28 түн ұйықтамасаңыз не болады?

Не залеживайся, если не можешь делать деньги в постели. Джордж Бернс
Алғысөз. Тәулігіне үш-төрт сағаттан ұйықтап жүргеніме бейсенбіде бір апта болады. “Қара қазан, сары баланың” қамы үшін ғой баяғы. Кеңседе қонай-түней, жыбыр-жыбыр бітпейтін тірлік жасап жатырмыз. Ұйқы қанбаған деген жаман нәрсе екен.
Ара-арасында  анау-мынау жаңалықтарды қарап отырып, ұйқы, нақтырақ айтсақ, ұйқының жоқтығы жайлы қызық жазбалар көрдім. Солардың басын қосып, Сіздерге бір пост жазып отырмын. Терілмей қалған, түсіп қалған әріптер болса, пардон, ұйқым кеп отыр…
Негізгі мәтін. 1965 жылы Рэнди Гарднер есімді мектеп оқушысы ұйықтамай қанша уақыт жүре алатындығын тексермек болып, эксперимент жасайды. Нәтижесінде ол 11 күнді көз ілмей өткізеді (бұл үшін Рэндидің көрсеткіші Гиннестің рекордтар кітабына енген). Жақында бұл рекорд жаңартылды деген мәлімет жарық көрген болатын, алайда денсаулыққа зиян келтіреді деген себеппен аталған категорияның (ұйықтамай жүру рекорды) алынып тасталуына байланысты, бұл көрсеткіш тіркелмепті. Қаңқу сөзге сенсек, ұйқысыз өткен ең ұзақ мерзім – 28 күн.
Ұйқысыз өткен күндері Рэнди қандай күйде болды? Ол алғашында өте қатты шаршаған сезімде болған, жүйкесі жұқарып, сіркесі су көтермей қалған. Бесінші күні Альцгеймер ауруына тән симптомдар байқала бастаған. Бұдан кейін оның көзіне түрлі нәрселер елестеп (галлюцинациялар), паранойя тіркелген. Ол жол белгісі бағанын адам деп санап, радиостансаның жүргізушісі өзін өлтірмекші болып жатыр деп қорыққан.
Бұдан соң, Рэндидің қозғаушы қызметтері (моторные функции) сыр беріп, саусақтары селкілдеп, тілі күрмелген, оқушы қарапайым арифметикалық есептеулерді шығара алмай, есептің мақсатын ұмытып қала берген.
Эксперимент соңында Рэнди 14 сағат ұйықтап, тағы бір тәулік ояу жүріп, тағы 8 сағатқа Морфейдің құшағына кеткен. Осыдан соң барып оның ұйқы тәртібі ретке келіпті.
Бұл жасөсіпірімді мұндай қадамға өз еркімен барды десек, кейбіреулер шын мәнінде ұйқысыздық салдарынан азап көріп жатады. Fatal Familial Insomnia деп аталатын, сирек кездесетін генетикалық ауру ақыры өлімге алып келеді. Ол, әдетте, адамның есею кезеңінде бас көтеріп, қарапайым ұйқысыздықтан бұлшық еттерінің құрысуына, психозға ұласады, аурудың соңғы мерзімінде адам комаға түседі де о дүниелік болады. Тұқым қуалайтын бұл ауру кесел болып жабысқан жанға сұмдық азап әкеледі дейді.
Ғалымдар ұйқының аз да болса қанбауы адамның ділдік, ми қызметтеріне де айтарлықтай жағымсыз ықпал етеді деген тұжырымға келіп отыр. Мәселен, ұйқының қанбауы қалыпты болып саналатын және миға күш түсетін жұмыстар атқарылатын (сапта жүру немесе автомат тазалау емес, ракета-космостық бөлімдерде немесе  ӘҚҚ (ПВО) нысандарында жасалатын жұмыс) әскерде аталған проблема бар және медицина мамандарының бас ауруына айналғанға ұқсайды.
Ұйқысыз өткен бір түн ақпаратты өңдеу қызметін 30 пайызға әлсіретеді. Ал екі түн қатарынан ұйықтамаған адамның ақпарат қабылдау қабілеті 60 пайызға әлсірейді. Бес күн бойы тәулігіне алты сағаттан кем ұйықтаған жан екі күн бойы ұйықтамаған адамның жағдайына түседі. Осының кесірінен, түрлі салада қып-қызыл ақшаға келген, удай қымбат құрылғылар бұзылып жатады дейді білетіндер.
Жұмыстан мұрныңызға су кетіп, дәретханаға баратын уақыт таппай жүрсеңіз, нәтижесінде компьютердің алдында ұйқы қысып бара жатса, дүние өртеніп кетсе де, жұдырығыңызды жастанып 15 минутқа мызғып алсаңыз, әжептеуір күш жинап қаласыз. “ Штирлиц әдісі” деп аталытынын осының бір жерден оқып едім.
Ұйқыларыңыз тыныш болсын…Шымылдық.

Мақала сілтемесі: http://qisyq.wordpress.com/2011/01/31/28-%d1%82%d2%af%d0%bd-%d2%b1%d0%b9%d1%8b%d2%9b%d1%82%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d1%81%d0%b0%d2%a3%d1%8b%d0%b7-%d0%bd%d0%b5-%d0%b1%d0%be%d0%bb%d0%b0%d0%b4%d1%8b/