Жаңа блогерлер және сыншы коментаторлар
«Новичок» болған соң енді рас, сынап-мінеу бізге ауадай керек. Бірақ кім болса соның тәкаппарлана, сені жер қылып масаттанып сынағаны емес, оқығаны көп, шынайы, тілеулес сыншылар керек.
Өзімізді мақтайтын адамды іздемеуге тырысамыз — олар дамуымызға пайдасы шамалы. Ең мықты сыншы жазғаныңды жіліктеп, талдап, қай жер сәтті, қай жері сәтсіз шыққанын ашып айтады. Әйтсе, де ол жалаңсөзбен емес, анықтап, мысалдар келтіріп айта алады. Бірден басыңа айдар тағып, ит қосып қуа жөнелмейді. Ол еңбегіңізді, шығармаңызды жөнге келтіруіңе көмектесуге тырысады. Кеңесін аямайды.
Ең нашар сыншы — жолы болмай қалған әдебиетші. Ол өзі атап айтарлықтай жетістікке жетпеген (көбіне өзінің жалқаулығынан және өзінің сұмдық талантына деген соқыр сенімінің кесірінен), басқаларға да берер көмегі шамалы. Ол шала оқыған, сондықтан оның аса талғамы да жоқ, ол ешқашан жазба өнеріне мықтап ден қоймаған, әдістемелік, техникалық немесе жай адамша кеңес беру қолынан келмейді.
Оның қолынан ернін сылп еткізіп менсінбеу, не мұрнын тыржитып, лоқсып, кемсіту ғана келеді. Олар біреудің әлсіздігінің есесінен өз мәртебесін көтеруге тырысып қалу мүмкіндігін мүлт жібермейді.
Бір байқағаным, жазбаға берілген бірнеше пікірге бола, салың суға кетпеу керек екен. Сосын жазатын дүниеңді аудиторияға сай жазуың керек сияқты. Мәселен, менің жүрек жарды ағымнан жарылған сезімтал жазбамды әскердегі кісі, немесе математик бағаламауы мүмкін. Ал қырғын-төбелес туралы жазбаларым махаббат туралы өлеңдерді оқып өскен нәзік жанды қыздарға қызық болмайды.
Кейде новичок болсақ, та өзіміз біреуді сынап жатамыз. Әсіресе, автордың жазбасынан кінәрат тапсақ, не бұдан да жақсы жазуға болатынын біліп тұрсақ.
Не стейін? Айтайын ба оған кемшілігін? Қатесін бетіне басайын ба?
Мәселе қандай мақсат көздегеніме байланысты. Егер мақсат өзімнің керемет сауаттылығымды көрсету болса, онда қажет емес сияқты. Өйтсем, әпсәтте қарымта шабуылға соқтығамын. Босқа жүйкемді құртып, уақытым шығын болады.
Мысалы:
Сыншы: Осындай боқты жазуға ұялмайсыз ба? Айтарға сөзім жоқ, мынауыңыздың құсық екенін көрмей тұрмысыз?( Сөйтіп айтанда, міндетті түрде намысқа тиетін сөздер айтылады, әрекет авторға көмектесуге емес, көрерменге жағуға бағытталған).
Автор: Көке, ашуыңды бас. Сен өзің алдымен… осындай-да-осындай…
Әрі қарай жан алысып, жан беріскен хай-вай, ұрыс, айқай-шу, өзара минус жаудыртуға ұласады.
Автор жүрегінің түбінде сыншымен келісіп тұрса да, оның айтақын дұрыс деп айта алмайды, өйткені оны жұрт алдында жер қылып, танымайтын біреу абыройын айрандай қылып жатыр, сондықтан қалай да абыройыңды қорғап, «лох» еместігін дәлелдеу парыз болады.
Егер сыншы әрекетін көрерменге емес, авторға бағыттаса ше?
Онда ол оның арынан аттамай, намысын таптамай, елдің көзінше масқараламауға тырысады. Әр сөзінде тілеулестік, бауырмалдық білінгендіктен, автор айналасында кіл дұшпандар емес, жанашыр ағайындар бар екенін бірден түсінеді. Есесіне сынды да балағат деп қабылдамайды. Сыншы оған өз ойынша, білімінің жеткенінше, ненің дұрыс, ненің бұрыстығын көрсетіп, және неліктен олай ойлайтынын ашып көрсетеді. Егер пайдаға асуы мүмкін ұсыныстары болса, міндетті түрде бөліседі. Міне осындай қарапайым баптарды жаңа блогерлер де, сыншы коментаторлар да ескесе, керекинфо тек өкпе мен базына, бір-бірін шалып қалуға тырысқан циниктер мен не жазарын білмей ұрынып жүрген жастарға ғана емес, өзара сыйластық пен сыбайлас қамқорлыққа да орын болады деп ойлаймын.
Өзімізді мақтайтын адамды іздемеуге тырысамыз — олар дамуымызға пайдасы шамалы. Ең мықты сыншы жазғаныңды жіліктеп, талдап, қай жер сәтті, қай жері сәтсіз шыққанын ашып айтады. Әйтсе, де ол жалаңсөзбен емес, анықтап, мысалдар келтіріп айта алады. Бірден басыңа айдар тағып, ит қосып қуа жөнелмейді. Ол еңбегіңізді, шығармаңызды жөнге келтіруіңе көмектесуге тырысады. Кеңесін аямайды.
Ең нашар сыншы — жолы болмай қалған әдебиетші. Ол өзі атап айтарлықтай жетістікке жетпеген (көбіне өзінің жалқаулығынан және өзінің сұмдық талантына деген соқыр сенімінің кесірінен), басқаларға да берер көмегі шамалы. Ол шала оқыған, сондықтан оның аса талғамы да жоқ, ол ешқашан жазба өнеріне мықтап ден қоймаған, әдістемелік, техникалық немесе жай адамша кеңес беру қолынан келмейді.
Оның қолынан ернін сылп еткізіп менсінбеу, не мұрнын тыржитып, лоқсып, кемсіту ғана келеді. Олар біреудің әлсіздігінің есесінен өз мәртебесін көтеруге тырысып қалу мүмкіндігін мүлт жібермейді.
Бір байқағаным, жазбаға берілген бірнеше пікірге бола, салың суға кетпеу керек екен. Сосын жазатын дүниеңді аудиторияға сай жазуың керек сияқты. Мәселен, менің жүрек жарды ағымнан жарылған сезімтал жазбамды әскердегі кісі, немесе математик бағаламауы мүмкін. Ал қырғын-төбелес туралы жазбаларым махаббат туралы өлеңдерді оқып өскен нәзік жанды қыздарға қызық болмайды.
Кейде новичок болсақ, та өзіміз біреуді сынап жатамыз. Әсіресе, автордың жазбасынан кінәрат тапсақ, не бұдан да жақсы жазуға болатынын біліп тұрсақ.
Не стейін? Айтайын ба оған кемшілігін? Қатесін бетіне басайын ба?
Мәселе қандай мақсат көздегеніме байланысты. Егер мақсат өзімнің керемет сауаттылығымды көрсету болса, онда қажет емес сияқты. Өйтсем, әпсәтте қарымта шабуылға соқтығамын. Босқа жүйкемді құртып, уақытым шығын болады.
Мысалы:
Сыншы: Осындай боқты жазуға ұялмайсыз ба? Айтарға сөзім жоқ, мынауыңыздың құсық екенін көрмей тұрмысыз?( Сөйтіп айтанда, міндетті түрде намысқа тиетін сөздер айтылады, әрекет авторға көмектесуге емес, көрерменге жағуға бағытталған).
Автор: Көке, ашуыңды бас. Сен өзің алдымен… осындай-да-осындай…
Әрі қарай жан алысып, жан беріскен хай-вай, ұрыс, айқай-шу, өзара минус жаудыртуға ұласады.
Автор жүрегінің түбінде сыншымен келісіп тұрса да, оның айтақын дұрыс деп айта алмайды, өйткені оны жұрт алдында жер қылып, танымайтын біреу абыройын айрандай қылып жатыр, сондықтан қалай да абыройыңды қорғап, «лох» еместігін дәлелдеу парыз болады.
Егер сыншы әрекетін көрерменге емес, авторға бағыттаса ше?
Онда ол оның арынан аттамай, намысын таптамай, елдің көзінше масқараламауға тырысады. Әр сөзінде тілеулестік, бауырмалдық білінгендіктен, автор айналасында кіл дұшпандар емес, жанашыр ағайындар бар екенін бірден түсінеді. Есесіне сынды да балағат деп қабылдамайды. Сыншы оған өз ойынша, білімінің жеткенінше, ненің дұрыс, ненің бұрыстығын көрсетіп, және неліктен олай ойлайтынын ашып көрсетеді. Егер пайдаға асуы мүмкін ұсыныстары болса, міндетті түрде бөліседі. Міне осындай қарапайым баптарды жаңа блогерлер де, сыншы коментаторлар да ескесе, керекинфо тек өкпе мен базына, бір-бірін шалып қалуға тырысқан циниктер мен не жазарын білмей ұрынып жүрген жастарға ғана емес, өзара сыйластық пен сыбайлас қамқорлыққа да орын болады деп ойлаймын.
Сынды авторға жекеге жазса ваще бауырмалдық есіп тұратын болады. Меніңше жекеге жазып сынау (1) мен көпшілік алдында (2) сынау жазбалары екі түрлі болады, екіншісінде публикаға ойнау мен цинизм басым болатын сияқты. Ал біріншісінде шынайы тілеулестік басым.
Коммент тек таза сыннан тұрмау керек, арасында мақтау да болуы керек. қамшы мен пряндік сияқты.
Тек үриттеп-айтақтап, отқа май тамызып тұру ғана динамиканың кепілі, прогресстің моторы.
Жалған позитив пен, көңілжықпастық, мадақтаулар ғана болатын сайттан да безгің кеп кететіні рас.
Ол адамның өзіне байланысты.
1. Кейбір адамдарға хай-вай қызық. Сол үшін кіреді.
2. Кейбірлері позитивке зәру болып жүретіндер. Позитивтен, тіпті көп байқалатын жалған позитивтен шаршамайды.
Немесе хай-вайды ұнатпайтындар, Гаста айтпақшы ізгі күштің адамдары. Олар бұндай шуларды айналып өтуге тырысады.
3. Үшінші топ адамдары объективті қарайды. Хай-вай (сын) да, мадақтауды мөлшермен болғанды қалайды.
Меніңше осы үш категорияға кіретін адамдардың барлығы да болу керек. Әркім өзіне ұнайтынын тапса.
Уақытын босқа жұмсағысы келмейтін адамға шынында да осы формула жүреді.
Бірақ кейбір адамдарға сайт ол бөлісу мен алмасу орны емес, тұрақты өмір сүретін мекені.
Олар сайтты өзінің үйі санайды, сондықтан ол бұл жерден өзіне қажетті эмоцияның барлығын алғысы келеді.
Сосын кей адамдар өзінің жазбаларын адамдардан орынды сын есту үшін емес, жәй мақтану үшін қояды. Оларға орынды сын айтсаң да жексұрынсың. Ұсыныс айтсаң да «кетнақ, мен Пәлен одақтың мүшесі, Түген сайысының жүлдегерімін» деп шығады.
Міне сондай тәкаппар адамдарға Сатыбалдының құсығымен терапия жасаған дұрыс.
Әрине, тыңдату үшін ғой. Тыңдамаса сөз жетім.
Ал көпшілік алдына адамдар өз шығармасын белгілі бір себеппен шығарады. Егер тек өзі үшін болса, онда ол вордқа жазып, парольмен сақтап қоюы керек.
Публично бірдеңені жариялап отырып, аудиторияға бәрібір деген адам меніңше аздап лукавить етеді. Өйткені, тіпті аудиторияға жақпайтын дүние жазса да, автор өз шығармасына реакция күтіп жазады. Мейлің теріс, мейлің оң.
Елде реакция тудырмайтын, ойландырмайтын, эмоция шақырмайтын жазбаның құндылығы «ноль».
«Ох шешесстің, и рыбу есть хочеть, и на йух сесть хочеть». Дұрыс емес те болса өз позициясы жоқ адамға айтылған херемет мәтел деп білем.
Мысалы, СаянҮш -ті неге бәрі жақсы көреді? Білесіздер ме? Былай қарап тұрсаң СаянҮш — "қассақша білмейтіндерді автобус аялдамасында ұрып кету" сияқты абсурдты идеяның авторы! Ендеше, СаянҮштің құпиясы — оның өз ойы, идеясы бар!!! Және ол сол ойларының жолында толық идиот не жарымес боп көрінуден қаймыққан жоқ. СаянҮш — тұлға. СаянҮш — анау-мынау «ие, бұл мәселенің екі ұшы бар...» деп міңгірлейтін кез-келген депутат, камментші мен саясатшыдан артық.
«Сын болуы керек әрине, бірақ өткір емес, әйтпесе керек кезінде өткір де болғаны дұрыс әрине, бірақ сол керек кезді дөп баса білу керек, сондай сәтті дөп басамыз деп сын айтпай кетуге де болмайды, бірақ бората берген де дұрыс емес...» деген сияқты айналма тізбекті (рекурсиялы) көзқарас ешкімге керек емес. Не бар болады, не жоқ болады. Заттың тек екі күйі ғана болуы мүмкін.
Бұндай категоризм, адамды интелектуалды жағынан қатты шектейді. Сен үшін екі крайность ғана бар. Бұл хаостың артқы шарттары.
Оны өзің де білесің, субьективті қырсықтық танытып отырсың жай ғана.Осыны Ақзере жазса бұлай демес едің
Мәселені ушықтырып тұрған жәйт — Қасымолжас Ақзере емес.
Ал Konvict боғіремді өз тасым жақсы түсінем. Михаил Мамчич деген бір бұтақбас айтқан екен:
«Сынды кешіре білу қасиеті бірден келмейді, тек уақыт өте келе, және сенің ренжігеніңе жұрттың түкіргені бар екенін түсіне келе пайда болады.©
Апптырдың айтпағы, «біреу көт майын тамызып, аударады/жазады, ал біреуге оны „боқ!“ дей салу түк емес» дегенге саяды. Тіпті де олай емес. Мысалы, @xawgim боғіремнің суреттеріне тіпті ләм деуге қиянат сияқты, суреттерінен кеткен еңбектің энергетикасын сеземіз, барлығымыз мойындап, «ріспек!» дейміз. Немесе @AKA -ның түнгі он бірде пісіретін тәттілері. Осы жердегінің жартысы тіпті @AKA көрсетпесе де пісіре алатынан сенімдімін. Бірақ тағы да — ерен еңбек пен өз ісіне сүйіспеншілік жазба арқылы да беріле береді. Демек талғамның бірнеше адамға ортақ шкаласы бар. Киноға барған болсаң, дүйім халық фильмге тышып шығады, не мақтап шығады. Ешкім ешкімнің көтқарасына еріп емес, қызығы сол: барлығының ойы бір жерден шығады.
Сын жоқ болса, конвейерлік өндіріске қойылған посттар саққұлақша, кешіресіздер — саңырауқұлақша қаптар еді.
Сапаны сұрыптауда адамзат сын мен сынақтан артық ештеңе ойлап тапқан жоқ. Өттерің жарылып кетсе де.
Бұл жерде сын мен сынақ емес, оның формасы талқылануды. Конструктивті және деструктивті. Сатыбалды: «Сын мен сынақтан артық ештеңе ойлап тапқан жоқ,» дегеніңмен толық келісем. Және ол сын мен сынақ өз әрекетімізге де анда-санда бағытталып тұрғанның жаманы жоқ.
Кешірерсіз, қанша адам болса, сонша пікір бар, сондықтан барлығының ойы бір жерден шығуы мүмкін емес.
Мысалы, 5 000 -дық зал кейбір әншілерге қалай толады? Шәмшіге Rolling Stones-ті тыңдайтындарды зорлап әкелед демеш тек.
Сол 5 мың адамның өзі сол әншіні, әндерін әр-түрлі деңгейде жақсы көреді.
Онда не айтайын, ендеше, мақалаңа қарап, маған КерекИнфода бүкіл әлем жүретіні жаңалық болды.
деп айттым ғой.
5000 адам миллаиардтаған адамның аз пайызын құрайды.
Мен де айта алам, сіздікі абсурд деп, жылы жауып қоя салам.
Флуд болмас үшін
жекеге жазып түсіндіріп жіберсеңіз.
Соған қарағанда позициядан тайқу табиғатыңызда бар сияқты. Демек басқа пікірлерге де сенуддің қажеті жоқ сияқты.
Мен қойдым, болды.
Потенциалды түрде, теория тұрғысында ол мүмкін ғой.
Ал әлемде 5000 адам тұрады деген қалай қарасаң да мүмкін емес. Бірақ Мистер Фримэнше 5 000 адам тұлға — нағыз адам, ал қалғандары — фэйк деп айтуға болады.
Диагнозым дұрыс сияқты: саған ақиқат емес, жеңіс керек. Бәдіктеніп қайтеміз.
Бәдіктенудің қою керек, дұрыс.
Кейде, автордың деңгейі соншалық төмен, мүлде шанс жоқ, бірақ өзіне сенімі тым үлкен, сондықтан оған кейбір адамдардың бұл тірлікпен лаваш тауып жемейтінін түсіндіретін, қысқа да нұсқа көттепкі керек.
Кітапты адам өз деңгейіне, талғамына сай таңдап оқу керек.
«Лібә, амиго, боқты әкеліп алдыңа беті бүлк етпей қоя салған адамға, қалай кішіпейілдік танытасың? Анық балағаттап тұрса талғамыңды, ондай малатаңанәға қалай құрмет көрсетіп, дұрыс жауап бересің, а?» -дейді ғой. Және оған да уәж айта алмайсың.
Уопшым, аман болайық ағайын.
Конвидің де жазбаларына кейінгі ұрпақ күрсініп терең ойға бататын, не бұттан кетіп күлетін заман келер әлі.
Жас өспей ме, көкіректі теспей ме?
Ал, адамды сырт келбетіне қарап айыра алмайсың. Демек, оның жазғаны, айтқанына қарап бағалайсың.
Күреңбайды көре алу үшін Күреңбайдың көре алғанын көре алуың керек. Мүмкін, сіөз көре алмай жүрген шығарсыз?
Адамдардың аватарына қарап диагноз қоятындар бар ғұә
Тек шегін білу керек. Бір адам сын айтса, он адам келіп қолпаштап, одан әрі жер қылудан сақтану керек (әсіресе сын айтушы Сатыбалды сияқты «көрермен көзайымы» болса
Әркімнің өз пікірі болуы керек қой. Мен плюрализмді жақтаймын. Жанашырлық білдіріп, сапалы сын айтатындай жас жазушылар клубында отырған жоқпыз ғой.
Мен де плюрализмді қолдаймын. Сосын балансты. Біржақты негатив пен кекесіннен де кейде жүрегің айнып жалығасың, бір біріне қарсы күштер тең болғаны дұрыс. Инь мен Янь, сунь мен вынь қысқасы.
Аха. Әркім өз пікіріне адал болса, (авторитеттер немесе көпшілік не ойлайтынына тәуелсіз) бәрі жақС болады деген ойдамын. Еліктей бергеннен де шаршайтын күн туады.