Мұхтар Мағауин "Шыңғыс хан"
Нақты тарихи мұралар негізінде жазылған, деректі роман, дербес еңбек «Туған жұрт» ғылыми қауымға, көпшілік жұртқа және жас ұрпаққа арналған. Көкейге қонымды, жеңіл тілмен баяндалып жазылған. 603 беттен тұрады. Айқындама сөзін «Дүйім алаш жұртына тағзым!» деп бастаған. Далалық Еуразия, Дерекнама және зерттеу, Шыңғыс ханның ата тегі, Ұлы даладағы рулар мен тайпалар, Шыңғыс ханның мөр тамғасы, Белгілі бір атаудың мәнісі, Көшпенділер болмысы, Тақау көршілер атты сегіз тараудан құралған. Атақты жазушы Мұхтар Мағауин өткен 12-13 ғасырлр көлеміндегі Орталық Азия болмысын кеңінен қамтып, бүгінгі жұртшылық алдына таратуға ниет еткен «Шыңғыс хан» атты деректі тарихи роман 4 кітаптан тұрмақ. Оқырман қауымға ұсынылып отырған бірінші томы «сайыпқыран» Шыңғыс ханның дүниеге келер қарсаңындағы Ұлы дала суретін жасайды. Шыңғыс ханға қатысты қадым тауарихті төрт топқа бөліп қарастырады:
- Мұсылман деректері
Қытай деректері
Батыс Еуропа деректері
Далалық шежірелер
Басым көпшілігі кейінгі қазақ құрамына құйылған, түрік текті ру тайпалар шежіресін түзіп, олардың дәстүр-салтын, әдет-ғұрпын, кісілік қасиеті мен рухани кейпін әйгілейді. Осы дәуірдегі халықаралық, тарихи және әлеуметтік жағдайларды айқындайды. Бір сөзбен айтқанда, бірінші кітап бүкіл Шыңғыс хан тарихының түсіндірме сөздігі есепті.
Өз басым әлі оқып біте алмай жатырмын. Кітап қолыма жақында түсті. Сөздік қорымды байытып, бірнеше сөздер қосып алдым
Мысалы, дақпа-дақ, қадым тауарих, 20 ықылым, сыпаттама, соқталы еңбек, ұтырлы саясат, әсіресі мен асырасы тұрыпты деген сияқты.«Айқындама сөзіміз» деген кіріспе алғы сөзінде автор:
" Сайыпқыран Шыңғыс ханның аруағы риза болғай. Қадым заманда жасаған асқаралы даңқы дабылдай берсін! Енді келесі кітаптарға кірісеміз. Өткен дәуір емес, жақын күндер, алыс болашақ үшін. Ұрпағымыздың мерейі мен мәртебесі үшін!.." дейді.
Айтқаныңыз келсін Мұхтар ата. Тәңірі қолдасын!.. Осы еңбегінің тарихты бүгінде бұрмалап, сан саққа таратып жүрген даулы Шыңғыс хан тарапындағы әңгімелерге қойылар нүкте екеніне мен сенемін
Өз ақылыңыз өзіңізге. Ақыл, кеңес бергенді жақсы көред сиятысыз, хм
Ал Жармақтың БАҚ тан алынған материалды көркем тілмен ғана жазылғанын өзің оқысаң түсінер едің, әсіресе Азаттық радиосының жаңалықтары
Қолымызға түссе оқырмыз, керек емес кітаптан да керек мағұлымат алуға болады негізі.Ал, Шыңғыстың кім болғаны маған бәрібір.
Ағаның барлық кітаптарын жыйып келем.тіпті бәрі өз қол таңбасында жаздырып алған едім,Өз «Алдаспанын» көріп бетіме бажырайа қарап бұл қайдан жүр деген -еді ..)))
Сол жолы…… Мұқтар аға осы Шынғысханға материал іздеп Монголдың тау тасын аралап шықты.Жанында біздің жақтың ақыны Сұраған бар еді.
Сұкең айтады-Солай жүріп… Култегінің басына барып Шатыр тігіп жатып алдық.Сол куні кун бата жауын жауып шатырымды ұшырып кете жаздады. Мені қойшы Мұқтар ағаның шатыр ұлкендеу еді барып байқаиын деп барсам шытар есігі ашық жел кеулеп тур ., Жауында себелеп желде кушеиіп барады.Ақыр іздеуге көштім төңіректе ештене көзге көрінер емес.Кенет найзағай жарық етіп төңірек көрініп қалғанда байқап қалдым Култегінің тасында аға жабысып тур жүрегім тас төбеден шықты.«Аға не істеп турсыз» -деп жанына барсам аға-«Тыныш! Аруақтармен тілдесіп турмын»- дейді.«Мен арыда, беріде жоқ қалшыйдым да қалдым,үсті басым су-су болып»- деп әнгімелеп беріп еді.
Айтпағым Мұқтар аға бет алды көп итше ұріп қай қайдағыға қалам тіремейді, Қазаққа қатысы болғансоң, бұрынғы жазылғандар көңіліне шықпаған соң тың деректермен Қазақы көзбен жазып шықан болу керек…
Кітапқа қызығып отырмын.тірі жүрсек тауып оқыйтын оқуға жазсын да))))
ой аз жүргем жоқ, бүтін кун аралап таппадым.Негізі бас қалада қазақ кітап жоқ деу өтірік әрине мен қазақ кітап сатылымда өтпейтін жерлерде жүрген секілдімін. Қайта Алматыда керемет.Осы керектегі Мейіржаның өзі бір құшақ кітапты устата салғанда енді әкем тіріліп кеп көтерісетіндей қуанып едім.Алматыдан Әр көшеден ақ өз қалуыңша қазақ кітап табасың.
Бұл әнгімені Ерлан Қарин естіп Сүкеңді шақыртып алып өз аузынан сұрап біліп таң қалған еді.
Сүкеңнің осы әнгімесін алашшы Түрсын Жұртпайда естіп ол кісіде толқыпты… Сонда Түрысны аға «мен тасты бір кун емес мың кун құшақтасам да ештене түсінбес едім,қайта суық тигізіп аурып қалар едім»-деп елді қыран топан кулкі етседе ұлкендердің сөздерінде ұлкен астар бар еді..(Түрсын ағадай, Ерланда тасты құшақтамасада)) Шынғысқаның жұрген жері Монгол даласын аралап Култегінді көріп қайтты.
оқымаған шығарманың бәрі нашар болды ғой )))))
айтарым жоқ)))
Екі бетке өзінің метла байлығын көрсету үшін сюжетке мүлде қатысы жоқ боқтан өзгені сипаттап өзі бітіріп тамсанған жазушыларға шығын қылатын уақыт та жоқ.
Тісін суыртқаннан кейін жасаған мәлімдемесі болса керек…
Монголдар Шынғысханың әйтеу бір әлемдік тұлға жасағаны болмаса Шынғысхан жайлы деректі басқа ұлттан қотарып жазып масайрап жұр.
Шын мәнінде Монголдырдың қолында Шынғысхан жайлы жалғыз "Қупя шежіреден" бәсқа құйқада жоқ.Ол шежірені Монголдан бүрын алдымен Қытай сосын Орыс және Эвропадан Немістер мықты зерттеді қазір АҚШ қабірін іздеп жүр, сонғы кезде Шынғысхан ұрпақтарынан Жапонялықтар қан құрамын зерттеп жатыр.(Қазақстандық төрелерде қан құрамын беріпті)
Ал Монголдар елдің аузына қарап соның бәрін жыйнастырып даяр асқа мәз майрам.Шын мәнінде қазргі монголда Шынғысхан жайлы бір тамшы дерек,қылшықта жоқ!!!
Соған қарағанда Мұқтар Мағуйның шынғысханды қалай жазсада сол Монголдардың өзінен артық дерегіде бар тариқыда жетерлік.
Қазақ қазақ болып турғанда біз еш қашан Шынғысханан алыстай алмаймыз қашанда бір тариқымыз соған кеп тіреледіде түрады.
Сондықтын Мағауйн жазғаны біз ұшін бір қырынан көзқарас қалыптастыратын болу керек деп ойлаймын.
Монголдағы монголар Шынғысханың қан құрамы жағынан жақындамай тіпті маң қарасын көрмей жатыр.Ана монгол ғалымға сенсек монголдағы азғана санды Шынғыс ұрпағы және қазақтағы төрелер және ресейдегі Сақалар деді ғой деимін санаулы ұлтағы Ұлтар ғана Шынғысханың қан құрамына жақын екен.
Ескендір Зұлқарнайдың шығу тегіне көшсек қайтеді қаззақтар? «А не пора ли нам замахнуться на Вильяма, так сказать, нашего — Шекспира?»©
kokbori , сен тобырдың арасынан: «Давно пора!» деп айқайла.
Қазақатар 66 пайыз жақын
Орыстағы Буряттар 60
Монголдағы Халқалар 57
Қырғыздар 16
Корейдер 12
Өзбектер 7-12 пайыз жақын екен деп шығарыпты қортындысын.
Батбаяр қызы Хэрлэнің өз жазғанын көріңіздер төменде
Осы төрт томның электрон нұсқасы сенде бар ма? Немесе қайдан алам? Сенде болса, жіберсең: kendebayy@gmail.com
Кітаптары болса, уақытша бере аласың ба, оқуға.