1 орыспен орысша сөйлесетін 1000 қазақ енді орыс тілінің мәртебесін төмендетуді талап етуде
Қазір, Конституциямен бекітілгендей, орыс тілінің мәртебесін алып тастауды талап етіп, президентке хат жолдаған адамдардың көксегендері айналасында елдегі қазақтілді және орыстілді адамдардың арасында пікір қайлықтары туып, қызу талқылауға түсіп жатыр. Есі дұрыс, ақылы бар қазақтілді адам сол орыс тілінің мәртебесін төмендетуді (тіпті алып тастауды) айтып, байбалам салғанша, өзінің және айналасындағы адамдардың ана тілін, яғни қазақ тіліне деген көзқарастарын өзгертпейді ме деймін. Бір орыс немесе орысша сөйлейтін адаммен мың қазақ немесе қазақтілділер жамырап орысша сөйлей жөнеледі. Айналайындар-ау, президентке өтірік мүләйімсіп, «мемлекеттік тілдің мәртебесін арттырыңыз! Орыс тілінің мәртебесін алып тастаңыз!» деп, қуыскеуде патриот, жалған намысшыл болмай-ақ қоймадыңдар ма.
Ана тілді құрметтеу Конституцияға келіп тіреліп тұрған жоқ Егер намысың болмай, басың істемей көріген адаммен қазақ тілін біле тұра орысша сөйлессеңдер, онда неге мемлекеттік тілге жандарың ашиды? Жаны ашитын адам орыс пен де қазақша сөйлессін. Сөйлеспейді екенсің, өтіріктен ұлтын сөйлеген, тілін сүйген екіжүзді болма!
Барлығын басынан бастап өзгерткілері келеді. Президентті алып тастағысы келеді. Конституцияны өзгерткісі келеді көп типа зиялылардың. Бірақ одан не өзгерер дейсіз? Халықтың санасы өзгермей, түсінігі өзгермей, ЕШТЕҢЕ ӨЗГЕРМЕЙДІ. Елдің, қоғамның жақсылыққа, қазақ тілінің мәртебесін арттыруға қадам жасағанын қаласаң, ең алдымен өзіңнен баста. Кейін айналаңдағы адамдарды шақыр. Олай етпей конституцияны мың рет өзгертсең де өзгеретін нәрселер шамалы болмақ.
Орыс тілінің мәртебесін заңжүзінде «нөлге» теңестіргенімен, мәселе шешілмейді. Қазақ болып, қазақ тілін біле тұра еш себепсіз орысша сөйлеп кететін адамдардың мемлекеттік тілге жандарының ашып қалуларын БАРЫП ТҰРҒАН ЕКІЖҮЗДІЛІК деп білемін. Иә, бәрі бірдей олай емес шығар. Дегенмен, қай-қайсымыз орыспен немесе орыстілді адамдармен қазақша сөйлесіп жүрміз? Мен орысша сөйлесемін. Сондықтан өтірік ұлтжанды болып, президентке Ашық та, Жабық та хат жазып отырған жоқпын. Жазбаймын да. Себебі, бар мәселе менің өзімде, менің айналамдағы қазақтарда болып тұр. Оны президент шешпейді. Әркімнің ар-ожданы еншісіндегі іске қалайша президент араласа алады?
Қысқасы, хатты кімдер жазғанын анық білмедім. Бірақ сенімді ақпарат көздері айтып жатқан адамдардың арасында бұрын тек орыс тілінде сөйлеп, қазақ тіліне түкірген адамдар да бар екен. Оларға саяси ұпай керек болғандықтан өтірік ұлтжанды зиялы бола қалыпты. «Дәмелері дамбалдай екен» дейді ондай адамдарға. «Су ішкен құдығыңа түкірме» деп те атам қазақ айтқан. Олай болса, кезінде наныңды жеп, күніңді көрген орыс тілінің мәртебесін «нөлге» теңеуге тырыспа. Істегің келсе, «Арық сөйлеп, семіз шық» дегендей нақты істеріңмен көрсет. Ал олай ете алмайды екенсің, тыныш жүр!
Ана тілді құрметтеу Конституцияға келіп тіреліп тұрған жоқ Егер намысың болмай, басың істемей көріген адаммен қазақ тілін біле тұра орысша сөйлессеңдер, онда неге мемлекеттік тілге жандарың ашиды? Жаны ашитын адам орыс пен де қазақша сөйлессін. Сөйлеспейді екенсің, өтіріктен ұлтын сөйлеген, тілін сүйген екіжүзді болма!
Барлығын басынан бастап өзгерткілері келеді. Президентті алып тастағысы келеді. Конституцияны өзгерткісі келеді көп типа зиялылардың. Бірақ одан не өзгерер дейсіз? Халықтың санасы өзгермей, түсінігі өзгермей, ЕШТЕҢЕ ӨЗГЕРМЕЙДІ. Елдің, қоғамның жақсылыққа, қазақ тілінің мәртебесін арттыруға қадам жасағанын қаласаң, ең алдымен өзіңнен баста. Кейін айналаңдағы адамдарды шақыр. Олай етпей конституцияны мың рет өзгертсең де өзгеретін нәрселер шамалы болмақ.
Орыс тілінің мәртебесін заңжүзінде «нөлге» теңестіргенімен, мәселе шешілмейді. Қазақ болып, қазақ тілін біле тұра еш себепсіз орысша сөйлеп кететін адамдардың мемлекеттік тілге жандарының ашып қалуларын БАРЫП ТҰРҒАН ЕКІЖҮЗДІЛІК деп білемін. Иә, бәрі бірдей олай емес шығар. Дегенмен, қай-қайсымыз орыспен немесе орыстілді адамдармен қазақша сөйлесіп жүрміз? Мен орысша сөйлесемін. Сондықтан өтірік ұлтжанды болып, президентке Ашық та, Жабық та хат жазып отырған жоқпын. Жазбаймын да. Себебі, бар мәселе менің өзімде, менің айналамдағы қазақтарда болып тұр. Оны президент шешпейді. Әркімнің ар-ожданы еншісіндегі іске қалайша президент араласа алады?
Қысқасы, хатты кімдер жазғанын анық білмедім. Бірақ сенімді ақпарат көздері айтып жатқан адамдардың арасында бұрын тек орыс тілінде сөйлеп, қазақ тіліне түкірген адамдар да бар екен. Оларға саяси ұпай керек болғандықтан өтірік ұлтжанды зиялы бола қалыпты. «Дәмелері дамбалдай екен» дейді ондай адамдарға. «Су ішкен құдығыңа түкірме» деп те атам қазақ айтқан. Олай болса, кезінде наныңды жеп, күніңді көрген орыс тілінің мәртебесін «нөлге» теңеуге тырыспа. Істегің келсе, «Арық сөйлеп, семіз шық» дегендей нақты істеріңмен көрсет. Ал олай ете алмайды екенсің, тыныш жүр!
Мен «орыстармен орысша сөйлесемін» деймін. Сол себептен өтірік ұлтжанды болып, «орыс тілін Конституциядан алып тастаңдар» демеймін.
Фашизм — әртүрлі диктаторлық сипаттағы әсіре оңшыл идеологиялардың жиынтық атауы. бастауынан, италияда жатыр ғой деймін.
Бұл екеуі де саяси терминдер.
Национализм — бір ұлттың төңірегінде топтасып, соның құндылықтары мен дәстүрін негізге алған саяси бағыт, идеология десе болады.
Нацист — әсіреұлтшыл,
Фашист — фашист
Националист — ұлтшыл
Шовинизм де бірінші "әсіреұлтшыл"-дар категориясына кіреді, себебі, оның негізгі постулаты бір ұлттың өзге ұлттардан артықшылығы, дәл «нацизм» сияқты.
Шынайы өмірде танитындардың арасында @Argyn-ның ғана орыстармен де қазақша сөйлесетінін біледі екенмін.
«Интернетте Фазылбек деген жүруші еді қазақ тіліне жаны ашып» деп шіреней сөйлейсің… Негізі, әр ұлтта ондайларсыз тағы болмайды. Сойылын соғып жүрерлер болмаса. Өз басым, жақсы болсын, басқа болсын, тіл үшін Фазылбектің айтқаны сенің мынандай былапытыңнан мың есе артық деп білемін. Азаматтық кереғар позицияң бар екен, бәріне тікелей хабарлас, тұтқиылда саси бермей.
қызық қызық жазыпсыp. Меніңше, сізде мәтіннен адамның көңіл-күйі мен қалып-күйін анықтап білетін қасиет жоқ
Фазылбекпен ұзын да өшім, қысқа да кешім жоқ. Көге көп түсетін сол еді. Мен оны екіжүзді деп айыптаған емеспін.
Орыс тілінің мәртебесі түссе, заңға «серьезный» қарайтын орыстар Ресейге үдере көшуі мүмкін. Орыс кетсе, қазақ тілі жақсара түсер. Бірақ! Бірақ, мәдениет, этика, тәртіп, реттілік деген өркениет белгілерінен айырылады халық. Қалалар ауылға айналып, бүкіл Қазақстан болып төменге қарай дамимыз. Елде беспредел көбейеді, қырғыздар сияқты өз-өзімізбен қырылып, бичовать етіп кетеміз.
Сондықтан өздерің шешіңдер.
Бір орыс әйел «Менің отаным — Қазақстан. Мен басқа жақта өмір сүруді мүлдем елестете алмаймын» деп ағынан жарылыпты.
Ал жақсы, 10-15 пайыз аса мәдениетті қауым үшін аздап скидка жасайық, соның өзінде қалғандарын қайда жібересің?!
«орыс тілін шеттетсек орыстар өкпелеп орманына кетіп қалады. өздерімен бірге мәдениет, өркениетті де ала кетеді. біз мал болып боламыз» деген сөзге жауап: орыстар кетсе орыстардың мәдениетінен ғана айрыламыз. оның орнын өзіміздің мәдениет басады. ал қазір өз мәдениетімізді тарих беттерінен ғана оқып біліп жүрміз.
менің бұл сөзімнен кейін «сонда қазақ болу үшін барлық орысты қуу керек пе?» деген заңды сұрақ туады. менің айтарым: ешкім ешкімді қумайды. кеткісі келгендердің өз аяқтары бар.
Бірақ оны тек заңмен шешуге болады деп ойлайтындардыңкі мүлдем қате деп санаймын. Әр кім өзінен бастаса екен жақсы өзгерісті.
Біз ашық елміз, шекарамыз ашық деген мағынада. Индияда жүргенім Сіздерге айқын, осы жердегі жағдайларды көріп, жоғарыдағы пікірімнің дұрыстығына көзім жетуде.
Жергілікті халық өз ана тілдерін ғана біледі, мемлекеттік қызметкер хиндиді білуі шарт, ал көзі ашық, оқығандары сонымен қатар ағылшын, француз тілдерін меңгерген. Көшеде жүргенде жергілікті халықтан бірнәрсе сұрағанда ығырым шығып кетеді, түсінбейді, одан қалды жазылғанды оқи алмайды (сөйлеп бас ауыртқым келмей жазба көрсете салам көбіне). Тек қана өз мәдениеті өзекті оларға, әлемде не даму болып жатқаны оларға бес тиын. Алла сақтасын, біздің болашақ ұрпақтың осындай болғанын әсте де қаламаймын. Егер бізде тек қана бір тіл болса, өзге тілге тек қалталылар мен зиялының балдары ғана жетеді де, байырғы халық қараңғылыққа келеді. Бізге сол қажет пе? Арамызда ағылшын тілін білмеген кісі, шыны керек, орыс тілінің арқасында біраз ақпаратқа ие болып отыр емес пе ғаламторда, неге сондай мүмкіншілікті өз ұрпағымызға бермеске?
Қараңғылық дегенде мен қазақ тілінің мәртебесін түсіргім келіп отырған жоқ. Қазақты, атамыздан қалған бай мұраны әлемге таныту үшін де шет тілі керек екені айқын
Жанасыл, сөздің арғы төркінін де көре білу керек, бетіндегі қаймағын ғана көрмей
Алдыңғы пікірімде мен орыстардың, болмаса өзге ұлттардың еш қамын ойлап отырғаным жоқ, эгоисттікке салынып тек қана өз ұлтымды ойлаймын. Әрбір қазақ полиглот, көзі ашық, білімі мен дүниетанымы жоғары жан болса деген арман менікі. Өзге ұлттың өкілі ҚАЗАҚ деген ұлы халық деп, ҚАЗАҚпен санасатын, сыйлайтын ұлты болса деген арман. Тілдерді қолы жеткен ғана меңгермей, тегін білім арқылы, мектеп қабырғасында жетік білсін деген арман
Өзге ұлттың өкілі Қазақты ҰЛЫ халық деп санауы үшін қазақ тілін дамытып, қорын көбейту керек емес пе? Әлде тағы қателестім бе?
Мен Қазақстанның аумағында тек қазақшадан басқа тіл болмау керек деген жоқпын.
Бір тіл екінші бір тілге кедергі келтірмейді. Кедергі жасайтын адамдар бар.
Өз басым, орыс тілін әлемдегі ең ұлы тілдердің біріне балаймын. Құрметтеуге лайық тіл. Орыс тіліне қарсы емеспін. Мен қазақ тілін өздері қолдамай тұрып, өтірік патриот бола қалып, басқаларға да "ҚОЛДА!" дейтіндерге қарсымын.
Дұрыс. Алып-қосарым жоқ. Орыс тіліне қысым жасаудың қажеті жоқ.
Сіз менің жазғанымды ұқпай қалып, маған бағыттап жазды ма деген ойға келдім
Сіздің орыс тіліне қарсы шыққаныңызды қолдап отыр емеспін бе, жұрттың бәрін таяз ойлайды деп түсінуден алшақ болмақ керек
Ал сенің шешендік салмақ категорияңа Мейіржан лайық сияқты
Қорсылдаған құлындар қорсылдай берсін, өзім кісінеп жүрмін))
Орыстан не зиян көрдіңіздар… Айтасыздар білемін… Мысалы, Кеңестік кезеңде Сталин қазақтың қаймағын қырып тастады деп… Ол грузин, орыс емес…
Қазақтар жиналған қоғамда да істедім… Бір бірінің артына түсу, көре алмаушылық… Атасы өз ажалымен төсекте қайтыс болса да құны қалғандай тіршілік… Қазақ бастық болса қолындағыларды ҚҰЛ деп есептейді, Ал басқа ұлт болса ҚЫЗМЕТКЕР деп есептейді../көпшілігі солай/ «Менің айлығым неге төмен ананікінен» Менің айлығымда саған келіп кетер пайда, зиян бар? Егер басқа ұлттардан құралған орта болса ешкімнің ешкіммен жұмысы жоқ…
Ары қарай жүзге, руға… кетті ощым…
Орыстар да, орыс тілі де жүре берсін…
Бірақ, бірақ… орысшасы 1 атым насыбайдай адамның орысшаны шашатындай еліктеуінің қажеті жоқ…
«Уа жамағат… Халық сендердің селерондарыңдағы 40ГБайт HDD емес… Форматтап тастап вордта қазақша жазылған құжаттарды сала салатын...» «Басқа жұмыс қалмаса Windowsты қазақшалауға, сөздікке көмек беріңдер»
Заң бойынша тек қазақша сөйлеуге міндеттегенімен, оны орындамайтын адамдар миллиондап санала береді. Заң ол тек ресмилік қана. Ал өмірде қолданылуы екі талай нәрсе.
… Мелекеттік деректемелер мен маңызды құжаттардың орысша шығып оның кейін қазақшаға аудармаланып жатуы масқаранаың нағыз өзі емеспе? Керек қылушылар өз тілдеріне өздері аударып алсын болмаса, сен сияқты айыр емес көптілді азаматымызға төлемін төлеп аудартып алсын!
Мен көп ұлт өкілдерімен қызметтес болдым, осыған көзім анық жеткен
Шындықтың көзіне тіке қарау керек.
Сөз жоқ «Көре алмаушылық» ежелден барлық ұлтта бар нәрсе. Бірақ бізде басымдау. «Ағайын бар болса бере алмайды жоқ болса көре алмайды» деп бастайтынымыз бар.
Бізде бір адам жұмысқа тұрса, артына ру-тайпасын ілестіретінді жоққа шығармассыз бәлкім…
Біз қазақтар елде жоқ «ТІЛІМІЗДІ ҚОРҒАУ» саясатын жүргіземіз… Менің ойымша негізінде біздің тіліміздің үстемдігі өздігінен болуы керек, жане де біздегі тұратын басқа ұлт өкілдері өз тілдерін қорғау керек…
Мен баламды басқа тілді сыныпқа беруді қаладым… Жай ғана ойладым… Неге бермеске… Қазақ тілін барлық кезде қолданып жатырмыз. Анасы үйде де үйретіп жатыр…
Дәл өзіміздей қазақты құрдымға итеретін, плинтустан да төмен түсіретін ешкім жоқ шығар. Сіз айтқан аргументтер өзге ұлтта да жетіп артылады.
Міне мен айтқан осы пікір өзіңізден бастау алды…
Тіліміздің үстепдігін қорғау арқылы емес, оны дамыту арқылы іске асыруға болатындығын әлі күнге дейін шахановшылар түсінбей келе ме?!
Аузын аспандағы айға білеп кететіндерді түк ұқпаймын.
— Копшілік жерде орысша сөйлеуге, темекі шегуге тиым салу керек.
— «Орыс болғаны үшін салық» қою арқылы орыстың айлығы құрып қалған қазақтың айлығынан томен болуы керек.
— Егер бір заңсыздық туындаса "Қазақ пен орыстың арасында мысалыға. Қазақты қазақ болғандығынан кешіру керек не қазақты бірінші ақтап шығуы керек".
— Жақсы көліктер орыстарға сатылмауы керек...
— Жайлы жақсы жерлерден «орыс болғаның үшін» деген айып тағып қаланың шетіне ығыстыру керек…
...
— Копшілік жерде орысша сөйлеуге, темекі шегуге тиым салу керек.
— «Орыс болғаны үшін салық» қою арқылы орыстың айлығы құрып қалған қазақтың айлығынан томен болуы керек.
— Егер бір заңсыздық туындаса "Қазақ пен орыстың арасында мысалыға. Қазақты қазақ болғандығынан кешіру керек не қазақты бірінші ақтап шығуы керек".
— Жақсы көліктер орыстарға сатылмауы керек…
— Жайлы жақсы жерлерден «орыс болғаның үшін» деген айып тағып қаланың шетіне ығыстыру керек…
— Көпшілік жерде Мемлекеттік тілден басқа тілде сөйлеуге, темекі шегуге тиым салуға!
— «Мемлекеттік тілді білмегендігі үшін салық». Мемлекеттік тілді білетін орыстың айлығы мемлекеттік тілді білмейтін құрып қалған қазақтың айлығынан жоғары болуына.
— егер бір заңсыздық туындаса, Мемлекеттік тілді білетін орыс пен мемлекеттік тілді білмейтін құрып қалған қазақ арасында мысалыға. Мемлекеттік тілді білетін орыс болғаны үшін кешіру керек не сол орысты ақтап шығу керек.
— жақсы көліктер Мемлекеттік тілді білмейтіндерге сатылмауы керек.
— Жайлы жақсы жерлерден «мемлекеттік тілді білмегені үшін» деген айып тағып қала шетіне ығыстыру керек…
меніңше Законың «зарлап» отырғаны мына ашық хат болуы керек.
Сыздықова ханымның Швейцарияны мысал етіп, үш тілді де қолдайтын мемлекет екендігін айтты. Бақыт апайға "..........." деп жауап қайырдым.
Мүмкін соған да өткізгісі келер
тек ұсыныстар, қолдаулар, біреулердің идеяларына о базар жоқ, давай-давай деп қостап отыру, ауыл жаққа барып сайлаушылармен кездесіп қайту… бір реально шаруа бітіріп жүрген депутат бар ма өзі?
Тәңірбергеннің айтқандарын бүгіннен бастаса да кеш болмайды.
Ұлттық саясат жүргізіп АНА тілімізді бірінші орынға қойып көтеруіміз керек. Немесе қазақ тілін өшіріп орыс тілі мен ағылшын тіліне басым күш беруіміз керек. Ал қазірге түрімізбен тіл дауы тоқтамайды.
Конституциядағы заңдардың барлығы іске асып жатқан жоқ. Қиялы адамдардың ойлары іске асқан күнде де мемлекеттік тілдің мәртебесі асқақтай қоймас оңайлықпен.
Менің позициям: Конституцияға тиісудің қажеті жоқ, бірақ біздегі мемлекеттік қызметкерлер мен қызмет көрсету саласындағы кез-келген азаматқа қазақ тілін меңгеру талаптары мен критерийлерін қою, ондай жағдай болмаса, оқыту курстарын ашу, тілді білмейтіндерге тегін үйрену мүмкіндіктерін қарастыру керек сияқты.
Бұл міндеттерді 20 жыл ішінде орындай алмаған мемлекеттік билік кінәлі, бірінші кезекте. Екінші кезекте, мемлекеттік тілдің мемлекеттік қамтылуына міндетті тиісті агенттіктер мен органдар, сол үшін қаржы алып отырған мекемелер кінәлі. Бірінші сұраныс — солардан болуы керек. Бөлініп жатқан қаржы қайда кетіп жатыр? Жауап беретін, есеп беретін адамдар табылады ма?
Осы хаттың мазмұнында осындай пункттер болғанда, яғни, мемлекеттен жалаң заңды өзгерту емес, осыған дейін орындалған нақты әрекеттерді талап ету керек еді. Әрине, олар әдепкі әдетіне басып, құрғақ есептеумен де құтылып кетпейтініне ешкім кепілдік бере алмайды, бірақ. Оны да ескеру керек.
Қысқасы, бүгінде мемлекеттік ұран ретінде «Мен қазақ тілін білемін» болмаса, «Мен қазақ тілін үйренгім келеді», болмаса «Менімен қазақша сөйлесіңдер» деген форматтағы акциялар ұйымдастырылып, азаматтар арасында мемлекеттік тілді білу осы мемлекеттік азаматының МІНДЕТІ екенін бойына сіңіру керек сияқты.
Менікі де демагогия болып кетті ме?!
Офис қызметкерлерінің арасында өткізуге болады, мысалы. Бір жұмыс орнында істеп бір-бірінің қазақша білетіндігі туралы білмей өткен әріптестер бар десем сенесіңдер ме? Ал, мен сондайды көрдім.
Осыдан кейін осы идея келді. Наклейка етіп жасап, әлеуметтік роликпен телеарналарда таратып, интернетте де виджеттер шығарып, біраз акцияға, ұзақ мерзімді акцияға ұластырса болады. Тілді үйреніп жүргендер, «Менімен қазақша сөйлес» деп тұрса, жақсы емес пе
Барлығы өзімізге байланысты…
Оларда машина болмауы да мүмкін.
Жоқ, негізі машинаға жабыстыру деген жаман идея.
Меніңше интернет арқылы флэш мобтар ұйымдастыру керек. Тілді қолдауға байланысты.
? түсінбедім шоты
Бірде қызық болды. Алматыда АТФ банкке барып, картішке жасатқым келді. Маған қызмет көрсететін кәрі жігіт екен. Әдеілеп қазақша пердім. Анау көздерін бақырайтып, «Я не понял» деді де, жанындағы қазақтілді әріптестерінің бірін шақырды. Осы кезде мен өзімнің орысша білетіндігімді көрсетіп, анау қазаққа ара-арасында орысша сөйлей бастадым. «Ех, кәріс, егер бастығың қазақ тілінсіз жұмыс жоқ десе» нансыз қалады екенсің, деп іштей күлуден басқа не істеуге болады мұндайда
деп сөзін аяқтапты. Қорытынды сөзі ұнап қалды, нақ