Мен білетін бақытты адамдар дегенім жаратылысы ерекше, санасы басқа адамдар емес. Кәдімгі өзім танитын адамдар ғой. Оларды неге бақытты деп есептеймін?

Себебі олар интернетті қолдануды білмейді. Пошталары mail.ru-да тіркелген. Оларға ВКонтакте әлеуметтік желісі жетіп артылады. Сол жақта суреттерін жариялайды, лайк басады, пікірлерін жазады. Instagramда тіркелмеген. Кейбіреулері тіптен білмейді. Олар Twitter-де тіркелмеген. Сол сөзді естісе, не нәрсе деп сұрап, таң қалуы мүмкін. Gmail поштасын мүлдем білмейді. Facebook-та кезінде байқамай тіркелген де шығар. Бірақ оны сирек қолданады. Тіпті, қазіргі күні кірмейтін де шығар. Қолданса да, ВКонтактеден айырмашылығы жоқ. Сол баяғы суреттерін салады, лайк басады, пікірлерін жазады. Youtube сайтында арналарын ашпаған. Керек болса, видео көру үшін сол сайтты пайдалануға болатынын да білмейді. Жалпы, интернетке қатысты нәрселерді айта берсем, жалғаса бермек.

Жоға, өзімді интернеттің керемет қолданушысымын демеймін. Менікі имитация ғой сол. Көпшілік жұрт қайда жүрсе, мен де сол жерлерді көруге асығамын. Wordpress-ты енді біліп жатырмын. «Көштің соңында қалған» қолданушымын ғой. Блог жазуға да қабілетім мәз емес. Әйтеуір, «болмасаң да ұқсап баққырдың» амалы ғой. Кейде шығармашылық конкурстарға қатысамын. Күлкім келеді, дым да бұйырмайды ғой. Соңғы рет 10 мың теңге жеңіп алған едім, есепшотыма ақыры аудармады. Садақа!

Әлбетте, өзімді бақытсызбын деп айта алмаймын. Себебі интернет арқылы белсенді қолданушылар нанын тауып отыр, енді біреулері жобаларымен айналысып жүр. Пайдасына жаратып жүр ғой.

Мен бақытты деген адамдар жұрт қатарлы мәгәстірде оқиды, кейбіреулері бакалаврда жүр. Power Pointпен слайд жасауды үйреніп алғандары да бар. Бір бауырым WhatsApp-ты да білмейді, қолданып көрмеген, елестете де алмайды. Агентті қойдым дейді, себебі ондағы жұрт ВКонтактеге көшіп кеткен, «Асан мен Үсен» сияқты жалғыз қалып қойған ғой. Кейбір кісілер бар, интернетті шынымен түсінбейді, қолдана алмайды. Анда-санда сондай кісілермен әңгімелесіп қалып жатам. Ішімнен: "қандай бақытты адамдар" деп қоямын. "Қазақ тілін былай кемсітті", "қазақтарды қырып жіберді", «орыстар Ресейдің жалауымен жүр», т.б. толып жатқан бас ауыртатын, санаға кері әсер ететін жағымсыз жаңалықтарды оқымайды олар. Неге? Себебі интернеттері жоқ, қолдануды білмейді. Тек жұрттың аузынан естиді ел жаңалықтарын.

Рас, кейде интернетті білмейтін, түсінбейтін адам болғың-ақ келеді. Бір жағынан қызық сияқты: саған интернеттегі бірдеңелер жайлы айтып жатса, сен мәз боп, ештеңе түсінбей, "әә-ә" деп қана тұрасың аузың ашылып… Алайда интернеттің пайдасы жоқ емес, бар ғой. Тек бірдеңені қарап отырсаң, жанынан басқа жаққа сілтеме шығады. Соны қарап жатқанда астынан пікірлер шығады. Пікірлерден соң тағы басқа нәрсені іздеп кетесің. Болмайтын нәрселерді оқимын деп отырып уақытың да өткізіп аласың.

Жиен ағама ризамын. Интернетті қолдануды керемет білмейді, аздап қана түсінеді. Желі-мелі қызықтырмайды. Үйге келіп, интернеттен тек қана киноларды жүктеп алады. Кейде әндерді жүктейді. Бір күнде онның үстінде киноларды жүктеп алып, үйіне барып көреді. Бастапқыда келгенде бірден отыз шақты кино жүктеп алған. Кино көргенді жақсы көретін сияқты.

Өкініштісі, мен қолданатын сайттарда менің бірде-бір кластасым, я группаласым жоқ. Олар тек ВКонтактеде жүр. Туиттер оқымайды олар, блог жүргізетін сайттарды мүлдем білмейді. Тек сабақтарын оқып, жұмыстарын жасап жүрген адамдар ғой ше! Осыдан болса керек, көптеген интернет қолданушылары жаңа достарды Facebook, блог сайттарынан табатын сияқты.

11 жыл бірге оқыған достарымызды оңай ұмытып, 4 жыл бірге оқыған достарымыздан айрылмай жататынымыз қызық. Түсінемін, оқу орнына түстік, өмір көрдік, бла-бла-бла… Тым философ боп кеткен шығармыз. Әлбетте, есейген сайын жаныңа принциптеріңе 60-70 пайыз сәйкес келетін адамдарды жинай бересің. Ал түсінігіңе «ыңғайсыз» келгендерді шеттетіп, артқа қалдыра бересің. Тіптен болмай бара жатса, кейде сыр бөліскен достарым сатып кетті деп жылап аласың. Жылай алмасаң, көңілің түсіп, макаронға тәбетің тартпай тұрады.

Қой, құрысын, не жазып кеттім мен?! Ұйықтайын… Қайырлы түн!

Ақпарат әлемді билейді. Ақпаратты таратудың әртүрлі технологияларының дамуы біздің планетамызды үлкен «ауылға» айналдырғандай және бізді ол «ауылда» шынымен не болып жатқаны қызықтырады, дегенмен, сол болып жатқан жағдайлар туралы басқалардың не жазып, не айтатындығы одан сайын қызықтыра түсетіндігі шындық.
Біздің жетістігіміз бен өз өмірімізде қаншалықты алға жылжығанымыз санамызға қандай ақпаратты саралап енгізгенімізге байланысты.
Ақпаратқа ие болғандар әлемді билейді. Осы сөздің дәлелі ретінде австралиялық интернет-журналист, хакер Джулиан Пол Ассанжды (Julian Paul Assange) келтіруге болады. Wikileaks сайтын құрушы Ассанж 1971 жылы шілде айының 3 күні Австралияда дүниеге келген. Үлкен көлемде шпиондық жанжалдар, биліктің жоғары эшелонындағы жемқорлық, әлемдік державалардың дипломатияларының «жасырын» тұстары мен әскери қылмыстары туралы құпия құжаттарды көпшілік назарына жариялаған. 
Мемлекеттік құпия құжаттарды жариялау қылмыспен теңеледі. Және бұл үшін бас бостандығынан айрылатынын, тіпті өміріне де қауіп төнетінін біле тұра Ассанж осы «батырлығын» қалай және не мақсатпен жасады?
Wikileaks сайты өз жұмысын 2006 жылы бастаған екен. Алдағы уақытта қандай деңгейде жұмыс жүргізетінін білген Ассанж негізгі сервердің «үйі» Швеция болады деп шешті. Себебі, бұл ел журналистерге деген түзу ниетімен танымал. Сайттың басты ерекшеліктері: Интерфейс қарапайым және түсінікті, белгілі техникалық білімі жоқ адам да жеңіл қолдана алады; кез-келген адам өзіне белгілі болған құпия құжаттарды еш кедергісіз сайтқа жібере алады; криптографиялық технологияларды қолданудың нәтижесінде ақпарат жіберуші толықтай жасырын түрде қалады (анонимно) және оған ешқандай қауіп-қатер төнбейді. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары ретінде құжаттар Wikileaks сайтына шықпас бұрын порталдың барлық серверлеріне көшірме жасалып, бір уақытта шығады. Нәтижесінде ақпарат қай жерден жіберілгенін анықтау мүмкін болмайды. 
Джулиан Ассанж Wikileaks сайтымен шектелмей, Ауғанстандағы соғысқа қатысты 100 мың, Ирактағы соғысқа қатысты 10 мыңдай құжаттарды баспасөз беттеріне де жариялауға берген. Олардың қатарында «әл-Жазира», «The Guardian», «Der Spiegel» және «The New York Times» секілді газет редакциялары бар. 
Бұл құжаттарды жариялау бұқара халыққа осы елдерде ғана емес, әлемде не болып жатырғанын жақсы түсінуге көмектеседі деген болатын Джулиан және ол қолында Пентагонның 15 мыңға жуық құпия құжаттары бар екенін де мәлімдеді. 

Бүгінгі таңда Ассанж Лондондағы Эквадордың елшілігінен саяси баспана алып, сонда отыр. 2013 жылдың тамыз айында Wikileaks сайтында 400 гигабайттық құпия материалдарға сілтеме салынған. Бірақ, құжаттар құпия кодпен сақталған. Құпия код  Джулиан Ассанжға немесе Wikileaks сайтының негізгі өкілдеріне қауіп төнген жағдайда жарияланады делінген.
Жасаған істерінен сөз бостандығын қалыптастырып, әлемде әділдік орнату, адам құқығын қорғау, құпияларды жариялау арқылы басқарушы элитаны «аяғын аңдап басуға» итермелегендей көрінеді. Алайда, бір емес, бірнеше әлемдік «айдаһарлардың» құйрығын басқан бір адамға барлығы жүріп қарсы тұра алмағаны қалай деген заңды сұрақ туады. 
Интернет-журналистің АҚШ-тан бастап, көптеген батыс елдерінің мемлекеттік «құпия» құжаттарын жариялап, қылмыс жасағанына қарамастан, оны халықаралық арнайы қызмет органдары іздеу салып, ұстай алмай жүргендігіне сену қиын. Wikileaks сайтында жарық көрген құжаттардың көпшілігінің АҚШ-қа қатысы бар. Америка Құрама Штаттары бәріне белгілі көп мөлшердегі ақшалай ғана емес, адами ресурстарымен, хакерлерімен, ұлттық қауіпсіздік агенттіктерімен қалайша бір сайтты жауып, жұмысын тоқтатуға күші жетпей отыр?
Джулиан Ассанж Остинда өткен технологияны дамытуға арналған South by Southwest халықаралық конференциясында Skype арқылы сөз сөйлеп, «АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздік агенттігі мен Ұлыбританияның мемлекеттік байланыс орталығы біздің планетамызға «тыңшылық» жүргізетін болады, себебі, бұл бағыттағы олардың мүмкіндіктері 1,5 жыл сайын екі есе өсу үстінде» екенін мәлімдеді. 
«Әрбір адамды бақылау мүмкіндігі көп ұзамай шындыққа айналады, бұл алдағы бірнеше жылда шешілетін мәселе» деді Ассанж. Сонымен қатар өз сөзіне «біз жаңа тоталитарлық әлемге аяқ басып келеміз, Сталин немесе Пол Пот кезіндегідей емес, әрине,  тоталитарлық-тұрақты бақылау жүргізу мағынасында» дегенді сенімді түрде қосып айтты [1]. 
Америкалық лингвист, философ, саяси аналитик – Ноам Хомский өзінің зерттеулерінде «БАҚ көмегімен адамдарды басқарудың 10 әдісін» келтірген болатын [2]. Солардың ішінде «бірте-бірте енгізу» мен «адамдар туралы олардың өздерінен де көп білу» әдістері бар. Америка Құрама Штаттарының арнайы бақылау агенттіктері адамдарға бақылауды күшейтпесе, әлсіретпейтіні анық. Дүние жүзі бойынша көптеген мемлекеттер мен адамдар арасындағы ақпараттық-коммуникациялық байланыстарды, интернет желісіндегі процестерді, смс-хаттамаларды, пошта жәшігі арқылы хат алмасуларды, ұялы телефондармен сөйлесулердің барлығын бақылап отыратындығын, жазылып, сақталатындығын 2013 жылы Американың арнайы агенттіктерінде жұмыс жасаған Эдуард Сноуден мәлімдеген болатын. Онымен қоса «PRISM», «X-Keycore», «Tempora» сынды жобалар туралы да құпия құжаттарды жариялауға берген. 

Әскери адамдарға «бұрынғы» деген сөз қолданылмайтыны белгілі. Ал Сноуден сынды арнайы қызмет өкілдерін «бұрынғы» деп айтуға тіптен келмейді. Қандай «қылмыс» жасаса да оның бір себебі, анық «миссиясы» бар. Сноуденнің «миссиясы» Американың әлемге бақылау орнататындығы туралы «құлаққағыс» ретінде тұспалдап көрсету, аудиторияны соған дайындау немесе осы арқылы алдын ала қоғамның реакциясын біліп, саналарына судай сіңіргісі келген шығар. Бұл ақпарат интернет арқылы бұқараға тез жетіп, таралып, уақыт өте келе қалыпты жағдай ретінде қабылданатын болады. Осылайша Ноам Хомскийдің БАҚ арқылы басқарудың бірінші әдісін байқауға болады.

Екіншісі, «адамдар туралы олардың өздерінен де көп білу». Жоғарғы «система» адамдардың физиологиясымен қатар психикасы туралы да өте көп мөлшерде ақпарат жинап, басымдыққа ие болды. Ақпараттық технологияның дамыған заманында интернет, әлеуметтік желілер арқылы бұқара халық туралы әр түрлі бағытта деректер жинақталады. Олар Facebook, Twitter, Instagram т.б. тіркелу кезінде (аты-жөніңіз, суретіңіз, телефон нөміріңіз, айналысатын кәсібіңіз), қолдану кезінде (күнделікті суреттеріңіз, немен айналысатыныңыз, қызығушылықтарыңыз, GPS арқылы әрдайым жүрген жеріңіз, ой-пікіріңіз) тағы да басқа әркімнің өзі жазған ақпараттары арқылы қолданушының психикасын толықтай зерттеп біледі. Ал адамның психикасын білу дегеніміз – сол адамның қоршаған ортадағы болған оқиғаны түсінуін, елестетуін, қабылдауын, ерік, сезімін білу деген сөз. Психиканың жоғары нысаны – адам санасы. Демек, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы адам санасы басқарылады деген сөз. Адам санасын басқару – күштеп емес, адамдарды «саналы» түрде өзіне тиімді жаққа бұру, керек іс-қимылдарға итермелеу. 

Байқап қарасақ, тарихы тереңде жатқан АҚШ-қа Wikileaks сайтында жарияланған «құпия» құжаттар ешбір кесірін тигізбейтіндей. Құжаттар қатысты болған мемлекеттік өкілдер не жазаға тартылып, не өз орнынан түсті дегенді естімедік. Сноуденнің мәлімдемесінен кейін АҚШ ұлттық қауіпсіздік агенттіктері мен барлау орталықтары «бақылауын» тоқтатты деп ешкім айта алмайды. Тарихта бірнеше рет кездесетін «ақпараттың жайылып кетулері» Американы басқалардың алдында одан сайын күшті қылып көрсететіндей. Әлемді мысымызбен басып отырмыз дегендей пиғылдарын үсті-үстіне дәлелдей түсетіндей.
Ресейлік жазушы, журналист, саяси сарапшы Д.Ю.Лысков pravda.ru сайтындағы жарияланымында былай дейді: «Wikileaks жеке мақсаттармен жасалған дүние ме, әлде АҚШ мемлекеттік департаментінің қаруы ма?» деген пікірталаста басы ашық тұрған нәрсені назардан шығарып аламыз, ол – Wikileaks-тың АҚШ тапсырысымен жасалғандығы.
Алайда, Wikileaks-ты кім жасағаны маңызды емес. Джулиан Ассанж бен оның ең басты ақпарат берушісі Бредли Меннингтің оқиғалары шынайы ма, әлде ойдан шығарылған «аңыз ба», оған ешкім ешқашан нақты жауап бере алмайды. Себебі, қандай жағдай болмасын күмән болуы заңдылық» [3]. 
Ең бастысы бірнеше жыл ішінде ғаламторда әлемнің назарын өзіне аудартқан ақпараттық ресурс таралды. Бұл ақпараттық ресурс ғаламшарымыздың көптеген мемлекеттерімен қатар, экономикалық аймақтарының да саясатына айтулы өзгерістер әкелді. 
«Тек бір ғана нәрсеге сенімді бола аламыз, яғни, ештеңеге ақи-тақи сенімді болмау керек» — деп Үлкен Плиний айтқандай [4], бұл ақпараттық ресурсты кім шығарғанын нақты айта алмаймыз. Оның мұндай жұмбақтығы оған тағы да күш қоса түсетіндей. Қалай болғанда да Wikileaks ақпараттық қоғамда әлемдік деңгейде көрініс берген ең ықпалды ақпараттық қару ретінде тарихқа енгені анық.


(Суреттер интернет желісінен алынған)

Мені
twitter: twitter.com/Raiymbek94
Facebook: www.facebook.com/raimbek.ramazanov?ref=tn_tnmn
желілерінде оқыңыз. Рахмет!

Бұрын бұлай болмады білем. Қазір қарасам қоғам құруда. Мойындаңыз мұңға* мойынсұнғандаймыз. Интернетке иілдік. Ақпаратты аңдығандардың арпалысы. Жастар Желінің жетегіндегі жендеттей. Фейсбуктің фишкасы — фолловерлер, «фейковый» философтар. Твиттерде тәжірибелілер төңкеріс тұтатады. «В контакте»-де виртуалды «везунчиктер» *. Назарда — негатив. Налытады… Санаға стереотип салынған.
Осы сынды күнделікті күйбелеңнен шаршағанда, бос уақыт тауып, пайдалы позитивті пәлсапаны Пауло Коэльоның «Алхимик» кітабынан іздеп көріңіз. Автор адам өмірінің мәні неде екеніне жауап беруге тырысады. Өміріңізге өзгеріс әкелері сөзсіз.

*мұң — қазіргі кездегі бұқаралық ақрапат құралдарының бұқара халыққа өміріндегі қандай жағдай болмасын кінәні өзінен іздеуіне итермелеу, соған сендіру. Әлеуметтік желілердегі «типа» философиялық сөздер, афоризмдер.
*«везунчиктер» — «жолы болғыштар». Тағы да жастар арасында кең тараған әлеуметтік желілердегі байлыққа, ақшаға, билікке «оңай» қол жеткізуге болатындығына сендіру.

Ақпарат тарату арқылы бұқараның санасына әсер ету процесінің басталғанына бірнеше жүзжылдықтар өтті. Ол сонау алғашқы болып шыққан газеттерден бастау алып, одан кейін радио, теледидар көмегімен іске асырылса, 21 ғасырда ғаламтордың ғаламат күшін сезіндік.
Қазір басым топ өкілдері бұқара халықты өз қалауына қамшылап, арбауына айдап отыр. Стереотиптер салу арқылы адамдарды алдап қана қоймай, құлша құрдымға қуып, организмді ғана емес, сананы улауда. Дегенін істетіп, қарапайым халықты аузына қаратып отыр. Және бұның бәрі күш қолдану емес, адамның ойлау жүйесіне әсер ету арқылы жүзеге асырылуда. Ал адамның ойлау жүйесіне әсер ету бұқаралық ақпарат құралдарының көмегімен(газет, теледидар, интернет жүйесі, әлеуметтік желілер) істелуде.
Адам өз таңдауын жасаудан қалған сияқты. Мысалы, киім таңдауды алайық. Киімді әрине қай кездегідей сән үлгісіне («мода») қарап алады. Ал, сол моданың мода екенін кім шешеді?! Сол брендтің иесі немесе жарнамашылар. Біздің таңдауымызды әлде әр сезонға «моданы» анықтап, таңдап беретін соларғой. Олар өздеріне ұнағанын не қалағанын «мода» десе болды сол киім үлгісі әлемге тарайды. Айнала бәрі киіп жүргеннен кейін біз де сол жақсы екен деп сатып алып, киюге ынтызар боламыз. БАҚ-нан күнде жарнамалап жатқаннан кейін біздің миымызға, санамызға орнығып алатыны соншалық біздің таңдауымыз соған тартады да тұрады.
Менің мамандығым — PR (Public relations) Қазақша қоғаммен байланыс. Қысқаша мазмұндайтын болсақ: PR — бұл бұқараның санасын бұғаулап бағындыру. Яғни, қарапайым халықтың санасын, ойын басқару, сол арқылы ыңғайлы іс-әрекеттерге итермелеп, қалаулы таңдаулар жасату. Бұл жаңағы айтқан тауар таңдауға да қолданылады. Манипуляциялау деуге де болады. Таңдау туралы тағы бірер мысал келтірсек, ыдыс жуу керек болғанда не керек? ойыңызға алғаш келетіні — FAIRY. түгелдей болмаса да көпшілігі солай. Санамызға құйып тастағаны соншалық басқа жуғыш заттардың бар екені, олардың сапасы fairy ден артық болуы мүмкін екені ойымызға кіріп те шықпайды. Жаңа жыл жақындаса ойға тағы да бірінші келетіні «Соса соla» сусыны ия?
Жарайды, тауардан алшақтайық. Теледидардан көретін, интернеттен оқитын жаңалықтарға келсек. Қандай жаңалық көрсек соны рас деп есептейміз. Әрине, өтірік дей алмаймын. Бірақ жалпы осы «шынайы» мен «шынайы емес» дегенді кім қалай түсінеді?(«реально», «не реально») иә, сіздердің араларыңызда мен интернеттен көрген барлық жаңалыққа бірден сене кетпеймін, бірінші оқимын, содан кейін ойланып, анализ жасаймын дейтіндер кездесуі мүмкін. БІрақ сол анализді жасау үшін де салыстыратын ақпарат керек яғни екінші ақпарат көзі. Оның рас екеніне кім кепіл? Бұл жағдай тек интернеттегі ақпаратқа емес, жалпы бұқаралық ақпарат құралдарының бәріне байланысты.
Бір PR маманы лекциясында мынадай ой айтқан болатын: «Мен, ЕШҚАШАН, ЕШКІМГЕ 100%-ға сенбеймін! Маған Панама мойнағы Солтүстік Америка мен Оңтүстік Американың арасын бөліп тұр десе сенбеймін. Фотодан. бейнероликтен көрсетсе 90% сенермін, ал, панама мойнағымен өткізіп, көзбен көрсетсе 99,9% сенермін. Бірақ көзбен көргенге де 100% сенбеймін. Себебі, көз де кей кезде алдамшы.» Бұл сөздерден кейін «Секрет» документалды фильміндегі «көзбен көрген шынайы емес, адамның ойындағы нәрсе шынайы» деген ой келді.
Адам басқалардан ерекше ойлағанның өзінде ойлау жүйесі — қоршаған ортасының, бұқаралық ақпарат құралдарының сол адамның ойына, санасына салып қойған стереотиптерінен, былайша айтқанда «шекарасынан» немесе санаға салған «шеңберінен» шыға алмайтындай.
Бұқаралық ақпарат құралдарының көмегімен ғасырлар бойы адамдарды алдау туралы ойымның соңғы жағында ең толғандыратын нәрсе туралы жазғым келді. Ол адамзат тарихында ашылған ең ірі жаңалықтардың бірі АЙҒА ЕҢ АЛҒАШ ҚОНҒАН НАСАНЫҢ (АҚШ) қонуы. Алдауы мүмкін деген күдіктердің ең ірісі осы, біртүрлі көрінсе де)
«Иллюминаттар» деген сөз таныс шығар. Құпия символдардың шешімін іздеп табушыларды осылай атайды. Иллюминаттардың зерттеулеріне көңіл аударсақ НАСА-ның алғашқы айға қонуын жоққа шығарады. Сонда НАСА бүкіл адамзатты алдағаны ма? Бір қызығы менің бұлай ойлауыма әсер еткен ақпараттар да интернеттен алынған бұл менің ойым ғана.
Сонымен не шынайы? не шынайы емес?! осыған дейін айдан анық болып көрінген, көзбен көргеніміз, құлақпен естігеніміздің бәрі өтірік шығар? Бізді алдаған шығар деген ой тек мені ғана алаңдатады дегенге сенбеймін. Бұның бәрі менің ойларым және ойландыратын нәрселерді мысалға келтірсек өте көп. Сіздер қалай ойлайсыздар?!

Тұңғышбай Жаманқұлов айтатын «өнер адамы» өлеңінің ізімен
Біздер, біздер қазақ деген халықтың ұлымыз,
«Интернет» деген қоқыс жәшігінің құлымыз.
Барды-бар деп жоқты-жоқ деп жасырмай,
Әлеуметтік желіні шулатып жүрген жындымыз.

Біреулердің оғы жоқ боп атарға,
Іздеп жүрміз «оппозияциялық» сапарды.
Жыртығынды жамап беріп жақсының,
Ешкім бізді қоса алмай жүр қатарға.

Алдымызда жалт жұлт етіп от шырақ,
Интернетсіз бірдеңе жетпегендей боп тұрад.
Ата-әжелер жаны қалмай жатса да,
Әлі күнге шын түсінген жоқ бірақ…
Әлі күнге шын түсінген жоқ бірақ…

Жанымызға ешкім бермей тынышытық,
Блогерлердің көңілін тауып ұғыстық.
Ғаламтордың пайдасы мол екенін,
Қазақтарға түсіндіруге тырыстық.
Бізге ғашық бейтаныс қыз, шыбық бел,
Бізге ғашық фотосы жоқ жігіттер!
Біз жүрген жер, онлайн мен офлайн,
Ешқашан да үзілмесін үміттер.

Осы жаз ауылдан қайтар түні анашым электронды поштаға хат жолдауды үйретуімді өтініп еді. Жұмысына қажет екен. Броузерде жұмыс істеуді, интернеттен ақпарат іздеу, және агенттпен сөйлесуді көрсеткем.

Оқуға кетер алдында, ректораттың шешіміне сәйкес, жұмысқа қажетсіз сайттарды жауып тастаған едім. Қажетсіз сайттарға кіру әрекеті жасалған кезде, сайттың не үшін жабылғаны, және жұмысқа тіке не жанама түрде қажет болатын болса ресурстың толық адресін көрсетіп, қызметтік хат жазу керектігі жазылған болатын. Әрине кім фейсбук, мой мир керек еді деп жаза қоймасы анық, дегенмен агент пен скайпқа рұқсат бердік. Ал БАҚ.кз сайтының қазақстандық БАҚ бөлімінің телеарналар беті жабылды. Түсініп отырған боларсыңдар, трафик көп кетеді. Ал мекеме мемлекеттік болғасын нағыз жұмыс түске таман басталады (ерте сегіз жарымда келгенмен) да, кешке жай бітеді. тоғыз, ондарда. Кешке жіберіп алған телесериалдарының қазасын түске дейін өтейтін хатшы қыздар жетіп артылады.
Сонымен бүгін сырқатыма байланысты үййде отыр едім. Оны мұны шұқып, мал агентім, шырылдай қалғаны. Сол стандартты "Қал қалай, сабақ қалай" деп басталған диалогтың астары бірдеңе сұрау екенін түсінетін шығарсыздар. Сөйтсек бір жұмыстасымыз түсте ерігіп отырса керек, дым ермек жоқ екен. Әңгіменің төркіні «мой мир ашып берші»-ге тірелді. Әрине ашып бере салуға болады еш қиын емес, бірақ мен дәл осы уақытта ол мекемеде жұмыста жоқ едім. Ал ол кісі болса, ара тұра қашықтан қолдау көрсетіп тұратынымды біледі. Сонымен бөтен мекеменің ісіне араласқан ұят болады деген сылтау айтып шығарып салғаным үшін, мықты ренжіп қалды. Тіпті бар ренішін агент арқылы төкті. Түскі үзіліс біткенше назын оқумен болдым, сосын отырып ойллаймын осындай болмайтын дүниеге ренжуге болады ма?

«Қазақстан азаматымен бір күн» айдарының қонағы белгілі IT маман, «КерекИнфо» блогтұғырнамасының әкімшісі Аршат Оразов.

Ол Қазақстандағы IT саласының жай-күйі, қазақ блогосферасы мен қазақ блогшылары және ҚазНеттің сапасы жайында айтып, алдағы 5 жылдықта ҚазНетті күтіп тұрған өзгерістер жайында әңгімелейді.

Компьютеріңізде қайсысын пайдаланасыз? Таңдағаныңыздың басқалардан артықшылығы қандай сіздің ойыңызша?

Достар, менің Chesnok компаниясында жұмыс істегеніме бір айға жуық уақыт болды. Осы уақыт ішінде көп байқағанымның бірі — қазақ сайттарына деген интернет-бизнестің оң ниетінің артуы. Ішкі-сыртқы әңгімеге көз тастай отырып қорытынды шығарғаным солшыл (әлде оңшыл?) оптимистік сипатта: жақын арада қазақ блогшылары, қазақ сайттары осы кезге дейін оқта-текте әріптес болып келген ақша берушілермен тұрақты қарым-қатынас орнатады.

Сәлем оқырмандар! Жақында Altel 4G компаниясының USB модемінің жылдамдығын тексерген болатынмын, ол тақырыпты мына жерден оқысаңыз болады: USB модем жылдамдығы. Жылдамдық ол жолы мен болған жерлердің барлығында жақсы көрсеткішке ие болды. Енді MiFi модем жылдамдығы қалай екен? Міне, осы сұраққа бүгінгі мақалада жауап ала аласыз. Ал модемнің өзі қандай екені жайлы мына және мына мақалаларда жазған болатын.



Төменде, жылдамдықты салыстыру үшін 11 жерде тексеріп шықтық. Ал маршрут мынадай:

Мектепке алғаш барған кезімізді, алғашқы ұстазымызды еске алғандай интернетке қалай келгенімізді де еске ала отырайық. Қандай сайттар алғашқы сайттарыңыз еді? Қандай бағдарламаларды көп қолданатын едіңіз?

Менің интернетпен таныстығым 1997 жылы басталды. Анкара қаласында оқитын нағашыма қонаққа барған едім. Университеттеріндегі интернетке алып барды. Алғашқы көрсеткен сайты Караван газетінің сайты www.caravan.kz еді. Алғашқы қазақстандық сайттардың бірі сол сайт болған сияқты. Кейін өзіме барғасын асықпай қараймын деп http:// деп басталатын жерінен бастап бір қағазға жазып алған едім. Осылайша интернеттің не екенін түсіне бастадым.

Бүгінгі қоғамдағы адамзаттың күйбең тірлігі, тынымсыз еңбек етуі секілді қасиеттердің барлығы кішкентай болса да, әлі зерттіліп бітпеген құмырсқалардың бойынан табылатыны ешкімге таңсық емес. Алайда, жыл өткен сайын ғалымдар құмырсқалардың бізге беймәлім, адамзаттың тұрмыс тіршілігіне ұқсас тұстарын ашуда. Мен сізге солардың ішіндегі таңдаулы үш жаңалықты ұсынамын.

ҚҰМЫРСҚАЛАР НАРАЗЫЛЫҒЫ

Бүгінгі қоғамда түрлі әлеуметтік жағдайға байланысты наразылықтар, шерулер, көтерілістер жиі орын алып жатады. Дәл сондай наразылықтар құмырсқалар арасында да орын алатынын білуші ме едіңіз?

АҚШ-ның Солтүстік-Шығысында Protomognathus americanus атты құлиелнуші құмырсқалдардың бір типі мекендейді. Һәм олар Temnothorax longispinosus атты басқа бір типке үнемі шабуылдар жасап тұрады. Ол үшін олар ересек құмырсқаларын өлтіріп, жұмыртқаларын алып кетеді. Кейін сол алып кеткен жұмыртқалар өсіп шығып, олардың құлдарына айналады. Сол құл-құмырсқалар қожайындарының жұмыртқаларын бағып қағып, асырап, оларды қауіптен қорғап жүретін көрінеді. Бұндай құл-құмырсқалар Protomognathus americanus типінің бір калониясында 30-дан 60-есеге дейін жетуі мүмкін.

Сондай-ақ Protomognathus americanus құмырсқалары байырғыдан құлиеленушілікпен айнлаысқанымен, кейде олардың құлдары «наразылықтар, көтерілістер» жасап тұрады. Құлиеленуші құмырсқалардың балапандары өздеріне ғана тән, айрықша феномендер бөле бастаған кезде, Temnothorax longispinosus құмырсқалары өздерінің емес, бөтен біреудің ұрпағын асырап жатқанын бірден түсінеді екен. Сол кезде құл-құмырсқалар олардың жұмыртқаларын асыраудан бас тартып, тіпті оларды өлтіруге дейін барады екен.

Бір қызығы құлдардың бұндай наразылықтары өздеріне еш қандай пайда да, бостандық та әкелмейді. Алайда, қожайындарың саны азаяды. Бұл өз кезегінде, наразылықтардың көп орын алмауына әкеледі.

САНАСЫЗ ҚҰМЫРСҚАЛАР САНАЙ АЛАДЫ

Құмырсқалардың бір-бірімен байланысып, тілдесетіні ғылымға жаңалық емес. Алайда Сібір ғалымдары құмырсқалардың тек сөйлесіп қана қоймай, олардың тіпті санай алатын қабілеттері бар екенін анықтаған. Олар қосуды, алуды, тіпті қарайпайым есептерді шығаруды да біледі екен.

Зерттеу нәтижесі қарапайым. Бір үлкен тығыздыққа шытырман (лабиринт) орналастырып, оның ішіне дымқылданған мақталар орнатады. Ал оның біреуін тәтті сиропқа малып қояды. Содан соң, сол шытырманға барлаушы-құмырсқа келіп, қай жерде қандай азық бар екенің анықтайды. Құмырсқа илеуіне қайтып келіп, мұртшаларын тигізу арқылы, азықтың қай жерде тұрғанын басқа құмырсқаға хабарлайды.

«Осы жолмен тіке жүресің, сегізінші бұрылыстан кейін оңға бұрыласың, содан соң қайта солға екі рет бұрыласың». Шамамен осылай хабарлайды олар бір біріне. Содан соң құмырсқалар сол азыққа ұмтылып, еш қәтесіз азығын табады екен.

ҚҰМЫРСҚАЛАР ИНТЕРНЕТІ

Жалпы интернет деген ғажап кеңістіктің адам қолынан жасалған, сондықтан ол тек адамдар арасында ғана қолданылатын дүние һәм оның жан-жануарлар арасында болуы мүмкін емес екеніне сенімдісіз бе? Ендеше, қәзірден бастап ол сеніміңізден арыла беріңіз.

Стэнфорд университетінің ресми сайтында жарияланған мәлімдемеге сүйенсек, аталмыш университеттің биологтары мен есептеуіш жүйелерінің мамандары орақшы-құмырсқалардың әрекеттері интернет трафигін басқаратын протоколдарға ұқсастығын анықтаған

Құмырсқа мен интернетті салыстыратындай ортақ еш нәрсе жоқ ғой деп таңданарсыз. Алайда Стэнфорд университетінің зерттеушілері орақшы-құмырсқалардың азық іздеуге жіберілетін жұмысшылардың көлемін анықтауы, интернет протоколдарының деректерді табыстаған кездегі (Transmission Control Protocol ) каналдың көлемін анықтауынан айнымайтынын дәлелдеген.

Ғалымдардың пікірінше құмырсқаларды тереңірек зерттеу байланыс технологияларының одан әрі дамуына ықпалын тигізбек.

Биолог Дэбора Гордонның айтуынша, әлемнің түкпір-түкпірінде құмырсқалардың 11 000 түрі бар, олар не бір түрлі экологиялық проблемаларға душар болып жатырса керек.

Мұратбек Әл-Атырауи

Қазақстандық аудиторияға арналған ақпараттық технологиялар саласын дамытып жүргендерге арналған бұл форумның мақсаты — қазақ тілінде контент жасаушылармен, портал мен сайт иелерінің, жаңа өнімдерді ұсынушылардың өзара тәжірибе алмасып, ортақ жобалардың пайда болуына ықпал ету.
Форум аясында «Ақпараттық қауіпсіздік», «Білім саласындағы интернет», «Бұлтты технологиялар», «Seo жетілдіру», «Ғаламтордағы аудармашы сайттар» сияқты тақырыптар көтеріліп, қазақ тілді интернет пайдаланушыларға арналған жаңа жобалар таныстырылады.

Маған ұл,қызына қарамастан интернет әлемінде әртүрлі адамдармен танысып, пікір алысқан ұнайды. Әр адам интернетті, социальды сеттерді көбіне қандай мақсатта қолданатынын білмеймін, бірақ маған жаңа адамдармен танысып,әртүрлі тақырыпта сөйлесіп, адамдардың ойларын тыңдап, содан кейін қорытындылаған ұнайды. Сонымен айтайын дегенім, осыдан біраз жыл бұрын интернетте «чат, форум» деген беттер мода сияқты еді, яғни өте көп жастар жиналып танысып, сөйлесетін. Қазір чатта да, форумда да қызу әңгіме жоқ. Тіпті ешкімге қызық емес секілді. Кейде өзің көңіл-күй жооқ боп отырғанда, сөйлесейін десең ешқандай интернетте адамдардың жиналатын жері жоқ сияқты. Мен ағылшын чатын білем, онда тек ағылшын тілін білетін бар адам бүкіл әлем түкпірінен жиналып,әңгіме-дүкен құрады.Мен арасында сөйлесем.Бірақ кейде өз тіліңде,қазақ жастарымен сөйлескің келеді.Қалай ойлайсыңдар, қазір социальды сеттен басқа қандай беттер бар? Кейде танымайтын адамдармен сөйлескілерің келсе қай сайттарды пайдаланысыңдар? Қазір чат, форумды көп адам пайдаланама? Кім қалай ойлайды? Айтып жіберіңдерші?