Шахмат — өте ежелгі өнердің бірі. Бұл өнерді кім игерсе де шектеу қойылмайды. Үлкені мен жасы бір-біріне қарсылас бола алады. Шахматтың пайда болу тарихы жөнінде көптеген аңыздар бар. Фирдоусидің «Шахнамасындағы» дерекке сүйенсек, ең алғаш Үндістанда пайда болған. Хан әскерлерін жеңіске жеткізудің жолын іздеп, тақтайға сызып, әскерлерін жүргізу арқылы жопар құрған.
Шахматта барлығы 32 фигура бар, оның 16 бала (пешка 8 ақ, 8 қара), 2 патша (король, 1 ақ, 1 қара), 2 ханша (ферзь, 1 ақ, 1 қара), 4 піл (слон, 2 ақ, 2 қара), 4 ат (конь, 2 ақ, 2 қара), 4 арба (ладья, тур, 2 ақ, 2 қара). Шахмат тақтасында барлыңы 64 торкөз бар. Күрес осы фигуралардың арасында жүреді, тақтаның үстінде жүреді.
Шах — патшаға кез келеген фигура арқылы қауіп төндіру.
Мат — ойынның аяқталуы, патшаның ұсталуы.
Шахматқа алғаш келіп жатқан адам болса, ең бастысы осы шах пен маттың мәнін ұғып алу керек және осы екеуінің негізінде ойынды дамытады. Шахматты алғаш үйренген кезде оның терминдерімен бас қатырып, оларды жаттап, жүрістерді қағазға түсіріп жатудың қажеті жоқ. Ең алдымен шахмат тақтасына бір қарағанда қауіпті бірден көру мен өзіңе пайдалы жүрісті бірден таба білуге машықтану керек. Қалғандары уақыт еншісімен жайлап келе береді.

Мақпал мен Дильназдың "Қимадың" әні. Бейнеклипі біртүрлі енді, бірақ әуені ұнады.



Дастан Оразбековтың «Сезім» әні



Ақылбек Жеменейдің орындауында «Көк айдай» әні, бірақ маған «Ринго» тобының орындауында көбірек ұнайды

Арнайы "Үздік кино сыншысы" сайысы үшін…

Арнайы «Үздік кино сыншысы» байқауы үшін



Ұлыбританиялық режиссер Стив МакКуиннің «Ашығу» («Hunger», «Голод») драмасы Солтүстік Ирландия тарихындағы елеулі оқиға ИРА-лықтардың ағылшын үстемдігіне қарсы күресіне арналған. Тарихи драманың өзегіне 1981 жылғы Мэйз түрмесіндегі жаппай аштық жариялау оқиғасы алынған. Бас кейіпкер – Бобби Сэндс (Майкл Фассбендер). Өмірде болған адам.
«Саяси кісі өлтіру, саяси жарылыс жасау, саяси зорлық-зомбылық деген ұғымдар болмайды. Кісі өлтіру, жарылыс жасау және зорлық-зомбылық деген ұғымдар қылмыс болып саналады. Біз бұл жерде ешқандай да мәмілеге бармаймыз. Саяси мәртебе бермейміз» деген Тэтчердің мәлімдемесімен басталатын «Ашығуды» шартты түрде төрт жікке бөлуге болады.
Біріншісі, күрескер Дэйви Гилленнің Мэйз түрмесіне келіп түсуі және Дэйвидің көзімен түрмедегі жағдайға оқырманның көзін үйрету. Екіншісі, Бобби Сэндспен танысу. Үшіншісі, Бобби Сэндс пен әулие әкей Моранның арасындағы сұхбат. Төртіншісі, Бобби Сэндстың ашығуы.
Фильмде «Ирландияның Республикалық армиясы» ұлт-азаттық ұйымының Мэйз түрмесінде жазасын өтеп жатқан мүшелерінің өздеріне саяси тұтқын мәртебесін алу жолындағы күресі баяндалады. Олар алғашында наразылық ретінде жуынудан, түрме киімін киіп жүруден бас тартады. Өздері жатқан камераларының ішін былғап, нәжістерін қабырғаға жағады. Алайда бұл тәсіл де еш нәтиже бермейді. Тұтқындарды күштеп жуындырады, шаштарын қырқып, сақал-мұрттарын күзеп тастайды. Көкала қойдай етіп сабайды. Ақырында тұтқындардың қозғаушы күші Бобби Сэндс аштық жариялауға шешім қабылдайды.

«Ашығудың» сценарийін Стив МакКуин мен Энда Уолш жазған. Мұнда Энда Уолштың аса бір тер төге қойғаны байқалмайды. Мейз түрмесінің 1981 жылғы жағдайы мен сол уақыттағы саяси ахуалды екшелеп, тарих маманы ретінде көмек бергені болмаса, сценарий жазуда Стивтің көлеңкесінде қалғаны анық.
Сценарий желісінен МакКуиннің кейінгі фильмдерінде байқатқан қолтаңбасы айқын көрінеді. МакКуинде сценарийді оқиғаға емес, көркем кадрге бейімдеу бар. Үлкен киноға қысқаметражды фильмдер түсіру арқылы келген режиссер ғой. Режиссерлікке дейін суретші болғаны бар. Стив МакКуин сценарий жазуда оқиғалардың байланысуын емес, түсіретін кадрларын уайымдайды.

Өзі жазған сценарийін өзі фильмге айналдырған Стив МакКуиннің режиссурасынан тек өте әдемі кадрларды ғана көруге болады. Қозғалмайтын, өте баяу алмасатын кадрлардың жетегіне ілескенде режиссердің бұрнағы өмірінде кескіндеме өнерімен қатысы бар болғаны анық білінеді.
Стив МакКуин үшін кадр маңызды. Диалогты екіншіге, оқиғаны үшіншіге ысырып тастайтын режиссер. Кадрдегі сұлулықты алға қояды. Сонысымен, ерекше. Әрбір кадр көз тойдырады. Стив МакКуинге «Ашығуды» түсіруде толықтай еркіндік берілген. Тұтас бір тарихтың тігісін сөкпей, қаз-қалпында жеткізген. Тарихқа адалдық танытқан режиссер.

Майкл Фассбендерді актер еткен – Стив МакКуин. Қай-қай фильміне болмасын Фассбендерді сүйрелеп жүреді. Осы бір жақсы немістің шығармашылығын өз шығармашылығымен үндестіре білгенінен болар, «Ашығуда» да Майкл Фассбендерге бас кейіпкер Бобби Сэндстың рөлін береді.
Бобби Сэндс сынды кесек тұлғаны сомдау үшін 12 келіге арықтаған Фассбендердің талабы зор. Азаттықты аңсаған, Ирландияның біртұтастығын арман еткен Бобби Сэндстың адуын тұлғасы бастапқыда толығымен ашылмайды. Әулие әкей Доминик Моранмен болған сұхбатында да құрған сұрақ қоюдан аспайды. Фильмді көрмес бұрын ИРА-мен, Бобби Сэндстың кім екендігімен танысып алған көрермен – фильмдегі Бобби Сэндстан тарихта қалған Бобби Сэндсты көре алмайды. Майкл Фассбендерге адуындық жетіспейді. Дегенмен, ашығудан бұратылған адамның кейпін айнытпай жеткізеді.


Қосалқы актерлерден Дэйви Геллинді сомдаған Брайан Миллиганның ойынын ерек атап өтуге болады. Көзіне үрей мен қайсарлық қатар ұялаған кейіпкердің кейпін айнытпай салған Дэйвидің жанары түрмедегі ахуалды айнытпай жеткізеді.


Фильмның ортасына дейін ілесіп келетін тағы бір кейіпкер бар. Ол — тұтқындарды ұра-ұра саусақ терісі ыдыраған түрме офицері. Қарама-қайшылыққа толы кейіпкер.


«Ашығудың»» басты мақтанышы – операторлық жұмыс. Фильмнің қоюшы-операторы — Шон Боббит.
Оператордың шеберлігі — Дэйви камераға алғаш келіп түскенде-ақ байқалады. Жаңа келген тұтқынның денесі суық пен үрейден дірілдей бастайды. Сонда қабырғаға айнала көз жүгірткендегі камераның дірілі — камера ішіндегі ауанды нақпа-нақ жеткізеді. Тіпті қабырғаға жағылған нәжіс пен құсықтың иісі мұрынға келгендей болады.
Бобби Сэндстың аштық жариялауы басталысымен оператор да өз күшіне мінеді. Мұндағы әрбір кадрде әсер ету бар. Бобби Сэндстың ашығудан әлсіреп, ажалмен арпалысқан сәтін екі, не үш қайтара айналдырып көру – артықтық етпейді. Әзірейіл кезекті құрбанның жанын алуға келгенде өз «жемтігін» осылай торуылдайды ма екен деген ой келеді. Құйқа шымырлап, дене байғұс тіршіліктің тұтқасына жармаса түскендей болады, камераның оңды-солды, жоғары-төмен жылжуынан тіршілік пен түнектің бір-бірімен арпалысы, арбасуы сезіледі.
«Аштықтан көзі қарауытып, айналасындағы заттарды ажыратудан қалды» деген сөздің бейнеленген түрін де осы кинодан табылады. Тіріліктің соңғы демі үздік-үздік шығып, демнің оттай лебі ауаға араласқанын сезінудің қияметі кадрде тым шебер көрсетіледі.

«Ашығудың» композиторы — Лео Абрахамс пен Дэвид Холмс. Екіншісі небір азулы фильмдерді әуенмен әрлеген композитор. Десе де, «Ашығуда» әуен аз. Фильмнің басым бөлігі табиға дыбыстармен көмкерілген. Мұндағы дыбыс операторы Паул Дэвистің еңбегін атап өту керек-ақ. Қозғалуға шамасы жоқ дененің әлсіз тынысы «Ашығуда» естіледі.
«Ашығу» — Стив МакКуиннің дебюті. Өте сәтті дебюті.
«Ашығу» — империялық билікке қарсы шыққан азғана топтың үлкен әрекетін көрсеткен фильм. Жалпы Солтүстік Ирландияның Ирландия Республикасынан бөлек қалуына протестанттық дін өкілдерінің ықпалы мол болды. Стив МакКуин осыны қалай жеткізеді екен деп ойлаған едім. Режиссер қате кетпеді. Тұтқындардың түрмеге уағыз айтуға келген дін қызметкеріне деген ықыласын бірнеше секундқа созылған кадрмен көрсете отырып, тығырықтан шығып кетті. Католиктер мен протестанттар арасындағы қақтығысты осыбір кадрлерімен-ақ көрсете білді.


Бобби Сэндс пен әулие әкей Моран арасындағы 23 минутқа созылған сұқбаттың да айтары жетіп артылады. МакКуиннің дінге деген көзқарасы анық байқалады. Әулие әкей мен өлімге басын тіккен тұтқын арасындағы осыбір әңгімені Стив Маккуин өз жанынан қосып, әспеттегені анық болса, онда Стив МакКуиннің дін хақындағы ойы «Ашығуда» сыртқа шығады.
«Ашығудағы» сөлі сарқылған денеден шыққан көз жасы — фильмді тым биікке көтеріп тастайды.

«Бензин бағасы өсті». «Бұл не деген масқара, өзіміз мұнай өндірушымыз, жанармай жоқ». Әлеуметтік желілерді ақтарсаңыз осындай пікірлер көп. Көлігі бар екінің бірі жанармайдың жоқтығы мен бағаның өсуіне наразы. Айыптау біреу, мемлекет неге реттемейді? Тоқтаңыз. Айыптауларды азайтып, мән-жайға байыппен қарайық. Мемлекет жағдайды барынша реттеп отыр. Мемлекет те бензин тапшылығын қолдан жасауға құлықты емес. Өйткені әлеуметтік ахуалдың ушығатынын біледі. Ендеше жанармай тапшылығы қайдан пайда болды?

Алдымен ішкі нарықтағы жағдай

Қазақстан жыл сайын 80 млн. тонна мұнай өндіреді, оның 15 млн. тоннасы Атырау, Павлодар, Шымкенттегі мұнай өңдеу зауыттарына жіберіледі. Бұл біздің зауыттар өңдей алатын ең шекті көлем. (Бұдан артық өңдеуге зауыттардың өндірістік қуаты тек 2016 жылы ғана зауыттарды қайта жасақтаудан кейін ғана мүмкін болмақ). Тамыз айында отандық зауыттар өндіріс жоспары бойынша АИ-92 маркалы бензиннің 208 мың тонна, дизельдік отынның 415 мың тоннасын өндіру қажет болған. Ал, бұл айда нарықтағы тұтыну көлемі АИ-92 бойынша 287 мың тонна, дизелдік отын 415 мың тонна. АИ-92 бойынша жетіспейтіні 79 мың тонна. Жалпы жыл сайын біздің зауыттар 1,9 млн.тонна АИ-92 маркалы автобензин мен 4 млн. тонна дизель отынын өндіреді. Ал, тұтыну мөлшері жыл сайын шамамен 2,8 млн.тоннаны және дизель отынын тұтыну 4,6 млн. тонна. Жетпейтін жанармай үшін Ресейлік жанармайға тәуелді болатынымыз түсінікті.

Импорт Ресейден

Бұрын бензинді Ресейден ешбір кедергісіз әкелуге болатын. Яғни әрбір жеке оператор (жеке компаниялар) қанша сатып алатынын, сататынын өзі білетін. Соңғы үш жылдан бері жағдай өзгерді. Ресей жағы Қазақстанға отынды әкелу кезінде жоғалатын пайданы өтеу мәселесін көтерді. Себебі қазақстандықтар бензинге баж төлемейтін. Ресей мамандарының есебі бойынша, бұдан Ресей жағы шамаман жыл сайын 580-600 млн. доллар көлемінде шығын шегіп отыр. Ресейдің бұл талабынан кейін мұнай өнімдерін тасымалдау арнай индикативті баланспен реттелетін болды. Индикативті баланс дегеніміз — екі мемлекет үкіметтерінің жыл сайын қол қоятын арнайы құжаты. Бұл бойынша Ресейден кедендік алымсыз тасымалданатын бензин көлемін анықталады. Бұдан артық тасымалданса экспорттық алым алынады. 2012-2013 жылдары Қазақстанға Ресейден әкілетін бензинге баж салығын мемлекет төлеп келді. Сөйтіп, жеке операторлар үшін АИ-92 бензинінің 1 тоннасы 600 доллардан болса, мемлекет үшін 940 АҚШ долларынан келді. Салмақ мемлекетке түсетін. Мемлекет бұл қадамға амалсыз барғаны түсінікті. Егер баж салығын мемлекет өзіне алмаса қазақстандықтар үшін бензин тоннасына $330-350 қымбаттар еді. Әрине артық алымды мемлекет төлеп отырған соң, жеке компаниялар сатып алу мөлшерін кемітпейтіні түсінікті. 2014 жылдың балансы АИ-92 бойынша 670,8 мың, дизельдік отын бойынша 470 мың тонна белгіленген. Алайда, биылғы мамыр айының өзінде жеке компаниялар шекті мөлшерден 100 мың тонна артық тасымалдаған. Мемлекет бұл жағдайды реттеу үшін «ҚазМұнайГаз Өнімдері» ЖШС-ін бірыңғай оператор тағайындады. Ендігі жерде жеке операторлар сұраныс көлемін осы бірыңғай оператор арқылы өткізуі тиіс. Алайда маусым айында жеке операторлар келесі айға жеткілікті сұраныс бермеген. Яғни «No 1 отын қауымдастығы» мүшелері болып табылатын бөлшек сауда нарығының қатысушыларынан ҚМГӨ атына РФ-ден импортталатын мұнай өнімдерінің көлемін сатып алуға мүдделілік таныту туралы өтініштері келіп түспеген. Өйткені қордағы жанармай көлемі сұраныстан көп. Шілде, тамыз айларында маусымдық жұмыстардың салдарынан жанармайға сұраныс артатыны түсінікті. Жанармай нарығындағы тапшылықтың бір себебі осы.

Тапшылыққа тағы бір себеп, Ресейдің Ачинск МӨЗ-дегі авария салдарынан РФ ішкі нарығында мұнай өнімдері қоры төмендеді. Бұл Ресейдегі бағаның өсуіне әкеп соқтырған тағы бір фактор болды. Артынша РФ ФАС бензин экспортын шектеді. Бұл
Қазақстандағы бензин тапшылығының тағы бір себебі.

Ресейде мұнай өнімдері нарығы мемлекет тарапынан реттелмейді. Сондықтан жеке нарықта бензин бағасы соңғы жылдары ұдайы өсуде. Мысалы: қаңтар-ақпан айларында литрі 147 теңге болса, наурыздан маусымға дейін 151-ден 165 теңгеге дейін көтерілген. Аргус Медиа-ның зерттеуі бойынша 2014 жылдың тамыз айында Қазақстандағы МӨЗ-да бензиннің көтерме бағасы тоннасына 591 $ құраса, Ресейде 670 $ болған. Бұл көрсеткіштен-ақ жанармай бағасының тиімсіздігі байқалды. Мемлекет нарықтық тепе-теңдік үшін 22 тамызда АИ-92 бойынша бағаны 128 теңгеге көтеруге мәжбүр болды.

Мұнай өнімдерінің бағасын әлемдік нарық белгілейді. Әлемдік мұнай котирвокалары бойынша АИ-92 134 тенге/л, дизельдік отын– 122 тенге/л құрауы керек. Кейбір сарапшылар бензин бағасы нраықтық өлшем бойынша 170 теңге болуы керек деседі. Қазақстан бұл ретте де жанармай бағасын барынша қолайлы етіп ұстауға тырысып отыр.

Жанармай тапшылығы қашан шешіледі?

«ҚазМұнайГаз Өнімдері» нарықты реттеп, жанармай тапшылығын азайту үшін барын салуда. Экономикаға кері әсері мен шығындарға қарамастан тамыз айында Ресейлік «Башнефть», «ЛУКОЙЛ» сынды компаниялармен қосымша 34 мың тонна мұнайөнімдерін жеткізу туралы келісімге қол қойылған. Мұның ішінде жеткізілуі тиіс 10 мың тонна АИ-92-нің 6,2 мыңы Қазақстанға қарай жіберілген. Қазіргі кезде «Газпромнефть», «Гелиос», «ҚазМұнайГаз» компанияларының жанармай тиелген вагондары жолда көрінеді. Демек алдағы бір-екі аптада мәселе шешілуі тиіс.

Баға өсе ма?

Қазіргі кезде ресейлік трейдерлер Ресейдің куропалық және оңтүстік бөлігінде мұнай өңдеу зауыттарындағы жөндеу жұмыстары салдарынан тапшылық байқалуы мүмкін деген болжам айтып жатыр. Бұл өз кезегінде реттелмейтін ресей нарығында бензин бағасын көтеруге әкелуі мүмкін. Бұл да қазақстандық нарыққа әсер ететіні түсінікті. Жақында Энергетика министрлігнің өкілдері қазіргі баға соңғы баға еместігін мәлімдеді. Нарықтағы жағдаймен бағамдасақ бүгінгі бағаның тәуір екені түсінікті.

Ресей жанармайына тәуекел қашан азады?
Отандық мұнай өңдеу зауыттарын жаңарту жұмыстары аяқталмайынша, өкінішке орай, жағдай өзгеріссіз қалатынын Энергетика министрлігінің өзі мәлімдеп отыр.

Не істелуде?
Отандық МӨЗ өндіретін бензин көлемі ақырындап ұлғаюда. Мысалы: былтырғы жылмен салыстырғанда өткен 6 айда 17,4% артық бензин өндірілген. Егер зауыттар модернизацияланса өндіріс көлемі тағы артады.

Не істеу керек?
Дәл қазір сарапшылардың бар кеңесі үнемді көліктермен жүруге үйреніңіз, автокөлігіңіз болса бензиннен газға көшіңізден аспай тұр.

Өткенде аксиома болып, дәлелдеу міндет болмағаны қазір қайта-қайта дәлелін табуға қажет теорема. Басынан бастап аяғына дейін бұл жағдай жаратылысқа кері-қағыс. Өткінші, бір себептің қажеттілігінен аяқ астынан туындаған кері-қағыс ой -көп ұзамай бағалы болып көрінген құндылығын тез жоғалтады.

Youtube-ке кіріп, мына ептібайымайтқа қарасақ, даусы — дауыс, Arijit Singh-тың әнін«айырып» айтқан. Біздің эстрададағы кедей әншілер осылай студияда ән айтып, тартатынын тартып, ойнайтынын ойнайтын заман өз-өзіне суицид жасап, виртуалды аборт жасатқан шығар. Ептібайымайттардың тойдан қолы босамайды. Ақан серінің қасындағы пацаны өмірден өкініп өткен екен видеоға түсіретін камерам, youtube-ім болмады деп бәрін наққа жіберіп. Ән айту арқылы нанын тауып жейді екен, студияда 10-15 минут ішінде бір әннің бір көтлетін айтса да жетіп жатыр ғой.

P.S. Ептібайымайттарды наққа жібердім. Қалай, мына сыболыштың ән орындауы ұнады ма-нақ?!

Көгілдір көктем еді...
Жә, тұра тұрыңдар. Осы жылғы көктемде біздер әдеттегідей тоғыз едік. Хмм, неге едік деп жатырмын? Әлі де тоғызбыз. Тек бұрынғыдай емес. Едік делік…
Ерназардың тоғызы болмасақ та, ел назарын аударған тоғыз едік. Біздің ортақ қызығушылығымыз болған. Үлкен бір қозғалыс, жастар көп жүреді. Қай-қайсымызда сол салада жетістікке жеткен жандармыз.
Осылайша, университет кезінен жақын дос болдық. Төрт ұл, бес қыз. Менен басқасының бәрі орыстілді. Жалпы, орыстілділердің арасында өзімді біршама комфортты сезінемін. Жасым жас (тавтология, пшик!) болса да, әлі күнге дейін ауқымды уақыт кеңістігінде олардан жақын достарым бар екеніне күмәнданам.
Бәріміз оқу бітірдік. Ортақ қызығушылықпен басталған тамырлық жалғасын таба берді. Қызметтерге орналастық, магистратураға түстік. Демалыс сайын жиналып тұратынбыз.
Темірбай (шын аты басқаша, әрине, оны сіз бұл дүниеден білмей аттанасыз) — арамыздағы ең белсенді, креативті достардың бірі. Онымен әзіл түсіну қабілетіміз, қалжың бағытымыз ортақ еді. Оның айтқан қылжақтарына мен қолдау білдіріп, менікіне ол қататын. Қазір бұның өзі маған күлкілі. :*))
Караоке деген біздің тақырып еді. Бір демалыс күні кешке кафеге жиналдық. Билейтін жері бар, даңғырлаған музыка, сөздерді естіртпейді. Саңырау шалға сөйлегендей айғайлап, құлаққа тақап кеп базарласып жатырмыз. Бір кезде Темірбайымыз бір маңызды нәрсе айтып жатқаны түсінікті болды.
Мен де отырдым. Көптеп-көмектеп жеткізді маған. Сондағы айтқаны: «Я — гей».

***

О, шешшшше, мені осыны естісін туып па ең жатырдан?
Жоқ, стоп! Оқиға алды дерек: әрине, ол қыз мінезді, даусы созылыңқы, майысқандау жігіт еді. Бірақ біз қанша жыл жүріп, ол тек жаратылыс ерекшелігі екенін аңғардық қой.
Енең болғыр-ау, сенің екі бірдей жүрген қызыңды білуші ем ғой…
… Жасы 24-ке кеп қалған бұл быратым 17 жасынан белсенді көгілдір болып шықты.
«Сәби кезімнен қарапайым еместігімді түсіндім,»-дейді епті. Епті шығар енді.
Мен танитын бастапқы курстардағы қызы оның сондай екенін білгесін тыныш қана кете қойған. Дұрыс қыз, жарықтық.
Екіншісі жай досы болған, типі нақ, «прикрытиесі». Бәсе, кейін маған несіне қырындап жүр мына қыз деп ойлап ем.
Сонымен… Біздің реакцияларымыз, әрине, шокты болды. Тоғыздықтағы екі қыз ертеректен біледі екен — бір топта оқыған қыз бен бір командада өнер көрсеткен қыз.
Қалған қыздар үйтіп-бүйтіп қабылдады. Тағы бір жігіт екеуміз сол күні іштік. Мен енді мүлдем ішпейтін адаммын, сол себепті бір саптыаяқ сіміргенімді де нәтиже көріп отырмын.
… Отырмын. Сабырлы қабылдадым. «Шамамен, білген, ұқсатқан шығарсың, шамасы» дейді байсалды реакцияма таңғалып. Ал мен философиялық тұрғыда ойланып отырмын. :-?
«Сенің тыныш қабылдағаныңа таңғалып отырмыз» дейді бәрі. Әрине, типажым қазақы, діни, ересек көрінетін оларға.
Біздің ішімізде ең ауыр қабылдаған — оның жан досы болды. Онымен бірінші сыныптан бірге, бір аулада, бір университеттік топта, бір ортақ қозғалыста болған «наглый», тікелеу жігіт. Оған кейін айтылды. Тыңдағысы келмепті.
Кейін дұрыс араласпай кетті. "Қанша рет балдарға ондай емес ол деп дәлелдедім, сол үшін қанша рет тірестім, төбелестім" деп кейиді. Мен де сатқындық деп қабылдар ем.
Темірбай әке-шешесіне де айтыпты. Шешесі "Әкең естімесін" депті. Кейін әкесі естігенде, ол да сабырлы қабылдапты. Білмеймін, қазақы емес отбасы болғасын шығар.

***

Не болсын? Өмір жалғасты. Ол тоғызымызда бұрынғыдай бәрі бір-бірімен етене жақын дос болып тұра алмады. Мен ғана бәрімен шүкір араласатын секілдімін. Бұған да үйреніп кеттік. Бір күні онсыз бір 3-4 адам боп қыдыра қойып едік, анау қиғылық салды. «Шеттесіңдер мені» деп. Тым белсенді боп, еркін пікірін айта бастады. Уатсаптағы ортақ тобымыздан мінез көрсетіп шығып кетті. «Скатертью дорога!» деп жазып жібердім.
Кейін оралды ғой. Тікелей бетіне басып қалжыңдай беретін болдық. Өзінің хикаяларын жазады. Жігіт те ауыстырып үлгеріпті. «Блеать, жазбаш нақ» деп ақырамыз.
Жақында Еуропаға демалысқа кеткен еді. Жігітпен, әрине. Уатсапқа: «Парижде ақшаларым мен төлем карталарымның бәрін жоғалтып алдық» деп жазады. Колдадық, жұбаттық. Бірақ бәрібір «Это все Боженька» деп жазып жібердім.
Жоғалтып алған, негізі, жұбы екен (жұбы, фу :-<). «Ээээ, может, это… девушку попробуешь, они, как правило, ответственные, аккуратные :d» деп жазып тұрмын. «Попытка засчитана» енді. Кім тыңдасын бірақ мені…

***

Көп жыл бұрын Рикки Мартиннің гей екенін естіп, таңғалғаным бар. Олар өмірде жоқ, сирек секілді көрінетін. Тіпті шетелдегі жұлдыздардың ондайы да таңырқататын. Қазір бәріне бей-жай қарай салатын болдық… Көгілдір досымыз да бар. Әрине, осы кезеңде айтқаны — сатқындық шығар. Бірақ өзі де оған келуі керек болған секілді. Неткен кешірімшіл… және шарасыз едік?.. Өкінішке орай, адам үш күннен кейін оларға да үйренеді. Бірге моншаға барып көрмегеніме, достық ниетпен қатты қапсыра құшақтамай өткеніме шүкірлік еттім енді. Ондайлар 30-ға таман дәстүрлі отбасын құрады деп жатады. Мен де сенем, бәлки, ықпал етем.
Өмір жалғасады.
Көгілдір көктем еді…

Мұнай мен газдың үстінде отырып газсыз отыратын күндер де болады екен. Жөндеу жұмыстары жүргізіледі деген желеумен қаламызда бір жұмаға газ өшрілді. Содан не керек, газсыз өткен бірінші күні бұрын пісірілген тамақты қысқатолқынды пешке қыздырып жеп алдық. Екінші күні жұ байыма «сені тамақтандырып жүрген еңбегім бар ғой, енді сен мені мейрамханаға апарып тамақтандырасың газды бергенше» деп, мейрамханада тамақтандық. Үшінші күні шалым іссапарға кеткен соң, өзім мейрамханада тауыса алмай, өзімізбен алып кеткен тамақты қыздырып жедім. Төртінші күні не болғанда да тамақ пісіру керек болып, қысқатолқынды пешке телмірдім. Сатып алғаннан кейін бір рет орама пісірем деп кептіріп алғаным болмаса, одан кейін тек тамақ қыздыру үшін қолданғанмын оны. Дүкенге барып арнайы әйнек ыдыс сатып алдым. Түбіне жуа мен сәбіз турап, оның үстіне жентек салдым да жұқалап картоп турадым. Үстіне аздап сұйық май, майонез құйдым да, қазының майын турап жібердім. Қақпағын жауып, пешке жиырма минутқа қойдым. Нәтижесінде мынадай қуырылған картопка тойып алдық. Үйлеріңізде газ болмай қалса, пешпен де амал қылуға болады екен. Астарыңыз дәмді болсын!
P.S. Бүгін балық пен күріш пісіріп көргім келеді. Не шыққанын жаза жатармын.