Жақсы жалақы, жоғары қызмет, аз жұмыс — әлбетте талайдың арманы. Жұмысында кім өскісі келмейді, кім жақсы жалақы алғысы келмейді? Бірақ бұның да өз сырлары, құпиялары бар. Тақырыпты көріп, қызығып жетіп келдің бе? Ендеше мұқият оқы. Бастыққа жағыну деп жұмсартып айтып отырмын. Оның кәдімгі көтке кіру екенін әрине жақсы түсініп отырсың. Бірақ әріптестерің сен туралы ондай жаман ойламауы үшін мына бір кеңестерді есте сақта.

1. Жиналыстарда оған қарсы шыққандай болып көрін

Жалпы жиналыс деген шамамен 2 сағатқа созылатын, соңында бәрібір бастықтікі дұрыс болып шығатын бос әңгімелер жиынтығы. Дегенмен аздап қарсы ой айтып көр. Бірақ кейін бастығының айтқандарының бәрін мұқият орында. Бұл бір жағынан мінезің мен шамалы болса да өзіндік ойың бар екенін көрсетеді және адал қызметкер ретінде де бастығыңа ұнай бастайсың.

2. Жұмыстың WhatsApp тобында емес, бастыққа жеке жаз

Бітпейтін небір мейрамдар бар, оларға арналған түрлі ватсаптық суреттер, құттықтаулар бар. Жұрт топқа жіберсе жібере берсін, сен олай жалпылай жіберме. Әріптестерің мынауың өзінше екен деп ойласа ойлай берсін. Сен бастыққа бөлек жаз, жеке жаз. Осылайша жеке сөйлесулеріңнің алғашқы кірпіштерін қалыптастыра бер.

3. Бастықтың отбасысымен жақындас

Офиске баласын әкелсе, баланы ойнат, кәмпит бер. Анда-санда «Нурикті әкелмей кеттіңіз ғой» деп сұрап қой. Балабақшадан, мектептен алып кету, үйірмеге апару сияқты маңызды іс-шараларға өзің баруға тырыс. Ұмытпа, отбасы мүшелерінің көтіне кіру — бастықтікіне кіруден де өте әсерлі!

4. Тоқылда!

Әріптестеріңнің айтқан сөздерін, пікірлерін жеткізіп бар. Бірақ «Пәленше былай деді, Түгенше олай деп жатыр» стиліндегі қарабайыр тоқылдау емес әрине. Бұның да әдебі, әдемілігі бар. Мысалы былай: «Серікбай ағай сіздің ана жоба туралы ойыңызбен келіспейді екен. Бірақ мен оны көндіремін». Осылайша сенің орныңа өсуі мүмкін бір үміткерді жамандай отырып, өзіңнің біліктілігің мен адалдығыңды да көрсетесің.

Жұмысыңда сәттілік, карьералық табыс тілеймін. Бұл жазбаны әріптестеріңмен бөліспе, жеке оқы ;)

Абай атамыз айтты ғой. «Есектің артын жусаңда, мал тап» деп. Каникул басталды. Алда, қылышын сүйретіп сессия келе жатыр. Оған дайындалып мұрнынан қан кетіп жатқан студент жоқтың қасы. Көпке топырақ шашпаймыз. Қан кетпесе де су кетіп дайындалып жатқандары баршылық. Ал, мен жұмыс істеп жатырмын. Анау- мынау жұмыс емес. Жə, қандай екенін айтпай ақ қояйын. Жалпы, айтайын дегенім. Қазір адамдардың көбісі жұмыс таңдайды. Оған айлығы көп болу керек, үш мезгіл тамағы болу керек тағысын тағы. Сосын кім оған жақсы жұмысын беріп қойсын. Суреттегі менің ауқатым. Бір жақсы жерім Аллаға шүкір, дар-дара пікір жұмыс жасауға жағдайды қажетсінбеймін. Кез-келген жағдайда жұмыс жасай беремін. Тек кейде басшылармен дұрыс болмай қалады. Себебі, жағымпаздық қасиетті жек көрем. Қалай бар, солай бетіне айтып тастаймын. Сол себепті, көп жұмыстан осы мінезімнің кесірінен кетіп қалам.
Қысқасы жұмыс жасаңыздар. Бір досым айтады. «Сен осы жатпайсың» деп. Сол сияқты мына заманда жалқаулық-геморойдан жаман. Жабысып алса кетуі қиын.

Бұл дала кезген адамға сабақ болар оқиға.

Кәсібімізге байланысты кеміргіш індеріне көп үңілеміз, тіпті жалаң қолымызды сұғып жіберіп, қармап жатамыз. Қорыныштысы кеміргіштер емес… Ін аузындағы қуыстарды неше түрлі ұсақжәндіктер қоныстанады. Неше түрлі қоңыздар, құмырсқалар, кірпі, тасбақа, жылан – бәрін кездестіріп жүрміз. Бұл «квартиранттардың» кейбірі ін қожасына пайда әкелсе, екіншісінің пайдасы да, зияны да жоқ, ал үшіншісі қожайынның арқасында күн көреді. Біз үшін қауіптісі інге тығылатын улы жыландар, бүйі мен саршаяндар.

Күн қатты қызған кезде сексеуілді тоғайдың шетіне шатыр құрып дем алғанбыз. Түс ауып, кешкі салқынмен жүрмек болып, астымызға жайған брезент жаймамызды жинап алсақ, құмға көміле жиналған он шақты саршаянды байқадық. Екеуі ірі, қалғандары мап-майда болып, жыбырлап жатыр. Ұсақтарының бірін шырпы қорабына салып алдым. Бұл әлі тісі шыпаған бөлтірік сияқты, шағуды білмейтін кезі…

Саршаян – өрмекші тұқымдастарының ертеден келе жатқан түрі. Түріне қарап, өрмекшіге ұқсату қиын, есесіне жұрттың бәріне таныс. Бунақ-бунақ ұзын құйрығы мен алдыңғы аяқтарындағы қысқаш-шымшуырлары оны өзге тұқымдастарынан ерекшелеп тұрады. Ұсақ жәндіктерді қысқаштарымен ұстап алса, ірлерін құйрық ұшындағы улы бізбен шаншып, жансыздандырады.

Менің қолымдағы саршаян әлі әлсіз, күнге қарасаң ішек-қарны көрінетіндей мөлдір. Бұлар кейде тірілей туып, кейде жұмыртқадан жарып шығады. Қырық-елу шақты кішкентай шаяндар енесінің арқасына жабысып, бір-екі апта тәрбие алады. Түсіп қалмау үшін бұл кезде аяқтарында тырнақ емес, сорғыш жабысқы болады. Осы бір-екі аптаның ішінде тырнақтары өсіп, сыртқы қабыршақ қабаты қатқылдана бастайды. Алдағы бір-бір жарым жыл ішінде қабыршағы (хитин) әлі алты-жеті рет ауысуы тиіс. Содан кейін ғана саршаян ересек шағына жетеді.

Саршаян түн жәндігі. Күннің нұры тайған бойда қорқынышты қысқаштарын ұмсындырып, бунақты құйрығын бұлғақтата азық іздеуге аттанады. Қысқаштарында орналасқан өте сезімтал талшықтар ықтимал жемтікті қалт жібермейді. Шап беріп ұстаған құрбаны әл бермейтіндей болса, бунақты құйрық іске қосылады. Бір шанышқаны жеткілікті. Аздан соң жемтіктің қарсыласар шамасы қалмайды. Қатты ашыққан кезде саршаян өзінен кіші, әлсіздерін де жеп қоя салады. Тағы бір қасиеті тамақсыз да ұзақ уақыт өмір сүре алады.

… Әлгі қорапша далада киген күртенің қалтасында жүре беріпті. Іссапардан оралып, есеп-қисабымды өткізіп жүргенде жұмысшылардың бірі шырпы сұрады (темекі шекпесем де, қалтамда міндетті түрде сіріңке жүреді). Ойымда ештеңе жоқ, қалтамдағы қорапты ұстата салдым. Темекі тұтатпақ болған жігіт ойбайлап атып тұрғаны. Аузындағы темекі бір жаққа, шырпы қорабы бір жаққа ұшты. Жігітке емес, қорапшаға ұмтылдым. Ішінде бас жағы езіліп қалған саршаян жатыр екен. Осыдан жиырма күн бұрын қолға түскен әлжуаз жәндік жауына қарсы тұра алатын «сарбаз» болып өсіпті. Аш құрсақ күндер тіпті әсер етпеген.

Мұратбай Алашбайұлы

«Ел қадірін көрген біледі, жер қадірін жүрген біледі» демекші Оңтүстік Қазақстан облысының игі істері мен атқарылып жатқан жұмыстарын көріп те, біліп те жүрміз. Жаздың соңғы айында ОҚО-ның әкімі болып Бейбіт Бәкірұлы Атамқұлов тағайындалған.

Кейде бесенеден белгілі, білемін-ау дейтін істің басқаша болып шығатыны бар. Мәселен, күнделікті көзбен көріп, қолме ұстап жүрген Tele2 операторының бастапқы топтамаларын (стартовый пакет) Алматыда мүмкіндігі шектеулі жандар жинайтынын білетін бе едіңіз? Жеке өзім үшін бұл жайт ауызды аңқайтып, жағымды жерге түсірмесе де, әлдебір «дұрыс» таң қалу сезімін тудырды.

1. Airbus әуебустарын шығаратын EADS компаниясында сату жөнінен менеждер болу. Қазіргісі — Томас Енекерс.

Тау етегінде мимырт жатқан кенттің локальды сенсациясы тарағанына біраз болды. Осы аймақтың маңдайына біткен «есі дұрыс» үш арудың қалаға тұрақты түрде кететінін ауылдың алты ауызы әңгіме қылып жүр. Ауылдың жеті өсекші қатынында факт жүзінде жеті ауыз, осы жеті ауыз — алты ауыз болып тұр. Бұлар барда Отау-тв ауылда әркез екінші орында. Сондықтан сенбеске шара жоқ.
Сұлулықтың әлемді құтқаратыны рас болса, біздің үш қыз бер жақта тылдағы гуманитарлық көмектің о жақ, бұ жағында қап қойғандар. Бұл үшеудің асып бара жатқан сұлулығы болмағанымен, не бай, не құдай алмайтын бикештердің қатарында таңдау да көп емес, негізі.
Есесіне, олар ауылға аты мәлім, аса белсенді-белсенді қыздар болатын. Азғын қиялдарыңа дерт бермесін, дегенмен, белсенділігі — бірі музыканың шебері еді. Там-тұм концерттерге шығып, баянда құйқылжыта ойнайтын қара торы қыз болатын. Даусы қыз үшін жуан болғанымен, әу дейтіні де бар. Әрине, Қайрат Нұртас емес, дегенмен, шешесі де «пезнес» біреу емес, бар болғаны қарапайым сауыншы ғой. Қарапайым ғана сауыншы. Жалпы, қысқаша айтсақ, айырмашылығы — баласын емес, зеңгібабалықтарды сауатынында.
Екінші қыз тігінші боп қызмет атқарған, салмақты (екі мағынасында да), алпамсадай шикіл сары қыз еді. Тігін жұмысынан алдына жан салмайтын. Әу баста бұны «кәсіп қылам» деп ойламаған; "әйтеуір қандай да бір сублимация ғой" деп кірісіп көрген еді, кейін кәнігі шеберге айналды.
Үшінші құрбы, шүйкедей ғана қайсар қыз балгерлікпен айналысатын. Негізі, бұл қыздың шешесі бал ашушы еді, содан үйреніп, шешеге қарап өскен түрі. Әу баста өзінің жап-жас басымен бал ашуға ары жібермей жүрген, алайда кейін бәрі сәбидің дәрет хикаясындай аяқталды… Жіберіп қойды. Айтпақшы, қызының қалаға болашақ сапарына орай шешей бал ашыпты. Жартысы қойдың нәжісі, жартысы көлдің майтасы секілді сенімді ақпарат көздеріне сүйенген ол қызының жолы болатынын болжапты. Негізі шешей клиенттерінің тоқсан пайызына жолы оңғарылатыныны жайлы сәуегейлене беруші еді… Бірақ туған қызына?.. Бәлки, шынымен жолы ашылатын шығар… Бәлки, туған қызы емес шығар…
Ә, иә, сонан соң екінші қыз бұл балшы аруға туыс боп келетін. Осындай бір үштік… Кедендік одағыңдысс!..
Айтып-айтпай не керек, ауылда осындай жол жүру жайлы әнгіме жүріп тұрған. Міне, бүгін дәл сол күн, қалаға жол жүретін шақ та келді. Әне-міне дегенше, ауыл іргесіндегі аялдамаға ұқсатып жасап қойған көліктің ескі тіркемесінің маңына сапарластар жиыла бастады. Ауылдағы жалғыз автобусты күтушілердің арасында біздің үш сылқым да бар. Көп күттірген жоқ, далаға мүрде, қалаға адам тасып жүрген сары пазик кемпір-шал, бала-шағаны тиеп, алып шаһарға жол тартты.

***
Жақымның қала іргесіндегі көлік бекетінің маңында бекер келмегені анық еді. Әдеттегідей көгілдір шетелдік көлігіне отырып алып, қыз-қырқын қарамақ ниетімен торуылдап жүрген. Ескі пазиктың бекетке тоқтағанын көріп, мырс етті. «Ох пілә, винтаж!» деді ішінен.
Автобустан түскен үш қыз қолын көтеріп, такси тоқтатты. Көгілдір мәшине көлденең келіп тоқтай қалды. Күтімі келіскен көліктің рөліндегі бітімі келіскен жігіт қыздардың көзіне оттай басылды.
— Такси ма?-деді пысығырақ қыз.
— Да, тоски.
— Такси деңіз,-деп жымиды екінші қыз.
Жақым қара көзілдірігін сәл түсірді.
— Садитесь.
Қыздар айғырдай жұтынып тұрған жас жүргізушіге қарап жымың-жымың етті де, көлікке жапа-тармағай отыра бастады. Баратын жер жайлы базарласу да, жол құны жайлы саудаласу да жоқ. Сондай бір ақымақтық үйлесім, лирика. Мимими.

Жақым көрер көзге етжеңді, денелі азамат еді. Фитнеске де фитна тудырмайды, штангіге де кет әрі емес. Тар мәйке кисе, өзін «качок» сезінетін кей жігіттердей емес, шынымен-ақ бұлшық етті жігіт болатын. Сонсоң қыз-қырқынға қыз-қырғын салатын жігіттің репутациясына сай, шашы артқа қайырылған, сақал-мұрты қиылған еркек болатын. Иә-иә, ол бір Аустрияда Еуробайқауға іріктеу әлі өтпеген, беттегі қиыңқы түк еркек үшін абыройлы кезең еді.
Қазанұлы жайында тағы не айтпадық? Жақым қазақша білмейтін жігіт еді. Бірақ қазір онымен кімді таңғалдырамыз, біз Қазақстандамыз ғой.
Қыздардың барар жерін межелеп алған соң, Жакым темекі қорабын алып шығып, ішінен бір тал суырды да, құшырлана тарта бастады. Милиграммдаған никотин басына шауып, құрыс-тырысы жазылғандай болды. Сонсоң алдындағы айнаға көз тастап: «Я вам не мешаю?»-деп сұрады.
— Жоға, тарта беріңіз.
Негізі, «Иә, кедергі, темекіні өшіріңіз» десе де, өшірмес еді. Әншейін әңгіме болсын деп сұрап жатқаны.
— Давайте знакомиться. Меня зовут Джакомо. Можно просто Джэк.
— Тура шетелдегідей ат екен.
— Сэндер де ат экэн. А как тебя зовут?-деді секси дауыспен пысық қызға.
— Гүлайым.
— ОО, гуляим, че, погуляем?
Қыздар шиқылдап күлді. А, я, біреуінің даусы жуан екенін айтқан ек қой, ол қарқылдап күлді. Келбетті жігіттің кескініне қарап, аккордеоннан басқа ешкім ештеңе тимеген музыкант қыздың төсі дір-дір ете қалды.
— А тебя как зовут?
— Бегайым.
— Оо, бегайым, че, побегаем?
Қыздар тағы да күлді. Бегайымның шикіл сары өңі қызарып кетті.
Осы кезде үшінші қыз Ибалы менің атымды қашан сұрар екен?-деп, жаутаң-жаутаң етіп отыр еді.
— А тебя как?
— Меня зовут Ибалы.
Бұл жолы Жақым үнсіз басын шұлғыды. «Очень приятносын» да айтқан жоқ. Моветон!
Мүмкін, ішінен айтқан да шығар. Тәуіп қой, қыз біле жатар.
— Какими судьбами в городе?
— Жұмысқа тұрамыз, сол, үшеуіміз жан құрбымыз. Бірге үлкен қалаға келіп, бірге жұмыс жасасақ деп едік.
— А, че, у вас одинаковая специальность?
— Жоға, мен әншімін, композитырмын.- Осы жерде «ох тырық, қатты айтып жіберген жоқпын ба композитырмын деп?», біреу ала көзбен қарағандай өзінен өзі күмілжіп кетті. — Бегайым тігінші болған, Ибалы бал ашады. Сооолл…
Әлгіннен үнсіз отырған Ибалы сөзге араласты.
— Ал сіз кім болып істейсіз? Биллайнда істейсз ба не?-деп сұрады айнаға байлаулы матаның жұрнағына қарап қарап.
Жақым мырс етті:
— Да нет, это Георгиевская лента.
— Сөйтіп кім болып істейсіз?
— Кэм болып эстемедим мен? И садовник, и шофер, медбратом болып эстэдым…
«Жылтырап тұрғанымен, қара жұмыстың да шетін көрген екен, ә» деп ойлап қойды ішінен Бегайым.
Жақым сөзін жалғады:
— И вот, карьерный рост у меня… Сейчас организатор я. Вот у вас же разные специальности. Кто вас щас возьмет всех трех на работу? Эшкэм алмайдээ… Вот я могу. Как раз ты певица, и петь будешь, и ртом работать. Ты гришь тігесің хорошо, а ты тастармен жұмыс жасайсың… и… и все подруги. Это работа прям для вас… На начальное время, қалада по крайней мере… Плачу хорошо. На место работы апарамын, алып қайтамын… Че, кэлэсыңдер мэ?
Үш ару үнсіз бір-біріне қарады да, "Әйтеуір бірдеңеден бастау керек қой, мұндай мүмкіндік көшеде жата ма?" деп тоқайласқандай:
— Біз келістік,-деді.
***
200 ат күші жауынгер ақын атындағы көшеге қарай жүйткіп бара жатты.

Менің қазіргі жұмысым компьютермен тікелей байланыста болғандықтан, осындай үстелді аңсап жүрмін.
ЗЕТА компаниясынан мұндайды әлі кездестірмедім.

Қызметші:
Бүгін сізден сұранайын деп едім…
Қожайын:
— мм сұранамын де.
Қызметші:
— Йә тек бір күнге…
Қожайын:
-Сен тағы меннен не сұрайсың, бір жылда 365 күн, 52 апта бар, әр аптаның 2 күні демалыс, барлығы 104 күн, жұмыс күні 261 күн.
Қызметші:
— Йә әрине…
Қожайын:
— Сіз әр күні 16 сағат жұмыста болмайсыз, бұл 174 күнге тең болады, шегерсек 87 күн ғана қалады дұрыс па?
Қызметші:
— Йә дұрыс.
Қожайын:
— Сіз әр күні кем дегенде 30 минут уақытыңызды интернетке шығып босқа өткізесіз, бұл жылына 23 күніңізді босқа өткізгенмен барабар, 64 жұмыс күні ғана қалды.
Қызметші:
— Йә солай сияқты…
Қожайын:
— Әр күні түскі тамақ ішуге 1 сағат уақытыңызды жұмсайсыз, бұл жылына 46 күн жұмыс істемейсіз дегенді білдіреді, демек 18 күн қалды солай ма?
Қызметші:
— Йә
Қожайын:
— Сіз әр жылы ауру себебінен 2 күн демалып келесіз, демек 16 күн қалды.
Қызметші:
— ....
Қожайын:
— Әр жылы мерекелерге байланысты 5 күн демалыс беріледі, 11 күн ғана қалды, енді бұған жылда берілетін 10 күндік еңбек демалысыңызды қосыңыз, сонда 1 күн ғана жұмысқа келесіз, ал сіз сол бір күнді меннен сұранайын деп тұрсыз ба?

Қызметші:
— Кешірерсіз мен қателесіппін…

Әріптестеріңнің арасында әйелдерден гөрі еркектердің басым болғаны қалай өзі… жақсы ма?!

Осы жазбаны неге жазып отырғанымды білмеймін, алайда миым(істеп тұр екен) жазып көрсеңші, бөліс дегендей болып отыр. Сонымен немен бөліседі деп ойлап отырсаңыз, (тұрғын үй құрылыс жинақ банктегідей) ондай маңызды емес. Осыдан тура 27 күн бұрын Қазалысушар өндірістік учаскесіне университетті жап-жаңа көк дипломға бітірген пүздік студент жұмысқа орналасқан еді.

Әсет Хайнрихтың әкесі неміс, шешесі тува халқынан. Бірнеше жыл облыстық ТВ-де қызмет еткен Әсет 1 жыл бұрын арман қуып, Астанаға келген еді. Орындалмаған армандарына өкпелі Әсет кеше Лесная поляна ықшамауданындағы автобус аялдамасында баспасөз мәслихатын өткізді.

— Туған жерімде танымал тұлға едім. ТВ жүргізушілігінен бөлек концерт, шығармашылық кештерді де жүргіздім. Достарым «Астанаға баруың керек. Ол жақта саған жақсы жұмыс, пәтер де беріледі» дегесін, сол сөздерге сеніп келген едім. Мүлдем олай болмады. Тіпті ең болмаса СТВ арнасына да кіре алмадым

Веб-редактор керек.



Қоғамдық бірлестік сайтына редактор керек. Сайт екі тілде жүргізіледі, басымдық орыс тіліндегі сайтқа беріледі.

Жылдың басы Жайдарманның маусымашарына деп арнайы Астанаға барған болатынмын. Бардым, көрдім, үйге келген соң бұрын неге Астанаға бармағанымды көп ойландым.

90шы жылдардың аяғында «каскамен астанаға» бағдарламасымен барлық өңірлерден ер-азаматтар Ақмолаға кеткені естеріңізде шығар. Әкем бізді асыраймын деп ұсыныс (ұсыныссыз өзі кеткен де шығар) түскен жұмысқа кетті. Алғаш барып келгенде өмірінде қара жұмыс жасап көрмеген әкем қатты арықтап, түрі бір уыс болып қалған етін. Баламын ғой, қанша жерден жылағым келсе де, әкемнің аман оралғанына қуанып көз жасымды көрсетпегенмін. Айлап жұмыс істеп жүрсе де, еңбек ақысын бермей лақтырғандар көп болды.

Студенттік өмір. Ауызымыз ашылған күндер. Бітпейтін лекция. Қорқытатын мұғалімдер. Ия, студенттік өмірдің 1 курсын осылай өзімше сипаттар едім. курс бітпестей көрінетін, сессия біткенше асығатынбыз. Енді керісінше сияқты, бітпесе дейсін, бірақ амал қанша.