Киік ауған жыл...
Бір кездері мына сар далада маңғырған киіктер жайылып жүретін десе бізден кейінгілер сене қоймас. Біздің өзіміз сол киіктердің ауып бара жатқандағы соңғы көшін көрген ұрпақ болармыз бәлкім… Бәлкім олар аумаған шығар, ауып емес, құрып бара жатқан болар сол кездерде… Қайткенмен де адам қолымен жасалған қиянат еді бұл осынау әдемі жаратылыс иелеріне…
1994 жылдары киіктер біз жақтан үдере көшті. Жүздеп, тіпті мыңдап жайлаудың үстін басып өтіп жатты. Үлкендер жағы бұны пайдаланып біразын атып та алып жатты. Алла бұл төрт аяқты мақұлықты екі аяқты мақұлықтары азық етсін деп жаратқан болар басында.Келе-келе ынсапсыз адам баласы оларды тек мүйізі үшін қырып-жоя бастады. Бала кезімде іші ақтарылып жатқан талай киіктің үстінен шыққаным бартын. Сол кезден-ақ өскенде аң атаулыға мылтық көтермеспін деп серт бердім.Аңшысың ба күшің қарсыласыңмен тең болсын, итпен, құспен шық. сонда ләззаты да ерекше болар…
Бірді айтып бірге кеттім-ау… Иә, сол 1994ші жылдары ауды киіктер біз жақтан.Өзім-өз болып киіктің егін алқабын басып кеткенін көргенім сол еді. Біздің 120 гектарлық бидай алқабын таптап жүрген киктерді сол жылдары қамшымен ұрып жүріп қуатынмын.Менің қарусыз,қауқарсыз бала екенімді сезген жануарлар тіпті де сескенбеуші еді. Сіздердің араларыңызда киіктің аңшыдан қашқанын көргендеріңіз барма? Аспанға қарғып барып қашқандары әдемі. Екі-үш метр биіктікке секіреді- ау… Аман болсыншы осынау қазақ даласының сәнін кіргізтер ақ бауыр жануарлар… Бетпақдаланың бір бөлігінде әлі де отар-отарымен жүрген болар. Былтыр батысымызда қаншасы қырылды десеңізші…
Айтпақшы біреулер киік дейді, біреулер бөкен деп те атайды бұл жануарды. Екеуі де дұрыс. Қазақ киік деп жазда ақ бөкен деп қыста атаған екен дегенді естідім. Қыста сарғыш жүндері қалыңдап аққа айналады екен, сол себепті ақ бөкен деген болар…
Киіктің төлін Құралай деп атайды. Қазақтар киік төлдейтін кезеңді құралай деп атаған.Құралай жауын-шашынды болады. Себебі, киіктер төлдегенде төлдің сыртындағы жабысқақ қабыршықты жаламайды екен. Яғни, табиғат-ана жауынын бермесе киік төлінің шаранасын жарып шығуы екі талай.
Сурет алынған жер
1994 жылдары киіктер біз жақтан үдере көшті. Жүздеп, тіпті мыңдап жайлаудың үстін басып өтіп жатты. Үлкендер жағы бұны пайдаланып біразын атып та алып жатты. Алла бұл төрт аяқты мақұлықты екі аяқты мақұлықтары азық етсін деп жаратқан болар басында.Келе-келе ынсапсыз адам баласы оларды тек мүйізі үшін қырып-жоя бастады. Бала кезімде іші ақтарылып жатқан талай киіктің үстінен шыққаным бартын. Сол кезден-ақ өскенде аң атаулыға мылтық көтермеспін деп серт бердім.Аңшысың ба күшің қарсыласыңмен тең болсын, итпен, құспен шық. сонда ләззаты да ерекше болар…
Бірді айтып бірге кеттім-ау… Иә, сол 1994ші жылдары ауды киіктер біз жақтан.Өзім-өз болып киіктің егін алқабын басып кеткенін көргенім сол еді. Біздің 120 гектарлық бидай алқабын таптап жүрген киктерді сол жылдары қамшымен ұрып жүріп қуатынмын.Менің қарусыз,қауқарсыз бала екенімді сезген жануарлар тіпті де сескенбеуші еді. Сіздердің араларыңызда киіктің аңшыдан қашқанын көргендеріңіз барма? Аспанға қарғып барып қашқандары әдемі. Екі-үш метр биіктікке секіреді- ау… Аман болсыншы осынау қазақ даласының сәнін кіргізтер ақ бауыр жануарлар… Бетпақдаланың бір бөлігінде әлі де отар-отарымен жүрген болар. Былтыр батысымызда қаншасы қырылды десеңізші…
Айтпақшы біреулер киік дейді, біреулер бөкен деп те атайды бұл жануарды. Екеуі де дұрыс. Қазақ киік деп жазда ақ бөкен деп қыста атаған екен дегенді естідім. Қыста сарғыш жүндері қалыңдап аққа айналады екен, сол себепті ақ бөкен деген болар…
Киіктің төлін Құралай деп атайды. Қазақтар киік төлдейтін кезеңді құралай деп атаған.Құралай жауын-шашынды болады. Себебі, киіктер төлдегенде төлдің сыртындағы жабысқақ қабыршықты жаламайды екен. Яғни, табиғат-ана жауынын бермесе киік төлінің шаранасын жарып шығуы екі талай.
Сурет алынған жер
Шөптің басындағы сарғыш өскіндер көк түске енеді әбден жетілгенде.
Негізі мынандай болады
ия, ақбөкен азайып кетті ғо. 100-200 шақырымнан әрең кездесед
есесіне қарақұйрық баршылық