Сенбе жұртқа тұрса да қанша боқтап
«Ешқашан, ешқашан журиктердің айтқанына сенбе!» © satibaldi
Журналист ешкімге, ешнәрсеге сенбеуі керек. Ақпаратты ең жақын досың, он жыл бойы бір редакцияда отырған әріптесің, әлдебір департаменттің білікті маманы, әлдебір ғылымдардың докторы, министр айтып тұрса да сенбе! Бұл — жұрттың бәрі өтірік айтады деген сөз емес. Бұл -ақпаратты кімнен алғаныңызға қарамай, тағы бір тексеруге міндетті екеніңіз туралы әңгіме.
Австриядан әкелінген ауру сиырлардың оқиғасын ұмытпаған шығарсыз? Көптеген ақпарат құралдары (агенттіктер, газеттер, ТВ) Зеңгі бабаның тұқымын сатып алуға 5 млрд. теңге жұмсалды деп жария етті. Бұл сан әлде министрдің, әлде бір ғалымның аузынан шығып кетті. Шындығында, жұмсалған сома шамамен 470 000 000 теңге болатын. Әлдекім бір нөлді байқамай қосып жіберіп, шамамен 5 млрд дей салды. Оны журиктер іліп әкетті де 4 млрд 600 млн теңгеге (!) қателесті.
Немесе қазіргі күні қарқынды дамып келе жатқан телеарналардың бірінде болған оқиғаға тоқталайық. Әлдебір редактор әзілдегісі келіп микроблогына сенсациялық ақпарат жазып жібереді. Елдегі ең мықты дөкейлердің бірі жаңа қызметке тағайындалды-мыс. Оны сол күнгі жаңалықтардың шығарушы редакторы көріп қалып, әріптесіне сенгендіктен тікелей эфирден айтқызады. Әрине, бұдан жанжал туып, аңғалдық танытқан журналистер жұмыстан қуылды.
Сонымен, журналист болғың келсе- ақпаратты тексер. Мейлі, табиғи апат болып, ол туралы төтенше жағдайлар министрінің өзі айтып тұрса да, күдікпен қара. Ойлан, сарапта, салыстыр. 2*2=4 деп сендірсе де, тағы бір тексер. Өйткені, бұл тұжырымның да қате екенін дәлелдеп беруге болады. Тексере берсең «магнитудасы алты балға жеткен зілзала» деген қателіктерден арыласың.
Телеарналарды, газеттерді жаңалықтармен асырап отырған түрлі ақпарат агенттіктері. (Рас, олар да бір-бірінікін көшіріп баса салуға кет әрі емес). Алайда, ол жерде де өзіміз сияқты адамдар жұмыс істеп отырғанын ұмытпау керек. Сондықтан, агенттіктен алған ақпаратты да сол күйінше «ұрып» жібермей, міндетті түрде тексерген абзал. Сіздің мұндай жанкештілігіңізді ешкім байқамауы да мүмкін. Тіпті, редакторыңызға немесе әріптесіңізге ұнамай қалуыңыз да ғажап емес. Бірақ, бастысы адам ретінде де, журналист ретінде де ар-ұятыңыздың алдында тыныш боласыз.
Бірде, Мәжіліс депутаттарының бірі «Қазақстан Кайман аралдарына қарыз» деген мәлімдеме жасады. Сол күні барлық телеарна, газет, ақпарат агенттіктері, сайттар байбалам салды. Есі дұрыс журиналист, «Бұл не қарыз, неге қарыз, кімге қарыз, неге Кайман аралдары» деп ойлануы керек еді. Ойланып, мәліметті тексергенде ақшаның ұшы аралдық елге емес, сондағы оффшорлық компанияларға апаратынын білер еді. Қарыз үкімет емес, көбіне жеке фирмалар екеніне де көз жеткізуге болатын еді. Жалпы, шамалы сауат ашып қалуға болатын еді. Мәселенің байыбына барғандар да болды. Алайда, олар орыс тілді БАҚ-тар болатын.
Сонымен, журналистің незігі құралы мен қаруы — күдік. Кез-келген мәлімет пен дереккөзге спектиктік көзқараста бол. Мәселеге қатысты бірінші басыңа келген ойға да, ішкі адами ұстанымдарың тудырып тұрған пікірлеріңе де сенімсіздік таныт. Ақпараттың өзгелер көре алмаған қырларына көз сал. Сонда ғана «объективтілік» деген ұғымның шынайы мағынасына жақындаймыз.
Журналист ешкімге, ешнәрсеге сенбеуі керек. Ақпаратты ең жақын досың, он жыл бойы бір редакцияда отырған әріптесің, әлдебір департаменттің білікті маманы, әлдебір ғылымдардың докторы, министр айтып тұрса да сенбе! Бұл — жұрттың бәрі өтірік айтады деген сөз емес. Бұл -ақпаратты кімнен алғаныңызға қарамай, тағы бір тексеруге міндетті екеніңіз туралы әңгіме.
Австриядан әкелінген ауру сиырлардың оқиғасын ұмытпаған шығарсыз? Көптеген ақпарат құралдары (агенттіктер, газеттер, ТВ) Зеңгі бабаның тұқымын сатып алуға 5 млрд. теңге жұмсалды деп жария етті. Бұл сан әлде министрдің, әлде бір ғалымның аузынан шығып кетті. Шындығында, жұмсалған сома шамамен 470 000 000 теңге болатын. Әлдекім бір нөлді байқамай қосып жіберіп, шамамен 5 млрд дей салды. Оны журиктер іліп әкетті де 4 млрд 600 млн теңгеге (!) қателесті.
Немесе қазіргі күні қарқынды дамып келе жатқан телеарналардың бірінде болған оқиғаға тоқталайық. Әлдебір редактор әзілдегісі келіп микроблогына сенсациялық ақпарат жазып жібереді. Елдегі ең мықты дөкейлердің бірі жаңа қызметке тағайындалды-мыс. Оны сол күнгі жаңалықтардың шығарушы редакторы көріп қалып, әріптесіне сенгендіктен тікелей эфирден айтқызады. Әрине, бұдан жанжал туып, аңғалдық танытқан журналистер жұмыстан қуылды.
Сонымен, журналист болғың келсе- ақпаратты тексер. Мейлі, табиғи апат болып, ол туралы төтенше жағдайлар министрінің өзі айтып тұрса да, күдікпен қара. Ойлан, сарапта, салыстыр. 2*2=4 деп сендірсе де, тағы бір тексер. Өйткені, бұл тұжырымның да қате екенін дәлелдеп беруге болады. Тексере берсең «магнитудасы алты балға жеткен зілзала» деген қателіктерден арыласың.
Телеарналарды, газеттерді жаңалықтармен асырап отырған түрлі ақпарат агенттіктері. (Рас, олар да бір-бірінікін көшіріп баса салуға кет әрі емес). Алайда, ол жерде де өзіміз сияқты адамдар жұмыс істеп отырғанын ұмытпау керек. Сондықтан, агенттіктен алған ақпаратты да сол күйінше «ұрып» жібермей, міндетті түрде тексерген абзал. Сіздің мұндай жанкештілігіңізді ешкім байқамауы да мүмкін. Тіпті, редакторыңызға немесе әріптесіңізге ұнамай қалуыңыз да ғажап емес. Бірақ, бастысы адам ретінде де, журналист ретінде де ар-ұятыңыздың алдында тыныш боласыз.
Бірде, Мәжіліс депутаттарының бірі «Қазақстан Кайман аралдарына қарыз» деген мәлімдеме жасады. Сол күні барлық телеарна, газет, ақпарат агенттіктері, сайттар байбалам салды. Есі дұрыс журиналист, «Бұл не қарыз, неге қарыз, кімге қарыз, неге Кайман аралдары» деп ойлануы керек еді. Ойланып, мәліметті тексергенде ақшаның ұшы аралдық елге емес, сондағы оффшорлық компанияларға апаратынын білер еді. Қарыз үкімет емес, көбіне жеке фирмалар екеніне де көз жеткізуге болатын еді. Жалпы, шамалы сауат ашып қалуға болатын еді. Мәселенің байыбына барғандар да болды. Алайда, олар орыс тілді БАҚ-тар болатын.
Сонымен, журналистің незігі құралы мен қаруы — күдік. Кез-келген мәлімет пен дереккөзге спектиктік көзқараста бол. Мәселеге қатысты бірінші басыңа келген ойға да, ішкі адами ұстанымдарың тудырып тұрған пікірлеріңе де сенімсіздік таныт. Ақпараттың өзгелер көре алмаған қырларына көз сал. Сонда ғана «объективтілік» деген ұғымның шынайы мағынасына жақындаймыз.
26 пікір