Генийдің қанатынан қайнатылған сорпа

«А меня уж везли зарывать.
Ну что же, в почву, так в почву,
Шла за гробом печальная мать,
Я всегда настроенье ей порчу.

А жена с моим другом под ручку,
Как на свадьбу шла улыбаясь.
Ненавижу я эту сучку!
Сказал бы, да мать стесняюсь.

Умер, так лежи спокойно,
Как подобает покойнику»
Олег Григорьев

Шөлмектің түбінде бір жұтым ғана шарап қалыпты. Арзан асхана шарабының дәмі аңқасы кеуіп оянған маған шәрбәттай болды. Бірақ, үйдің ішінен бұдан басқа осы бір жан рахатын әрі қарай жалғастыратын жарты жұтым да шарап табылмады. Бұдан жан азабы еселене түсті. Үстелдің басында ұйықтап жатқан Жораны ояттым. Ол әдеттегіше, жарты шөлмек шарапты алып қойған болып шықты. Екеуміз қырлы стақанның ортан белінен келтіріп құйдық та, қағып салдық. Маңдай жіпсіп, салқын тер шым-шымдағанымен, жағдайымыз жеңілдемеді. Бірақ, үйде Олегтің жоқ екенін аңғардық. Оны шарап іздеп келуге кеткен шығар деп ойладық. Сол себепті, күттік. Бірақ, жарты сағаттан артық күтуге шыдамымыз жетпеді. Далаға шықпақ болып, есікті ашқанымызда, дәлізде жатқан Боряны көрдік. Оятып тұрғыза алмадық. Шақыртуымызбен келген дәрігерлер, оның әлдеқашан жантәсілім еткенін хабарлады.

* * *
Олегтің жаназасында әдеттегідей ақын-жазушыларды мәңгілік сапарға шығарып салар алдындағы ұзын-сонар митинг болмады. Көп адам да келмеді. Оның оқырмандары Олег табытта жатқанда мектепке кетіп бара жатты. Бірақ, сол келген аздың ішінен біреу «Шараптты өлгенше ішіп еді, байғұс. Міне, шараптан өлді» деді. «Шараптан емес, шарапқа деген махаббаттан!» деді, Олег табыт ішінен. Бәріміз онысын үнсіз құптадық…

Монпорнас бульвары, 171

Пьер көңілді. Өте көңілді. Бүгін оның Амелиге қолы жетті. Яки, Жан Поль бәске тіккен 500 франкқа да қолы жетті. Демек, «Клозери де Лила» иесіне қарызын қайтарып, еш алаңсыз тағы бір тойлауға да қолы жетті деген сөз. Пьер Парижге келгелі кез-келген жетістігінің дәмін жақсы шараппен соза түсуді әдетке айналдырды.
Кафенің алды қашан да ығы-жығы халық. Ішінің бос емес екендігі айтпаса да, түсінікті. Бірақ, оны «Клозери де Лилада» Жан Поль мен Анре күтіп отыр. Демек, бұған қарақұрым халықтың арасынан бір орын табылары сөзсіз.
Кафенің ішіндегі у-шудың реңкі әдеттегіден бөлек көрінді Пьерге. Адамдардың дауысында таңданыс бардай. Жан Поль мен Анре оған мынаны айтты: жаңа ғана кафеден удай мас боп шығып, жол бойына ұйықтап қалған бір орыс эмигрантын күйме басып кетіпті. Алайда, әлгі орыс сол бойда оянып, орнынан атып тұрып, кафеге беттепті. Анау, жұрт қаумаламаса да, сол жаққа ауық-ауық көз тастап отырған үстел басындағы сол адам екен. Жазушы. Жан Польдың айтуынша, талантты жазушы – Константин Бальмонт. Пьер танымады. Жалпы, бұл кафені мекендеушілерді көп танымайды, ол. Жас суретші, мұнда тек шарап ішуге ғана келеді. Ал, шарапты ол тек әлдебір жетістікке жеткенде ғана ішеді. Бүгін ол жетістік Амелимен түнеп шыққандығы. Екеуінің де дәмі ұнайды. Жетістіктің де, шараптың да…

Хронограф

Орта даңғылдың бойымен жүйткіген күйме кешіп өткен шалшықтардан шашыраған тамшылардың кейбірі сәуірдің соңғы сілімтік күндерінде қаланың ең биік ғимаратының төбесіне екі елі ғана биікте төніп алатын Петербор аспанындағы бұйдалы бұлттарға тиіп кете жаздап кері құлайды. Кейбірі қанша ондықшам жақса да, ішіндегі күңгірт көлеңкелер кемімейтін Никодим шарапханасының терезелерінен сығалайды.
Шарапхана иесінің жиеншары Савелий болмаса, корчма ішіндегі елудей ер қараның бұл тамшылардың тағдырына түкіргені бар. Бірақ, Савваның ойын келгеніне екі күн болғанына қарамастан, ат та қойып, ұрсып та алған нағашысының айқайы бұзып жіберді.
— Ей, қияли қырт! Терезеге телміріп отыратын болсаң, Холмогорыңа қайтып жіберем! Кәне, жұмысқа кіріс! Бар, мына бөшкені жертөлеге апар!
Жертөлеге шараптың бос бөшкесімен бірге омақаса құлаған Савва, нағашысын бір, осы кәрі шалдың қол астына жіберген әкесін бір боқтап, үстін қаға бастағаны сол еді, нағашысының мұны шақырған қарлыққан даусы тағы естіліп, бұл Никодимнің қасына жетіп барды.
— Анау үстелге екі шиша шарап апарып бер! – деді, шал үстелді иегімен нұсқау үшін ғана назарын қолындағы әлденеден аударып. Сосын, сол үстелдің басында отырған әлдекімге қарап айқайлады: «Михайло, қалай дедің мынауыңның атауы?». «Хронограф, Кузьмич! Хронограф!» деді, үстел басындағы еркек шишаны алып, алақанын ысқылап жіберіп.

* * *
Сәулесімен өзен бетін қытықтап ойнайтын күн, Нева қатқалы тірлігінің қызығы біткендей кеш оянып, ерте ұйықтайтын болса да, Никодим шарапханасы сол баяғы қалпы – күңгірт бөлменің ішін ауық-ауық қарқ-қарқ күлкінің дауысы естілетін абыр-дабыр толтырып, соның арасынан анда-санда Савелийге ұрысқан Кузьмичтің де айқайы естіліп қояды. Нағашысының айқайына әбден бой үйретіп алған Савва шарапхана тұрған даңғылмен қиылысатын бірінші және екінші көшелердің арасында тұратын, осындағы академияда қызмет ететін Михайло деген оқымысты жазғытұры шарапқа айырбастап кеткен хронографтың жебелегін қызықтаумен уақыт өлтіретін әдет шығарып алды. Бұл – Савелийдің нағашысы сататын сусынның дәмін татып көргенімен, оған деген сүйіспеншілігі әлі ояна қоймаған уақыт еді…

Әйелі үйге кешігіңкіреп келіпті. Мойнында жаңа алқа бар.
Күйеуі: Алқаны қайдан алдың?
Әйелі: Лотереядан ұтып алдым.
Күндер өтеді. Әйелі үйге норкыбый тонмен келеді.
Күйеуі: Тонды қайдан алдың?
Әйелі: Лотереядан ұтып алдым.
Осылайша үйде жаңа машина пайда болады. Екі бөлмелі пәтерлері 4 бөлмелі пәтерге ауысады.
Бір күні әйелі екі адамға курортқа жолдама алып келеді. Күйеуі екеуі теңіздің жағасында демалып жатса керек. Әйелі судан, шықпай қояды. Сонда күйеуі:
Болды, шық! Лотереяға суық тигізесің.- деген екен…
Суретке сілтеме

Қолыңызға қаламсап және бір парақ бет алыңыз. Тік бұрышты ұшбұрыш берілген. Гипотенузасын с, сүйір бұрышына іргелес жатқан катетін а, қарама-қарсы жатқан катетін b деп белгілейік. с -гипотенуза мен а –катеттінің арасындағы бұрышты белгілейік.
Салып шықтыңыз ба сызбасын?
Осы үшбұрыштан синустың екі мәнін таба аласыз ба? Анықтама бойынша гипотенузаның с-ның b –ға қатынасы синустың мәнін береді. Бұл бірінші синустың мәні болды. Екінші синустың мәнін қайдан аламыз?
Гипотенуза, яғни, с-ның а-ға қатынасы екінші синустың мәнін береді. Гипотенуза с және b катеттері қосылғанда пайда болған бұрышты қарастырдық.
Өйткені, тік үшбұрыштың екі бұрышы да сүйір. Дәл солай, әр бұрышқа қатысты косинустың да мәнін тауып аламыз.
Егер катеттерінің ұзындығы бірдей, яғни, тең болса, тангенс мәні 1 тең. Бұл жағдайда тік үшбұрыштың қай бұрышынан қарастырса да бәрібір. Синус, косинус, тангенс бұрышы дегеніміз -градус немесе радиан бұрышы емес, өлшемсіз сандар. Олар үшбұрыштың қабырғаларының екі сүйір бұрышына қарасты қабырғалардың өзара қатынастарын білдіреді.

Тригонометриялық шеңбердің алу жолын қарастырайық.

Декарт жазықтығының санақ басына центрі сәйкес келетін шеңбер сызамыз. Тік үшбұрыштың бір сүйір бұрышын шеңбер центрне тіреп, гипотенузасын шеңбердің радиусы ете 36о градусқа айналдырғанда, үшбұрыштың катеттерінің ұзындығы өзгергенін байқаймыз. Әр градусқа сәйкес синустың, косинустың, тангенестің мәнін есептеп аламыз. (каттеттері шеңбер ішінде қалатындай етіп айналдырғанда).

Тригонометриялық шеңберіміз дайын. Шеңбер бойында синус, косинус, тангенс мәндері көрсетілген.

Тригонометриялық шеңбердің алу жолын түсіне білу -механика, электротехникадан қарастырылатын заңдылықтардың мәнін ашқанға мүмкіндік береді.

Сағат тілі зырғыған сайын, жүрегім аузыма тығыла береді.  Әр секунды мен үшін өзіме деген ыза мен өкпені арттыра түседі. Қаншама қысылтаяң сәттерде өзімді алып шығар табандылығым мен жанкештілігім қайда кетті...?

Ақпарат әлемді билейді. Ақпаратты таратудың әртүрлі технологияларының дамуы біздің планетамызды үлкен «ауылға» айналдырғандай және бізді ол «ауылда» шынымен не болып жатқаны қызықтырады, дегенмен, сол болып жатқан жағдайлар туралы басқалардың не жазып, не айтатындығы одан сайын қызықтыра түсетіндігі шындық.
Біздің жетістігіміз бен өз өмірімізде қаншалықты алға жылжығанымыз санамызға қандай ақпаратты саралап енгізгенімізге байланысты.
Ақпаратқа ие болғандар әлемді билейді. Осы сөздің дәлелі ретінде австралиялық интернет-журналист, хакер Джулиан Пол Ассанжды (Julian Paul Assange) келтіруге болады. Wikileaks сайтын құрушы Ассанж 1971 жылы шілде айының 3 күні Австралияда дүниеге келген. Үлкен көлемде шпиондық жанжалдар, биліктің жоғары эшелонындағы жемқорлық, әлемдік державалардың дипломатияларының «жасырын» тұстары мен әскери қылмыстары туралы құпия құжаттарды көпшілік назарына жариялаған. 
Мемлекеттік құпия құжаттарды жариялау қылмыспен теңеледі. Және бұл үшін бас бостандығынан айрылатынын, тіпті өміріне де қауіп төнетінін біле тұра Ассанж осы «батырлығын» қалай және не мақсатпен жасады?
Wikileaks сайты өз жұмысын 2006 жылы бастаған екен. Алдағы уақытта қандай деңгейде жұмыс жүргізетінін білген Ассанж негізгі сервердің «үйі» Швеция болады деп шешті. Себебі, бұл ел журналистерге деген түзу ниетімен танымал. Сайттың басты ерекшеліктері: Интерфейс қарапайым және түсінікті, белгілі техникалық білімі жоқ адам да жеңіл қолдана алады; кез-келген адам өзіне белгілі болған құпия құжаттарды еш кедергісіз сайтқа жібере алады; криптографиялық технологияларды қолданудың нәтижесінде ақпарат жіберуші толықтай жасырын түрде қалады (анонимно) және оған ешқандай қауіп-қатер төнбейді. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары ретінде құжаттар Wikileaks сайтына шықпас бұрын порталдың барлық серверлеріне көшірме жасалып, бір уақытта шығады. Нәтижесінде ақпарат қай жерден жіберілгенін анықтау мүмкін болмайды. 
Джулиан Ассанж Wikileaks сайтымен шектелмей, Ауғанстандағы соғысқа қатысты 100 мың, Ирактағы соғысқа қатысты 10 мыңдай құжаттарды баспасөз беттеріне де жариялауға берген. Олардың қатарында «әл-Жазира», «The Guardian», «Der Spiegel» және «The New York Times» секілді газет редакциялары бар. 
Бұл құжаттарды жариялау бұқара халыққа осы елдерде ғана емес, әлемде не болып жатырғанын жақсы түсінуге көмектеседі деген болатын Джулиан және ол қолында Пентагонның 15 мыңға жуық құпия құжаттары бар екенін де мәлімдеді. 

Бүгінгі таңда Ассанж Лондондағы Эквадордың елшілігінен саяси баспана алып, сонда отыр. 2013 жылдың тамыз айында Wikileaks сайтында 400 гигабайттық құпия материалдарға сілтеме салынған. Бірақ, құжаттар құпия кодпен сақталған. Құпия код  Джулиан Ассанжға немесе Wikileaks сайтының негізгі өкілдеріне қауіп төнген жағдайда жарияланады делінген.
Жасаған істерінен сөз бостандығын қалыптастырып, әлемде әділдік орнату, адам құқығын қорғау, құпияларды жариялау арқылы басқарушы элитаны «аяғын аңдап басуға» итермелегендей көрінеді. Алайда, бір емес, бірнеше әлемдік «айдаһарлардың» құйрығын басқан бір адамға барлығы жүріп қарсы тұра алмағаны қалай деген заңды сұрақ туады. 
Интернет-журналистің АҚШ-тан бастап, көптеген батыс елдерінің мемлекеттік «құпия» құжаттарын жариялап, қылмыс жасағанына қарамастан, оны халықаралық арнайы қызмет органдары іздеу салып, ұстай алмай жүргендігіне сену қиын. Wikileaks сайтында жарық көрген құжаттардың көпшілігінің АҚШ-қа қатысы бар. Америка Құрама Штаттары бәріне белгілі көп мөлшердегі ақшалай ғана емес, адами ресурстарымен, хакерлерімен, ұлттық қауіпсіздік агенттіктерімен қалайша бір сайтты жауып, жұмысын тоқтатуға күші жетпей отыр?
Джулиан Ассанж Остинда өткен технологияны дамытуға арналған South by Southwest халықаралық конференциясында Skype арқылы сөз сөйлеп, «АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздік агенттігі мен Ұлыбританияның мемлекеттік байланыс орталығы біздің планетамызға «тыңшылық» жүргізетін болады, себебі, бұл бағыттағы олардың мүмкіндіктері 1,5 жыл сайын екі есе өсу үстінде» екенін мәлімдеді. 
«Әрбір адамды бақылау мүмкіндігі көп ұзамай шындыққа айналады, бұл алдағы бірнеше жылда шешілетін мәселе» деді Ассанж. Сонымен қатар өз сөзіне «біз жаңа тоталитарлық әлемге аяқ басып келеміз, Сталин немесе Пол Пот кезіндегідей емес, әрине,  тоталитарлық-тұрақты бақылау жүргізу мағынасында» дегенді сенімді түрде қосып айтты [1]. 
Америкалық лингвист, философ, саяси аналитик – Ноам Хомский өзінің зерттеулерінде «БАҚ көмегімен адамдарды басқарудың 10 әдісін» келтірген болатын [2]. Солардың ішінде «бірте-бірте енгізу» мен «адамдар туралы олардың өздерінен де көп білу» әдістері бар. Америка Құрама Штаттарының арнайы бақылау агенттіктері адамдарға бақылауды күшейтпесе, әлсіретпейтіні анық. Дүние жүзі бойынша көптеген мемлекеттер мен адамдар арасындағы ақпараттық-коммуникациялық байланыстарды, интернет желісіндегі процестерді, смс-хаттамаларды, пошта жәшігі арқылы хат алмасуларды, ұялы телефондармен сөйлесулердің барлығын бақылап отыратындығын, жазылып, сақталатындығын 2013 жылы Американың арнайы агенттіктерінде жұмыс жасаған Эдуард Сноуден мәлімдеген болатын. Онымен қоса «PRISM», «X-Keycore», «Tempora» сынды жобалар туралы да құпия құжаттарды жариялауға берген. 

Әскери адамдарға «бұрынғы» деген сөз қолданылмайтыны белгілі. Ал Сноуден сынды арнайы қызмет өкілдерін «бұрынғы» деп айтуға тіптен келмейді. Қандай «қылмыс» жасаса да оның бір себебі, анық «миссиясы» бар. Сноуденнің «миссиясы» Американың әлемге бақылау орнататындығы туралы «құлаққағыс» ретінде тұспалдап көрсету, аудиторияны соған дайындау немесе осы арқылы алдын ала қоғамның реакциясын біліп, саналарына судай сіңіргісі келген шығар. Бұл ақпарат интернет арқылы бұқараға тез жетіп, таралып, уақыт өте келе қалыпты жағдай ретінде қабылданатын болады. Осылайша Ноам Хомскийдің БАҚ арқылы басқарудың бірінші әдісін байқауға болады.

Екіншісі, «адамдар туралы олардың өздерінен де көп білу». Жоғарғы «система» адамдардың физиологиясымен қатар психикасы туралы да өте көп мөлшерде ақпарат жинап, басымдыққа ие болды. Ақпараттық технологияның дамыған заманында интернет, әлеуметтік желілер арқылы бұқара халық туралы әр түрлі бағытта деректер жинақталады. Олар Facebook, Twitter, Instagram т.б. тіркелу кезінде (аты-жөніңіз, суретіңіз, телефон нөміріңіз, айналысатын кәсібіңіз), қолдану кезінде (күнделікті суреттеріңіз, немен айналысатыныңыз, қызығушылықтарыңыз, GPS арқылы әрдайым жүрген жеріңіз, ой-пікіріңіз) тағы да басқа әркімнің өзі жазған ақпараттары арқылы қолданушының психикасын толықтай зерттеп біледі. Ал адамның психикасын білу дегеніміз – сол адамның қоршаған ортадағы болған оқиғаны түсінуін, елестетуін, қабылдауын, ерік, сезімін білу деген сөз. Психиканың жоғары нысаны – адам санасы. Демек, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы адам санасы басқарылады деген сөз. Адам санасын басқару – күштеп емес, адамдарды «саналы» түрде өзіне тиімді жаққа бұру, керек іс-қимылдарға итермелеу. 

Байқап қарасақ, тарихы тереңде жатқан АҚШ-қа Wikileaks сайтында жарияланған «құпия» құжаттар ешбір кесірін тигізбейтіндей. Құжаттар қатысты болған мемлекеттік өкілдер не жазаға тартылып, не өз орнынан түсті дегенді естімедік. Сноуденнің мәлімдемесінен кейін АҚШ ұлттық қауіпсіздік агенттіктері мен барлау орталықтары «бақылауын» тоқтатты деп ешкім айта алмайды. Тарихта бірнеше рет кездесетін «ақпараттың жайылып кетулері» Американы басқалардың алдында одан сайын күшті қылып көрсететіндей. Әлемді мысымызбен басып отырмыз дегендей пиғылдарын үсті-үстіне дәлелдей түсетіндей.
Ресейлік жазушы, журналист, саяси сарапшы Д.Ю.Лысков pravda.ru сайтындағы жарияланымында былай дейді: «Wikileaks жеке мақсаттармен жасалған дүние ме, әлде АҚШ мемлекеттік департаментінің қаруы ма?» деген пікірталаста басы ашық тұрған нәрсені назардан шығарып аламыз, ол – Wikileaks-тың АҚШ тапсырысымен жасалғандығы.
Алайда, Wikileaks-ты кім жасағаны маңызды емес. Джулиан Ассанж бен оның ең басты ақпарат берушісі Бредли Меннингтің оқиғалары шынайы ма, әлде ойдан шығарылған «аңыз ба», оған ешкім ешқашан нақты жауап бере алмайды. Себебі, қандай жағдай болмасын күмән болуы заңдылық» [3]. 
Ең бастысы бірнеше жыл ішінде ғаламторда әлемнің назарын өзіне аудартқан ақпараттық ресурс таралды. Бұл ақпараттық ресурс ғаламшарымыздың көптеген мемлекеттерімен қатар, экономикалық аймақтарының да саясатына айтулы өзгерістер әкелді. 
«Тек бір ғана нәрсеге сенімді бола аламыз, яғни, ештеңеге ақи-тақи сенімді болмау керек» — деп Үлкен Плиний айтқандай [4], бұл ақпараттық ресурсты кім шығарғанын нақты айта алмаймыз. Оның мұндай жұмбақтығы оған тағы да күш қоса түсетіндей. Қалай болғанда да Wikileaks ақпараттық қоғамда әлемдік деңгейде көрініс берген ең ықпалды ақпараттық қару ретінде тарихқа енгені анық.


(Суреттер интернет желісінен алынған)

Мені
twitter: twitter.com/Raiymbek94
Facebook: www.facebook.com/raimbek.ramazanov?ref=tn_tnmn
желілерінде оқыңыз. Рахмет!

Қарағандының 80 жылдығына арналған фотобайқауға қатысар алдында, не түсірсем екен деп көп ойландым. Қарағандының тұрғыны болғандықтан, BlogCamp-ке алыстан ат терлетіп келетін блоггерлерге, мен үшін Астанадан кем түспейтін қаламның бар әдемілігін көрсеткім келді. Сондай — ақ жайдары тұрғындарын. Ендеше, көп созбай, бастайық!!!
1. Қарағанды — өнер ордасы! Cәкен Сейфуллин атындағы қазақ драма театры.

2. Әсемдігімен Әзірет Сұлтаннан кем түспейтін мешіт.


3. Ақжолтай жабық мұз айдыны.

4. Қарағанды вокзалынан шыққан бетте қарсы алдыңызда қасқайып тұратын Қаныш Сәтбаевтың ескерткіші.


5. Біразға дейін шулатқан Қарағанды қонақ үйі

6. Қарағанды жастарының жиі бас қосатын жері — «CITY Mall» сауда орталығы.

7. Қара шаңырақ — ҚарМУ!

8. Қара көмірдің астанасы Қарағандыға шолуды аяқтайтын Тәуелсіздік монуметі

P.S. Қарағандыдан қытайлықтарды көрсеңіз, таң қалмаңыздар! Тек біз ғана емес, олар да Blogcamp-ті асыға күтуде…

1. Түрік халқы өте қонақжай, көмек беруге даяр, жылы жүзді болып келеді.
2. Түркияда төрт бірдей теңіз бар.
3. Жер Орта теңізін түріктер Ақ теңіз деп атайды.
4. Ұлт көсемі ретінде Ататүрікті өте қатты құрметтейді.
5. Түріктерде қаназдық ауруы (анемия) жиі кездеседі. Мамандар халықтың қою күрең шәйді көп ішетіндігінен деп түсіндіреді.
6. Түріктердің ең танымалы сувинері — көз моншақ. «Nazar Boncugu»
7. Түркиядағы көз моншақтар Измир қаласының Назаркөй ауылында жасалады.
8. 1934 жылдың 21-ші маусымына дейін түріктерде тек (фамилия) болмаңан. Фамилия туралы заң шыққан соң әр отбасы бір мағынасы бар түрік сөзін фамилия ретінде қабылдаған.
9. Мысалы бір түріктің тегі Балықшы не Сорпашы болса, ол есім қазақтардыкіндей әке-ата есімі емес. Ол атау сол отбасының ата-тегі сол кәсіппен айналысқанын білдіреді.
10. 1934 жылдың 24-ші қарашасында Жоғары Мәжілістің шешімімен Мұстафа Кемал пашаға Ататүрік тегін берген.
11. «Қазақ» сөзі түріктерде жемпір (свитер), ипподромда атты баптаушы жокейлердің үстіне киетін түрлі-түсті күртешесі мағынасын береді. Мысалы, базарда жеңілдікпен қазақтар сатамыз деп айқайлап жатқан дауысты естісеңіз, тұра қашпаңыз. Сонда-ақ, «қазақ» сөзі әйеліне дегенін жасататын еркек, тасжүрек, қатал мағынасын береді.
12. Түріктер туристерге саудаласқанда өте жоғары бағаны айтады. Саудаласа келе жарты бағасына түсуі мүмкін. Ал шындығында түріктер өз пайдасына жақсы кіріс кіргізеді. Ал тұтынушы болса 50% жеңілдікке мәз болып, «сындырдым» деп ойлайды.
13. Түріктер футболдың фанаты десе де болады. Қазақтар руға бөлінсе, бұлар футбол командаларына бөлінеді. Тіпті жанкүйер болған командалары жеңіске жеткен күні бір топ түріктер кернейлетіп, сырнайлатып көшеде ән айтып, тойлатады. Тіпті аспанға қуаныштан оқ атып, балкондағы сәбилерді жаралаған факторлар кездеседі. Егер сіздің жанкүйер болған командаңызбен саудагердің не ұстаздардың жанкүйер болған командасымен бірдей болмай шықса проблема туындауы мүмкін. Тіпті «Емтиханда кездесеміз» деп айбат шегуі мүмкін. Мәселен біз Шенол ағайымыздың дәрісінде бәріміз Фенербахчелі болсақ, Мәриям ұстаздың дәрісінде Галатасарайлы бола саламыз. )
14. Түріктер Индира Гандидің кім екенін танымаса да, оның не екенін біледі. Индира Ганди сөзі ұрлықшылардың, қалта қағарлардың құпия, арго сөзі болып табылады.
15. Қысық көздердің барлығы түріктер үшін — жапондар.

Жалғасы бар.

Уақыт – оқиғаның ұзақтығы және тiзбектiлiгiн сипаттайтын физиканың негiзгi түсiнiктерiнiң бiрi. Ньютон дәуiрiнен Эйнштейнге дейiн уақыт пен кеңiстiкке байланысты ұғымдар терең қарастырылып, уақыт барлығына бiрдей “абсолюттi” және “бiрқалыпты” ағады деп есептелдi. Физика ғылымы ежелден уақыт пен кеңiстiк түсiнiктерiн зерттеп, кеңiнен мағ­лұмат бергенiне қарамастан, осы өлшемге қатысты ғылым түсiндiре алмайтын құбылыс­тар шаш етектен.
1943 жылы ел аузында “филадельфиялық тәжiрибе” аталып кеткен құбылысты бүгiнде жоққа шығарушылар көп. Десек те осы тәжiрибеге Альберт Эйнштейннiң өзi басшылық еттi. Эйнштейн жау көзiне көрiнбейтiн әскери кеме жасамақ болды. Сөйтiп, әскери кеменi магнит өрiсiмен жасыруды шешiптi. Тәжiри­беге 181 адам қатысқан. Бiрақ кеме көзден таса болып, бiрнеше күннен кейiн мүлде басқа аймақтан табылды. Сөйтсе, 181 адамнан небәрi 21 экипаж мүшесi ғана тiрi қал­ған. 160 адам түрлi себептен көз жұмыпты. Басым көпшiлi­гiнiң қатты қорқыныштан жүректерi жарылып кеткен.
Сонда кеме қай­да ғайып болды? Ол уақыт кеңiстiгiнде жоғалып кеткен.
Рас, бұл тұжырым физика ұғымдарына жат. Дегенмен ға­рыш­тағы бiр қара ойықты екiншiсiмен жалғайтын “арнайы жолдарды” пайдаланса, өзге уақыт кеңiстiгiне саяхат жасауға болады. Алайда қара ойықтың мықты тартылыс күшiн ескерсек, бұл тәжiрибе­нi iске асыру өте қауiптi екенi даусыз.
Бұрынғы заманға саяхат жасап келгендердiң қатарында Елена Зайцева есiмдi Мәскеу облысының тұрғыны да бар. Елена әдеттегiдей кептелiске тап болмаудың қамымен таңғы бес жарымда тұрып, жолға шыққан. Алайда сол жолы Еленаның жолы болмай, көше кептелiске толып қалыпты. Кептелiстi айналып қашамын деп өзi жақсы бiлетiн көшеге бұрылған. Сол көшемен ызғытқан Елена тағы бiр рет бұрылуы қажет болатын. Себебi келесi бұрылыста бас жолға алып шығатын тағы бiр көше басталуы керек едi. Елена көлiгiнiң жылдамдығын тежеп, келесi бұрылысқа бұрыла бергенi сол едi, өзiне таныс көшенiң орнына беймәлiм ауыл басталды. Жан‑жағына қараса, ағаштан жасалған үйлер, жолды қалың қар басып қалған. Бiрақ қолындағы сағаты алтыдан бес минут кеткенiн көрсеттi. Мұндай азғантай уақыттың iшiнде өзге ауылға жету мүмкiн емес. Түкке түсiнбей аң‑таң болған Елена бiр кезде қолына күрек ұстап, қармен омбылап бара жатқан ер адамды көрдi. Аяғына байпақ, үстiне тон киген ер адамға жақсылап үңiлген Елена оның киiмдерi ескi сәнде екенiн байқады. Бойжеткен жан‑жағына тағы бiр анықтап қараса, үйлердiң бiрде‑бiрiнде антенна жоқ. Көшеде де мәшиненiң жүрiп өткен iзi көрiнбейдi. Тым жұпыны үйлер бұрынғы заманның ғимараты тәрiздi. Елена осы кезде барып өзiнiң бұрын­ғы заманға тап болғанын түсiндi. Қатты қорыққаннан дел‑сал күйге түсiп, мең‑зең болды. Бiр кезде әлгi ауыл көзден ғайып болып, Елена өзi бұрылуы тиiс болған көшеден бiр‑ақ шықты.
Адам нанғысыз оқиғаны бастан кешiрген бойжеткен артынша тарихи құжаттар мен мұрағаттарды зерттеп‑­зерде­ледi. Сөйтсе, өзiн өткен заман­ға апарған көшеде осыдан қырық жыл бұрын бiр ауыл бол­ған екен. Елена сол ауыл өмi­рiнiң бiр сәтiн көрiп қайтыпты.
Елена өткен тарихты көрiп қайтқан жалғыз адам емес. 1983 жылы Коломбодан Бомбейге қарай бағыт алған жүк кемесi бiрнеше айға жоғалып кеткен. Бұл уақыт iшiнде кеме Бомбейге жету түгiлi, бүкiл әлемдi аралап қайтуға болар едi. Бiрақ кемедегi бүкiл құрыл­ғылар оның дұрыс бағытпен жүргенiн, жолдан адаспағанын көрсеткен. Соған қарамастан кеме капитаны Таккер жұмыстан қуылды. Капитан мен экипаж мүшелерiнiң ақтал­ған сөздерiне ешкiм құлақ аспады. Бұған ашулан­ған кеме капитаны жұмыс берушiнi сотқа бердi. Осы сотта кемедегi дыбыстық жазбалар тыңдалды. Расында да, кеме өз бағытынан ауытқымаған. Тек соңғы рет байланысқа шыққан соң жоғалған кеменiң ненi бастан кешiргенi түсiнiк­сiз. Дыбыстық жазбада мықты атмосфералық разрядтар естi­ледi. Ал кеме жүрiп өткен жерде мұндай құбылыстың болуы мүмкiн емес.
Сот кезiнде кеме капитаны Таккер бұл уақытта өздерiне теңiз қарақшылары шабуыл жасағанын мәлiмдедi. Айтуын­ша, өздерiне шабуылдаған кеменiң түр‑түсi мүлде бөлек, көне үлгiде көрiнедi. Әрi көтерген туы да өмiрде жоқ мем­лекеттiкi. Оның үстiне ұлты белгiсiз теңiз қарақшылары ауыр қылыш асынған. Қолында қаруы бар экипаж мүшелерi қарақшыларға тойтарыс берген. Тiптi бiрiн өлтiрген көрiне­дi. Артынша Таккер қарақшылардан қалған кейбiр киiм­дердi ғалымдарға көрсеттi. Зерттеушiлер бұл киiмдердiң XVI ғасырға жататынын анықтады. Ал “Милена” кемесiнен табылған қан iздерiн идентификациялау мүмкiн болмай шықты.
Бұл құбылысты түсiндiре алмаған ғалымдар кеме өзге уақыт кеңiстiгiне кiрiп кеткен болуы мүмкiн деген болжам жасады. Альберт Эйнштейннiң монографияларында өзге уақыт кеңiстiктерi туралы жазылған.
Қызығы, бүгiнде зерттеу­шiлер Эйнштейн жасаған кейбiр тұжырымдарды қайта қарастыра бастады. Мәселен, ұлы ғалым “ғаламның ешбiр бөлшегi жарық жылдамдығынан артық жылдамдықпен қозғала алмайтынын” дәлелдеген. Швейцариялық ЦЕРН-де тәжiрибе жасаған ғалымдар нейтрино бөлшектерiнiң қозғалысы жарық жылдамдығынан алпыс наносекундқа артық екенiн анықтады. Бұл – болмашы көрсеткiш. Дегенмен осы тұжырым дәлелденсе, осы алпыс наносекундтың өзi көп нәрсенi өзгерте алады. Жарық жылдамдығын басып озған нейтринолар кеңiстiктi жүрiп өткен кезде өткен шақ пен келер шаққа саяхаттауға жол ашылатынын сол кезде түсiндiре алар едiк.

Осы жылдың алғашқы таймлапс-видео(бейне) көрінісі мен үшін. Рахаттана көріңіздер, Тамаша көріністер.
 

Достарға

Группалас,құрбы, достар,құрдастар,
Алдымызда тұрғой біздің биік белес бір асқар.
Бәрің достар сол асқардан өтіңдер,
Ойлаған бір армандарға жетіңдер.