Иісің қандай — тегің сондай
Құлақтың кіріне қарап, кімнің қай ұлттан екенін, тіпті денесінен тер иісі қаншалықты шыға беретінін білуге болады дейді ғалымдар.
Адамның денесінде «апокрин» дейтін бездер бар. Бұл бездер қолтықта, көкірек пен басқа да «жеке меншік» аймақтарда орналасады. Осы бездер жасөспірім кезде «оянып», тер шығара бастайды. Бірақ бұл жай тер емес, қою, майлы, жабысқақ сұйық. Бұны бактериялар қатты ұнатады, өйткені ішінде ақуыз бен май көп. Теріде ұзақ тұрса, бактериялар «дастархан жайылған екен» деп, көбейіп, шіріген иіс шығарады.
Бұл апокрин тер бездері әр адамға өзіне ғана тән «иіс паспорты» береді. Иттер де адамдарды сол ерекше иіс арқылы таниды. Енді қызығы — сары нәсілділерде, яғни жапон, корей, қытайларда бұл бездер аз болады, кейбірінде мүлде жоқ. Сондықтан олар терлемейді емес, бірақ терлесе де иіс аздау шығады. Сол себепті Жапонияда деодоранттың түр-түрі жоқ, керегі де жоқ. Қытайлар Азия құрлығындағы басқа халықтармен көп араласатын халықтың бірі болғандықтан, оларда тердің иісі де ер түрлі. Жапония, керісінше, оқшауланған елдер, сондықтан генетикалық берілулері тұрақты.
Кореялықтар да солай — иіс жағынан тыныш халық. Ал солтүстік еуропалықтар — мысалы неміс, ағылшын, швед дегендер, әлемдегі ең сасық халықтар деп есептеледі. Оларда апокрин бездері завод секілді жұмыс істейді. Ақ құлақтардын да олардан кем емес екенін білесіңдер. Тарихта викингтермен араласуының мұрасы болуы мүмкін.
Ал құлақ кірі не қатысы бар десендер? Құлақ кірінің түрі де осы иіске байланысты екен!
ДНҚ-да бір ғана ген құлақтың кірін қандай қылып шығаратынын шешіп тұрады. Еуропалықтардың көпшілігінде құлақ кірі ылғал, жабысқақ болады, өйткені оларда сол геннің «сұйық» нұсқасы бар. Бірақ кейбіреулерде — әсіресе жапон, корейлерде — құрғақ, ұнтақ сияқты кір болады. Бұл нұсқа басқа бір ген түрінен шығады.
Ең қызығы — сол бір-ақ ген құлақ кірімен қатар, денеден шыққан тердің қандай иіс шығаратынын да реттейді. Егер адамда "құрғақ кір" гені болса, ол кісі апокрин сұйықтығын аз шығарады, яғни терлемейді емес, бірақ тері иіссіз болады. Бактериялар оларға жоламайды.
Табиғи түрде Корея мен Жапонияда иіс мәселесіне деген сезімталдық өте жоғары.
Жапониядағы нәсілшілдік шарықтаған Екінші Қытай-Жапон соғысы кезінде, жапондардың өздерін «асыл ұлт» деп санауының бір дәлелі — осы тер иісінің тақырыбы болған. Ол кездегі басбұзар, «бас сүйек өлшегіш» жапондар үшін «жоғары нәсіл» болудың екі белгісі бар еді: бірі — ақшыл тері, екіншісі — денеден жағымсыз иіс шықпау.Гигиенаға деген қатал көзқарастың да түбі — осы апокрин бездері мен «біз иіссізбіз» деген сенімге барып тіреледі.
Қызығы сол — қытайлар да сары нәсілділердің қатарында болса да, оларда апокрин бездері басқа азиялықтарға қарағанда көбірек. Сондықтан жапондар мен кейбір корейлер оларды жағымсыз иісті, төмен ұлт сияқты көріп, менсінбей жатады. Ал олар өзі көттеріне қарамай қара нәсілділерді сасық деп қорлайды.
Кореяның әйгілі «Паразит» атты фильмінде де иіс тақырыбы терең қозғалған.
Фильмде кедейлерден жағымсыз иіс шығатыны бірнеше рет астарлы түрде көрсетіледі. Бұл да — әлеуметтік тап пен мәдени стереотиптердің иіс арқылы қалай бөлінетінінің бір көрінісі.
Сол сияқты, Гонконгтық «пысылдаған кунг-фу» фильмдерінде, әсіресе қытайлардың еуропалықтарды жеңетіні туралы желілерде де, кейіпкерлердің бір-бірінің иісімен мазақтауы, кекетуі жиі кездеседі.
Эволюцияның бізге қандай код жазып кеткенін білмейміз, бірақ кейде құлақтың өзі денеңнің «иістік паспорты» боп шыға келетіні қызық.
Адамның денесінде «апокрин» дейтін бездер бар. Бұл бездер қолтықта, көкірек пен басқа да «жеке меншік» аймақтарда орналасады. Осы бездер жасөспірім кезде «оянып», тер шығара бастайды. Бірақ бұл жай тер емес, қою, майлы, жабысқақ сұйық. Бұны бактериялар қатты ұнатады, өйткені ішінде ақуыз бен май көп. Теріде ұзақ тұрса, бактериялар «дастархан жайылған екен» деп, көбейіп, шіріген иіс шығарады.
Бұл апокрин тер бездері әр адамға өзіне ғана тән «иіс паспорты» береді. Иттер де адамдарды сол ерекше иіс арқылы таниды. Енді қызығы — сары нәсілділерде, яғни жапон, корей, қытайларда бұл бездер аз болады, кейбірінде мүлде жоқ. Сондықтан олар терлемейді емес, бірақ терлесе де иіс аздау шығады. Сол себепті Жапонияда деодоранттың түр-түрі жоқ, керегі де жоқ. Қытайлар Азия құрлығындағы басқа халықтармен көп араласатын халықтың бірі болғандықтан, оларда тердің иісі де ер түрлі. Жапония, керісінше, оқшауланған елдер, сондықтан генетикалық берілулері тұрақты.
Кореялықтар да солай — иіс жағынан тыныш халық. Ал солтүстік еуропалықтар — мысалы неміс, ағылшын, швед дегендер, әлемдегі ең сасық халықтар деп есептеледі. Оларда апокрин бездері завод секілді жұмыс істейді. Ақ құлақтардын да олардан кем емес екенін білесіңдер. Тарихта викингтермен араласуының мұрасы болуы мүмкін.
Ал құлақ кірі не қатысы бар десендер? Құлақ кірінің түрі де осы иіске байланысты екен!
ДНҚ-да бір ғана ген құлақтың кірін қандай қылып шығаратынын шешіп тұрады. Еуропалықтардың көпшілігінде құлақ кірі ылғал, жабысқақ болады, өйткені оларда сол геннің «сұйық» нұсқасы бар. Бірақ кейбіреулерде — әсіресе жапон, корейлерде — құрғақ, ұнтақ сияқты кір болады. Бұл нұсқа басқа бір ген түрінен шығады.
Ең қызығы — сол бір-ақ ген құлақ кірімен қатар, денеден шыққан тердің қандай иіс шығаратынын да реттейді. Егер адамда "құрғақ кір" гені болса, ол кісі апокрин сұйықтығын аз шығарады, яғни терлемейді емес, бірақ тері иіссіз болады. Бактериялар оларға жоламайды.
Табиғи түрде Корея мен Жапонияда иіс мәселесіне деген сезімталдық өте жоғары.
Жапониядағы нәсілшілдік шарықтаған Екінші Қытай-Жапон соғысы кезінде, жапондардың өздерін «асыл ұлт» деп санауының бір дәлелі — осы тер иісінің тақырыбы болған. Ол кездегі басбұзар, «бас сүйек өлшегіш» жапондар үшін «жоғары нәсіл» болудың екі белгісі бар еді: бірі — ақшыл тері, екіншісі — денеден жағымсыз иіс шықпау.Гигиенаға деген қатал көзқарастың да түбі — осы апокрин бездері мен «біз иіссізбіз» деген сенімге барып тіреледі.
Қызығы сол — қытайлар да сары нәсілділердің қатарында болса да, оларда апокрин бездері басқа азиялықтарға қарағанда көбірек. Сондықтан жапондар мен кейбір корейлер оларды жағымсыз иісті, төмен ұлт сияқты көріп, менсінбей жатады. Ал олар өзі көттеріне қарамай қара нәсілділерді сасық деп қорлайды.
Кореяның әйгілі «Паразит» атты фильмінде де иіс тақырыбы терең қозғалған.
Фильмде кедейлерден жағымсыз иіс шығатыны бірнеше рет астарлы түрде көрсетіледі. Бұл да — әлеуметтік тап пен мәдени стереотиптердің иіс арқылы қалай бөлінетінінің бір көрінісі.
Сол сияқты, Гонконгтық «пысылдаған кунг-фу» фильмдерінде, әсіресе қытайлардың еуропалықтарды жеңетіні туралы желілерде де, кейіпкерлердің бір-бірінің иісімен мазақтауы, кекетуі жиі кездеседі.
Эволюцияның бізге қандай код жазып кеткенін білмейміз, бірақ кейде құлақтың өзі денеңнің «иістік паспорты» боп шыға келетіні қызық.
Орыстардың иісі деген енді "ғажап". Бұрын бір мекемеде істегенде лифтіге орыс мінсе, лифт қашан тоқтайды деп әрең шыдайтынбыз. Кабинетке біреуі кірсе, шыққан соң есік-терезе ашып желдетіп жүрдік.