Ел арасында ұл бала «кіш етіп» қойса, "қарбыздың суы" деп, ал қыз баланыкін «ащы иісті» санайтындар бар. десек те, зәрдің өзіндік өткір иісі болатындықтан, қайсысы болмасын, тиген жерінде «жұпарын» қалдырмай қоймайды.

Бұл мәселе кез-келген кішкентай сәбиі бар отбасында бар. Бала қашан өз бетінше айтып немесе түбекке отыруды үйренгенге дейін кез-келген жерде «кіш» еткізіп жіберіп жүре береді. Тіпті қазір бір реттік жөргектер болса да баланың денесі «демалуы» үшін пайдалануды азайтамыз. Сондай сәттерде ғой бар мәселенің пайда болатыны.

Толығырақ мына сілтемеде: Кішкентай «кіш» етіп қойса иісі мен дағын қалай кетіруге болады?

Өмір зырғып ағып өтіп жатыр. Өмір-өзен ағады, әттең, өткен күн қайта оралмас. Бұл ағыста, менің жаным қай жағада қалады? Арманға жетер жол да барады алыстап. Маған берілген мүмкіндік, өмір сүруге берілген мүмкіндік ойламаған жерден бітіп қалары анық. Ойлап қарашы, кез келген сәтте бәрі де бітеді. Болды. Бітеді және қайта оралмайды, келмейді, басқа мүмкіндік берілмейді.
Сонда осы бітіп қалатын не нәрсе? Бұл уақыт болар? Зымырап бара жатқан уақыт. Ойға батам. Уақыт жылдам, ой, неткен? Қайда асығады? Мен үлгермей жатырмын. Өмірде көретін, сезінетін әлі қаншама нәрсе бар, бірақ уақыт жетпейді. Уақытты тоқтату немесе қайтару туралы, тіпті өткенге яки болашаққа жол тарту жайлы ешқандай да кеңес әлде бір құпия жол туралы еш жерде айтылмаған. Бұл бір жұмбақ.
Енді не істеу керек? Оны қайтара алмаймыз немесе 10 жыл тастап болашаққа кетіп қала алмаймыз. Бұл біздің билігімізде емес, біз уақытты өзгерте алмаймыз, қолымыздан келетіні тек өзімізді, өз ойымыз бен көзқарасамызды, шешіміміз бен әрекетімізді өзгерту ғана. Яғни біз тек осы шақта ғана өмір сүре аламыз.
Өмір деген ол уақыт, кеңістіктегі қозғалыс. Басқаша айтқанда, өмір тек қана уақыттың өтуі емес, оған қоса ол қозғалыс. Себебі, сен еш қимылсыз бір орында тұрсаң да, уақыт өтіп бара жатыр. Оған ілесу үшін саған да қозғалу керек, өмір сүру керек.
Ал өмір сүру дегенді әркім әр қалай түсінеді. Заманы өтіп бара жатқандықтан, біреулер тезірек отбасы құрып, бала сүюді қалайды. Басқалары, өзінің тұлға ретінде дамуы үшін бар уақыты мен күшін алуан түрлі шебер-класстарға, тренингтарға, үйірмелер мен саяхатқа жұмсайды. Немесе өз шығармашылығына ең көп мән бөледі. Бұл зерттеу жасау, кітап,өлең не ән жазу, музыкамен айналысу, билеу, спорт немесе аспаздық салаларында білім нәрімен сусындап, соны қолдану және шыңдау үшін өмірін арнау дегенді білдіреді деп ойлаймын.
Жалпы, даналардың, ақылшылар мен кеңес берушілердің, оған қоса психологтардың айтуы бойынша, қандай жағдай болса да өкінбеу керек дейді. Өйткені, оған жұмсалатын қуат пен уақытты өзіңе не өзгеге пайда әкелетін іске арнауға болады. Яғни уақытты босқа құртпауға тырысу керек. Шынында да негативті эмоция мен іс-әрекетке кеткен уақыт өзін ақтамайды, керісінше одан бетер күйзеліске түсіреді. Басқаша сөзбен жеткізсем, бұл бізді төменге сүйрейді, ал біздің өмірдегі қозғалысымыздың бағыты жоғарыға қарай көзделген болса, биікке жетуді діттеген болса және соған тырмысып, талпынып, тырыссақ бұл уақыт пен қозғалысқа кеткен қуаттың бекер емес екенін, оның арнайы бағыты мен мақсаты бар екенін білдіреді. Бұл біздің өмірімізге мән беретін секілді.
Адамдардың ойына жиі оралатын сұрақтардың бірі “Өмірдің мәні неде?” деген сауал болса керек. Мен осы сұрақтың жауабын дәл қазір түсінген сияқтымын. Өмірдің мәні берілген мүмкіндік пен уақытты жоғалтпау, қайта соның жетегінде мақсатқа жету үшін қозғалу, талпыну, бір орында тоқтап қалмау.
Дегенмен, өмірде болып жатқан жайттардың көбісі біздің құштарлығымыз бен күшімізді, жанарымызда жалындаған от пен жүректегі қайсарлықты, қоршаған ортаға деген сүйіспеншілік пен махаббатты жойып жіберердей. Дәл осы сәтте көптеген адамдар сол тоқтаған жерінде қалып қойып жатады. Алға қарай жылжуға итермелейтін күш таппайды немесе мұның ешқандай да мәні жоқ деп ойлайды. Егер де осы жандар, олар еш қозғалыссыз тұрғанда бір –ақ рет берілетін өмірі мен уақыты өтіп бара жатқанын түсінсе, келешекке қарай ұмтылуға құлшынысы пайда болар еді деп ойлаймын.
Осы тұста, уақыттың еш тоқтаусыз кетіп бара жатқанына байланысыты менің де әлі де сөнбеуге хақым бар-ау, қайта жарқырауға уақытым бар-ау деген сұрақ жүрегімде ұялады. Аталған сұрақтың жауабын іздеу мақсатында жазуымды осы жерде тоқтатайын…

Жазғы демалыс, бейқам бала көңіл, таң атқаннан қара кешке дейін алаңсыз асыр салып асық ойнап, ойнақы құлындай доп қуалайтын шақ. Бұл әрине қаланың іш пыстырарлық асфальтағы өмірінен алыстағы ауыл тұрмысы. Ал қалада қалай? Іш пыстырарлық деп айтып қалдық іш пысқаннан, жасарға іс таппай есіргеннен адам не істемейді. 2016 жылғы ІІМ-нің келтірген деректері бойынша кәмелеттік жасқа толмаған жасөспірімдер қылмысы өткен жылмен салыстырғанда 11%-ға артқан. Дәлірек 3800 жеткіншектің ісі сотта қаралған. 49 бұзақылық қарақшылық, 527 адам тонау ісі мен 1930 ұрлық тіркелген. Буыны қатпаған қаршадай бала бұл қылмысқа қалай барды деп денеңіз тітіркенген болар бірақ бұл қорқынышты статистиканың басы ғана. Өмірдің не екенін өздері түсініп болмаған 23 жасөспірім өзгенің өмірін қиған, адам өлтірген. Осы сорақылықты болдырмай, қауіптің алдын алу үшін барлық мектептерде жасөспірімдер инспекторлары жұмыс жасайды. Жоғарыда айтылған деректерге қарап 2000-ға жуық мектеп инспекторлары босқа айлық алып отыр ма деген ойға еріксіз барады екенсің.
Қылмыстық оқиға қай кезде орын алады? Жасөспірімдер қатысқан қылмыстар көбіне түнгі уақытта яғни 18-ге толмаған балалардың ата-анасынсыз көшеде жүруге болмайтын кезде жасалады. Ол кезде қазақтың ата-аналары баланың қасында болмақ түгіл қайда жүргенінен бей хабар. Түнгі қала: интернет-кафе, түрлі ойын сауық орталықтары, түнгі клубтар мен соңғы кезде жастарды өзіне байлап алған play station орындары тіпті кальянханалардан да мектеп жасындағы балаларды кездестірсек таң қалмайтын болдық бүгінде. Бұл індет қазақы қаймағы бұзымаған қоғамымызға қайдан келді? Кім кінәлі? Баласын қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмаймын деп жүріп есіртіп алған ата-ана ма, жоқ әлде, өз жұмыстарына салғырт қарайтын мектептерден бе? Дұрысы тығырықтан шығар жол іздеген болар. 2010 жылы мәжілісте М.Айсина мектеп оқушыларына арнап жұмысқа баулитын еңбек лагерьлерін ашуды ұсынған болатын, сонда баламызды қара жұмысқа салып қоятындай ере түрегеліп қарсы шықтық. Осы идея қолдау тапқанда мүмкін жасөспірімдер қылмысы статаистикасының бағамы төмендеу болар ма еді. Бастысы баланың бос уақытына көңіл бөліңіз, өнерге, спортқа, ғылымға баулыңыз құрметті ата-ана. Бұл сіздің балаңыздың қылмысқа қатысушы болмаса да, қылмыс құрбаны болуда сақтап қалатын бірден-бір жол,

Балаларымызды қалай тәрбиелеп жүрміз? Телефонға телміртіп қойып, бала басындағы болып жатқан қиындықтардан хабардармыз ба?

http://alashinform.kz/kz/experts/7141-balayzdy-alay-trbielep-zhrsz.html

Әлеуметтік желі қолданушылары украин суретшісі Снежана Суштың шығармашылығын өте жақсы көреді. Акварельмен салынған аңғал суреттері әрбір адамға әсер етеді. Әкесі мен қызы арасындағы қарым-қатынасты суреттер арқылы көрсетуі ата-аналарға бала тәрбиесі туралы ойландырады және өмірдің сол бір қызық сәттерін еске түсіреді. Снежана өз суреттерін инстаграмда бөліскенді жақсы көреді және аккаунты @vskafandre. Ол бір сұхбатында әкесінің өзіне көп уақыт бөле алмағандығын айтады. Әкесі қызын жақсы көретін бірақ қызына деген махаббатын толық көрсете алмаған. Осылайша Снежана өз суреттерінде өзіне балалық шағында жетпеген сезімдерді: үлкен әкесінің кішкентай қызына жеткізе алмаған махаббатын көрсеткен.

Әкесі мен қызы арасындағы қарым-қатынас Снежана Суш көзімен 14 суретте.

Әкеміз — мектептегі бұзақылардан да, төсек астындағы бөжейлерден де қорғайтын адам!


Әкеміз — біз үшін шаш өруді де үйренеді...

Әкеңізбен жүргенде жерден жеті қат биікте сезінесіз...

Оның қасында болғанда ештеме уайымдамайсыз...

Қызы үшін бәрін істейді; көлемін де өзгерте алады...

Жұмысы көп болса да шай ішуге уақыт табады...

Біздің көңілімізді қалай көтеруді жақсы біледі.

Бізбен ойнайды...



Қиялында шек жоқ

Біз күлімсіресін деп түсініксіз нәрселер жасайды.

Қиын сәттерде шешім табады.

Әрдайым жанымызда...

Бізді сүюді ең жақсы білетін екі адамның бірі...

Сол үшін ең қиыны; Айырылысу немесе айырылып қалу...

Әке болу оңай емес, супер әке болу тіпті қиын!

Ата-анамыз аман болсын, достар!

Баламен үйде отыру мен үшін дəл қазір шексіз шектеулер, тұлғалық шектеулер. Баланы көтеріп жүру, оны бағудан ләззат алатын қыздарды мен эмоцияға тым берілгіш адамдар деп санаймын. Баламен отырсаң сен баладан басқа тақырыптарға жабықсың, интернеттің қол жетімділігі болмағанда күнім не болар еді?! 24 сағат желкеңдегі жауапкершілікті сезіну оңай емес. Көмектесетін адам, күйеу, няня дегендерде де емес мəселе, оның бəрі сыртқары факторлар. Балаға керегі ана. Бетің қарайды да отырады, қызық үйретілген күшіктер сияқты)))

3 күн өткеннен кейін қалаға асығып тұрсам да ауылыма жеткенше шыдамсызданып барамын. Барар кезде Қарқаралыдан әрі қарай 174 км грейдер маған теп-тегіс асфальт боп көрініп, қалаға қайтар кезде 100-бен келген жолым «минный поля» болып 40-60-пен әзер жүріп келемін ғой шіркін. 40 тонналық Шансимандар "өлтіріп" тастаған ‪Бақты‬ ауылының жолын айтсаңызшы. Ауылға оралайын)
Еңбекке (қазір Темірші ауылы, кезінде Еңбек ауылы деген) барған сайын бала кезімде ойнаған жерлерді еске түсіріп аралап шығамын. Барған сайын келмес шаққа деген сағынышым өрши түседі. Көршілермен бір кезекте тұрып су тасыған тәшкеңді де еске алады екенсің. Ауылда тұру оңай емес. Бірақ, бала кез қамсыз ғой. Болмайтын асықты немесе таудың артындағы смаланы проблема қылып жүресің). Осының бәрін өткізіп, есейген шақта еске алудың өзі тамаша!
Қазір, мен доп тепкен, мен су тасыған, мен тах-тах ойнаған, мен тығылыспақ ойнаған көшеде басқа жігіттер үстемдік етуде. Олар сені танымайды. Енді Олар өз биліктерін жүргізуде. Мінездері ауыр, анау-мынау алдауға көнбейді. Тура фотодағыдай жігіттер!

Әр жағындағы приталенный джинсы киіп алған «дерзкий» жігіт тақ мұрагері. Яғни, қара шаңырақтың иесі Рахат ағамның ұлы. Таза ауылдық. Бер жағындағы жігіт Ербұлан ағамның ұлы. Асфальтта туған. Қалалық дегенім ғой) Ауылдың тіршілігіне қанық болсын деп апарып тастайды. Себебі, ауылды көрген бала жаман болып өспейді. Ертең біз сияқты еске алып отыратын болады).
Бірақ, бұрынғыдағыдай свет өшпейді, қаладан хабарласқанда көршіні шақырып келмейді, себебі ұялы телефон ұстайды, ауылдастармен видео касета айырбастап Джеки Чанның киноларын көрмейді, себебі әр үйде ОтауТВ бар…
Эх, біздің кезде жақсы еді деуші еді атам!
Әр шақ өзінше қызық! Ізімізді жалғайтын кішкентайлар қиыншылық көрмей өссе екен! Бейбіт күнде өмір сүріп, қалаған білімдерін алса екен деп тілеймін!

Тастама әке балаңды,
Оятшы қызым санаңды!

— Менің аяғым ауыр…
— Алдырып таста! Маған бала керек емес!
— Жоқ… Алдыра алмаймын.
— Не? Туып алып, менің мойныма артып қоймақсың ба? Мүмкін ол менікі емес шығар?!
— Жандос, екеуіміз кездесіп жүргелі жарты жыл болды ғой. Осы уақыт аралығында өзіңнен басқа ешкімге көз салған емеспін. Бұлай деуің қалай?
— Мен сені бағып жүрген жоқпын ғой. Бала менікі емес. Не істесң де өзің біл. Менің шаруам жоқ.
— Маған сенен ешнәрсе керек емес. Мен сені тани алмаппын… Саған сеніп едім… Сонда… мені сүймегенің бе? Махаббаттың болмағаны ма?
— Болса, болған да шығар. Бәрі бітті. Енді маған хабарласушы болма. Кездесу де іздеме. Қош бол!
***
— Мақсат, саған бір өтінішім бар еді…
— Ия, айта бер.
— Мен… Мен… Қалай айтсам екен?.. Менің аяғым ауыр.
— …
— Сенен өтінерім… Мақсат, маған үйленші. Бала туылғаннан соң ажырасып кетеміз… Мен… Мен үй ішіме қалай айтарымды білмеймін. Оларды ұятқа қалдырғым келмейді. Сондықтан саған осындай өтініш айтуға мәжбүр болып отырмын.
— …
— Мен түсіндім. Кешір… Бір өтінерім: екеуіміздің арамыздағы болған әңгімені ешкімге айтпашы. Рахмет саған! Сау бол!
***
— Арайлым, сенімен сөйлесуім керек.
— Мақсат? Ия, айта бер.
— Арайлым, кешірші. Маған ойлану үшін уақыт керек болды. Саған бұрыннан айтқым келіп жүрген. Алайда орайы болмады. Мен сені сүйемін… Маған күйеуге шығасың ба?
— Мақсат… Рахмет саған! Тек… Мен сенің махаббатыңа лайық емеспін… Мен… Мен…
— Арайлым, өтінемін, жыламашы. Мен сені және баламызды бақытты етемін.
***
— Арайлым?
— Ия, біз сізбен таныс па едік?
— Мен Жандоспын ғой. Қалың қалай?
— Жандос?.. Мен де бәрі жақсы. Өзіңнің қалың қалай?
— Арайлым… Кешірші мені… Мен бәрін жаңа түсіндім. Менің бақытым баламыз екеуің екенсіңдер.
— Мама, мама! Жүрші тезірек! Әкем күтіп қалды.
— Жарайды, балам. Мен қазір келемін. Сен әкеңе бара бер.
— Мама? Бұл… Бала… Менің ұлым ба?
— Жоқ, Жандос. Ол менің ұлым! Сен қателесесің, Жандос, сенің бақытың біз емес. Бақытыңды басқа жақтан іздегенің жөн болар. Қош бол!

Көшбасшы болудың қыр-сырын меңгерген, көптеген психологиялық кітаптардың авторы Тим Элмор көптеген зерттеулер жүргізіп, ата-аналар балаларының өз-өзіне сенімсіз болып өсуіне итермелейтін және өмірде жетістікке жетуін тежейтін қандай кері тәрбие беріп жүргенін анықтаған екен.

1. Біз балаларға тәуекелге баруға мүмкіндік бермейміз

Біз қоршаған орта қауіпке толы заманда өмір сүреміз. Балаларымыздың әр қадамына алаңдап, олардан көз жазып қаламыз деп қорқып, оларды барынша әлпештеуге тырысамыз. Еуропалық психологтар анықтаған екен: егер балалар далада ойнамаса, егер олар бірде-бір рет тізесін жарып алмаса, онда есейгенде түрлі фобияларға жиі шалдығады.

Бала құлаудың қалыпты жағдай екенін ұғыну үшін ол бірнеше рет құлауы керек. Балаларының тәуекелге бару мүмкіндігінен айыра отырып, ата-аналар олардың бойында тәкаппарлық, мақтаншақтық пен өзін-өзі бағаламаушылық қасиеттерін тудырады.

2. Тез арада көмекке асығамыз

Бүгінгі заманның жастары 30 жыл бұрын өмір сүрген балалардың бойындағы кейбір қасиеттерге ие емес. Біз тез арада көмекке асығып, баланы қамқорлығымызға алу арқылы оған өз бетінше қиындықты жеңуге мүмкіндік бермейміз.

Ерте ме, кеш пе балалар оларды әрдайым біреу құтқаратынына сеніп алады: «Егер мен қателесіп кетсем немесе мақсатыма жетпесем, ата-анам мәселені тез арада шешіп береді» деп ойлайды олар. Алайда шын мәнінде ересектердің қарым-қатынас құру әлемі өзгеше. Балаларыңыз ересек өмірге дайын болмай шығуы мүмкін.

3. Біз оларды марапаттауға дайын тұрамыз

Өзіңді асыра бағалау процесі балаларды жаппай туу заманында басталды, ал 1980 жылдан бастап мектептерге де жетті. «Әр қатысушы кубок алады» деген ереже баланың өзін ерекше сезінуіне мүмкіндік береді. Бірақ заманауи психологтардың зерттеулері мұндай марапаттау әдісі күтпеген зардаптарға ұшыратуы мүмкін. Біршама уақыттан кейін бала, онымен тамсанатын тек ата-анасы екенін байқайды. Басқалар оны ерекше деп тіпті санамайды. Сонда бала ата-анасының әділдігіне күмәндана бастайды. Ол мақтау естігенімен, шын мәнінде оған күмәнмен қарайды.

Уақыт өте келе мұндай бала ыңғайсыз шынайылықты тудырмас үшін өтірік істеуді, айтуды асыра сілтеуді бастайды. Өйткені ол қиындықтармен бетпе-бет келуге бейім емес.

4. Өзімізді кінәлі сезінгендіктен еркелетеміз

Балаңыз сізді минут сайын жақсы көруге міндетті емес. Оған өмірде көптеген жағымсыз жайттарды еңсеруге тура келеді, ал бұған оның еркелігі кедергі келтіруі мүмкін. Сондықтан олар өз қалаулары мен қажеттіліктері үшін күресуді үйренуі үшін балаларға «жоқ» және «қазір емес» деп айтып отырыңыз. Егер отбасында бірнеше бала болса, ата-аналар бір баланы марапаттап, екіншісіне назар аудармау дұрыс емес деп санайды. Алайда бәрін әрдайым марапаттап отыру қиынға соғады. Бала табысқа өз күшімен және игі істерімен жетуі керек екенін түсінсін.

Балаларды саяхатқа немесе сауда орталықтарына апарып, демалдыру алдында жақсылап ойланыңыз. Егер қарым-қатынастарыңыз материалдық ынталандыруға негізделсе, балалар ішкі игілікті, шартсыз махаббатты сезінбейді.

5. Жас кезімізде жасаған қателіктерімізбен бөліспейміз

Кез келген жасөспірім бір мезетте еркіндікті аңсап, ересектерше өмір сүруге талпынады. Ал ата-анасы оған мұндай мүмкіндікті беруі керек. Бірақ бұл балаға күмәнді заттар мен жағдайларға қатысты бағыт-бағдар көрсетіп, көмектеспеу дегенді білдірмейді. Балаларыңызға олардың жасында жасаған қателіктеріңіз жайлы айтып беріңіз, бірақ шылым шегу, ішімдік пен есірткі жайлы артық насихаттан аулақ болыңыз.
Балалар жағымсыз жайттармен кездесуге дайын болуы керек және өз шешімдеріне жауап беруді үйренуі керек.

Осыған ұқсас жағдайларға ұшырағанда қандай сезімде болған едіңіз, мұндайға не үшін бардыңыз және қандай сабақ алғаныңыз жайлы айтып беріңіз.

6. Интеллект пен дарындылықты ересектікпен шатастырамыз

Кей жағдайда интеллект баланың есейгендігінің белгісі деп қабылданып жатады, осылайша нәтижесінде ата-ана ақылды баласының шынайы әлемге дайындығына күмән келтірмейді. Бірақ олай емес. Кейбір кәсіби спортшылар мен Голливудтың жарқын жұлдыздары зор дарынға ие болса да, көпшілік дау-жанжалға түсіп қалып жатады. Балаңыз бар жағынан дарынды деп ойламаңыз.

Балаға нақты еркіндікті беруге болатын және өз-өзіне жауап беруге дайын болатын сиқырлы «алтын уақыт» жоқ.

Бірақ бір жақсы ереже бар – сол жастағы басқа да балаларды бақылау. Егер балаңыздың құрдастары оған қарағанда дербес екенін байқасаңыз, онда бәлкім балаңызды құрсауда ұстап отырған сіз боларсыз?

7. Баламызға үйрететін заттарды өзіміз жасамаймыз

Ата-ана ретінде баламызға тілейтін өмірді өзіміз ұстануымыз керек. Дәл қазір біз – отбасымыздың басшысымыз, сондықтан қоршаған ортада шынайы болуымыз керек. Іс-әрекеттерімізге абай болайық, тіпті ең ұсақ нәрселерге де мән берген жөн, өйткені сізді балаларыңыз бақылап жүр.

Егер сіз ережелерді ұстанбайтын болсаңыз, онда балаларыңыз да оны ұстанбайды. Балаларыңызға бар ынтаңмен біреуге көмектесу деген қандай екенін көрсетіңіз. Адамдар мен ортаңызды жақсарта түсіңіз, сонда балаларыңыз да сізден үлгі алатын болады.

Оқуға кеңес береміз:

Бала тәрбиесі бесіктен

Ертегі айту

Дереккөз: bilim-all.kz

Біреулер адам, ал екіншісі заман дейді өзгерген. Біз жалпы қандаймыз? Өзгерген қайсысы? Қандай заманда өмір сүреміз?
Біз қазір, барлық мәселені бір қоңыраумен шешетің заманда. Мәке, Сәке, Бәкелер билеген заманда. Танысың болмаса, шансың жоқ заманда. Өз өмірімізден гөрі, жұлдыздардың өмірін артық көретің заманда. Үй тіршілігін жасағаннан гөрі, телефонға жармасып отырғанды жақсы көретің заманда. Қара басын ойлаған құзғындар билеген заманда. Кимэнэ бэбак деп, жарыса әндеткен заманда. Өзегін жарып шыққан бауыр еті баласын аяусыз өлтірген заманда. Қорықпай пара алып, қалтаға түйреген заманда.Біз ғаламторды емес,ғаламтор бізді билеген заманда. Доллар құны өсіп, теңгеміз күйреген заманда. Жігіт пен қыз қосылып, шынайы сүймеген заманда. />Айтеуір бір-бірімізді туда-сюда сүйреген заманда өмір сүріп жатырық.
Ащы болсада, шындық осы. Ненің дұрыс, ненің бұрыс екенің білеміз. Өкініштісі не өзімізді, не біреуді өзгертуге асықпаймыз. Заман емес, барлығы адамның өзіне байланысты.

Әкемнің арманы
Ағам екеуміздің ортақ қызыл ағаштан жасалынған шағын ғана кітап сөреміз бар еді. Сол кітап сөресінде сапқа тұрған әскердей болып, қаз қатар тізілген алуан түрлі ертегілер, тарихи шығармалар, әңгімелер бас аяғы жүзден астам кітап

Бұл фәниде ата-ананың орнын ешкім баспайды. Басалмайды. Не себепті? Неге? Сондай құрметті, аяулы жандар ажырасып жатады. Дәм-тұзы жараспай кетті ме? Өз басым бұл тақырыпты қозғауды ұнатпаймын. Бірақ кеше сөйлескен бір балалның әңгімесі бей-жай

«Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» дегенді біз бүгін шығарған жоқпыз. Керегін алып, керегі жоғын өмір сүру салтымызға орай тарих қойнауына қалдырып кете береміз. Дегенмен, кейінгі жылдары ұмытыла бастаған дәстүрлеріміздің біразының қайта жанданғаны рас. Оның барлығына шолу жасау бір жазба аясында мүмкін емес шығар. Сондықтан да мен «Әмеңгерлік» жайлы айтсам ба деп отырмын.
Бұл дәстүр жаугершілік замандарда қазақтар арасында кеңінен жайылған. Жесір қалған әйелді сол әулеттің бір еркек кіндігі алып отырған. Жас айырмашылығы қатты алшақ болмаса марқұмның інісі алған, болмаса «Бауырымның балаларын басқаға жәутеңдетпеймін» деп қайнағасы қатын үстіне алған кездер де болған. Үйреншікті жайт еді бұның бәрі. Келіндерін қыздарындай ұзатқан оқиғалар да болған.Бұндай кездерде балалар өз әулетінде қалып отырған.
Қазір осы дәстүр бар ма? Ел арасында бірен-саран уақиғалар кездесіп жатады. Бірақ, жиі ұшырасамыз дей алмаймын. Бізге керегін немесе керек еместігін әр кім өзі текшелеп алсын. Мен, «Әмеңгерлік» салтына жанама түрде қалай куә болғанымды баяндап берейін.

1.Балаңызды бар болмысымен шынайы қабылдаңыз.

2.Ешқашан орынсыз бұйырмаңыз. Мақсатсыз бұйрықтардың қажеті жоқ. Баланың өміріне араласпау қаншалықты қауіпті болса, үнемі орынсыз «басыңызды сұға беру де» соншалықты қауіпті. Аражігін ажыратып, тепе-теңдікті сақтай біліңіз.

3.Сізге қарсы шыққан адамға белгілі бір мөлшерде сеніміңізді сақтаңыз.

4.Орнымен сыйланған сыйлық қанағатсыздықтың алдын алады. Балаларға «жоқ» деп айтуды үйреніңіз. Қалағанын орындамау көбірек пайда әкеледі, я болмаса, қажеттілік пен ысырапшылдықты ажырата білетін болады.

5.Ешқашан жалғыз шешім қабылдамаңыз. Отбасылық өмірдің «алтын заңы» – диархия. Әке мен ананың бір-біріне қарсы шығып, сөзге келу барысы сәби үшін қызық құбылыс болып табылады. Әрине, ол жас санаға әсер етеді.

6.Әрқашан барлық істе өз үлгіңіз арқылы жұмыс істеңіз. Баладан өзіңіз істеген нәрсені ғана талап ете аласыз.

7.Барлық мәселе туралы қорқынышсыз ашық сөйлесеңіз. Сөз айтылса ғана өз мақсатына жетеді.

8.Туған-туыстарыңызбен жұмған жұдырықтай болыңыз. Отбасы – шағын мемлекет. Барлық іс-ірекет ақылдасу арқылы шешілу қажет.

9. «Ашық есік» саясатын ұстаныңыз. Ерте ме, кеш пе ер жеткен ұлыңыз бен бой жеткен қызыңызды үйде ұстап отыра алмайсыз. Уақытылы еркіндікке үйретіңіз.

10.Баланың өміріне араласуды өз уақытында тоқтатыңыз. Бұл заңдылық көңілсіздік тудырады, әрине. Алайда, ата-аналық кәсіптің шектеулері мен өз заңдылықтары бар. Қазақы менталитетке салсақ, тірліктеріне араласпай, махаббаттарына бөленіп, немерелеріңізді бағып, кәріліктің рахатын көріңіз!

Баланың 3-4 ай кезінде:
1) 3-4 ай болғанда баланы 1 мезгіл қолға ұстайды
2) арбаға орап салады
3) төсеніштің үстіне жатқызып қояды
Судың жылылығы: 37'-38' баланы шешіндіргенше. салқындайды. Бөлме температурасы 20'-22' C
Жуындыру тәртібі: Сабынды сумен жуындыру жұмасына екі рет. Тұзды немесе марганцовкамен кезектестіріп жуындыру
Қабыршақты кетіру жолы: Ол үшін баланы шомылдырудан 2 сағат бұрын баланың сол жеріне вазелин н/се шекілдеуік майын жағу керек. Шомылдырған кезде жылы сумен сабындап жуасыз, тырналауға, тарауға болмайды.
Базданған кезде: Нәрестенің шабы, қолтығы, мойны, құлағының түбі базданбау үшін, опа себу керек.
Емізу тәртібі
1) 6-12 сағ.кейін ауыздандыру.
2) 3 айға дейін 3 сағатта бір рет емізу керек, түнде емізбейді.
3) 6 айға дейі 3,30 сағ.сайын емізу керек
4) 7 айлығында 4 сағ. 1 рет емізу керек Түнде 11-12 сағ. емізбеу керек.
Дәрумендер беру тәртібі:
1) 2 айдан кейін Д дәруменін береміз
2) 3 айдан кейін балық майын беру керек.
3) 4 айдан кейін жеміс шырынын беру
4) 5-6 айлық балаға су қосылған сүтке манка н/е күріш пісіріп беру.
5) 7 айлықта жұмыртқаның сарысын беру
6) 10 айлығында сорпа беру керек
Тістің шығу мерзімі: 6 шы айлығында тіс шығады. Ол кезде температурасы болады, іші өтеді.
Ұйықтау уақыты:
1) 1,5 жасқа дейін 1,5 сағ. екі рет тәулігіне 13-14 сағ. ұйқтау керек.
2) 1,5 нан асқанда 5-6ға келгенге дейін 1 мезгіл ұйқтау керек
3) 3 жасар бала тәулігіне 12:30 сағ., ал 6-7 жасар бала 11 сағ. ұйықтау керек.
Оның 1:30 сағ. н/е 2 сағаты күндізгі ұйқы болады.
Тамақтану тәртібі: Ет пен балықты аптасына 4-5 рет беру керек. 3 жасар балаға күнара бір жұмыртқа береміз. Ірімшік, нан, май, көкеністерді күнде береміз.

7 арна ұжымы 7 қыркүйек күні Астана мен Алматы қаласының тұрғындарына 7 сағаттық керемет концерт ұйымдастырып жатыр. Алматы қаласында өтетін «Аналар күні» шарасы аясында ең көп мөлшерде бауырсақ пісіруден рекорд жасалады. Рекорд орнату рәсімі енелер мен келіндер арасындағы аспаздық жарыс түрінде өтеді. Нұртас Адамбаев келіндер тобына болысса, Аша Матай енелер тобына жанкүйер болады. «Аналар күні» мейрамын бірге тойлайық, отбасыңызды ерте келіңіз!

---

Ақсәуле Әлжан, 7 арна журналисті, жаңалықтар жүргізушісі

— Ақсәуле, қызметіңіз сол, күнделікті 7 арнаның жаңалықтарын халыққа жеткізіп отыру керексіз. Бала мен қызметті қалай ұштастырасыз, қалай үлгересіз?

— Мен бұрынғының аналарына таң қалам, Эльвира. Біздің әжелерімізге. Мысалға, менің туған әжем, Мырзағұлова Жәми Мырзағұлқызы мен нағашы әжем Басығарина Маржан Бозайқызы екеуі де дүниеге он-оннан бала әкелген, соларды бағып-қаққан, балаларын білімді, тәрбиелі азамат қылып өсіріп, орын-орнына қондырған алтын құрсақ аналар. Солар сияқты баланы да туып, жұмысты да жасап, шалын да бағып-қағып үлгерген аналарым тұрғанда, 1 баламен жұмысқа да үлгеріп, үйді де игеріп жатырмын деп мақтанғаным дұрыс болмас

— Қыз баласы үшін қай жаста ана атанған қолайлы деп ойлайсыз? Өзіңіз неше жасыңызда ана болдыңыз?

— Мен кішкентайымнан еркелеу, еркекшоралау болып өстім. Үйдегілерге де, қасымдағы құрбы-құрдастарыма да «мен ешқашан тұрмыс құрмаймын, біреудің киімін жуып отырамын ба» дейтінмін. Өсе келе, әрине, оның әбестік екенін, отау құру, ана болу – әйел адамның негізгі «жұмысы» екенін түсіндім. Өзім 26 жасымда тұрмыс құрып, 27 жасымда ана атандым. Тұңғышымыздың аты – Әлиасқар, жасы қазір 3-те. Балалы болғаннан кейін барып, баланың қызығы не екенін түсіне бастағандай болдым. Баланың басты қызығы – оның өсіп-өнгеніне куә болып, оның баласын қызықтау. Былайша айтқанда, әже болуға асығып жүрмін  Сол тұрғыдан алғанда, мүмкіндік болса, қыздарға тұрмысқа ертерек шығып, ертерек ана атануға кеңес берем. Өйткені, сонда немереңнің ғана емес, шөбереңнің де қызығын көру бұйыруы мүмкін.

— Баланы дүниеге әкелгенде анада түрлі сезім болады дейді ғой: бірі алғашында баласын жатырқайды, бірі, керісінше, елжіреп тұрады. Сізде қандай сезім болды?

— Эльвира, сұрақтарың тереңнен кетіп жатыр ғой. Бұл әр адамның жеке, жақын адамына ғана ашатын сыры ғой, сондықтан бұл сұрақты жауапсыз қалдырайын. Бір ғана сөз айта алам: Ұлымның анасы болғаныма БАҚЫТТЫМЫН.

— Түн ұйқыңызды бөліп, бөбек ауырып қалып, оны жұбата алмаған сияқты қиындықтардан қалай өттіңіз?

— Ия, баланы дүниеге әкелу – одан кейінгі қиындықтардың ең оңайы сияқты көрінеді маған. «Сенің табаныңа қадалған тікен менің маңдайыма қадалсын» деген мәтел осы жағдайды жақсы сипаттайды. Әр ана үшін солай деп айта аламын. Әсіресе, бала дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 3 ай аса қиын болады, меніңше. Сол уақытта да, содан кейінгі уақытта да маған көмектесіп жүрген енем мен анама үлкен алғысымды айтам, сол кісілердің көмегінсіз қиын болар еді.

— «Балаға қанша тәрбие берсең де, өзіңе ұқсайтын болады. Одан да өзіңді тәрбиеле,» деген бар. Сіз балаңызға қандай тәрбие беріп жатырмын деп ойлайсыз?

— Ол да дұрыс. Бала бізге қарап бой түзейді. Бірақ ауызша айтқан ақылдың да артықтығы болмайды. Кішкентайымыздан «үлкенге сәлем бер», «қартқа ізет жаса», «кішіге қамқор бол» деп, үлкендер құлағымызға құйып отыратын, солардың ақылын алғаннан кем болғанымыз жоқ. Қазақтың тәрбие беру дәстүрі баланы имандылыққа, сыпайылыққа, әдептіліккке баулиды. Осы қасиеттермен қатар үлымыздың бойына өжеттілік, ердің мінезін, өз шешімін негіздеп, өз таңдауын өзі жасай алу сияқты қасиеттерді бергіміз келеді жолдасым екеуміз.

— Баланы қол көтеріп, қорқытып, ұрысып өсірген дұрыс па, сіздіңше?

Еркелеу болдым деп айтып кеттім жоғарыда, шыны керек, анамнан таяқ жеген күндерім болды. Әкем марқұм бізге, қыздарға да, інімізге де қол көтермек түгілі даусын көтеріп көрмеген адам еді. Өте сирек жағдайда, егер шынымен, еркелік бастан асып жатса, «Ш» дәруменімен «укол» жасап жіберуге қарсы емеспін  Бірақ, негізгі тәрбие, күнделікті бағыт-бағдар баламен түсіністік, сенімділік, махаббат жағдайында өту керек. Қатты қорқытқан, көп ұрысқан бала жасық болып өсуі мүмкін, оның несі жақсы?

— Әке балаға қатал болу керек пе?

— Өзге отбасыларды білмеймін, өз әкем балаға өте жұмсақ, өте мейірімді адам еді. Қазір де Әлиасқар үшін мамасы мен папасын салыстырса, «хороший коп» папасы да, «плохой коп» — мен. Өзіміз сөйтіп бөліп алғанбыз рөлімізді. Сондықтан, егер балаға «әй» деп отыратын адам болса, әкенің қатты қаталдығы керек те емес сияқты.

Қазіртанымалтұлғалардыңқайсысыналмасақ та, бәрікөпбалалы. Сіздіңжоспарда алтын, күмісалқағаталпынужоқ па?))
Алла берсе, бәрі де болады.

— Балаңыз үшін әлденеден бас тартқан, құрбан қылған жаңдай болды ма?

— Жоқ, керісінше. Балам дүниеге келмей тұрып, декреттік демалыстан бастап өз-өзімді жетілдіруге, түрлі кітаптар оқуға ұмтылдым. Қазір де ұлымның мақтанышына айналайыншы деп, өзімді жан-жақты дамытуға тырысып жүрем. Сондықтан, балам үшін ештеңені құрбан қылмағаным былай тұрсын, ол маған, керісінше, орасан зор, үлкен «сыйлықтар» жасады.

— Балаңыздың күтушісі бар ма? Ол балаңызға ойдағыдай тәрбие береді деп сенесіз бе?

— Астанада қазір жақсы күтушіге сұраныск өп. Менің құрбыларымның бәрінде дерлік күтуші бар, күнде күтуші іздеп, аласұрып жатқан бір келіншек хабарласады  Соған қарағанда, жақсы күтуші табу – қиынның қиыны секілді. Сондықтан, егер, мүмкіндік болса, анаңыз немесе енеңіз келіссе, әжелерден асқан «күтуші» жоқ-ау өмірде. Құдайға шүкір, әзірге күтуші көмегіне жүгініп көрген емеспіз.

— Баласының болашағына алаңдамайтын ана жоқ. Ұлыңыздың болашақтағы таңдауы қандай болмасын қолдаймын деп ойлайсыз ба? Әлде өзіңіздің көздегеніңізді осы бастан үйретіп жатырсыз ба?

— «Қарға баласын аппағым дейді». Мен үшін де ұлымыз – асқан ақылды, талантты бала болып өсіп келе жатқан секілді, осы үмітімізді Алла бере көрсін. Болашақта немен айналысам десе де, өз еркі болады. Қазір байқасаңыз, бастауыш сыныптардағы балалар 3 тілде еркін сөйлейді, компьютер, техниканың құлағында ойнайды, спортта, өнерде жан-жақты дамыған бүлдіршіндер. Жыл өткен сайын Қазақстанда «сапалы» балалар саны көбейіп келеді. Сондай балаларға біз не ақыл айта алармыз дейсіз? Аман болсын, әйтеуір

— Сұхбаттасқаныңызға рахмет!

---

Алматы қаласы Горький атындағы Мәдениет және демалыс паркінде, ал, Астана қаласын Мега ОСО-да өтетін аналар күніне арналған концертке келіңіздер! Концертке Турал, Altygirls триосы, Роза Мұқатаева, Турал Рахимберлин және басқа да әншілер қатысады. Сіздерді сағат 10:00-17:00 аралығында күтеміз!