Бүгінгі қазақ блогшылары блогосфераға қалай келді?
«Блог деген не?», « Блогшы деген кім?» деген сұраққа Абзал Сариев жауап берген екен. Мен соның желісімен «Бүгінгі қазақ блогшылары блогосфераға қалай келді?» және «Блогерлік блогшыларға не берді?» деген сұрақтарға жауап іздеп көремін.
__________________БҮГІНГІ ҚАЗАҚ БЛОГШЫЛАРЫ БЛОГОСФЕРАҒА ҚАЛАЙ КЕЛДІ?_________________
Бұл сұраққа қазақ блогосферасының атасы атанған Асхат Еркімбаймен болған əңгімемді ұсынамын.
Сен блогшы болсаң интернетте жеке бренд боласың
Блогты мен 2009 жылдары алғаш Америкадан біліп келдім. Ол кезде интернет Қазақстанда кеңінен таралмаған уақыт еді. Сол кезде қазақ журналистеріне ақпараттық технологияларды қалай жеткізсе болады, біліп келгенімді қалай үйретсем, қалай сауаттандырсам деген сынды ойлар келді. Ең оңайы сол блогтан бастау болды. Сөйтіп, біз «Блог» дегенді сәнге айналдыруға тырыстық. «Блогшы болған жақсы, егер сен блогшы болсаң интернетте жеке бренд боласың» деген сияқты идеяны қоғамда культивацияладық. Соның нәтижесінде блог ашу, оны жүргізу жақсы қарқын алды.
Жаңа ұғым пайда болды
Мен алғаш қазақ тілінде блогты түсіндіре бастағанда кейбір басылымдар менің «блог» деген сөзімді «блок» деп өзгертіп жаңа ұғымды түсіне алмай жатты. Кейінінен блогосфера дамығаннан кейін белгілі бір блогтұғырнамаларда өзінің азаматтық позициясын білдіріп, қызығушылығымен бөлісіп, блогын жүрзігетін адамды біз «блогшы» деп таныдық. Алайда уақыт өте келе әлемде блогерлікке қызығушылық төмендей бастады. Оның орнын әлеуметтік желілер басты. Сол кезде әлеуметтік желілердің белсенді қолданушыларын блогшы деп тану белең алды. Қазір егер интернет аудитория солай түсінетін болса, әлеуметтік қолданушының 5 мың тұрақты қолданушысы бар, ол бір нәрсені жазған сайын оқырмандары оған 500 ұнату түймесін басатын болса немесе туиттерде оның 1000-нан аса оқырманы болса, соны блогшы деп атайық деген бір көзқарас қалыптасқан.
Асылында ғылыми әлемде батыста, мәселенки блогшы деп жаңа ақпарат тудырмайтын, ескі ақпаратқа жаңа бір мәлімет үстеп, соны әрі қарай тарататын адамды блогшы деп таниды және ол адамның ақпарат тарататын белгілі бір нақты алаңы бар.
«Блогшы» деп кімді атаймыз?
Бізде Қазақстанда «блогшы» деп әдетте біз азаматтық көзқарасын интернетте тұрақты түрде білдіріп отыратын, белсенді интернет қолданушыны таниды. Әрине, бұл анықтама академиялық ортада қолдануға келмейді. Бірақ Қазақстан интернет қолданушылары осы түсінікті жақын көретін сияқты.
Жеке өз басым бұған келісе алмаймын. Өйткені, менің түсінігімде блогшы деген өзінің азаматтық көзқарасын айқын көрсетіп отыратын, одан тайынбайтын, белсенді интернет қолданушы. Әйпесе, өзінің қызығушылығымен ғана бөлісетін, тек өзінің суретін жариялайтын адамды мен блогшы деп айта алмаймын. Бұл менің жеке анықтамам.
Қарым-қатынас болмаған жерде пікір алмасу болмайды
Адамдар бір автобусқа отырады, бірақ онда ешкім бір-бірімен сөйлеспейді, қарым-қатынас орнатпайды. Қарым-қатынас болмаған жерде пікір алмасу болмайды, соның арқасында жаңашылдықтың дамуы кешеуілдейді. Себебі, адамдар арасында қарым-қатынас болуы маңызды. Жаңа медиада адамдар бір-бірін көрмегендіктен осы «барьер» жойылады да, олардың арасында байланыс орнайды. Адамдар арасында қарым-қатынас қарқын ала бастағаннан соң олар бір-бірімен мәлімет алмаса бастайды, мәлімет алмасқан сайын олар пікір алмаса бастайды, пікір алмасқан сайын адамдардың ой-өрісі, санасы, белгілі бір мәселеге қатысты көзқарасы өзгереді немесе қалыптасады. Жаңа медианың құралдары осы тұрғыдан менің ойымша пайдалы. Әсіресе дүние жүзінде аумағы бойынша тоғызыншы орын алатын Қазақстан үшін. Мысалы, Батыс Қазақстандағы бір адамның көзқарасы Шығыс Қазақстандағы бір адаммен ұқсас болып, сөйтіп бір ортақ жобаны дүниеге алып келіп жатса бұл әлеуметтік желінің, жаңа медианың жеңісі дер едім. Себебі, дәстүрлі медиада оған қол жеткізу екіталай.
Наурыз мерекесі жаңа бір идеяның бастауы болсын
Бір ұнайтыны қазақ блогосферасындағы блогшылар арасында бірден үлкен ынтымақтастық пайда болды. Сол ынтымақтастық жойылмас үшін жылына бір рет наурыз айында, Наурыз мерекесі тек қана бір киіз үйдің ішінде қымыз ішіп, наурыз көже жейтін мейрам ретінде ғана қабылданбасын, Наурыз жаңа бір идеяның бастауы тәрізді өзінше сәнге айналсын деп, осы кезде «Blog Құрылтай» өткізуді дәстүрге айналдырдық. Блогерлердің бұл жиынына «Құрылтай» деген сөзді қосуда бұл ортада тек қазақстандық блогерлер ғана емес, шетелде тұратын қазақ блогерлерімен де қарым-қатынас орнатуды көздедік. Себебі Дүниежүзілік қазақтардың Құрылтайына көбіне үлкен кісілер барып, жастар қатыса алмай қалып жатамыз. Ал жаңа технологияларды әлемнің барлық жастары қолданады. Осы жаңа медианың арқасында бір-бірімізді көріп жатпасақ та интернет арқылы байланысып отырайық деген ниетпен «Blog Құрылтай» атауы пайда болды.
«Blog Құрылтай» не үшін әр қалада өтеді?
Алғашқы «Blog Құрылтай» өте сәтті өтті. Одан кейінгі құрылтайлар да ойлаған межеден шықты. Себебі, басты мақсат интернеттің басы-қасында жүрген қазақша ойлайтын, қазақша түйсінетін қазақ жастарының ынтымақтастығын арттыру еді. Сондықтан да «Blog Құрылтайды» көшпелі еттік. Сонымен қатар «Blog Құрылтай» өтетін өңірдегі қазақ жастарының ынтымақтастығын бекіту, нығайту, ешкімге тәуелсіз, еркін ойлайтын, ойын, пікірін ашық айта алатындардың басын қосып отыру көзделеді.
Блог өзектілігін жоюда
Әлемде блог өзектілігін жойып келе жатыр. Сондықтан адамдар бұрыңғыдай «Blog Құрылтайда» блог бастауды үйретпейді. Себебі әр нәрсенің өзінің дамуы, заңдылығы бар. Блог бұрынғыдай қызық емес, есесіне әлеуметтік желілер қызық. Әлеуметтік желілердің орнын алдағы уақытта тағы бір басқа дүние басады.
Бірақ интернет белсенділерінің басын қосу менінше керек. Өйткен интернетте жақсы дос бол, сөйлес бірақ жылына бір рет жүзбе-жүз кездесіп, интернетте айтылмаған дүниені айтып, ақылдасып, сол жерде жаңа бір жобаны дүниеге келтіруге себепші болатын нәрсе керек. Оның керектігін «Blog Құрылтай» дәлелдеді. Алғашқы «Blog Құрылтайдан» кейін-ақ қаншама жаңа жобалар пайда болды. Жасыратыны жоқ, сол жаңа жобалар қазір қазақ тілді интернетті дүр сілкіндіріп тұр. Біздің әр блогшымыз қазір жеке тұлғаға айналды. Әр блогшыдан қазір сұхбат алады. Кезіндегі блогшылар қазір бір бизнестің құлағынан ұстап дөңгелетіп жатыр. Сол ынтымақтастық нәтижесінде «Бірлік бар жерде тірлік бар» екендігін бәріміз көріп отырмыз.. «Blog Құрылтай» маған сонысымен ұнайды.
«Blog Құрылтайдың» болашағы
«Blog Құрылтайдың» болашағын, тіпті 5-10 жылдан кейін не боларын айту қиын. Ол уақытта бәлкім болар, бәлкім болмас. Бәлкім ол басқа бір қозғалысқа өзгеруі мүмкін. Мысалы қазір «Blog Құрылтайдың» негізінде өтіп жатқан «Домбыра party» бір құбылыс ретінде өз алдында келе жатыр. Сол сияқты бір салалық жобалар пайда болуы мүмкін. Себебі интернет ол дамиды, өзгереді. Бірақ не болса да меніңше блогшылар ынтымақтастығын жоғалтпай, бірлікте болғаны дұрыс. Себебі бірлік болса белгілі бір нәтижеге қол жеткізе аласың. Жеке-жеке жүрсең «Жалғыздың үні, жаяудың шаңы шықпайтыны» естен шығармау керек.
Ер жігіттің екі сөйлегені өлгені
Қарым-қатынас, араласу, пікір алмасу өте жақсы. Бірақ таяқтың екінші ұшы бұл пікір алмасу қандай бағытта өрбиді дегенге келіп тіреледі. Бар мәселе адамдар бұл пікір алмасуда нені көздеп отырғандығында. Себебі бұл қарым-қатынаста жақсы нәрсемен қатар, жаман нәрсе де айтылуы мүмкін. Аңдамай айтылған сөздің арты пікір алмасуға ұласып, оған ие бола алмай қаласың. Жаңа медианың ерекшелігі сол. Сен бір пікірді айттың, ол әлеуметтік желіге түскеннен кейін сен ол сөздің иесі емессің. Ол сөзідің иесі, оны әрі қарай іліп алып кететін сенің оқырмандарын. Сондықтан, сен оған ие бола алмайсың. Осы жағын аздап қауіп емес, ерекшелік деп айтуға болады. Өйткені, мысалы твиттерде бір сөзді қате айтсаң оны қайтып алып кешіріңдер қате кетіп қалыпты деп бәрінен кешірім сұрауың қиын. Сол үшін қазақтың «Ер жігіттің екі сөйлегені өлгені» деген мақалы осы жаңа медиада айрықша өзекті сияқты.
_______________________________БЛОГЕРЛІК БЛОГШЫЛАРҒА НЕ БЕРДІ?________________________________
Zevsko:— Мен өзімді нақты блогермін деп айта алмаймын. Бірақ блогерлік маған үлкен пайда алып келді. Мысалы біріншіден өзімнің азаматтық позициямды ашық, ойымды емін-еркін білдіруге мүмкіндік берді. Екіншіден, шығармашылықпен айналысуға мүмкіндік тудырды. Блогерліктің арқасында блогерлермен етене жақын танысып, солардың арқасында фотожурналистикаға деген қызығушылым пайда болды. Блогерлік мені үлкен жетістіктерге жетеледі. Блогерлік маған керемет үлкен достар берді. Қазіргі уақытта бала кезімдегі сыныптастарым, көрші, ағайын –тумаларымнан гөрі блогерлермен тығыз қарым-қатынастамын. Солардың арқасында мен көп нәрсе үйрендім, өмірлік көзқарасым қалыптасты. Блогерлік маған жанашыр достар, аға-әпкелер берді. Сол үшін блогерлік менің өмірімде ерекше орын алады.
Orkenegro:— Блог мені біріншіден, жақсы ортамен табыстырды. Асхат Еркімбай досымнан бастап қыл аяғы өзіңе дейінгі жаны жайсаң, ойы ұшқыр, қаламы жүйрік қауымның мүшесіне айналдым. Блог екіншіден, Саясат Нұрбек, Ерлан Қарин, Мұрат Әбенов, Бекболат Тілеухан секілді әншейінде қолың жетпейтін ел ағаларының қаперіне түсудің жолын көрсетті. Олардың бір-екі қолпашына кеудемізге шелпек пісіріп жіберіп, блогты бұрқылдаттық. Блог үшіншіден, азды-көпті танымалдылық әкелді. Журналист ретінде жеткеніме блогерліктің буы қосылып, ара-тұра блог-турдың, тегін шайдың көркіне айналдық. Одан әрі бұл ермегім медиалекторлыққа ауысты. Аз-маз табыс әкеліп жатқанын да қалай жасырайын. Айтпақшы, ең бастысын ұмытып кетіппін, блог маған әйел тауып берді. Бәйбішемді мен емес, ол мені таңдады десе де болар (күліп). Себебі, блогымды оқып жүрген… оқып жүрген. Содан «типа» тәнті болып, менің «Мой мирыма» 5-6 рет достық жіберген. Мен оны қабылдағам. Әйтеуір, бір күні қабылдап қойыппын, сөйлесіп қойыппын… бір күні қарасам, үйде жүр…
AKY:— Блогерлік ең алдымен маған тамаша достар сыйлады. Сонымен қатар шыңдалуыма, сөз саптауымның жақсаруына септігін тигізді. «Блогиада» секілді керемет жобаға қатысу мүмкіндігін берді. Блоггингті жақсы көрем!
Gastarbaiter:— Блогерлік менің жазу қабілетімді жақсартты, Қазақстанның әр бұрышында көптеген достар табуыма себепші болды, шығармашылық реализация берді.
Сәния Қуанқызы: — Сауатты, сапалы, ардагер блогерлердің қатарында жүріп өзіңді блогермін деуге ұяламын. Дегенмен оқуға да, жазуға да мектептен жақын болғандықтан, өзімнің рухани азығымды осы бағытта таптым деуге болады. 2010 жылдардан бастап қазақ блогерлерінің оқырманы болдым, алғаш жазуымды 2012 жылы бастадым да, 2014 жылы аты жер жарған «Блогиада» атты доданың қатысушысы болдым. Байқаудың бірінші кезеңінен ұшып кеттім, дегенмен мықты мектептен өттім. Бастапқыда блогтарым күнделікке ұқсады, яғни жан дүниемдегі құбылыстарды сыртқа шығарудың бір құралы ретінде көрдім. Кейін қоршаған ортамда болып жатқан құбылыстарды жаза бастадым, маған басқа блогерлердің ойы қызық болды. Ал, енді ең бастасы өзге блогерлерді оқи отырып, комменттер арқылы пікір алмасауды, сайттың ішінде болатын «климатты» сезуді үйренгеннен кейін, тағы басқа сырларды меңгере отырып өзімінің жұмыс істеп жүрген ЖШС-тің сайтын ашып, соның жетекшісі болдым. Ол сайт қазір де жұмысын сәтті жалғастырып келеді. Блогерлік бағытты ұстанып, осылай жалғастырып «шебер блогер» болғым келеді де, ақшаны осы бағытта тапсам деймін. Себебі бұл жұмысты істеу үшін белгіленген уақытпен кеңседе отырудың қажеті жоқ, ал мен саяхаттауды қатты жақсы көремін. Бірақ әлі де көп білім, тәжірибе, еңбек қажет. Сондықтан келесі жылы тағы да «Блогиада» додасына өтінішімді жіберіп, «қасқыр» блогерлерден құралған жюрилерден біраз тәрбиеленсем бе деймін.
Ардақ Құлтай:— Блогерміз деп жүргендердің барлығы да әлеуметтік желіде болсын, блогтұғырларда болсын қазақ тілде жазып, қазақ тілді контенттің интернетте көбеюіне үлес қосып жатыр. Мен блог жазу арқылы көп ақпарат алдым, түйгенім де аз емес. Ақпаратты жазып жаттау қаншалықты тиімді екенін ескерсек, блогерлер әржақты білім жинаған, қарым-қатынас құруды үйренген адамдар екеніне көз жеткіземіз. Мен қазір журналиспін деп те, толыққанды блогермін деп те айта алмаймын. Себебі белгілі бір мәселені көтеріп, оны соңына дейін қадағалап, шешіп тастаған дымым жоқ. Тек әр айтып жүрген ойымыздан әрқайсымыз сабақ алып, пайдаға асыра алсақ деген ниеттеміз. Оны-мұны тындырған адамдай боп жүрміз ғой. Жоғары моральді болғансып, пафоспен сөйледі десеңіздер де айтайын, ертеңгі ақпарат заманында әркім өз шаруасынан аса алмай жатқанда кейінгі ұрпақ іздегенін табатындай, білгісі келгенін біле алатындай жағдайға жетсек, сол біздің ең басты пайдамыз.
Aikona:— Блогерлік маған көп достар берді. Өмірге деген көз-қарасымды, мамандығымды өзгерткізді. Ізденіс сыйлады және өз мүмкіндіктерімді ашуға көмек берді. Жетістігім сол өзімнің сайт ашуым шығар. Соны жүргізіп, таныту көп қуаныш сыйлайды.
Aya:— Блогерлік жаңа ортамен танысуға, өмірді басқа тұрғыдан тануға үйретті, көмектесті. Осы екеуінің өзі ғана үлкен жетістік деп білемін.
Abzal Sariyev:— Блогерлік мені бауырымдай араласып кеткен көп достар мен ағалық ақылын аямаған жанашыр жандармен жолықтырды. Өміріме азық ақылын айтты, сынын айтты, шынын айтты. Ғұмырымды түбегейлі басқа арнаға ауыстырды, дұрыс арнаға.
Patik:— Блогерліктің арқасында достар таптым. Интернетті мақсатты түрде пайдалана бастадым. Өзімнің жобаларымды іске асыруға мүмкіндік алдым
Aikarakoz:— Блогерлік маған, ең алдымен, керемет достар сыйлады. Қазір бауырымдай боп кеткен достарым қаншама. Тіпті, 2-3 күн көрмесем сағынып қалатын жағдайға жеткенмін. Екінші, блогерлік мені шыңдады. Ойымды еркін жеткізе алатын болдым, әрнәрсені жан-жақты ойланып алып барып қорытынды жасауды үйрендім. «Креатив» деген дүниені де блогерліктің арқасында дамытып жатырмын. Үшіншіден, блогерліктің арқасында қызмет етіп жатырмын. Иә, солай, блогер достарыммен бірігіп жоба жасап, жұмыс істедік. Блогерліктің арқасында нан жеп отырмын. Төртіншіден, қолөнер жағынан бірдеңе бітірген болсам, блогерліктің арқасында. Тағы да сол блогерлердің ақыл-кеңес, қолдауымен, мақтауымен біраз нәрсе жасап тастадым.
Көкбөрі Қазақұлы:— Блогерлік маған жаңа өмір, ойыма жаңа өзгеріс берді. Блогерлікке бет бұрмаса мен Астанаға келмес едім, бүгінгідей достар таппас едім.
Жанасыл Болатбек:— Жалпы өзімді блогшымын деп есептемеймін, блогерлікке хобби ретінде қараймын. Осы ортада жүргеніме өкінбеймін, ең бастысы талай жақсы достар таптым. Жалпы интернетпен 2003 жылдары таныса бастадым. Сол кезде қазақша ештеңе таппадым, ештеңе түсінбеді, келе бере .kazakh.ru-ды біраз бұрқыраттық, кейін on.kz-ға тірелдім.Керекинфоны көрген кезде қазақтардың шоғырланған ортасын көріп кәдімгідей қуандым. Сол керектен бастап көзім ашыла бастады.
Faraon:— Дәлірек блогерлер маған не берді деген дұрыс болар. Өйткені, журналист болсамдағы өзімді керемет жазғыш блогермін деп айта алмаймын. Мен өмірімде Асхат Еркімбай, Аршат Оразов сынды мықты блогерлермен танысқаныма қатты қуанамын. КерекИнфоның мектебінен сабақ алып, өмірге көзқарасым өзгерді. Бүгінгі күні блогерлік менің өмірімді 180 градусқа өзгертіп жіберді деп айта аламын. Мен алғаш блогқа келген 2011 жылдардан бері бұл сала біраз өзгерді. Мықты блогерлердің саны артты, жаңа керемет жобалар дүниеге келді. Қазнеттің бар блогерлеріне тек сәттілік тілеймін! Алға!
Көкбөріні қоспағанда