіме көмектесетін, өзім қолданатын нәрселерді жеткізіп отырамын. Негізі хоббиді кәсіпке айналдыру тек дұрыс ойға, икемге байланысты. Сол себепті бьютиблогымды бизнеске айналдыру жоспарда бар. Қазірше оған тек жақсылап негіз салу керек. Баян (тәтем) екеуіміздің онлайн-дүкеніміз бар. Ол жерде қыздардың әшекейі, көзілдіріктер, сұлулық пен сәнге арналған бұйымдар сатылады. Онлайн-дүкеніміз Инстаграм арқылы жұмыс істейді, енді оны бьютиблогпен байланыстыруымыз керек. Оның барлығы біраз уақыт пен тәжірибені керек етеді. Өйткені, бұл — Баянның да, менің де негізгі жұмысымыз емес. Тікелей онлайн-шоптың табысы жап-жақсы. Табысты қайтадан айналымға салып отырамыз. Бизнесіміз дамып кетіп жатса, блог жүргізуді тоқтатпаймын. Өйткені, бұл жерде бизнестің көзі — блог емес, блогтың көзі — бизнес болып отыр. Сол себепті менің қызығушылығым бизнесте емес, блогта. Екеуін бір-бірімен байланыстырып, екі жаққа да пайда әкелгім келеді.

---

Рахат Ғизатолла, Сарықазақ
— Блог жүргізіп жүріп, суретке түсіре бастадым. Суретке түсіре бастаған соң, фотоаппарат және оның аксессуарлары туралы, суретке қалай түсіру керек секілді тақырыптарды жаза бастадым. Болашақта осы тақырыпта видеоблог жүргізем деген жоспар бар. Фотографияда теория мен практиканы қатар алып жүру керек. Бірақ, техника мен уақыт тапшылығына байланысты практикам аздау секілді. Айналы фотоаппаратты қолға алған сәттен ақша табу жағын қарастыра бастадым.
Алғашқы клиентке өте қатты қобалжыдым, екі жастың лав сториі болатын. Алғашқы емес, әр клиентке қобалжимын. Өйткені, әр адамның ерекшелігі бар, фотосурет арқылы оның тән сұлулығымен қатар жан сұлулығын, мінезін көрсете білуің керек. Бизнес деп айту маған келіңкіремейтін сияқты. Өйткені, мен өзге мамандық бойынша тұрақты жұмыс істеймін. Ал, фотография — қосымша. Сондықтан одан түсетін ақша да — қосымша табыс. Ақша көбіне фотоаппараттың өзіне жұмсалады, фототехникалық аксессуарлар сатып алуға кетеді. Фотосуретке түсіре бастағалы жазуым азайды. Бір нәрсені суреттеп жазып отырғанша, бір фотосуретпен ойыңды жеткізіп тастағың келіп тұрады. Тіпті суреттің астына коммент жазуға да ерінетін болып кетіппін. Егер техниканың тілін жақсы білсең, ізденісің жақсы болса, бұл кәсіпті дөңгелетіп әкетуге болады.

---

Өзімде де хобби және қосымша табыс көзі ретінде алып жүрген іс бар. Ол — қолөнер. Қолөнер туралы блог жазып, тәжірибе жинамасам да, шыңдалуыма бірден-бір себепкер болған — блогер-достарым. Алғаш рет әшекейді өзіме жасап, әлеуметтік желіге суретін салғанымда блогер-достарым мақтау пікір жазған. Сол мақтауға қомпаңдап, одан сайын әдемі, ерекше дүниелер жасауға асығып жүрдім. Солай-солай бір жұмысымнан келесісін асырамын деп жүріп, кішігірім шебер боп шыға келдім. Тапсырыс беруді бастаған да — мақтап жүрген жандар еді, жарнамасын күшейткен де — солар . Тапсырыс Фейзбук және Инстаграм арқылы келеді. Қазір табысым жақсы. Болашақта жеке бизнесті қолға алғым келеді. Үлкен мақсатыма қарай адымдап келемін. Арманыма жететініме сенем!

Блог жүргізу және фитнес, хм-м…
Мұндай тақырыпты мен «фитнес гуруы» немесе шекесінен нұр төгілген блогосфераның соңғы апостолы атағына дәмеленгендіктен таңдағаным жоқ. Фитнестің кей қағидалары мен тәсілдерін саналы не бейсаналы түрде қолдануым маған бір кездері блог жүргізуде үлкен пайдасын тигізген. Кейбірі мен үшін әлі де тың, әлі де пайдалы. Сондықтан, оларды өзіңізбен бөлісудің мүмкіндігін мүлт жібергім келмейді. Ендеше, жаттығушының ырсылы мен пернетақтаның тынымсыз тырсылында нендей ортақ нәрселер бар екен? Көрелік.

_________________________________Блог деген не? Блоггер деген кім?__________________________________

«В начале было Слово» дегендей, әуелі қазақша блогтар пайда болды. Содан кейін барып, «Блогқұрылтай» дүниеге келді. Дегенмен, алдымен сол әуелімізге оралып алсақ.
Тарихқа 5-6 жыл артқа шегініп үңілер болсақ қазақ блогшыларының небір жауһарларына тап боларымыз сөзсіз. Әрнені бір шалатындар да, тақырыптық блогтар да болды сол дәуірлерде. Бір қарасаңыз қызығушылықтары бір жерде тоқайласқан 100-200 адам бас-басына блог ашып алып, бір-бірінің жазбаларын оқып, бірі екіншісіне пікір қалдырып кетіп отырған сыңайлы. Иә, бір қарағанда расымен солай.
Осы ат төбеліндей топтың арасынан ара-тұра болса да саяси жазбалар жазатын блогшылардың шығуы да заңды еді. Араға «Азаттық радиосы» килікпегенде ит үріп, керуен көше берер ме еді кім білсін… Бұл радио «Балағының биті бар» блогшылардың жазбаларын өз сайттарына сала бастады. Әрине, жазба авторларының келісімімен я болмаса түпнұсқаға сілтеме көрсету арқылы жариялап отырды. Осылайша блогшылардың жазғандары өз орталарынан тысқары ортаға жете бастады. Тіпті, блогшылардың жазбаларының басын біріктіріп, шағын кітапты да жарыққа шығарды.
Әрине, кейбір блогшыларға бұның ұнамауы мүмкін емес еді. Ол қанаттанып, келесі жолы одан да мықты жазба салуға тырысқан болар. «Казкомерцбанктың» қазақ тіліндегі жарнамасы жайлы жазбам «Азаттықтың» сайтына шығып, банк қызметкерлері хабарласып, жарнама алынғанын көрген кезде расымен қуандым. «Блог арқылы көп шаруа тындыруға болады екен ғой» деген ой бір менің ғана басыма келмегеніне мен кепіл.
Осман империясының гүлденген шағындай осыбір кезеңдерде қазақ блогшылары «Blogcamp» ұйымдастырды. Блогшылар ешкімнің сойылын соқпайтын бейтарап жандар болғанымен тысқары күштер блогшыларды «рычаг» ретінде пайдалану жоспарына кірісіп кеткен еді…
«Қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын замандар» кете бастады. «Азаттық» байқап үлгерген қазақ блогшыларын билік бас-көзсіз жіберіп қоймасы анық. Солай болды да. Блогшылардың блогына барар жолдарын шідерлеп тастады. Екі-үш жыл әрбір жерде жазып жүрген белсенді блогшылар вордпресс қайта ашылған кезде баяғы қарқынын жоғалтып алған еді. Бұған жанама себеп, блогшылардың басқа да қазақша блогтұғырнамаларға жазба жаза бастаулары десек те қателеспейміз. Бірақ, сынған айнаны қанша жерден жамасақ та сынығы білініп тұратыны белгілі емсе пе? Бұл жерде де тура сондай жағдай орын алды. Интернет әлеміндегі кез-келген парақшалар, сайттар БАҚ айналып шыға келгенде блогшылардың тартынбай қалатындай жөні жоқ еді.
Тауықтың кімнің тарысын жесе соның қорасына жұмыртқалайтынын негізге алған ресми орындар блогшыларға дмеушілік танытуды шындап қолға алды. Блогқұрылтайларға демеуші бола бастады. Қанша жерден билікке басжібімізді бермейміз дегенімізбен, демеуші тарап та өз мүдделерін алға тарта бастады. О бастағы блогшылар жиыны, мақсаты мен мүддесі жолда қала бастады. «Куда ты денешься когда разденешься» деген орыстың нақыл сөзі шынға айналмасына кім кепіл? «Мұсылман болу әсте-әсте, кәпір болу бір пәсте» демекші дәл қазір «Сарай блогшысы» болудың аз-ақ алдында тұрмыз.
P.S. Қызылорда облысының әкімдігі: «Келесі жылғы блогқұрылтайда жүздескенше достар!»

Биыл кие жаздаған футболкаларыңызды бонус деп қабылдаңыздар

Музыка тыңдауға, сақтауға, жүктеуге, таратуға және сатуға арналған сервистер мен түрлі девайстарға арналған қосымшалардың тізімін ұсынып отырмын. Тізімге енгізілген сервистер мен қосымшалардың дені легальды музыка таратады. Қолданушылар тарапынан жүктелетін әндердің заңдылығына мән бермейтіндері де бар.
Бұл сервистерді «Авторлық құқық» деген ұғымды басына теуіп — тегін, «не дегенмен шығармашылық адамының еңбегі ғой» деп — шартты-ақылы немесе «тегін жатқан дүние жоқ» дегенге көндігіп — ақылы түрде пайдалануға болады.

Сонымен:

1. SoundCloud
Әлеуметтік желінің функцияларын бойына жинақтаған музыкалық сервис. Музыкалық контентті орындаушының аты-жөні, әннің немесе альбом атауы бойынша іздеуге болады.
Музыкалық композициялардан бөлек, подкаст пен аудиокітаптардың кішірігім таңдауы бар.
Әрбір тіркелген қолданушы өзінің жеке плейлистін құрады. Тізімініе саундклоудта бар әндердің ұнағанын қосып, не өзі де жүктей алады.
Қызығы сол, қолданушының тізіміндегі әндерді әлеуметтік желідегі достары тыңдап ғана қоймай, пікір қалдыруына «рұқсат етілген». Тағы бір ерекшелігі: тек әнді ғана емес, әннің қысқа үзіндісін екшелеп алып, пікір қалдыруға болады.
Саундклоудтағы әндерді тыңдау тегін. Сервиске жүктелетін әндердің санына емес, уақытына шектеу қойылған. Барлығы 2 сағат уақыттан аспайтын тегін лимит берілген. Жүктелген контенттің тұтас уақыты 2 сағаттан асса, ақы төлеуге тура келеді. Жүктелетін контентке лицензиялық шектеулер қойылмайды.
iOS және Android ОЖ-іне арналған тегін қосымшалары бар. Мобильді қосымшалары өзінің ыңғайлылығымен «жатып та, тұрып та мақтана алады».
"Әндеткен Youtube" атты жұрт қойған атауы да бар. Сервистің 40 млн қолданушысы болса, соның тек 5% ғана ақылы аккаунтқа ие. Қызмет ақысы: айына — 4 $. 12 $ «лақтырып» лимитсіздік мәртебесін иеленуге болады.
Легальдылығы сол: саундклоудта танымал әншілер, ірі-ірі мейджор лейблдар өздерінің ресми аккаунттарын ашқан. Өнімдерін сол аккаунттары арқылы таратып отырады.

2. «Яндекс.Музыка»
Ресейлік сервис. Әзірге 10 млн композия бар. Ән қоржыны үнемі жаңарып, толығып отырады. Контенті «ойдан-қырдан қашқан» емес, легальды. «Яндекс.Музыканың» кереметі сол, қайдан тауып алатыны белгісіз, сирек кездесетін әндерді осындан кезігеді.
Тіркелуді қажетсінбейді, сайтқа кір де тыңдай бер.
«Вконтактедегі» заңсыз әндерді тыңдап-тыңдап, ақырында ұяты бетіне шыққан жан үшін таптырмас мекен.
«Вконтактідегі» плейлистті сүзіп шығып, өзінде бар сәйкес орижинал аудиожазбаларға алмастырады. Автоматты түрде сәйкес плейлист жасап береді. Онлайн-радиосы да бар.
Дербис компьютерден браузер арқылы тегін тыңдалады. iOS, Android басқаруындағы смартфондар арқылы браузерден тыңдау ақысы — айына 149 рубль, мобильді қосымшасы — айына 199 рубль. Неге қымбат десеңіз, төлемнің 30%-ын Google Play және App Store дүкендері ұстап қалады.
199 рубль төлеген жағдайда: әндіжүктеп алуға, осылайша онлайн тыңдауға болады. Сондай-ақ, «Яндекс.Музыканың» мобильді қосымшасы әндерді микрофон арқылы «тыңдап», қай ән екенін «танып-біледі».
Айтпақшы, алғашқы айда пайдалану — тегін.

3. TuneIn
Менің «сүйіктім». Әлемнің түкпір-түкпіріндегі 70 мыңнан астам радионың басын құраған. Радиостанциялар жиілігі, аймағы мен стилі бойынша жіктелген.
Қолданушы 70мың радиостанцияның ішінен не тыңдарын білмей, абдырап қалса, не тыңдауға болатынын TuneInнің өзі ұсынады. Ұнаған радиостанцияларды таңдаулылар қатарына қосуға, тәнті еткен әнді «лайктап», қажет болса Amozon дүкенін сатып алуға болады.
TuneInнің мақтанашы сол, ыңғайлы мобильді қосымшалары. Android, iOS, Windows Phone, Blackberryге арналған TuneIn атты тегін және TuneIn Pro атты ақылы қосымшалары бар.
Pro-нұсқаның артықшылығы, эфирді жазып алу мүмкіндігі. Тыңдау кезінде ұнаған тұстарын ерекшелеп, қайта тыңдай аласыз.

4. Deezer
Француздық өнім. Мұрағатында 25 млн музыкалық композиция бар. Ән, не альбом атауы, әншінің аты-жөні бойынша ізделінеді. Әндеріне көңіл толмаса, 30 мың радиостанцияның кез-келгенін таңдау ұсынылады.
Бір ай бойына тегін. Одан кейін айына тек екі сағат ғана тыңдау шектеуі қойылады. Шектеуді алып тастау үшін, айына 4 доллар төлеп тұру жеткілікті. Ал 8 доллар төлеп, әндерді оффлайнда да тыңдау рахаты беріледі.
Мобильді платформалардың барлық түріне арналған қосымшалары бар. Қосымшаларының браузерлік нұсқасынан еш айырмасы жоқ.

5. Google Play Music
Алпауыт компанияның сервисі. Өзім қолданбағандықтан ештеңе айта алмаймын. Білетінім: айына 9,99 доллар төлеу керек. Сонда лицензиясы бар әндерді онлайнда-оффлайнда тыңдауға, жүктеп алуға рұқсат етіледі. Таңдау мол.
Өз тарапыңыздан 20 000 әнге дейін жүктеуге болады.
Білетіндер: «Веб-интерфейсі керемет ыңғайлы. Нағыз меломандарға арналған»,- дейді. Рас-өтірігін қайдам… Меломан емеспін. Сол себепті де бұл сервиске ұшыраспаған болармын.
Universal Music, Sony Entertainment Group, Warner Music Group және тағы да басқа мыңдаған тәуелсіз музыкалық студиялармен келісім-шартқа отырған сервисте 22 жанр бойынша миллиондаған әндер бар.

6. iTunes
Appleдің мақтанышы. Музыка индустриясының астан-кестеңін шығарған сервис. Қолданбағанмын. Өйткені, Apple гаджеттерін ұстамаймын.
Тұтас бір альбомды, не жеке әндерді сатып алуға болады. Бір әннің орташа бағасы 0,99 АҚШ доллары тұрады. Бір айға жазылу — 20$. Ән қоры бойынша әзірге әлемде бірінші.
Легальды киноның да үлкен қоры бар. Ақысын төлеп, кинотеатрға бармай, жоғары сапада iOS платформалы кез-келген гаджеттен көруге болады.
Айтпақшы, бұл сервис Қазақстанда іске қосылмаған. Ресейдің өзінде ресми түрде өткен жылы ашылды.

7. Bandcamp
Музыка әлеміндегі жолын тәй-тәйлап бастаған әншілердің арасында өте танымал сервис. Әншілер өздерінің альбомдарын сайтқа жүктейді. Қолданушылар тыңдайды. Қаласа, сатып алады.
Бағаны әншінің өзі қояды. «Сатпаймын, тегін жүктеп ала берсін» десе де өзі біледі. Қолданушының да жомарттығына шектеу қойылмаған. «Осыдан бірдеңе шығады. Дауысы жақсы. Қолдап жіберейінші» деп, қалағанынша ақша құюына да ұлықсат.
Ән форматын әншінің өзі түрлендіре алады. Ең төменгі битрейт сападағы mp3 форматтан бастап ең жоғары битрейттегі flac форматқа дейін таңдау бар.

«Нағыз ән сирек туады. Оның қасында оргазм секстен кейін темекі шеккенмен ғана тең». Не деген сөздер! Әрине баршаға ұнамауы мүмкін. Алайда, шын әннің дүниеге келген сәтін бұдан артық суреттеу мүмкін емес сияқты (әлі тәжірибесі жоқтар болса кешірім сұраймын). Бұл менің сүйікті рок-топтарымның бірі «Сплиннің» фронтмені Александр Васильевтің сөзі.

«Жер жаннаты — Жетісудың» тұмса табиғатында туған, өнерге бай өлкенің тума таланты, дарынымен, қарымымен халық қошеметіне бөленген азаматтардың бірі — белгілі ақын әрі сазгер Кентау Назарбек.

Көңіліміз түсіп, құлазыған сәтте де, қуаныштан жарылып кетер шақ туса да — ыңылдап әндететініміз бар. Тіпті достарымызбен бас қосып, дауысты кеңге салып ән шырқау үшін караокеге жиі барып жатамыз.

ХХ ғасырдың екінші жартысында Корей елінде пайда болған бұл жап-жақсы дүние талайлардың ішкі запыранын ақтарып, «жынын шығаруға» көп көмектесіп тұрады. Өзгені қайдам, өзім караокеде ән салып қайтсам, іште тұншыққан бүкіл проблемаларымды айқайлап шығарып тастағандай болам.

Астананың барлық караоке-клубтарында болғам жоқ, бірақ, осы уақытқа дейін барған 5-6 клубтың қайсысына кірсем де, жұрт орыстардың әнін шырқап жатады. Өзім де солай. «Караокеде қазақ әндеріне сұраныстың болмау себебі неде» дейсіз ғой?!
Бас қаладағы адам көп жиналады-ау, бағасын халықтың қалтасы көтереді-ау деген караоке-клубқа бет алдым. Мұнда қазақ әнін айту үшін сізге сыртында «Раша» деген жазуы бар каталогты қолға алуға тура келеді. Бірден соңғы парақтарын аша қойыңыз, қазақ әнін алғашқы беттерден іздеп, сатып алған уақытыңызды текке жоғалтасыз. Тіпті, соңына жетем дегенше кенет ерініп қалып, көзіңізге түскен орысша әнді айта салуыңыз да ықтимал. Бұл бірінші себеп деп қойыңыз.


Ақтарып отырған парақтарыңыз таусылуға шақ қалып, каталогты «жабамын-ау» деген тұста қазақ әріптері көріне бастайды. Он шақты парақтағы тізімнің саны 200-дің о жақ, бұ жағында ғана. Әннің аздығы сонша, қазақша барлық әнді лезде айтып тастап, үйіңізге ерте қайтып кетуіңіз мүмкін. Екі. Үшіншіден, кілең ескі әндердің ішінен үнемі «Белгісіз жан» мен «Сүйген жүректі» ғана орындап, ұйықтап жатып та айта алатын дәрежеге жеттім. Өздері көрсетіп қойғандай, 2010 жылдан бері қазақ эстрадасының әндері жаңармаған. "Қызыл өрікті" айтып, достарыңызды қыран-топан билетемін деген жоспарыңыз быт-шыт болады.
Домбырамен әп-әдемі айтып жүрген әнге караокеде дауысыңыз жетпей, шиқылдап қаласыз. Тіпті, қасыңыздағы адамдардан ұялып, көңіл-күйіңіз түсіп кетеді. Дыбысталуы нашар, аражировкасы тіптен жылатып жіберетін әннен гөрі жақсы өңделген өзге тілдегісін айтып, өзімнің "әжептеуір әнші екеніме" қомпаңдап қалғаным артық. Бұл — төртінші себеп. Бесіншісі тіпті күлкілі. Әнді беріліп айтып, дауысыңыз енді ашылып келе жатқанда суреттегі «иман қанаты талған» сияқты сөздерді оқып, еріксіз күліп жібересіз. Дауысыңыз бір жақта, әніңіз бір жақта. Мәтіндегі аяқ алғысыз қателерді көре-көре, сол күйі жаттап, ақындардың қатесіз жазғанына күмәнданатынды шығардым. «Бұл қателерден өздерінің хабары бар ма, неге түземеске» деген оймен бірнеше қатені суретке түсіріп алып, әнді орындаушылар мен мәтін авторларының пікірін білдім.

Мейрамбек Бесбаев, әнші:
— Ой, айтпа, мәтіннің қате берілетіні — бір. Сосын шетелдің, орыстың әндерін алайықшы, аранжировкасының оригиналы шығады, айтуға өте ыңғайлы, сапасы да өте жақсы. Біздікілер осы жағын қолға ала алмай жатқан сияқты, өкінішті. «Сағындым Алматымды»-ның мәтіні әлі күнге түзелген жоқ, аранжировкасын кім жасағанын бір Құдай біледі. Өзім караокеге көп бармаймын, анда-санда барып қалғанда достарым айтып, күліп жатады. Караоке иесіне де, барлық жерге ескерту жасап шаршадық: «иә-иә» деп, шығарып салады. Директорым да айналысты мұнымен, баяғы жартас — сол жартас. Өзім соттасу дегеннен аулақпын, бірақ, қателердің тезірек түзелгенін қалаймын. «Көзіңнің мөлдірін-ай» әні дейсің бе, оны мен айтқан емеспін.
Қалқаман Сарин, «Жібек сезім» әнінің сөзін жазған:
— Анда-санда караокеге барғанда қазақша әндердің мәтінінде қате көптігін жиі байқайтынмын. Бірақ, өз сөзіме жазылған әнде қате барын дәл қазір сенің аузыңнан естіп тұрмын. Караокенің өзінен болсын, әндерін дайындайтын қандай да бір студиядан болсын біреу маған хабарласып, рұқсат сұраған емес. Ол әндерден пайда тауып жатыр, маған гонорарын да берген емес. Ақшасын қойшы, халық игілігіне қолданып жатса — қуаныш. Қазір екінің бірі караокеге барады ғой. Сонда қате толы өлеңімді оқыса, менің репутацияма, ар-намысыма, шығармашылығыма нұқсан келмей ме? «Ой, ана пәленшенің ұйқасы да жоқ, басқасы да жоқ, керемет ақындығы қайда,» деуі мүмкін. Бұл нәрсені бей-жай қалдырмау керек.

Қарақат Әбілдина, «Ал, құрбым» әнін орындаушы:
— Қазақша караокедегі әндердің сөзі де, өңделуі де, дыбысталу жүйесі де, бәрі қате екенін білемін. Маған ұнамайтыны да — сол. Орыстың, шетелдің аранжировкасы ұрып тұрған әндерін айтқанда, ән айтып жатқаныңды сезінесің. Ал, қазақтардікінің барлық жағынан сапасы төмен. Сондықтан ел караокеде қазақша ән айтқысы келмейді, айтуға ұмтылмайды да. Ол да болса әдейі жасалып жатқан саясат па деп қаламын кейде. Менің ғана емес, барлық әнде қате бар, қайсыбірін түзей бересің?! Караокемен айналысатын ұйымдарға сауатты өнім шығару туралы талап қою керек.

Назира Бердалы, «Сүйген жүрек» әнінің сөзін жазған:
— Мен караокеге бармаймын. Мұндай қателер туралы бірінші рет естуім. Ешқандай караоке-студиямен келісім-шарт жасасқан емеспін. Бірақ, «Абырой» авторлар қоғамының мүшесімін. Менің шығармаларым караоке, кафе-ресторан, тойларда орындалып жатса, солар жауап беруі тиіс.
Ақбота Керімбекова, "Қош, махаббат" әнінің орындаушысы
— Өзім караокеге бармағандықтан әнімнің мәтіні қате екенін білмеппін, сізден естіп отырмын. Маған біреу келіп, «осылай жасағалы жатырмын» деп рұқсат сұраған жоқ. Қателердің түзелгенін қалаймын, кімдер жасағанын табу керек. Өзім қандай да бір шара қолдануға уақытым жоқ.
Астананың біраз караокесіндегі әндерді ұсынған Ресейлік Studio Evolution караоке-жүйесінің сайтындағы нөмірге хабарластым. Владимир есімді жігіт сұрақтарыма: — "Әнді авторлардың өздері береді, ал, халық әндері үшін ешкімнен рұқсат сұрамаймыз. Мәтінде қате кеткеніне біз жауапты емеспіз, ол — программадан. Программа кейде қазақ әріптерін оқымай қалады. Келесі айда әндер жаңарады. Енді әр ай сайын жаңа әндерді каталогқа қосып отыратын боламыз," — деп жауап берді.

Авторлар «рұқсат бермедік» дейді, әнді пайдаланғандар «алдық» дейді. Әй, екінші тараптың айтып отырғаны жалған-ау. Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы Заңның 16 бабы, 5 тармағында:

Автордың немесе өзге құқық иеленушiнiң туындыны пайдаланудың әрбiр түрi үшiн сыйақы алуға құқығы бар, оның мөлшерi мен есептелу тәртiбi авторлық шартпен, сондай-ақ авторлардың мүлiктiк құқықтарын ұжымдық негiзде басқаратын ұйымдармен жасасатын шарттармен белгiленедi,

делінген.
Өз авторлық құқығын қорғаймын деген өнер иесіне бәрі түсініктірек болу үшін Зияткерлік меншік құқығы комитетінің маманынан кеңес алғанды жөн көрдім.
Зияшова Райкен, Авторлық және сабақтас құқықтар саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру басқармасының сарапшысы:
— Егер автордың рұқсатынсыз әндері қолданылса және одан қандай да бір қателер табылса, сот арқылы мәселені шешуге болады. Ол үшін автордың қателерге дәлелі болуы керек. Егер арыз келіп түссе, біздегі арнайы бөлім караоке өнімдерін дайындаған студиялардың рұқсат алған-алмағандығын тексереді. Бұл іспен айналысуға әнші, ақындардың уақыты жоқ болса, сенім өкілдері арқылы шеше алады.

Құрметті әншілер, ақындар, композиторлар, қазақ өнерін жасап жүрген майталмандар!
Еңбегіңіздің еш кетуіне жол бермеңіз! Караокедегі қазақ әндерінің тағдыры сіздердің ғана қолдарыңызда, сіздер ғана түзей аласыздар. Талап күшейсе — сапа да артады. Халық сапалы ән айтсын десеңіз, авторлық құқығыңыздың бұзылмауын қадағалаңыз. Бұл барша караоке тұтынушыларының атынан айтқан үндеуім болсын
Қазақша ән айтқым келеді!

Элтон Джонның 1975 жылғы бұл әнін білмейтіндеріңіз кемде-кем шығар. Сөзін жазған британдық өлеңші-ақын Берни Топиннің айтуынша, бірде Элтон пианинода әрнені бір ойнап отырып, осы әннің әуенін шығарып, оған тыңдатқан екен. Әуеннің ұнағаны сонша, әннің атауы мен алғашқы жолдары ақынның ойына бірден келе қалыпты. Осылайша керемет хит бір-ақ сәтте жазылған. Ал мен өз кезегімде сіздерге осы әннің қазақша аудармасын ұсынғым келіп отыр. Мағынасын бұзбай, барымша ұқсатуға тырыстым, қабыл алыңыздар!

«Кешір» деуге енді шама жоқ....

What I got to do to make you love me? What I got to do to make you care? What do I do when lightning strikes me? And I wake to find that you're not there? What I got to go to make you want me? What I got to do to be heard? What do I say when it's all over? Sorry seems to be the hardest word. It's sad, so sad It's a sad, sad situation. And it's getting more and more absurd. It's sad, so sad Why can't we talk it over? Oh it seems to me That sorry seems to be the hardest word. What do I do to make you want me? What I got to do to be heard? What do I say when it's all over? Sorry seems to be the hardest word. It's sad, so sad It's a sad, sad situation. And it's getting more and more absurd. It's sad, so sad Why can't we talk it over? Oh it seems to me That sorry seems to be the hardest word. What I got to do to make you love me? What I got to do to be heard? What do I do when lightning strikes me? What have I got to do? What have I got to do? When sorry seems to be the hardest word.

**************

Қалай ғана сені ғашық етем? Қайтсем маған күйіп-жанасың? От-жалындай кенет шарпып өтіп, Оянсам ғайып боласың. Қалай маған сені ынтық етем? Қалай ғана сені тыңдатам? Өтті енді бәрі, ынжық екем, «Кешір» деумен қалай тіл қатам? Әттең, әттең, Өкінішті сәт неткен? Сандыраққа мүлде дауа жоқ. Әттең, тіптен, Айрылдық па біз тілден? «Кешір» деуге де, «Кешір» деуге енді шама жоқ. Қалай маған сені ынтық етем? Қалай ғана сені тыңдатам? Өтті енді бәрі, ынжық екем, «Кешір» деумен қалай тіл қатам? Әттең, әттең, Өкінішті жайт неткен? Сандыраққа мүлде дауа жоқ. Әттең, тіптен, Айрылдық па біз тілден? «Кешір» деуге де, «Кешір» деуге енді шама жоқ. Қалай ғана сені ғашық етем? Қалай ғана сені тыңдатам? От-жалындай мені шарпып өтсең, Қалай ғана енді? Қалай ғана енді? «Кешір» деумен қалай тіл қатам?

Бір оқығанда кейбір сөздер құлаққа түрпідей тиетін сияқты. Дегенмен уақытынан бұрын сынамай, әнді түрлі нұсқаларда тыңдап көріңіздер.

Алғашқы нұсқа — «романтикалық» нұсқа. Орындайтын — студентім Нұржан. Ол енді «вешірлерде» айтатын репертуарын толықтырып алды


Келесі нұсқа — ұлттық нұсқа. Орындайтын өзіміздің Алмас Алтай (aza ). Домбыра-патиде айтылатын әндер қатарын толықтыра ма деген үміт жоқ емес


Соңғы нұсқа — эстрадалық нұсқа. Элтон Джонның Blue тобымен айтқандағы әрлеумен орындаған өзіміздің Мейірбек Нарымбетов (TERISKEY ). Бұл әнмен әлі талай караокені «жыртамыз» ба деген ой бар


Ал мынау — бонус. Джеки Чанның кинолары осылай аяқталады ғой

Ән тақырыбында тыңнан түрен салу қиынының қиыны. «Ән» сөзін түрліше ойнатып, жапырақ сыбдырынан да, боранның уілінен де ән тауып, әңгімеге арқау етуге болады. Дегенмен, табиғатыма жақын дәстүрлі ән төңірегінде әңгіме қозғауды жөн санадым.
Ән… Ән жайлы таңды-таңға ұрып әңгіме айта беруге болады. Әрине, егер айтушысын, орындаушысын таба алсаңыз. «Әннің де естісі бар, есері бар» дегендей, есті әндердің орындаушысы айтқан әңгімеден де, орындаған әнінен де ләззат ала аласыз.
Кезінде халық композиторларының әндері ел ішінде керемет танымалдыққа ие болып, ауыздан-ауызға көшіп, бүгінгі бізге келіп жетті. Әлемді таңқалдырамыз десек ұлттық бағыттағы өнерімізбен ғана таңқалдыра алатын шығармыз. Сөзімізге дәлел ретінде Әміре Қашаубаевтың Парижде ән шырқап, қазақ халқының әнін әлемге паш еткенін айта аламыз. Стөлді жағалай отырған он адамнның барлығы Әміренің Париж сахнасында ән салғанын білуі мүмкін. Сол онның ішінен бір адам Әміренің қандай әндерді орындағанын білсе мен ол адамның алдында бас киімімді шешер едім. Иә, Әміре Парижде бірнеше әндерді орындады. «Ағаш аяқ», «Қанапия», «Үш дос», «Жалғыз арша», «Қос балапан», тағы басқа әндерді орындап екінші орын алып, күміс медаль иемденеді. «Париж апталығы» газеті мен «Ле мюзикль» журналы Әміре Қашаубаевтың сирек кездесетін талант екенін жазса, Сарбонна университетінің профессоры Перно фонографқа Әміренің орындауында бірнеше ән жазып алған. Осылайша Әміре Қашаубаев шет елде өнер көрсетіп қазақ елін танытқан тұңғыш әнші болды.» — деп жазыпты Қазақпарат (Кейінірек жазған ғой. Ол кезде «ҚазАқпарат» болмаған).
Міне, осы жерде аты аталмаған, көпшілік біле бермейтін бір-екі ән бар. Соның бірі «Бесқарагер» әні. Қарағанды облысы аумағында жеке концертін беріп жүрген республикалық және халықаралық конкурстардың лауреаты, президент стипендиясының иегері, әнші Ерлан Құжиманов ағамыздан осынау әнді орындап беруін өтінген едім. Тамашалап, бағасын беріңіздер.

Бонус
-Ереке, бір отырғанда қанша ән айтып тастай аласыз?
-Қазір 15-17 ән айтып жүрмін. Жеке концерттерімде көбіне осы шамадағы әндерді орындаймын. Халық жалықпасын деп арасына бірер әнші-күйшіні қосып қоятын болып жүрміз ғой қазіргі күні. Жасырақ кезімізде, отырыстарда қызды-қыздымен 3 жарым сағаттай ән орындаған кездеріміз болды.
-«Ән айтыс» деген болған екен кезінде. Сол жайлы бір айтып өтсеңіз.
-1921 жылдары «Ес-Аймақ» деген ағартушылық ұйым құрылған екен. Бұған біраз әншілер де мүше болса керекті. Нақты қай жерде екені есіме түспей тұр. Әйтеуір осы клуб аясында Манарбек Ержанов пен Жүсіпбек Елебеков айтысыпты деседі. Әрқайсысы 100 ән шамасында орындаған деп жатады. Бұл дегеніңіз 4 сағаттан артық ән орындау деген сөз.

— Асқаржан, біз Әдекең екеуміз, бұйырса, «кофежарка» алғалы жатырмыз. Құдай қаласа, менің бизнес-жоспарым мақұлданса, үлкен бизнеске кіреміз, и-их!

---

Әр сөзінен кәсібінің келешегіне деген үміт, жо-жоқ, нық сенім ескен Рая апай — Шиелі кентіндегі талқан өндіру кәсібінің тәжірибелі эксперті. Апайдың еңбекқорлығы көшемізде аңызға айналғалы қашан. Сондықтан болар, күнделікті күнкөріс кәсібін конвейерлік өндіріске айналдырғысы келетіні мен үшін қуанышты жаңалық болды. Талқан өндірісі ұлттық тағамға құрмет қана емес, бабын білгенге жақсы табыс көзі де болып табылады. Оның табыстылығына қатысты Рая апайға ойда жүрген бірнеше сауалымды қоюдың реті түсті. Әрине, мен талқан бизнесіне адамдар романтика іздеп кірмейтінін сеземін. Дегенмен, басқа емес, тап осы кәсіпті игеріп кетуіне не себепші болғанын білгім келді.

Қазір балалардың да мерекелеріне «асаба» шақыртатын заман болды. Тіпті үйлену тойына да басты асабадан бөлек балалардың көңілін аулайтын арнайы аниматор жалдайтындар бар. Мақсат, әрине, белгілі –әке-шешесінен қалмай еріп келген келген бала-шағаның шараға кедергі келтірмеуіне жағдай жасау.
Аниматорлардың міндеті — шоу-бағдарламаны жүргізіп, балаларды ойнатып, қызықтырып, көңілдерін көтеріп, олардың асып-тасып бойларына сыймай тұрған энергиясын сығып алу.


Сондай аниматорлардың бірі — Ринат Жетібаев, 25 жаста.


— Ринат, сіздің негізгі мамандығыңыз қандай? Бұл кәсіппен айналысуыңызға не себеп болды?
— Менің мамандығым – архитектор. Мамандық бойынша жұмыс жасап көрген жоқпын, 5 жыл оқып алған дипломым сандық түбінде жатыр. Оған себеп — мен бір орында отыра алмаймын, ылғи қозғалыста жүргенді жақсы көремін. Студент кезімде «Coza -Nostra» компаниясында аниматор болып жұмыс істейтін достарым мені өз ұжымдарына тартты. Ол кезде небәрі 2-курс студенті едім, «қосымша ақша артық етпейді» деген оймен келістім. Алдымен «Шрек» секілді жабық костюмдермен «үндемейтін» рөлдерде шығып, кейін «сөйлейтін» кейіпкерлерді сомдадым. Жүре-жүре костюм-шалбар киіп, «бабочка» тағып шоу-бағдарлама жүргізетін дәрежеге жеттім. Негізі өзім де оқушы кезімнен өнерге жақын едім, түрлі шараларға белсене қатысатынмын. Соның да септігі тиген болуы керек.

— Әлі де сол компанияда жұмыс жасайсыз ба?
Жоқ, қазір Ратмир атты досым екеуміз фриланс режимде жұмыс жасаймыз. Өзіміздің фото, видео, дизайн қызметін ұсынатын достарымыз бар, араласатын түрлі цирк әртістері, актерлер тобы бар. Солармен бірлесе жұмыс жасаймыз. Тапсырыс болса қажет қызметке хабарласып, шақыра қоямыз.


— Тапсырыс көп түсе ме? Клиенттеріңіздің контингенті қандай?
— Осы маусым айын алатын болсақ, менде қазір 8 шараға тапсырыс бар. Ал мамыр айында 5 шара өткіздім, оның ішінде туған күндер, бастауышпен қоштасу сынды шаралар болды.
Өзіміздің тұрақты клиенттік қорымыз бар. Арнайы ивент-агенттіктерден де тапсырыс болып жатады. Сонымен қатар шаралардан көріп ұнатқандар хабарласады. Ең мықты жарнама — ол біздің ұйымдастыратын шараларымыз.
Жалпы бұрын, айталық, 2008-де мұндай қызметті негізінен «қалтатылар» ғана пайдаланатын болса, қазір халықтың басым бөлігіне қолжетімді. Қызметіміздің ең арзаны 20 мың теңгеден басталады, ал қымбатына енді шек жоқ. Мысалы бір дөкейдің баласының 1 жасқа толу туған күнін бас-аяғы 5 миллион теңгеге ұйымдастырдым. Ал туған күн иесі тіпті ол шараға қатыспады десе де болады.

— Құпия болмаса айлық табысыңыз қанша?
— Әрқалай, мамыр айындағы жеке табысым шамамен 400 мың теңгені құрады. Бәлендей қиналып жұмыс істедім деп айта алмаймын, бос уақытым көп болды. Оның үстіне өзім жақсы көретін іспен айналысамын.


— Қазір балалар арасында қандай кейіпкерлер сұранысқа ие?
— Ол енді балалардың жасына байланысты. Кішкентай бүлдіршіндерге ресейлік «Фиксиктер» мультсериалының кейіпкерлері жақсы өтеді. Ал 7-8 жасқа дейінгі балаларға өрмекші адам, Бен Тен, Капитан Америка сынды супер қаһармандар керек. Одан үлкендеулері тіпті ешқандай кейіпкерлерді қабылдамауы мүмкін. Тіпті кейбір еркетотайлар аниматорларды тепкілеп, келеке етеді. Оларды таңқалдыру қиын. Сол үшін кейбір ата-аналар небір әрекеттерге барады. Мысалы біреу ұлының 10 жасқа толу туған күнін әскери тақырыпта өткізіп, арнайы міндетті әскер өкілдерін шақыртты. Олар шара болып жатқан жерге шынайы түрде басып кіріп, баланы туған күнімен құттықтады.

— Сонда қазақша кейіпкерлерге сұраныс жоқ па?
— Сұраныс бар. Алдыңғы жылы жаңа жылдық бағдарламаны толығымен қазақша кейіпкерлердің қатысуымен жасадық. Бағдарламада Алдар көсе, Аққу қыз, Бауырсақ секілді кейіпкерлер болды. Балалар жақсы қабылдады, бізге де тәуір пайда түсті. Мектеп, балабақшалардан бастап жеке жанұялар шақырды.

— Балалардың сіздің қойылымды қабылдамайтын кез жиі болып тұра ма? Ондайда тығырықтан қалай шығасыздар?
— Жиі болады. Әсіресе жасөспірімдер түрлі әнші-биші, цирк әртістерінің қатысуымен дайындаған шоу-бағдарламаға мұрын шүйіріп, гаджеттеріне үңіліп отырады. Ондай кезде, сіз сенбеуіңіз мүмкін, бізді өзіміздің бала кезде ойнаған ойындарымыз құтқарады. Балалар арнайы бағдарламаны былай ысырып қойып, қарапайым доппен атуды (выбивало) рақаттана ойнайды. Бала ол қашан да бала.

— Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жасап көрдіңіздер бе? Оларды қалай ойнатасыздар?
— Иә, бірде Алматыдағы онкологиялық емханада рак ауруымен ауыратын балалардың көңілін көтеруге бардық. Біраз қиын тиді, себебі олар белсенді ойын түрлерін ойнай алмайды, көбіне бір орында отырады. Ондайда проектормен ойнататын интеллектуалды ойын түрлерін пайдаланамыз. Түрлі жұмбақтар жасырып, балаларға барымызша жақсы көңіл-күй сыйлауға тырыстық.
Одан бөлек, үйде ауырып жатқан балаға сүйікті кейіпкерін шақыру жағдайы жиі кездеседі. Ол жай баланың бөлмесіне кіріп сөйлесіп, көңілін аулап шығады.

— Қайырымдылық шараларына қатысып тұрасыздар ма?
— Иә, міндетті түрде. Соңғы рет Талғардағы балалар үйіне бардық. Ол шараға аниматорлардан бөлек еліміздің бірқатар эстрада жұлдыздары да қатысты.

— Қазір өнерлі жастар көп, оларға осындай кәсіп бастау үшін не керек?
— Бастысы бірге үнемі ізденісте жүретін команда, креативті серіктестер керек. Қазір құдайға шүкір интернет бар, шетелде өзгелердің не істеп жатқанын көріп, үйренуге болады. Шетел демекші, өзім АҚШ-қа кетуге ақша жинап жатырмын. Майамиге барып орыстілді туристерге бағытталған аниматорлық компанияда жұмыс жасап көргім келеді.

— Сәттілік!
— Рахмет!

2-5 суреттер Ринаттың жеке инстаграм парақшасынан алынды.

«Пингвиндерді тұрғызушы» туралы естіген шығарсыз. Етікші мен суретші, инженер мен механик туралы да талай айтылды. Мені қызықтыратыны басқа. Кәсіп иелерінің қайсысы шығармашылықпен айналысып жүр, ал қайсысы техникалық мамандықты игерген? Етікшіні механик емес, ал инженерді суретші емес деп айтып көріңізші. Міне-міне. Әйтеуір техниканың да, шығармашылықтың да үлесі бар екенін байқаймыз.

Ел Үкіметі орта және шағын кәсіпкерлікті барынша дамытуға ден қойғалы бері — қолы мен тілінің икемі бар, бойында қажырлы қайраты мен еңбекқорлық қасиеті бар, ақылы жетік, жаңалықты меңгеру мен игеруден талмаған, кәсіптің тілін түсіне білген біраз азаматтардың тасы өрге домаланып келеді.

суретте: ортада — Серікғани Көшеров

Серікғани Көшеров - үлкен теннистен 
ұлттық санаттағы бапкер, 
кәсіби теннисші.

Бізде тенниске мамандық ретінде қарау жоқ. Кәсіби деңгейде дайындалу ғана үлкен жетістіктерге жеткізеді. Ал теннисте кәсіби әзірлік үшін көп ақша қажет.

Теннисте бәрі қымбат. Ракеткадан бастап кортқа дейін… Жай ракетка бағасының өзі 50 доллардан басталып, 300 долларға дейін барады. Красовканың өзі қымбат. Жаттығудың әр түріне, корттың түріне арналған жеке-жеке красовкалар болады. Кортты жалға алу бар. Шетелге барғанда да мұның барлығын ешкім тегін бермейді.

Теннис — қымбат спорт түрі. Кәсіби деңгейде айналысу үшін теннисшінің қалтасынан мол шығын жұмсалады. Бәлкім, осы себепті де үлкен теннис — бұқаралық спорт түріне айналып кете қойған жоқ.

Теннисте үш түрлі бағыт бойынша жағдай жасап алуға болады. Біреулер теннис арқылы мол қаражат тауып, карьера құрғысы келеді. Енді біреулер сол теннис ойыны арқылы шетелде білім алғысы келеді. Тағы біреулері осында тенниске жаттықтыратын спорт академиясын ашып, балаларды жинап, сабақ береді.

Қаламыздағы (Шымкент қаласы) халықаралық теннис орталығында жылына 11 халықаралық турнир өтеді. Бұл өз балаларымыздың ұпай жинауы үшін өте жақсы мүмкіндік. Жүлде қоры 10 мың долларлық турнирде 1-орын алған теннисшіге 1500 АҚШ долларын береді. Ұтса, 1500 доллар. Сондай 11 турнир болады, бізде. Ұту үшін соған сәйкес дайындық болуы керек.

Ата-аналар тарапынан бұл спортқа өз балаларын алып келетіндері аз. Бұған насихаттау жұмыстарының әлсіздігі де себеп.

Қазақ теннисінде жеті түйткіл бар. Осы минустарды жойса, кәсіби деңгейдегі дайындық та болады.
Біріншіден, ата-ананың үлкен теннис жөнінде таным-түсінігі нашар. Баланың іс-қимылдарына сәйкес келмейтінді айтып, соны талап етеді. Аз шығынмен көп нәрсе алуды қалайды.
Екіншіден, спортшының денсаулығын қадағалаудың дұрыс жолға қойылмауы.
Үшіншіден, жеке бапкерден бөлек теннис бапкерін де жалдау керек.
Төртіншіден, жеке дене дайындығына жауапты бапкері болу қажет. Бізде ол жоқ. Жеке дене дайындығы бойынша мамандары тенниске жеңіл атлетика, күрес сияқты басқа спорт түрлерінен келеді. Теннисшінің дене дайындығына маманданған бапкердің болмауы.
Бесіншіден, жеке спарринг партнер болуы қажет. Спортшы деңгейін көтеру үшін әр күні бір сағаттай спарринг-партнермен ойнайды.
Алтыншыдан, турнирлік жоспарлар орындалуы керек. Қазақстан ішіндегі, шет елдердегі жарыстарға барып тұру үшін де әрдайым қаражат болу қажет. Бұл шеберлікті шыңдайды, ұпай жинайды.
Жетіншіден, бапкерлердің арасында ауызбіршіліктің жоқтығы. Әркім өз бетінше жұмыс істегісі келеді.

Бір теннисшіні кәсіби тұрғыдан дайындауға кететін шығын жас мөлшеріне байланысты өзгеріп отырады. 13 жасқа дейінгі бала үшін бір жылға 50-60 мың доллар, 14-18 жастан асса одан да екі-үш есе көп қаржы керек. 5-10 жаста 20-25 мың доллар жетеді. Қазіргі үлкен теннис өте агрессивті. Барлық ойыншылар 3-4 бапкерден жалдап алған.

Тума талантты анықтауда арнайы қабылданған сынақтар бар. 5 — 8 жас аралығындағы балалар түрлі сынақтар тапсырады. Мысалы, бір орыннан алға ыршып секіру; 18 метрді жүгіріп өту уақыт көрсеткіші; Бір орыннан жоғары секіру;
Жаттығудың түрлері бар: сегіздік; икемділікке арналған жаттығу. шыдамдылыққа арналған жаттығу; сезімталдығын дамытуға арналған жаттығу;

Тума таланттарды тегін жаттықтырамын. Орта дәрежедегі спортшы ақысын төлеп жаттығады. Сағатына 2 мың теңге. Дәрежесі орта теннисшіні талантқа апарып қосып қоюға әсте болмайды. Өйткені, ол талантты төмен қарай тартып кетеді.