Қытай Айдың арғы бетіне ғарыш аппаратының сәтті қонғанын хабарлады. Бұған дейін бірде-бір аппарат ол жаққа қонып көрмеген. Қытайдың мемлекеттік ақпарат құралдарының хабарлауынша, 3 қаңтарда «Чанъэ-4» роботы Астана уақытымен таңертеңгі сағат 8:30-да Айдың арғы бетіндегі Эйткен — Оңтүстік Полюс бассейніне қонған. Алғашқы суретін де түсіріп, жіберіп үлгерген. Аппарат Айда геологиялық зерттеулермен қатар биологиялық тәжірибелер де жасайды. Қытай 2013 жылы да Айға «Чанъе-3» аппаратын жіберген. Алайда, техникалық қиындықтарға байланысты бір айдан соң істен шыққан. АҚШ, Үндістан, Жапония және Ресей де таяу жылдары Айды зерттейтін ғарыш аппараттарын ұшыруды жоспарлап отыр. АҚШ 1969-1972 жылдары Айға 12 аппарат қондырған. Зерттеу аппараттары Айдың қараңғы жағын суретке түсіргенімен, олардың бірде-бірі арғы бетіне қонбаған.

Астана тұрғындары мен қонақтары MEGA Silk Way ОСО ғимаратындағы ерекше «Қазақстандық ғарыш жолы» шағын көрмесіне барып, өздері үшін ғарыш әлемінің алып та тылсым сырын аша алады, деп хабарлайды елорда әкімдігінің ресми сайты.

Көрме Астана әкімі Бақыт Сұлтановтың бастамасымен қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі және  «Қазақстан Ғарыш Сапары» ұлттық компаниясының қолдауымен ұйымдастырылды.

Шара мақсаты – Қазақстанның ғарыш қызметін танымал ету, отандық ғарыштың жетістіктері мен болашақтағы жоспарларын, сондай-ақ заманауи ғарыш технологиясының қызметіне халықтың қызығушылығын арттыру. 

Шағын көрмеге ерекше қолданбалы құнды заттар қойылды. Оның ішінде ғарыш парашютімен жерге түскен капсула бар, онымен Қазақстанның үшінші ғарышкері, Халық Қаһарманы, ҚҚК генерал-майоры Айдын Айымбетов «Союз ТМА – 16М» ғарыш кемесімен жерге қонған болатын. Мұнда оның скафандры және KazEOSat-1 және KazEOSat-2 қашықтықтан зондпен тексеру спутнигінің макеті бар.

Сонымен қатар, көрмеге Қазақстан ғарышкерлері Тоқтар Әубәкіров, Талғат Мұсабаев, Айдын Айымбетов туралы қазақ және орыс тілдерінде ақпараттық тақтайша бұрышы орнатылды.

 «Біз аталған көрменің сауда-ойын сауық орталығында кең көлемді әрі қызықты алаңға айналарына сенеміз. Көрмені дәл осы сауда-ойын сауық орталығына орналастыру идеясын біздің әкім ұсынды. Бұл келушілердің өздеріне ғарыш әлемі туралы қызықты да ғаламат әлемді ашуын, ғарышты бағындырудың қандай екенін көздерімен көруі үшін жасалып жатқан дүние», — деді Астана әкімінің орынбасары Ермек Аманшаев.

Оның сөзін Қазақстан Республикасының қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібінің вице-министрі Марат Нұрғужин де қолдады.

«Бұл көрме Қазақстанның ғарыш саласындағы қызметін насихаттауға арналған. Біле білсеңіздер, Қазақстанда ғарыш саласы – ең жас сала. Бірақ соңғы он жылда жеткен жетістігіміз өте зор. Бізде екі ғарыш жүйесі жұмыс істейді. Қарашада біз үшіншісін босатамыз. Жерүсті инфрақұрылымы құрылды. Біз 2 ғарыш бағдарламасын орындадық. Елімізде үш ғарышкер барын  мақтан тұтамыз», — деді ол.

Көрмеге келген балалармен ғарышкерлердің өздері де өмірлік тәжірибесі туралы бөлісті. Қазақстанның тұңғыш ғарышкері Тоқтар Әубәкіров көрмеге алғаш келушілерге үш адамның көмегімен 6 сағат ішінде жерге оралатын жерге қонушы аппаратпен таныстырды.

«Көрме қатты ұнады, өзім үшін көптеген жаңалықтар аштым. Бұл балалар үшін де өте пайдалы. Осында алған ғарыш туралы ақпараттар балалардың мектептегі ғарыш туралы сабағына,  жеке дамуына көмегі тиюі мүмкін», — дейді № 70 мектептің 8 сынып оқушысы Биназ Асаинова.

Көрмені 1 қарашадан 2019 жылдың 31 наурызына дейін тамашалауға болады.

— Іһқее-хеһе-х! — деп Алматыдан бөлем хабарласты. Жазда қыдырып келгенде күннің 40 градус ыстығында қаланы көрсеткен едім. Ал қазір Байқоңыр суық. Бұл жүгермекке енді қайтпек керек? Жұмаділдаев болғанын қайтейін, бұл өзі тарихқа, ескерткіштерге қызығатын адам. Міне, Байқоңыр қаласының тарихи мұражайы бар екенін кеше ғана білдім.

---

Қала мұражайы Мәдениет сарайында орналасқан. 1967 жылы қарашаның жетінші күнінде құрылған. Мұражайда 4 зал бар. Қала тұрғындарының айлықтан айлыққа әзер жететіні себеп болар, оған қоса рубльдің теңгеге деген «шезлонг» қатынасы бар — осыған сәйкес мұнда көбінесе қонақ боп сырттың адамдары келеді. Мұражайға 40 рублімді төлеп кірдім. Иә, мұнда суретке түсіруге болмайды. Жоқ, болады. 50 рубліңді төле де, суретке қалағаныңша түсіре бер. Жалпы, бұдан басқа мәліметті мұражайдың сайтынан іздесеңіз болады: www.museum-baikonur.ru

---

Ерлік және Еңбек даңқы залы

Мұражайдың ең алғашқы залы. Кеңес Одағы тұсындағы Байқоңырдың тарихы осы залда тұнып жатыр.Алғашқы құрылысшылардың марапаттары осында жиналған. Дауылбаев көкеміз де бар екен.Жо-жоқ, Сталинның шинелі емес. Бұл Байқоңыр ғарыш айлағы құрылысының басшысы болған генерал-майор Г.М. Шубниковтың жеке заттары ғой.Сынақтан өткен зымырандар да көздің жауын алып, көңілімді сергітті.Телеметрические датчики. Артемизайос деген шешесі өзбек грек жігіті Төретамның базарында қасапшы ғой. Сол жігіт телеметрияны "қашықтықты өлшеймін" деп жүр. Телеметрия телемеханиканың әдіс-тәсілдері арқылы бақылаудағы нысанның параметр өлшемі (кернеу, тоқ, қысым, температура т.б.) бойынша ақпарат алу болып табылады.

---

Зымырандық-ғарыштық техниканың даму тарихы және ғарыш кеңістігін игеру залы

Жапонияда, Үндістанда, Францияда, АҚШ-та да ғарыш айлағы бар екен.Ал бұл Байқоңырда 1960 жылы 24 қазанда континентаралық баллистикалық Р-16 зымыранын алғаш рет сынақ ретінде ұшыруға дайындық кезінде орын алған апаттан қаза болған адамдардың құрметіне қойылған ескерткіш. Батыста бұл апат Nedelin catastrophe деген атпен белгілі.Ғарышкерлер мұражайға құр алақан келмейді. Міне, мұражайға жасаған сыйлықтары осы.Ғарышкердің ішіп-жемін «Ну, погодиден» көрген едім. Енді мұражайдан көрдім.Ал мына дүниені көрген кезде астроном болсам деген бала арманы көп оқушы кезім есіме түсті.Көзі жоқтың өзі жоқ деп үн-түнсіз мына кереметті видеоға түсіріп алдым:

---

Этнографиялық зал

Иә, қазақтың дүниесін көргенімде қуанышымда шек болмады. Зал іші жүйелі түрде сапаның сәнін мұрныңа тақап та көрсетіп тұр.Мұражайдың мына дүниесі тіптен ұнады.

---

Көрме залы

Бұл зал шағын болғанына қарамастан қымбат дүниелерімен артық.Ал мына бір дүниеге қызықпай өте алмадым. Алыстан қарағанда түкке тұрғысыз сурет секілді көрінді.

---

Мұражай дәлізі де әдемі безендірілген екен. Бұл жердің де тынысы ерекше. Тіпті, облыс әкімінің мұражайға деген сыйлығы осында ілулі тұр.Мұражай ұжымы интернет деген қу дүниемен таныс екен. Рас-ей, «брат братом силен!»

---

Алдағы уақытта қонақ боп келетін бөлем өзін не күтіп тұрғанын да білмейді. Сонымен қатар мұражайда ғалымдардың дәрістері, ғарыш саласына қатысты фильмдер бар екен. Осындай дүниенің «дәмін» келесіде бөлеммен бірге "өле жегенше бөле жеп" көрермін. Оқырман, сізді де Байқоңырға қонақ болуға шақырамын. Бірге шәй ішеміз… :)

Халықаралық ғарыштық станциядағы ғарышкерлердің әрекеттері мен әңгімелерін осы сілтеме арқылы тікелей эфирде көріп тыңдай аласыз: Халықаралық ғарыштық станциядағы өмір (live)

Жер планетасына ұқсас планеталарды экзопланеталар деп атайды. Ғалымдар бекіткен түрлі шарттарға сай келген планета (көлемі, сыртқы түрі, атмосферасы және т.б.) біздің Жерімізге ұқсас, потенциалды тіршілік иелері бар планета деп әзірше саналуда. Ондай планеталардың біздің Құс жолы галактикасында мыңдағаны ашылды, алайда олардың ең жақынының өзі бізден мыңдаған жарық жылдары қашықтықта жатыр. Экзопланеталарды ашуды «Кеплер» жобасы қолға алған. Әзірше мықты деген құралдардың өзі тек Құс Жолы галактикасынындағы экзопланеталарды аша алады, ал біздің әлемде Хаббл телескопы анықтағандай галактикалардың саны шектеусіз.
«Бруно 667» атты жоба Күн жүйесіне ең жақын орналасқан экзопланета Глизе 667-ге аяқ басатын алғашқы адамдар тобын дайындаған болатын. Күн жүйесінен шыға алатын, үшінші ғарыштық жылдамдығына ие ғарыш кемесін ғалымдар Джордано Бруноның ескі еңбектерінен табылған алғашқы сілтемелер арқылы ойлап тапты. Екі рет «Бруно 667» кемесі автоматты түрде Күн жүйесінен шығып, экзопланетаның анық суреттерін Жерге жіберген болатын. Аталмыш суреттерден Глизе планетасының уранға бай екендігі анықталды. 2817 жылы Жердегі барлық энергияның көздері тек уранмен жұмыс жасап жатқандықтан, Глизеге космонавтттар тобын жіберу жобасын НАСА басшылығы бірден қабылдады. Экипаж 7 адамнан тұрды: 4-уі қазақ, 1-уі- АҚШ азаматы, қалғаны Ресейлік мамандар. Төрт қазақтың ғарышқа ұшатындығы Ресей-Қытай Басқармасының қарамағындағы автономиялық мемлекет боп саналатын Қазақстан азаматтарын қатты қуантты. Олар оны өздерінше бір белгі ретінде бағалады. Алайда экипаждың жартысынан көбі қазақ болуында ешқандай ерекше ешнәрсе жоқ еді, шынында 2817 жылдары космонавттар ерте кездердегідей аса құрметті қоғам мүшелері емес еді. Ең ауыр, қауіп-қатерге толы, кәсіби авариялар саны көп сала космонавтика еді. 1990 жылдардан бастау алған ғарыш қоқыстары бұл кездері шегіне жеткен еді, ескі жер серіктері, космостағы авариялардың қалдықтары әрбір төртінші ғарыш кемесінің күлін тура мағынасында көкке ұшыратын. Сондықтан да, ең ауыр, ең бастысы белгісіз осы жобаға қазақ космонавтттарын алу шешілген еді.
Келесі бөлімде экипаж мүшелерімен таныстаын боламыз.

Экзопланеталар туралы оқығыңыз келсе: ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B7%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0
Глизе 667 с туралы: ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B5_667_C_c
Хаббл телескопы ашқан галактикалар туралы: www.adme.ru/illustration-and-photography/30-luchshih-fotografij-teleskopa-habbl-457105/
Ең бастысы ғарыш қоқыстары /космический мусор/ туралы: ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%83%D1%81%D0%BE%D1%80

ЮТА штатындағы мына шөлді-қыратты мекен — Марс ғаламшарының тіршіліктен ада ландшафтын еске түсіреді. Дәл осы жерде марсиандық шөл дала зерттеу станциясы орналасқан. Жобаның басты мақсаты да сол, келер күндерде адамзаттың қызыл ғаламшарда әрекет ету мүмкіншіліктерін байқап көру. Мұнда түрлі тәжірибелер жүргізіліп, бұған қоса Марста және Айда пайдаланылатын техникалар ғарышқа жіберілместен бұрын, алдын-ала тексерістен өтеді.
Рейтер агенттігінің фотографы Jim Urquhart осы Жерде орналасқан Марсқа барып, ондағы тіршілікті көріп қайтқан екен.

Баяғыда әр ауыл қазағының үйінде жыртылмалы күнтізбелер ілініп тұратын. Сол күнтізбелер арқылы біраз атаулы датадан хабардар болдық. Әр парағының артқы жағында қызықты мәліметтер, атақты адамдар өмірінен шағын мағұлыматтар бар болатын. сол заманның «Гугілі» еді ғой жарықтық. «Мынау әріден бастағанда не айтқысы келіп отыр?» деп отырған боларсыздар.
Бүгін адамзаттың ғарышқа табан тіреген күні десем артық кететін шығармын. Ол жақта табаның жерге тимейді деседі білетіндер. Адамның ғарыш кеңістігіне көтерілген күні.
Жұртқа жалға берсек те ғарыш айлағы бар, екі ғарышкері бар елдің өкілі ретінде барлығыңызды осы күнмен құттықтаймын!

Ескерткіш Қарағанды қаласына тиесілі. Ал, суретмына жерге тиесілі.

Жапон ғарышкері Сатоши Фурикованың бос уақытында бейзбол ойнауы.


Дереккөз: мында

Ғарышты игеру кезінде адамдар алдымен жануарларды тәжірибеден өткізген. Ғарыш кеңістігіне адамдардан бұрын «Лайка», «Стрелка» атты иттер ұшып қайтқан жоқ па еді. Соған дейін 47 ит сынақтан өтіп, ғылым үшін құрбан болған екен.

Қисық бастап, Аршат жалғаған кітап ұсынуда кезек созып алдым. Әдейі емес, жұмыста әбігерге салынып. Жарайды, ұсынатын үш кітабым мынау.

1. Құран
“ Бұл (Құран) адам баласы үшін ашық түсінік, тура жол және тақуалар үшін насихат”
(Әли Имран сүресі, 138)