The ТЕРМИНатор: Асталависта, "мәтіналғы"!
у баста информатика терминдерінің «мәліметтер қорын» жасап тастап, оның толтырылуын жайбарақ бақылап отыру перспективасы мықты ұнаған еді («жұмысы аз, рақат емес пе?»).Бірақ, соңғы онжылдықта белең алған, бер жағы – берекетсіз аударма болса, ар жағы – қарапайым көргенсіздікпен ұштасып жатқан қазақша терминдердің табиғатын саралай отырып, олардың қолданысқа енбеуінің себебі – әншейін өзімбілемдік пен менмендікте жатқанын түсіндік. Информатика терминдері, көптеген кәсіпқой мамандардың сүзгісінен өткен тұщымды өнімнен гөрі, бір адамның солосы тәрізді сезімдер қалдырады.
Ендеше, терминдерді аударудың немесе аудармаудың басқаша әдісіне көшсек дейміз. Оның түпқазығы – керекинфошылардың көзқарасы болмақ. Әрі ұсынылған терминге қатысты пікірлер де үнемі қадағаланады. Бұл – барлығы болмағанмен, көпшілік қолдайтын, айтуға ұят емес терминдердің өмірге келуіне септігін тигізеді ме деген дәме бар. Және терминдерді «Керекинфошылар бекіткен!» деген айдармен бөлек кестеге жинап отырмақпыз.
Терминдерді әліппе ретімен емес, қолданыста жиі қолданылатындар ретімен ұсынуды жөн көріп отырмыз.
«Төл тіліміздің көсегесін көгертейік!» деген ұран тастап, революциялық рух беруден аулақпыз. Жәй, қолыңыз тигенде қарап, өз пікіріңізді білдіріп қойсаңыз да үлкен қолғабыс.
Іске сәт!
Тағы айтарым, әйтеуір қазақша болсын деп жөнсіз сөздер легін ұсына бермей, кітаптарды, соңғы бекітілген терминдер жинағын қарап мағынасы бар, осы дұрыс-ау деген аудармалар ұсынылса. Әйтеуір жазу керек болған соң басыңа алғаш келген сөзді жаза салмай. Информатика саласында бекітілген терминдер жетерлік. Тек жыл сайын Мемл. терминология комитеті жаңартып, жаңғыртылған сөздермен толықтырып жариялап тұрады. Ұсынылғанның барлығы ескеріліп қабылдана бермейді. Ол жерде Тіл мамандары, ғалымдар, мықты филологтар жетерлік бұнымен айналысатын. Тек әр сала бойынша ұсыныстарды қабылдап талқыға салып отырады. Менде 2004 жылы жарық көрген Үкіметтің 25 сала бойынша шығарылған сөздік кітабы бар, ішінде өте сәтті аудармалар бар, кемшіліктері де жетерлік. Бірақ одан кейін қанша жаңа жинақтар шықты. Сол комитеттің мүшесі, ф.ғ.к.Құрманбай Шерубайұлының сөздіктер кітабын көп пайдаланамын өзім. Оқу курстары да өте күшті өтеді.
Ішінде өте сәтті аудармалар бар! депсіз. Мен үшін сәтті аударма, көпшілікте ешқандай дау тудырмас, бәрі (филологы да, программері де, қарапайым трактор жүргізушісі де) емін еркін қолданып жүрген сөз.
Және оның қандай қисынға жүгініп жасалғаны маңызды емес. Ең бастысы танымалдылық!
Егер 8 миллион адам ережеге қарсы сөзді пайдаланса, онда ережеге түзету енгізген дұрыс деп ойлаймын. Жалпы сөздің вирус сияқты жұқпалы болғаны дұрыс.
Отандық жаңа вирус- «СҮЗГIАЙНА» ))))))))
Брейнсторминг /ұжым санасының күшіне салғанда кейбір сантехниіктің ұсынысы болмашы /Әшкилі профессірлер менсінбеген/ идеялар гениалдылықтың асқар шыңы болып жатуы сирек жағдай емес сияқты.
Термин талқысындағы идеалды ұжым ол тіл мамандары мен тікелей сол сөзді ең көп қолданатын салада істейтін мамандардан 50/50 жиналған қауымы сияқты. Әлгі сантехник сканерді қолданбайтын болған соң, оған онша жауапты қарай қоймас. Екінші ойға салсам, тап осының үстіндегі асығыс арқа қозып қойып қалған теңеуім(брейнсторм жайлы) термин таңдауда орынсыздау сияқты.
abai.kz/content/internet-konferentsiya-kanagat-zh-keshev-basy
Жалпы, бұл жобаны өлтіріп алмайын десек, жауапкерлік пен тәртіпке көңіл бөлген дұрыс. Қарапйым әдеп керек, мінеу мен сынау, жеке басқа тиісу болмағаны жөн.
Жалпы, термин баламасын қарауға қысқаша ереже болса, үдерісті тиімді етпек, мысалы:
Әуелі термин ұсынушы сол терминнің мәнін білдіретін дерек пен ақпарат ұсынғаны жөн, ол бізді бірден балама іздеу бағытын дұрыс таңдауға мүмкіндік береді;
Әркім екі нұсқадан артық ұсынбасын;
Әркім үш мәндетпеден (комментарий) артық сұрынасы болмаса, бермесін;
сосын ұсынылған баламаларды лингвистикалық негізде сараптайтын сарапшылардың болуын қамту керек;
Сараптама баламаны таңдауды емес қорытуды ғана беруі керек, ал қатысушылар өздері қалаған баламаға дауыс берсін.
Әрине, бұл декрет емес, жай ғана ұсыным. Қабылдау не қол сілтеу қатысушылар еркінде.
СӘТТІЛІК!!!
түк мысқыл көріп тұрған жоқпын. Сілтемені тастай берсек не болады? Мыңдаған сілтемені ашып қарап отырайық онда. Жалпы тақырыпта пікір таласырып қажеті не онда? Сілтемені беру мақсатың, несімен келісесің, қайсысына қарсысың жалпы өз пікіріңді білдіру керек алдымен. Бұл ұрыс емес, жымиып отырып жаздым. Өзіңе деген ізгі ниетпен саммита:)))
ойыбай, ойыбай, жүрогум:))
ПС. Тек братик болашақ баламаның критериін мен айтқам. Ақыры сөз бен сәтті баламаның айырмашылығына сонша үңілген екенсің, сөз бен сөйлемнің айырмашылығына да көңіл бөлген дұрыс.
А так, Елсеріктікі жөн!!!
Насос деп айтсаң түсінбей жатыр ма? Әлде өз блекджегі мен шлюхалары бар дербес үй соққысы келген баланың комплексі ме?