Есенберлиннің Мемлекеттік сыйлықты алмағаны дұрыс екен!
Бізді мектепте Ілияс Есенберлиннің КСРО Мемлекеттік сыйлығын алуына өзіміздің қазақ жазушыларының үстінен жазылған арыздары түрткі болды деп оқытты. Ал дәл сол сыйлыққа ұсынылған басқа грузин жазушысының артынан бір вагон вино ма, тартулар ма жіберілген-мыс. Дұрысына келгенде, сол арыздар әділетті деп ойлаймын. Себебі Есенберлиннің тарихи романдары қанша жерден құнды, қызықты, танымал десек те, жазушы ретінде оның Әзілхан Нұршайықовпен деңгейі бір. Олар әдебиетті сүйген жандар, бірақ талантты емес еді. Есенберлин мен Нұршайықовтың қай шығармасы да «тәтті» де «ащы» да емес. Сатыбалды айтпақшы, «кемтар дүниелер». Есенберлиннің сыйлықты алуына кедергі болған арыздар қызғаныштан емес, әділеттікке ұмтылғаннан жазылған сияқты маған. Әрі сол сыйлыққа ие болған Нодар Думбадзенің кітабын оқығанда, екі жазушыны бір-бірімен салыстыруға келмейтінін түсіндім. Нодар Думбадзе — керемет жазушы, ерекше адам екені шығармаларының әр абзацынан көрініп тұрады. Оқыған адам оның бірден фанаты болатынына сенімдімін. (бәрі емес)Интернеттен осы бір кісінің бірлі екілі шығармасын оқып, ойларыңызбен бөліссеңіздер екен.
Қаззақтар өкінішке қарай, жазушылардың еңбектеріне көркемдігіне қарай емес, монументалдығына қарай баға беріп келді және келе жатыр. Қажығұмар Воркутаны да Мемлекеттік Сыйлыққа ұсынғанда, Қабдеш Жұмаділов: «айтыңдаршы, Қазақстан тәуелсіз болғалы алты томдық романды кім жазды?» деп еді. Яғни, Воркутаға сйлықты әдеби көркемдігі үшін емес, құбылыс үшін беруді ұсынды.
Әзілхан, Ілияс, Мағауин, соц.реализмге жазғандардың барлығы дерлік — әдебиетке бас жіпсіз жіберілген хайуандар. Нақ.
Воркута деген жазушы болған емес, Воркута — қала аты. Ұзақ жыл түрмеге отырған Қажығұмар Шабданұлын солай атап жүрген — Сатыбалды. Ал қазақ әдебиетінен хабарың болмаса, мұндай қуған пост жазып қажеті жоқ.
Қажығұмар Воркута — "Қылмыс".
сонда да біреудің шығармасын сынау үшін бірінші өз тұжырымыңды түсінікті етіп айтып кеткен жөн болар…
біз кітабы шыққанның бәрін керемт жазушы санап өсіп, тіпті бірдемесі ұнамаса іштей сынағанымыз үшін өз өзімізді кінәлаппыз. енді қазір ғана көптеген қазақ жазушыларының шығармалары боқ екенін түсініп жатырмыз. өкінішті, қазақтан әлемдік еңгейге жақын бірде бір жазушы шықпапты.
3 бөлім бар екенін; оны қысқа әңгіме етіп те жазуға болатынын;
Шөп. Ох… Жақсы жазылған.
Ет мәселесі (бірақ сонша етті адамдар жеді дегенге сену қиын, әлде соқыр тауыққа бәрі бидай ма)
Қасқырлар туралы. ол да да жақсы жазылған.
Мен үшін қарама-қайшылыққа толы жазушы. Очм, «Ботагөзде», Мекалай ағзамның инаугурациясын керемет білгірлікпен және әдеби тілмен суреттейді де… романның аяғы мексикан сериалы боп кетед шешесс. Әсіресе, Ботагөз асылывөлейін деп жатқанда, Асқардың кездейсоқ өтіп бара жататыны, құлақ-шекеден атты нақ
Ал қазіргі заман үшін өміршең шығарма емес. Бітті, енді ешкім оқымайд. Не біреу қатты формализация жасауы керек, не тек абайтануылар ғана оқитын арнайы кітап болып қалатын түрі бар.
1. Өлгендер қайтіп келмейді. Б.Соқпақбаев
2. Ануар Алимжанов. «Стрела Махамбета»
3. Бауыржан Момышұлы "Ұшқан ұя"
тағы?
Есенберлиннің "Ғашықтарын" ғана білемін. «Көшпенділерін» оқымақшы болған әрекетім сәтсіз аяқталған.
Негізі сол дәуірдің өзінде де зор құрмет пен ілтипатқа ие бола қоймаған, бірақ артына қырауар еңбектер қалдырған көзі кеткен ағаларымызды қаралағаннан көрі мақтасақ абзал болар еді."Өлі разы болмай, тірі байымас"-деген мақалды бабаларымыз бостан-бос айтпаса керекті.
Так, былай етейік:
— Арестовать товарища Ильяса Есенберлина;
— Изять все книги из продажи;
— Объявить выговор товарищу Горькому за допущение подобной литературы.
Бұйрықтың орындалуы Nodar ға жүктелсін.
«Француз әтірінің иісі» есімде қапты. Басқасы есімде жоқ.
Түсінесіз бе, херметті охуйрман, кітап оқығанда — бұрын бір жерден оқыған сияқты сезім болмауы керек. Ал «Аласапыран» — паззл. Жазылған кітап емес, конструкция. Құрастырылатын-жығылатын. Шамалап секси реңк берді екен деп те басыма көтере алман. Нашар, шашыраңқы кітап.
— Организовать похищение товарища Магауина Мухтара по линии «СМЕРШ». Ответсвенный: П. Судоплатов.
— Организовать показательный суд бухаринских-троцкистких приспешников. Широко освещать союзной печати и радио. Ответсвенный: товарищ Вышинский.
— Организовать на земле Франца-Иосифа спецколоннию читателей Магауина. Привлечь всех без исключения к физическим работам. Состояние Aya после месяца в колоннии широко освещать в печати и радио. С фотографиями до и после. Ответсвенный: товарищ Ежов.