Жатып алып ақша тапса ғой, шіркін! Өміріңізде ең болмас бір рет осылай армандадыңыз ғой. Алма пісіп, аузыңа түсіп жатса, несі жаман? Интернетте батпан құйрық уәде ететін сайттар жыртылып айрылады. Ит жеместей көремін бе, әйтеуір өзім соларды айналып өтем де жүрем. Бірақ шаш етектен болмаса да, пайда тауып жүргендер бар. Солардың бірін әңгіме тартқан едім.

Шыны бутик ішіндегі бикешім,
Жаныңнан мен ылғи өтем төтесін.
Бір жақсысы, күнде күтіп тұрасың,
Одан жақсысы, тұрып күнде күтесің.

Күнде күтіп, күнде күтіп, талмайсың,
Ойымдағы әйеліме аумайсың.
Бір жақсысы, айқайласам көнесің,
Одан жақсысы, сен айқайлай алмайсың.

Иә, менің арман жарым сондай шын,
Анда-мында қыдырып еш бармайсың.
Бір жақсысы, кигізгенді киесің,
Одан жақсысы, киім сұрай алмайсың.

Қазір қатын алар болсаң сорлайсың,
Ал, сен ешбір оғаш қылық салмайсың.
Бір жақсысы, ұрғаныма көнесің,
Одан жақсысы, қайтып ұра алмайсың.

Ренжіткенде, қабақ түйіп қалмайсың,
Аузыңды да еш өсекке малмайсың.
Бір жақсысы, қашып кете алмайсың,
Одан жақсысы, қашып кете алмайсың.

Айналайын пластикалық жарекем!
Бірақ, бізге бір кедергі бар екен.
Бір жаманы, неке заңы бойынша,
Манекенге үйленбейді манекен.

Жұмыртқаны қуырамыз үш минут,
Киім киіп, буынамыз үш минут.
Біз таңертең жуынамыз үш минут,
Біз кешке де жуынамыз үш минут.

Жарнамалар беріледі үш минут,
СМС-тер теріледі үш минут.
Темекілер оралады үш минут,
Темекілер шегіледі үш минут.

Қызғылт тартып күн шығады үш минут,
Өрмекшілер тор салады үш минут.
Әншілер де ән айтады үш минут,
Көрермендер қол соғады үш минут.

Туалетте іш аурудың қысаттығы,
Көшелерде тонаушылар бұзақтығы,
Отырыста бір тостының қысқалығы,
Бокстарда бір рауындтың ұзаќтығы,
Үш минут,
Үш минут,
Үш минут,
Үш минут.

Үш минутта оқылады жыр тегіс,
Үш минутта желінеді шыр жеміс.
Соның бәрін айтып-айтпай не керек,
Барлық жерде үш минуттық бір секс.

Қызылорданың бүйіріндегі Байқоңыр білмейтін адам кемде кем. Ғарыш айлағының аты әлемге әйгілі. 60 жыл бұрын жер кіндігінен ұшырылатын зымырандарды құрастыратын қызметкерлерге арналып қала салынды. Көпшілік үшін жұмбақ саналатын қаланың тыныс-тіршілігімен танысып қайттық.

Алғашында Заря кейін Ленинск аталып, 1995 жылдан бері қала Байқоңыр атауын алды.

«Жұлдызды» қалаға келген әрбір адам алдымен мұражайға бас сұғады. Біз де сол дәстүрден жаңылмадық. Мұнда төрт зал бар. Кеңес Одағы тұсындағы Байқоңырдың тарихы, сынақтан өткен зымырандар, этнографиялық дүниелер мен көрме залында тамсандыратын дүниелерге толы. Жалпы, мұражайда ғарышкерлердің киетін киімі мен ішетен тамақтарына дейін қойылған.





«Байқоңыр» ғарыш айлағынан осы уақытқа дейін 2500-ден астам ракета мен 1500-ге жуық ғарыштық аппараттар ұшырылған.

Әлемде ғарыш айлағы Жапония, Үндістан, Франция, АҚШ елдерінде бар. Соның ең үлкені осы «Байқоңыр» ғарыш айлағы саналады. Мұнда ұшырылатын ракеталардың көлемі де, салмағы да үлкен. Сондықтан болар мұнда зымыранның көкке көтерілгенін тамашалауға келетін туристер көп.




Жергілікті халық мына жерді «Мотовоз» деп атайды. Яғни ғарыш айлағына жұмысқа баратындар таңғы сағат 6-дан бастап осы жерге жиналып, пойызға отырады.


Бүгінде ғарышты қалада 74 382 адам тұрады. Оның 60-ы қазақстандық азаматтар. Жер көлемі 5498 га. 350 көпқабатты тұрғын үй бар.

Қалада 14 мектеп, 2 музыкалық мектеп, 3 университет, 3 арнаулы оқу орны, қалалық мәдениет үйі, 2 қалалық аурухана, 3 емхана бар.
Мектеп демекші, мұндағы 6 қазақ мектебі және 1 балабақша жаңа оқу жылынан бастап қазақстандық білім беру стандартына көшетін болады.

Ал Қазақстан Үкіметі салған перзентхананы ресейліктердің балансына беру жөнінде жұмыстар жалғасып жатыр.

Қалада демалыс орындары жетерлік. Шаһардың он жылдығына арналып салынған стадион бар. Сондай-ақ, бассейн, демалыс парктері жұмыс істеп тұр.




Қаладағы ең үлкен көше Абай атымен аталады. Қазақтың бас ақынының ескерткіші де орнатылған.



Қаладағы әр бір ескерткіштің өзіндік ерекшелігі мен тарихы бар. Мәселен, мынау Байқоңырда 1960 жылы континентаралық баллистикалық Р-16 зымыранның алғаш рет сынақ ретінде ұшыру кезінде орын алған апаттан қаза болған адамдардың құрметіне қойылған ескерткіш.


Ал мынау «галактика» деп аталады. Күнді айнала орналасқан планеталар белгіленген.


Жалпы, ғарышқа байланысты қалада ескерткіш, макеттер көп.












Мына ғимаратта бұрын «Буран» ракетасы құрастырылған. Қазір «ҚР Президентінің «Байқоңыр» кешеніндегі арнаулы өкілінің қызметін қамтамасыз ету басқармасы» мемлекеттік мекемесі жұмыс жасайды.

Бір ерекшелігі мұнда әр адам басына бір талдан келеді десек те болады. Қалада 75 мыңнан астам түп ағаш бар екен. Көшелер мұнтаздай, тап-таза.



Күннің қызуы қайтуымен тұрғындар серуендеуге көшеге шығады. Басым көпшілігінің баратын жері «Источник». Яғни, дария жағасына барып, салқындап қайтады. Көшедегі су бұрқақтардың жанында балаларын ойнатады.




«Байқоңыр» Ресейге ұзақ уақытқа жалға берілген қала. «Жұлдызды» қаланың тіршілігі осындай. Қаланы мұнан әрі көріктендіріп, әлеуметтік-экономикалық тұрғыда дамыту бағытында жобалар жетерлік. Екі емелекет арасында арнайы бағдарлама да қабылданып, алқашқы қадамдары жасалуда. Барлығы сәтімен жүзеге асса бренд саналатын Байқоңырдың болашағы кемелдене түсері анық.

1. </

Кеше «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Б.Байбектің, «Нұр Отан» партиясы жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша Республикалық Қоғамдық Кеңестің төрағасы Қ.Сүлейменовтың, Алматы қалалық партия филиалының төрағасы, Алматы қаласының әкімі А.Есімов және басқаларының қатысуымен, жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша өңірлік Кеңестердің жетекшілерімен «Нұр Отан» партиясының 2015-2025 жылдарға арналған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бағдарламасын іске асыру бойынша өңірлік Кеңестердің міндеттері туралы» республикалық семинар-кеңес өтті.



«Нұр Отан» партиясының XVI Съезінде Мемлекет басшысы, партия Төрағасы Н.Ә.Назарбаев елімізді әрі қарай модернизациялау үшін «Бес институтционалдық реформа» ұсынғаны мәлім. Оны іске асыру үшін «Ұлт жоспары – 100 нақты қадам» қабылданды, оны орындау Қазақстанның әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылуына мүмкіндік туғызады. Сонымен қатар, аталған реформаларды іске асыру мемаппараттағы және әлеуметтік саладағы сыбайлас жемқорлықты ескертусіз мүмкін емес.
Осыған орай, қоғамда сыбайлас жемқорлыққа атымен төзбеушілікті және жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға ғана емес, сондай-ақ, азаматтық қоғам институттарының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға қатысуын заңнамалық тұрғыда қамтамасыз етуді көздейтін «Нұр Отан» партиясының 2015-2025 жылдарға арналған бағдарламасы ерекше маңызға ие бола түседі.
Семинар-кеңеске қатысушылардың алдында сөз сөйлеген «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек құрылған кезден бастап «Нұр Отан» партиясының сыбайлас жемқорлыққа қарсы мақсаты айқын тұрақты жұмыс жүргізіп келе жатқанын, ал, Мемлекет басшысының қатысуымен өткен партияның Саяси Кеңесінің кеңейтілген отырысында қабылданған 2015-2025 жылдарға арналған бағдарламаның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мемлекеттік Стратегияның идеологиялық өзегіне айналғанын атап өтті.
«Бес реформаны іске асыру қазақстандық мемлекеттілікті нығайту, либералдық қоғамды дамыту, «Қазақстан-2050» Стратегиясын орындау, сондай-ақ, жемқорлыққа жол бермеу мен мемлекеттік аппараттың ашықтығын арттыру үшін шынайы жағдайлар туғызады. Сонымен бірге, қоғамның белсенді қатысуынсыз, тек мемлекеттің күшімен ғана сыбайлас жемқорлықпен күресу тиесілі нәтиже бермейді. Мемлекет пен қоғам жемқорлыққа қарсы бірыңғай майдан болып қарсы шығуы тиіс», — деп атап өтті сөйлеген сөзінде Б.Байбек.
Партия Төрағасының бірінші орынбасары сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі Қоғамдық кеңестің сыбайлас жемқорлық көріністерін жою, барлық мемлекеттік органдардың қызметін терең талдау және қоғамдық партиялық бақылауды жүзеге асыру бойынша түбейгейлі шараларға арналған партияның базалық алаңы екенін баса айтты.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі қоғамдық кеңестердің басшыларына БПҰ-ның сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметінде тұрақты әдістемелік және тәжірибелік көмекті ұйымдастыру тапсырылды. Жастардың «Жас Отан» жастар қанатының жұмысына ерекше назар аудару қажет, өйткені жастар арасында оның белсенділігінен сыбайлас жемқорлыққа қатысты олардың көзқарасының қандай болатынына байланысты
Партияның Жарғысы мен Доктринасына сәйкес бүгінгі күні «Нұр Отан» партиясы мүшесінің Әдебі кодексінің жобасы әзірленді. Партия мүшесінің Әдеп кодексінің басты мақсаты партия мүшесі мінез-құлқының моральдік-адамгершілік эталондарын күшейту, қазақстандық патриотизмді, партиялық тәртіпті нығайту және қоғам тарапынан парияға деген сенімді жоғарылату болып табылады. Партия мүшесінің Әдеп кодексі бастауыш партия ұйымдарына талқылауға жіберілді.
Семинар-кеңес барысында «Нұр Отан» партиясы жанындағы РЖҚІҚК төрағасы Қайырбек Сүлейменов сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша қоғамдық кеңестердің партияның жемқорлыққа қарсы бағдарламасының, сондай-ақ партия Төрағасының «Нұрлы жол- болашаққа бастар жол» Қазақстан халқына Жолдауында баяндалған Ұлттық қордан бөлінетін қаржының жұмсалуын бақылауды қамтамасыз ету бойынша тапсырмасының іске асырылуына қатаң бақылау жүргізіп отырғанын атап өтті.
Бүгінгі күні сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бойынша партияның жұмыс істейтін институттары пайда болды, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы Бағдарламаны іске асырудың қадамдық механизмдері ретінде Жол картасы мен іс-шаралар жоспары бекітілді.
Бағдарлама шеңберінде «Жемқорлықсыз ел – гүлденген ел» жобасы іске асырылуда, «Қоғамдық бақылау туралы», «Ақпаратқа қолжетімділік туралы» заң жобаларымен белсенді жұмыс жүріп жатыр, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» жаңа Заңды дайындауға бастамашылық жасалды. Сонымен бірге, тұңғыш рет Қазақстанда жемқорлықты қабылдаудың жыл сайынғы Ұлттық Индексін қалыптастыру үшін әдістемелік арқау дайындалуда.

Қазақта баласын «қошақаным», «құлыншағым», «ботақаным», «лағым», «балапаным», «күшігім» т.б. аттармен еркелетету әдеті барын кім де болса мойындары сөзсіз. Халқымыздың ұлы жазушысы Мұхтар Әуезовті де атасы «Қоңыр қозы» деп еркелеткенін білеміз.
Бірақ мұнымен ешкім де баласын малға теңеп жатырмын деп ойламайды, керісінше кез келген төлдің сүп-сүйкімді, адамды өзіне баурап алатын қасиеті барын мойындайды. Сондай әппақ, сүйкімді қозының бірі біздің үйде де болды. Қозы кімде жоқ дейсің, ауылдағы әр үйден табуға болады деп ойласаңыз қателесесіз. Біздің қозымыз жетім еді.
Бірде қыс ортасында үйдегілер әлдеқандай шаруамен Шардара жаққа кеткен. Шаруаларын бітіріп, түнде үйге қайтып келе жатқан кезде жолдың жиегіндегі қарайып жатқан бірдеңені байқайды. «Бұл не екен» деген қызығушылықпен тоқтап қараса, кіп-кішкентай, жаңа туған қошақан екен. Өзінің түрі аянышты. Тегінде, қой сыртта жүріп қозылап, оны қойшы көрмей қалған болуы керек. Қарны ашып, жаурағаннан мәңіреп, шарасыз халде тұр. Ағаларым біреудің отарынан адасып кеткен болар деп жан-жағына қарайды, бірақ түн ортасында атыраптан оны іздеп жүрген ешкім байқалмайды. Не істемек керек? Көлікке салып алып кетейін десе, ұрлық жасаған болып шығады. Тастап кетейін десе, қошақан таңға дейін суық пен қарны аштықтан өліп қалуы мүмкін. Әлгі қозы да «Мені тастап кетпей, өзіңмен ала кет» дегендей арттарынан қалмайды дейді. Содан, не де болса тәуекел деп әппақ қошақанды көлікке салып үйге алып келеді.
Үйге келген соң оны жылы үйге кіргізіп, пештің жанына орналастырдық. Өзі сондай кішкентай, сүйкімді. Бөтелкеге сүт құйып, емізікпен тамақтандырдық. Алғашында мынауың не дегендей жатырқағанмен, артынша үйреніп алды. Солайша сол қошақанды бір аптадай үйдің ішінде асырадық. Күнде белгілі уақытта емізікпен сүт береміз. Жағдайы жақсарған қозымыз аз-ақ күнде ет жинап, қойларға қосуға жарап қалды. Сонда ғана оны қыста сыртқа шығарылмай, қорада қолдан шөп беріп отырған отардың арасына қостық. Бірақ әлгі қошақанымыз адам көрсе артына еріп кете баратын. Оны құдды бір қой емес, адам туғандай еді. Қойлардың арасына барып дауысыңды шығарсаң болды, жүгіріп жетіп келеді. Оны жұрттың бәрі танып алды. Тіпті, бір күндері қойларға ілеспей қалып, сиырлармен бірге өріске шығатын болды. Ол аз десеңіз, тауықтарға ұқсап, үйдің айналасына келіп, итпен достасып, екеуі күннің астында жатады. Төбетіміз де оны көргенде «е, сен бе?» дегендей, үріп, қуып мазасын алмайтын. Оны бірінші рет көрген кімде болса таң қалып, күлуші еді.
Уақыт деген жүгенсіз ат емес пе?! Оны ұстап тұруға ешкімнің құдіреті жетпеген. Жетпейді де. Біздің баладай өбектеп, қолдан тамақтандырып, кішкентайларымыз қызық көріп ойнап жүрген сол қошақанымыз өсіп, тоқтыға айналды. Енді ол балаларға да бұрынғыша қызық емес. Ешкім де оны ермек қылмайды. Бірақ ол бәрібір адамға жақын болды. Осынау дүниеге келген сәтінде алғашқы жылулықты, мейірімді адамнан көргеннен болар, «мені жатсынбаңдаршы» дегендей көзі жәудірей, кешірім сұрағандай, үйдің алдынан кетпейді. Дегенмен, өмірдің жазып қойған заңы бар. Оны өзгерту ешкімнің қолынан келмесі анық. Күндердің күнінде әлгі тоқтымыз қозылап, саулыққа айналды. Өзі де ана болды. Қозысын туғаннан бастап жалап, өбектеп, үстіне түсіп кете жаздады. Өзі анасынан көрмеген мейірімді баласынан аямайын дегені болар. Бір кездері қорғансыз, айдалада қалған қозы екенін ұмытып, бүгін өз баласына қамқор болып, оның қорғанына айналды. Қошақаны маңыраса болды, жетіп барады. Осылайша өмір жалғасын тауып, жануарлар арасындағы ұрпақтар сабақтастығы өз ретімен жүріп жатты.
Бұл жалғанда мәңгілік кештеңе жоғы тағы ақиқат. Егер біздің өміріміз мәңгілік болса, онда мән-мағына қалмас еді. Әр өмірдің соңы бар. Баяғы бір замандарда анасынан ажырап айдалада қалып, Алланың қалауымен адамдардың мейірімділігінің арқасында өмірін жалғап, қозысын емізіп, еміренген қой өзінің бір күндері қонақтың арнайы сыбағасы ретінде емес, арам өлуден сақтап пышаққа ілініп кете барарын көз алдына елестетіп те көрмеп еді…

Мен оның алдымен қызыл туфлиін көргенмін. Иа, рас! Адамның басын көрмей қалай алдымен аяғын көреді дейсіз ғой, шамасы?! Кезекті жұмыс күнінен шаршап, мойныма ауыр жүк байланғандай, көзімді жерден алмаған күйі отыр едім. Есік қағылды… Сары үрпек балапандай, қатты сөйлесең үркігенін қойшы, дәл қазір-ақ күл паршасы шығып үгітіліп, үлпілдеп тұратын бақбаққа ұқсас талдырмаш хатшы қыз шығар деп, басымды көтермеген күйі: -Кіре бер-дедім енжар күйде. Тық-тық етіп басылған аяқ дыбысы әдеттегіден өзгеше. Тықылдаған дыбыс жиілеп, жиілігі сағат соғысындай бірдей ырғақпен қайталанып келе жатыр. Өзіне нық сенімді адамның жүрісі. Жерге әр қадамын санамалап басады. Басымды көтермеген күйі еденге қарадым, маған аяңдап келе жатқан адамның аяғына қарадым. Қып-қызыл биік өкшелі туфли, балтырдың бәрі оқтаудай түзу болуы міндетті емес қой дегендей, аздап қисықтау келген аяқтарын еркелей басады. Басымды көтермеген күйі, қызыл туфли иесінің бет-әлпетін ойша өрнектеп алдым. Шашын жоғарыға түйіп, ерінін де шоқтай қып-қызыл етіп жандырып бояп алған шығар, сірә? Кірпіктерінің қысқалығына күйініп, аяусыз сүрмелеген болуы мүмкін. Ал, қасы… Керілген қарылғаштың қанатына теңеуге «патша көңілім» сараңдық танытып, көздің формасына сәйкес сыза салған әншейін бір сызық болсын деп түйдім… Осылай өз ойымдағы бейнені суреттеумен әуреленіп отырғанда: — Уақытыңызды алсам кешірерсіз,- деген немқұрайлы дауыс иесін еріншек біреу шығар деп түйіндеп те үлгердім. Уақытымды алғанына шын көңілмен ыңғайсызданып тұрмаған болу керек, арғы жағында «уақытыңызды алсам да, алмасам да бәрібір мені тыңдауға тиістісіз» деген өзіне сенміділікті аңғардым: -Ал, келіңіз, тыңдап отырмын. Алдына келіп тұрған әйел затының бетіне қарамастан сөйлеп отырған бұл қандай еркек деп таңғалғандай, біраз үнсіз тұрып қалды: -Сіздерге жіберген шығармаларымды неге жарыққа шығармағандарыңызды білуге келдім,-деді. Есіме түсті. «Адалдықты ойлап тапқан өзіміз...» деп басталатын шығарманың авторы болуы керек. Өмірдің көлеңкелі тұстарын ғана суреттейтін шығарманы басуға оң ниет танытпам едім. Өзі де еңсесі түсіп жүрген адамдарды әлдекімнің солқылдақ ойлы, күңгірттеу пікірлерімен улағым келмеген. Жанымдағы столға келіп отырғанда ғана, алдымдағы адамның бейнесін өз-өзіме тосын сый жасағандай көргім келіп, басымды көтердім. Еріні шоқтай қызыл болмаса да, қызғылт далаппен бояп реңін келтіріп қойыпты. Кірпігін аяусыз бояған деген ойым тым артықтау екен, мүлдем боялмапты. Қасын суреттеуге неге сараңдық танытқанымды өзім де түсінбеймін, әлде уысыма түспей жүрген әдемілікке ызаланғаным ба? Қара қасты, қой көзді, аққұба келген қыз алдымда тұр. Ал, шашын суреттеуден қателеспеген екенмін. Ұзақ қарап қалғаныма өзім ыңғайсызданып: — Отырыңыз, отырыңыз,- дей салдым, аяқ астынан әбігерге түсіп. Отырған соң, алдымдағы үстелде бетін теріс қаратып жаба салған Абайдың кітабына ұзақ қарап отырды да: — Мен де оқимын. Бірақ оқып іздегенімді енді таптым деген кезде, үнемі жоғалтып аламын,-деді жұмбақтау үнмен. — Нақтырақ нені? — Мысалы адалдықты. Оқып отырып адалдықтың барына сенемін, ал кітапты жауып тастап шынайы өмірді көргенде тітіркенемін. Неге дейсіз ғой, адалдық, біреудің ала жібін аттамау туралы үнемі айтып жүретін ағайым мал ұрлығымен сотталып кеткенде-ақ көзім жеткен. -Жақсылықтан Үміт үзу — адамның ең соңғы амалы құрығандағы әрекеті. Бірақ бұл әрекет арқылы да Өмір тоқтайды. Сенім керек. — Сену дейсіз бе?! Ертегіге ұқсас әңгіме… Менің бала көңілім Алладан шын ниетіңмен тілеген тілегің орындалады дегенге де сенетін… Күнде кешкісін арақ иісі мүңкіп келетін әкемнің есіктен кіргенінен-ақ үйдің мазасы қашатын. Бүгінгі күннің ойраны тағы бұзылатынын табалдырыққа жығылып құлаған кезде жарда ілулі тұрған заттардың салдыр-гүлдір құлаған дыбыстарынан сезетінмін. Әкем жұмыстан қайтар уақыт жақындаған сайын, екі көзімді тарс жұмып алып, ішімнен жүз, кейде мың қайтара Алладан папамның үйге сау келуін тілейтінмін. Анам да Алладан тілеп әбден ығыры шықса керек, «Айым, сен періштесің ғой әлі, періштелердің тілегі қабыл болады. Папам үйге сау келсін деп тілеші» дейтін кейде. Періштесің деген бір-ақ сөз аппақ Үміт оятатын кеудемде. Алланың мені еститініне күмәнім қалмайтын. Ал, жұмыстан қайтқан әкемнің сүйретіле басып, жер дүниені «төңкеріп» келе жатқанын көргенде, аппақ гүл бейнесіндегі Үміт кенет қап-қара киімді шайтанға айналып, «Сені алдадым тағы» деп сақ-сақ күлгендей болатын. — Қызық екен, бірақ бәрі бірдей олай сәтсіз бола беруі мүмкін емес, бір күні адалдық құшағын айқара ашары анық,- деп өз пәлсапамды тықпалай бастадым: — Бір-екі сәтсіз оқиғаларға қарап,өмірдің бүкіл болмысының бағасын беруге болмайды. Бұл дәлелсіз пікірімді бағаламағандай, иығын енжар қиқаң еткізді: — Білмеймін. Кітап басқа, өмір басқа. Бір-бірімізді босқа алдаймыз. Қарап отырып, дау туып, ал өзімнің сөз таба алмай қынжылғаныма іштей өкпелесем керек, Абайдың кітабын қолыма алып, қайта жаба салдым. -Егер адалдық, ар-ұят, намыс туралы ұғым болмаса, адамдар әлдеқашан хайуанға айналып, ал Өмірдің ат қорадан айырмасы болмас еді? — Ал, әдемі рөлдерді ойнап, жай ғана әртістердей жүргеніміз Өмір ме? -Сіз өзіңіз ойлағандай емес бәрі. Бір адамның көзқарасымен барлық адамзаттың бейнесі ашылмайды. Адалдық бар, кітапта жазылатын әдемі өмірлер кездеседі. Ол осы пікірімді де құрғақ деп тапқандай енжар күйде: -Мүмкін солай да шығар,-деді. Ойланып қалдым, мына қыз жын ба, пері ме? Келе сала осы уақытқа дейін жианаған өмірлік ой-тұжырымыма қарсы пікір айтты. Өз көзқарастарымның дұрыстығына күмәнданып қалғандаймын ба? Аң-таңмын. Әй-шәй жоқ есіктен ене сала, мені ойландырып тастаған бұл кім?… Біздің әңгіме осылай басталған. Содан кейін қызыл туфли мен былғарыдан тігілген қара бәтеңке жұптасып тротуарды кезді әуелі. Содан кейін ресторанның табалдырығын аттады. — Әңгімемен жарты күнім өтіп кетті,-деді ол жанарына түсініксіз мұң қамалып. — Босқа өткіздім деп ойлайсың ба? Үйде ұйықтаумен де өтіп кететін уақыт емес п? Ал, біз қаншама пікір алмастық. — Ғұмырдың соңғы нүктесі қойылар сәтте барлық өткен уақыттардың мыңнан, тіпті миллионнан бірін кері қайтарса ғой деген ақырғы тілек болады екен адамда. Тіпті бір жұтым ауа үшін бір ғана тыныстауға зар болуы мүмкін. Әр сәтті бағалау керек. — Өз басым дәл қазіргі сәтімді бағалаймын! — Бағалауға тұрарлықтай еткізіп өткізу бізге байланысты болуы мүмкін. Жұмбақтау жымиды. Күле алады екен. Және әдемі күле алады. Бетінің екі ұшындағы пайда болған ойық су бетіне тас лақтырғанда пайда болған дөңгелек көріністей тез пайда болып, тез жоғалды. Жымиғанын доғара қойды, демек. — Күліп жүрші үнемі… — Кім үшін? — Ешкім жоқ болса, мен үшін күліп жүрші… Миығынан мырс етті, сөзімді тағы да арзанға балағаны. Ішілген шараптың ба, әлде келелі әңгіменің әсері ме, бойымды, ойымды әлсіздік билей бастады. Екеуміз де табиғаттың алдында дәрменсіздік таныттық. Ол әйел, ал мен ер екенімді қанша елегіміз келмегенмен, бізге дейін жазылып қойған заңдылыққа қарсы тұруға қайратымыз жетпеді, әлде өзіміз солай болғанын қаладық па? Бағалы әңгімелер іштей жүректерді жақындастырды, пайда болған жақындық жылылық шақырды. Ал өзіңе жылы тартқан бейнеге сүйсінбеу мүмкін емес. Адалдыққа мүлдем жат болса да, дәл қазіргі тәтті кезеңді жіберіп алып, кейін өкінгім келмеді.… Май шамның әлсіз сәулесі түсіп тұрған бөлмеге ендік. Есік ашылып жабылғандағы леппен майшамның оты дір етіп өшіп бара жатты да, кейін маздап кетті. Қабырғаға түскен екеуміздің көлеңкеміз де дірілдеп тұрды да, кейін еңсесін тіктеп алды. Табалдырықты аттамас бұрын пайда болған күдік те сейілді. Қызық, көргеніме көп болмаған Айым көптен танитын адамымдай болды. Мен оны зарыға күтіп, жаңа табысқандай болдым. Талай жыл бірге болған адамың жаныңа дәл осылай жылу сыйлай алмауы мүмкін. Ол бауырыма тығыла түсіп, күрсінді. Оның да бұл сәтті жібергісі келмейтіні белгілі еді. Мүмкін қарсылық танытар деп әлі де сенімсіз күйде маңдайынан сүйдім… Май шам еріген сайын лаулай түсті. Еріген балауыз кемерінен тасып барып төгіліп жатты, жиі-жиі шығарған демімізден оты жалп ете өшіп, бықсып барып, қайта жанады. Қабырғаға түскен көлеңкеміз әлдеқашан бір денеге айналған. Бірде баяу, бірде үзіліп барып қайта жалғасатын, тіпті әлденеден қашқан адамның тез-тез жүгірісіне ұқсап, кері біразға дейін қимылсыз қалатын мына қабырғадағы көлеңкелердің бейнесіне қарап, бұларға тап қазір ешкім де, еш нәрсе де бөгет болмайтынын түсінерсіз. Мейлі ертеңгі күнді ұлы қасірет күтіп тұрса да, дәл қазіргі ләззат үшін ештемеден де бас тарту мүмкін емес еді. Денемнен әл кеткен сайын, белгісіз сиқырдың арбауына сүңгіп бара жаттым… Ол киініп, үсті-басын дұрыстап, кетуге ыңғайланды: -Тағы да біраз қалсаңшы. -Жұбайыңыз күтіп қалар. Бір ғана сөз есімді жиғызды. Адалдық бар деген пікірім желге ұшты ма? Ол қоштаспастан шығып кетті. Асығыс басқан қызыл туфлидің тықылы алыстай берді. Жұмбақ күйде пайда болып, белгісіз күйде жоғалып кеткен Айымды елеңдеп күтіп жүрдім. Жолымда ақ та, қызыл да туфли кездесіп қалып жатты. Бірақ ешқайсысы да ыстық болмады.… Машиналардың қосалқы бөлшектерін сататын қара базарға керекті заттарымды іздей бардым. Іші-бауырыңа кіріп, тіпті, дәл қазір көлігіңді өзі-ақ жөндеп беретін адамдай асты-үстіме түсіп жатқан жігіт ағасының қолын қайтару мүмкін емес еді. Әркім өз кәсібінің шебері. — Кілтті алып бере салшы,- деген сөзді аяқтамай жатып-ақ, зілдей темірді көтеріп әкелген әйел ерінің алдына қолындағысын тастай салды: -Осы ма? Оны да самарқау айтты. Сөзге сараң қандай жан еді өзі? Бетіне қарадым. Айым! Алтынды тот баспайды деуші еді ғой. Тот басқаны былай тұрсын, әбден жеп қара түтігін шығарыпты. Жұмбақ жымиятын мұхиттай терең көзқарасы жаңбырдан кейін қалған қаққа ұқсап жай ғана мәнсіз жылтыңдайды. Әйтеуір, көз деген аты ғана болғасын, жан-жағына енжар қарап тұр. Қызыл туфлиімен әуен ойната басатын аяқтарды айтсаңшы?! Жұп-жуан түйенің аяғы дерсің. Самайына ақ шаш кірген шығар десем, демінен шыққан ыстық бу салқын ауаға араласып, шашына қырау болып тұрып қалған екен. Ақша санауға бейімдеп кесіп тастаған қолғабының ұшынан көрініп тұрған сұп-сұр саусақтары суыққа әбден үйренген болуы керек, тоңатын түр танытпайды. Бетінен бұрынғы Айымның жұрнағын да таба алмадым. -Айым, қалайсың? Бетіме бажырая қарады. Көзінің оты адамды өртеп жіберер найзағайдай жарқ еткенде, жүрегім тіксініп кетті. Бекер айттым. — Ә, сен бе? Аздап жымиғандай болды, екі бетінің ұшында пайда болатын әдемі ойық бұл жолы көрдің үңгіріндей суық еді… Күндегі сұрамсақ көршісін көргендей ешқандай таңданбады да. Жанындағы ер адам жолдасы болса керек, мынау кім дегендей қарап тұрды да, өз ісіне көшіп, саудасын қыздыра берді. Мен кетуге ыңғайландым. -Адалдық бар ғой. Мұрнының астынан міңгір ете қалды.Өзге адамның түсінуі мүмкін емес еді: -Бірақ аппақ болуы міндетті емес,-деді тағы, әкелген темірлерін ауыстырып жатып, — Әп-әдемі аяқталуы да шарт емес. — Оған өткенім маңызды емес, бүгін, сосын алдағы уақытта дақ түспесе болды арамызға,- деді басын күйеуіне қарай елеусіздей бұрып, — Осылай бақытты шығармын. Ештеме дей алмадым. Іздеген заттарым да жайына қалды. Теріс бұрылып кете бардым. Жүн байпақ киілген жуан аяқтарға қызыл туфлиді ойша қиыстыра алмай, миым солқылдап ауырып кетті. Біреуге өкпелегендей болдым. Әдемілікті жұтып қойған уақытқа ма, әлде жолы ауыр адалдыққа ма, қиялымда әдеміліктің анық бейнесін сомдап қойған алдамшы қызыл туфлиге ме? Белгісіз…

3 мамыр күні Алматыда қалалық әкімшілік ғимаратының маңында алғашқы «Асық party» шарасы болды. Асық ату ойынына өмірінде қолына асық ұстап көрмеген кішкентай баладан (тіпті араларында орыстың кішкентай сары қызы да бар) бастап ересек жігіттерге дейін қатысты. Алғашында бәрі бірге ойнап еді, ересек ойыншылар саны артқан соң балалар бөлек, ересектер бөлек ойнады. Ересектер өзара жарысты. Нәтижесінде Нұрдәулет Жеңіс жеңіске жетті. Бижан Сәдібеков есімді жігіт екінші орын алды.

Осы бір тіркес жалықтыра бастады. Меніңше қолынан поқ та келмейтінін жақсы білетін қоғам уже өзін осылай алдай бастаған сияқты. Болмашы бір мәселеге шибөрінің көтіндей шулап, содан бір болмашы нәтижеге қол жеткізсе фонтандатады-ай келіп. Ал маңызды мәселелерде билігің бар, басқаң бар сенің силаңа түкіріп қойғаны бар екен.