Тексерілмеген ақпарат: Рауан Сариев Зеедорфпен бірге ойнайды


Осы уақытқа дейін Рауан Сариевті әйгілі Гарринча доп тепкен «Ботафого» клубының ойыншысы деп ойлап келіппін. Қазақтың әлемнің әйгілі клубында доп тебетінін ойлап қуанатынмын. Сөйтсеееем, алданып келген екенмін ғой осы уақытқа дейін. Рауан Сариевтің ойнайтын клубы біз білетін «Ботафого» емес, Сан-Паулу штатының біріншілігінде ойнайтын «Ботафого SP» клубы екен. Әрине, өтірік ақпараттың таралуына ең бірінші журналистер кінәлі. (Бәлкім, осы уақытқа дейін ұл ақпаратты тексермей келген мен де кінәлі шығармын).
Әрі қарай

"Жақсы" порталының Rafaello-мен сұхбаты

Жақында «Жақсы» порталында Rafaello -мен сұхбат шықты. Оның «шығармашылығы» туралы болған әңгіме. Менің ойымша мәселе толығымен ашылмаған сияқты. Астындағы азғантай пікірлерде де блогшылар мен журналистер тек өз жақтарын қорғаумен болған. Енді осы жерде талқылап көрейік:

Естеріңізде болса, осыдан бірер уақыт бұрын «Даяшыларды ұруға болатын мейрамхана ашылды» деген ақпарат жарық көрген болатын. Іле-шала бұл ақпаратты NUR.kz-тен бастап балалар журналына дейін көшіріп басты. «Бақсақ, бақа екен» демекші, бұл бақа емес, «утка» болып шықты.

Бұның бәрі «Керекинфо» сайтындағы Rafaello нигіндегі бүркеншіктің «бүлдіргені». Бұл сұхбатты оқымас бұрын атышулы «Даяшыларды ұруға болатын мейрамхананы» оқып алыңыз. Біз журналистерді сан соқтырып жүрген құпия блогерден қызық сынағы туралы сұраған едік.

— Сіздердің кәсіби, дәстүрлі журналистиканың өкілдерін сынаққа салып, «кек алуы» неден басталды? Бұл неге осы сайттың тіптен бас ұстанымдарының біріне айналып кетті?
— Кейінгі жылдардағы блогосфераның басты мәселелерінің бірі — авторлық құқық. Блогшылар біраз журналистерге, БАҚ өкілдеріне өкпелі екені белгілі. Жазылған мақалалардың ешқандай авторы және сілтемесі көрсетілмей шығып жатқаны, әрине блогшылардың көңіліне ауыр тиеді. Еңбекке құрмет болуы керек. Бұл бір. Екіншіден, журналист және БАҚ өкілдерінің қоғам алдындағы жауапкершілігі өте үлкен.
Әрі қарай

Уот, ұры..

Законың зар илейтініндей бар негізі. Қаптап ашылып жатқан қазақ газетсымақтарын (барлығы емес әрине) сатып алмақ түгілі, шолып қарағым келмейтін болды қазір.
Бүгін «Алтын босаға» газеті туралы айтпақпын. «Ақ босаға»-мен шатыстырмаңыз.
Кезінде пікір ретінде жазып ем, оқырманмен бөлісейін деп отырмын.
Әрі қарай

Тағы да ұрлық

Осы жолы КЕРЕКтегі материалдардың бірін газеттер емес, сайт ұрлады. Асауботаның «Германиядағы хоккейші қазақ — Данияр Джунусов» деген материалы шығып еді ғой. Естеріңізде ме? 27 ақпан күні шыққан-ды. Сол мақаладағы біраз деректерді «НАМЫС.kz» қайта басыпты. Өткенде "Қазақ спорты" газетінде де жүрген еді. Әрине, қазақтың жақсылығын асыру үшін мұндай тақырыптарды бәріміз жазсақ та артықтық етпес еді. Бірақ, сөйлемдерді сөзбе-сөз көшіріп алғанын көргенде ішің ашиды екен. Мәселен, Асаубота 27 ақпанда Данияр Жүнісов туралы былай жазды:"Қазақ пен хоккей спорты бір бірімен байланыса бермейтін ұғымдар. Хоккей болғанда оның ішінде қақпашылық мүлдем ойға келмейтін нәрсе. Ал, Германияның мықты клубтарының бірі Вольфсбург Гриззли Адамс командасының қақпасын қазақ жігіті Данияр Джунусов қорғайды".
Ал, «НАМЫС.kz» тегі жазбаның тақырыбы «Германияның қақпасын күзеткен қазақ» деп тұр. 11 наурызда қойылыпты. Алғашқы сөйлемі "Қазақтың табиғатына жат спорт ойындардың бірі – хоккей. Бұл спортпен көшпенді жұрттың жан дүниесі қабыса да бермейді. Хоккей болғанда оның ішінде қақпашылық мүлдем ойға келмейтін нәрсе. Ал, Германияның мықты клубтарының бірі Вольфсбург Гриззли Адамс командасының қақпасын қазақ жігіті Данияр Жүнісов (немісше Daniar Dshunussow) қорғап жүр".
Содан Асаубота Данияр туралы қысқаша жазады да «Сөйтсе Данияр кезінде Германияда жұмыс істеген аудармашы Айғали деген кісінің баласы екен. Әкесі кейін сол жақта қалып қойған. Данияр 1986 жылы Берлинде туған». — дейді. Ал, «НАМЫС.kz» те біраз мәселені жазады да, «Сөйтсе Данияр кезінде Германияда жұмыс істеу үшін қоныс аударған, маманы аудармашы Айғали деген кісінің баласы екен. Әкесі кейін сол жақта тұрақтап қалған. Данияр 1986 жылы Берлинде туған», -дейді. Әрі қарай кеттік.
Асаубота «Данияр қазір Вольфсбург Гриззли Адамс командасының негізгі қақпашысы. Былтыр Германия лигасының күміс медалін жеңіп алған. Ал, биыл Давостағы Шпенглер кубогында Канада құрамасын ұтқан ойынның бас қаһарманы болды.

Болашақта Ұлттық Құрама қақпашысы ретінде көріп қалуымыз ғажап емес»,-деп жазады. «НАМЫС.kz» болса «Данияр қазір Вольфсбург Гриззли Адамс командасының негізгі қақпашысы. 2010 жылы Германия лигасының күміс медалін жеңіп алған. 2011 жылы Давостағы Шпенглер кубогында Канада құрамасын ұтқан ойынның бас қаһарманы болды. Болашақта Қазақстанның Ұлттық хоккей құрамасының қақпашысы ретінде көріп қалуымыз ғажап емес»,-дейді. Енді өздеріңіз сараптай беріңіздер.Япыр-ау сөзбе сөз көшірілген ғой бұл. КЕРЕКтіктер талай айтса да ұрлық істейтін әріптестер тыйылмай-ақ қойды. Сіздер не дейсіңздер. Айтпақшы, әлгі сайттағы сілтеме мынау Your text to link...
Әрі қарай

Сауатсыз, ұры әрі ұятсыз журналистер де болады

Кейбір журналистердің негативті қасиеттері туралы жазып, олардың жүйкелерін жұқартқан шығармын  Ондай журиктермен күресе беру керек.
Кейбір журналистің бойында журналистке тән қасиеттер болмаса да газет-журналдарда істеп, шайлығын тауып жүреді. Олардың сауатсыздығын мақала жаза алмауларынан, сауатты аударма жасай алмаларынан білуге болады. Ал ұры-қарылық қасиеттерін басқа автордың мақаласын заңдарға қайшы әрекеттер арқылы көшіріп, зияткерлік меншікті ұрлауы арқылы көрсетіп қалады. Ең қызығы үшінші қасиет болғалы тұр.
Әрі қарай

Ұры журналистер авторлық құқықтың не екенін біліп жатыр

Кешелі бері Керектің бетінде «авторлық құқық… мақала ұрлығы, ұры журналистер» деп шулап кеттім. Демалысымды демалуға бөлем деп, айқай-шуға бөліп жібердім. Қарап отырсам, ұрланған мақалалардың бір бөлігіне ғана менің авторлығым жарайды екен. Бірақ басқа блогшылар мен авторлардың еңбектерін ұрлап, сол арқылы пайда тауып отырған арамтамақтардың әрекеттерін көріп, қалайша тыныш, үнсіз қалуға болатынын ұқпадым. Біреу біреудің (мысалы, біреу көршімнің үйін тонап жатыр делік) меншігіне қол салып жатыр. Айту керек қой ондайды. Айтсаң қуғындалып кететін үлкен саяси деңгейдегі мәселе емес, сіз бен біз секілді адамдардың заңсыз әрекеттері.
Әрі қарай

Газет-журнал шығарғысы келетіндерге кеңес

ҚР «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» Заңының бір бабына сәйкес (заңға өзгеріс енгізгенде баптардың реттік саны ауысып кетеді, соңғысында 15-бап екен), мерзімдік басылымдардың әрбір санында (басылымның "құжатында") мынадай деректер көрсетілу керек:
  • басылымның атауы;
  • меншік иесі (құрылтайшысы);
  • (бас) редактордың тегі мен инициалдары;
  • тіркеу куәлігінің нөмірі мен оны берген мекеменің атауы;
  • басылымның шығу жиілігі;
  • басылым санының реттік нөмірі мен жарық көрген күні;
  • тиражы;
  • редакцияның мекенжайы, баспахананың атауы мен мекенжайы;
Әрі қарай

Білгім келген екі сұрақ: Сілтемесіз болмай ма?

Менің білгім келгені: блогшылардың жазбаларын газеттерде жариялағанда блогшыға немесе блогқа сілтеме жасау міндетті ме?
Қошан Әбдідік, журналист, Алматы қаласы

Иә, міндетті.

Неге?
Қошан Әбдідік, журналист, Алматы қаласы
Әрі қарай

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 2-сабақ: Дайджест деген не?

Журналистерге сауат ашу дәрістері. 1-сабақ: копирайтиң, рирайтиң және қарақшылық

Сауатсыз әрі ұры журиктерге арналған екінші сабағымыз «дайджест» түсінігі жайлы болмақ.
Ұры журналистерм ен ұрлыққа көтз жұма қарайтын редакторлардың сұмдық қарақшылықтарының шырқау шегін газеттің бір санын толықтай ұрлықы мақалалармен толтыру әрекетінен байқау әсте өиын емес. Ондай газеттер толып жатыр.

Интернет-ресурстардан мақала ұрлап, оны газеттерінде басып шығарып, «Газет шығарып жатырмыз!» деп кеуде керетіндерге ескертетінім: сіздердің шығарып жатқан газеттеріңіз әдеттегі газет емес. Ондай газеттердің контенті дайджест форматындағы басылымның контентіне сай келеді.

Дайджест деген не пәле? деп отырсаңыз… Дайджест дегеніміз ағылшынның digest сөзінің қазақша баламасы. Жалпақ тілге салып айтар болсам, дайджест дегеніміз әр түрлі ақпарат көздерінен жиналған, кейде маңызды жерлері ғана берілетін басылым. Оның жинақ, кітапша, немесе журнал типтес баспа өнімі болуы мүмкін. Дайджест қағазы арқылы емес, ішіндегі әр жерден жиналған контенті бойынша ерекшеленіп тұрады.
Әрі қарай

Ұрланған мақалалар: "Шипа" газетінің 14-ші саны (2011 ж.)

Блогшы Ақзеренің талай редактор мен арамтамақ журналистердің отбасын асырауға көмектескенін біразымыз білеміз. Сондай мысалдың бірі Алматыда шығатын «Шипа» газетінде орын алған. 2011 жылы жарық көрген 14-шісанында Ақзеренің "Иықтан шашың төгіліп жерге" атты мақаласы блогынан көшірілген, ешқандай сілтеме жоқ. Бұл газеттің сол санында «Ана мен бала»сайтынан да бір мақала ұрланып жарияланған екен.
Әрі қарай