Тақырыпқа қарап, кей жайдарман командаларының сахнадағы бар тірлігі деп ойлап қалуға, баға беруге болар еді, ә? Неткен символизм… Бірақ, бұл жолы айтайын дегенім ол емес.
Жайдарманшыларды сынай отыра, мен сахнаға шығудың жауапкершілігін және оның артында қаншама еңбек жатқанын түсінемін. Әзіл жанрының микрофонға аузыңды қимылдатып берсең жеткілікті болатын басқа өнер түрлерінен қиынырақ екенін де білемін. Дегенмен, ізденіс барда бірнеше минуттық өнер көрсету қиын болмауы тиіс. Шыршалар-таяқтар, әлемде қаншама тақырып бар, жанр бар, оқиға бар! Туындылар бар! Әлем — үлкен! Ендеше, не ләйліп отырсың?!

Әуен таңдай білу — әр адамның талғамына қарай. Жеңіл, сөздерді қамти алатын ән таңдау және оның мүмкіндігінше көпшілікке таныс болғаны жақсырақ. Мәселен, шетел туындыларынан — Эрик Клэптонның «Лэйласы». Шедевр.

Жайдарман — жайдары ойын, жақсы ойын. Маусымашарға барғалы да бірер айдың жүзі болды. Содан кейін Жоғары лиганың маусымын қадағалаймын дегенім енді өзіме жүк болды.
Осы уақыт ішінде әлдебір ерекше ештеңе бола қойған жоқ, аса бір мейірбандана қойған да жоқпын. Сондықтан, көзі қарақты демесек те, көзі кіржиген көрермен ретінде өткен ойындар жайлы өз ойыммен бөлісуді жалғастырамын.
Сөзсіз, бұл пікір жеке менің интеллектуалдық санама, әзіл түсіну қабілетіме және тәжірибеме негізделген. Бірақ, көптің бірі, пікір әртүрлі деп, жылы жаба салуға болатын жай емес. "Қырықтың бірі — Медиум Қыдыр" деген… Оның үстіне, менен өзге фундаменталдыға жуық шолу жасап жүрген пенде көргем жоқ, сондықтан күллі көрермен атынан жазылған мақала деп қабылдаңыз. Назар аударыңыз: көрермен, жанкүйер емес. Жанкүйерлерге, әдетте, объективтіліктің иісі мұрнына бармайды. Біз — ақиқаттың ақырғы Ақыртасы болмасақ та, бүйрегіміз ешкімге бұрып тұрған жоқ.

Жайдарман тақырыбына арналған бүгінгі екінші жазба маусымашардың екінші күнін (тікелей байланысты қарасайшы, а) қамтиды. Қатардағы көрермен ретінде, өзімнің алған сезімдерімді ортаға салуды жалғастырамын.
Залдан әзіл есту телеэфирден қарағандағыдан өтімділеу болып келеді екен. Өзінің бір аурасы бар, монтажсыз – шынайы, ішкі атмосфера. Көрермен де ризашыл, ілтипаттылау екенін ескеру керек, залдың біраз бөлігін жайдарманшылар (һәм олардың жанкүйерлері, достары) алып отырды. Өз ләззатымен ышқына күлген еркектерге қосылып, еріксіз жымияды екенсің. Екінші жағынан, бұл күнге жинақталған командалардың ішінде тәжірибелілеулері көптеу болған шығар.

Бұл күнгі гала-концерттің кей әзілдері есіме түспеуі мүмкін, дей тұрғанмен, ел алдына шығу құрметіне/жауапкершілігіне ие болған командаларды атамай кеткен де (қайбір риза дейсің бірақ, мұндай себеппен аталғандарына) болмас. Негізі, бұл күні көп командалардың есте қаларлық бір ерекшеліктері болды, саналы түрде өздері соған ұмтылған да шығар.

Сіресі қатып, көңі кепкен блогымды жаңғыртуға не себеп? Соңғы жылдары қазақтілді Жайдарман ойындарының көрермені болып жүрмін. Мейірбан, ілтипатты көрермен деуге келмейді. Бірақ ойын ұнайды.

Сонымен, қайырлылау күн, жайдарманшылар, олардың көрермендері және керекинфоның кездейсоқ-тұрақты арамтамақтары!
Осы жолы Қазақстан КВН Одағының жыл сайын өткізетін лигаларын қалыптастыратын маусымашар фестиваліне барғанмын.
Маусымды кім ашса, сол ыстық. Ғм-ғм, жарайды, бұл мәтел бет туралы болатын, бірақ бұл жағдайда да ақиқаттан алыс кеткен жоқ. Маусымды тұрақты түрде Есен есімді ағай мен редакторлар қауымы ашады, ал олар сендерге анық ыстық. Ыстық болмай көрсін…

Әні-міні дегенше "Әдебиет маусымы" мәреге жетті. «Жайдарман» тағы бір жасқа есейді. 29 — қарашада Конгресс Холлда өткен ойында көрген де арманда, көрмеген де арманда. Негізі, Жайдарманның Жоғары Лигасының (бұдан әрі — ЖЛ) финалы ерекше, өзгеше болуы керек еді… Былтырғы жартылай финалда «Назар аудар» залды төңкеріп, алайда финалда…

youtube.com да канал ашып аз-маз ақша табудың жолдары.
Екі жолы бар екен (мен білетін).
Бірінші google.com мен тікелей келісімге отыру арқылы. Бұл жерде гуглдың Google AdSense қосымшасы арқылы жұмыс жүргізесіз.
Екінші жолы партнерлік компаниялар арқылы.
Мысалы:
www.air.io/
Алдымен бірге жұмыс жүргізуге ұсыныс тастайсыз. www.air.io/?page_id=1432
Оларға қызығы сіздің каналдағы тұрақты көрермендер саны, бір күнде қаралу саны, жаңа видеолардың жүйелі түрде жүктеліп отыруы. Бастысы авторлық құқықтың сақталуы. Егер үстіңізге шағым түссе сол каналға жұмсаған еңбегіңіз еш кетті дей беріңіз.)
Талаптарына сай келіп келісімге отырып жатсаңыз, сіздің олардың талабына сай келген видеоларыңыздың жанына $ белгісі шығып ақша түсіру басталып кетеді.

air.io сіздің видеоларыңыздың жанына, астына жарнамалық баннерлерді шығарып отырады. Бұл компания сізге жарнамадан түскен табыстың 70% аударады.

Менің практикамда 1 200 000 нан астам қаралымға таза 90 $ аударылды.

Егер сізге басқалардың қанша пайда тауып жатқаны қызық болса socialblade.com/ арқылы біле аласыз.
Мысалы мынау Жайдарманның ресми каналы:

Жайдарман

youtube.com да каналман жұмыс жасау, пайда табу жөнінде орыс тілінде ақпараттар жеткілікті. Сондықтан мыжып жазып отыру қажет емес шығар.

Шынымен қызығушылығыңыз болса мына видеоларды асықпай қарап шығыңыз:

www.youtube.com/channel/UCUnapro0qELV-TNQi6QUt_g

www.youtube.com/playlist?list=PLstGO9wcIpEbWCfvYIOikHVLRpbNyGneU

AIR Support
www.youtube.com/channel/UCfzaH_fgpUU-ixhME-cPyEA

Жоғары лиганың бірінші күнгі ойынында жүргізуші Есен ЕЛЕУКЕН «биылғы финалда тек үздік 4 (!) команда ғана ойнайтын болады» дегенде «ооу» десіп қалғамыз. Амал не, кейде Есен ЕЛЕУКЕННІҢ де дегені болмай қалатын кездер болады…

Әлқисса…
Былтыр, Жоғары Лиганың жартылай финалында Жастар Сарайында Оралдың «Назар аудар» атты командасы залды тұрғызып жіберген. Биылғы жартылай финал да осал болмады. Әлбетте, біз тек бірінші күн туралы айтып отырмыз…

Бірінші күнге шолуымыз көп командаларды қуантпауы мүмкін. Сынның жөні осы екен деп сойылдай беруден аулақпын, алайда, қазылардың бірі айтқандай «командалар үнемі формада жүруі керек...»

Кешегі ойын туралы айтқым келеді. Астана қаласы әкімінің кубогы туралы.
ҰНАДЫ: 1) Сөзсіз бұл ойын ашқан жаңалық — Жұлдызды жігіттер. Жалпы, Жайдармандағы екінші әскери құрама. Байланыс жігіттері жеткен жетістікке жетеді, басып озуға да қауқарлы. Кеше формалары ғана ұнамады(ол форма менің есіме Жаңаөзендегі қанды қырғынды түсіреді),

Қасиет Кәрім, Жайдарман әзілдерінің авторы
Еңбек өтілі — 3 жыл

— Қасиет, айтыңызшы, әзіл қалай жазылады осы? Қиын ба?

— Фантазияңды іске қосасың да, екі желіні ойыңда қатар алып жүруің керек — болды. Мысалы, бір оқиға мен екінші оқиғаны қатар жүргізіп отырсаң, сол әзіл боп шығады. Әзіл жазу жаттығуды, шынығуды талап етеді. Басында қиын, үйрене келе жеңілдейді. Өзім қателіктерімнен сабақ алдым.

— Әзіл жазып жүргеніңізге неше уақыт болды?

— «Мен жиырма бірінші қыркүйектен әзіл жазуды бастап едім,» деп айта алмаймын. Бірақ, сегізінші сыныптан бері жазамын. Сосын жылдармен бірге деңгей де өсе береді. Әр түрлі оқиға болады, қызықты жағдай болады. Солардың бәрін ойда жинап, әзіл жүйесіне келтіріп, бірдеңе шығаруға машықтанып қалдым.

— Демек, осы уақытқа дейін әзіл жазған командаңыздың саны жүзге жығылып қалады екен...

— Мәәә… оны санап көрмеппін. Отыздан асатын болар. Әр түрлі деңгейдегі командалар ғой.

— Бір әзілді неше теңгеге жазатыныңызды білгім кеп отырғаны

— Ол жағын білмеймін тіпті… бір ғана әзілді сатып көрген кез болмапты. Мысалы, Жайдармандағы Сәлемдесу конкурсының регламентіне сәйкес 7-8 минутқа толтыру керек. Ол 7-8 минуттың ішінде үш әзіл болуы мүмкін, мүмкін қысқа-қысқа он бес әзіл болуы мүмкін. Әзілдің санымен емес, уақытымен өлшейміз. Бағалары әр түрлі болады.

— Қандай негізге сүйеніп бағалайсыздар?

— Әзілді халыққа өтімділігіне, маңыздылығына байланысты бағалаймыз. Мысалы, ойынның өзі өте маңызды, финал делік. Жоғары лига немесе премьер лиганың әзілдеріне қарағанда телевизиялық емес, орта ойынның әзілдері арзан. Ал, телевизиялық лиганың әзілдері қымбат. Маусымашар қатты маңызды ойын емес қой, оған ешкім әзіл сатып алмайды. Егер 1/8-ден 1/4 турға өту керек болса, міндетті түрде әзіл сатып алады. Бағасы да ойынның бағасына сай болады.
Шындығында, Жайдарманда ақша көп айналмайды. Ресейдікімен салыстырсақ, бізде дым да емес, тіпті әзіл сатылады деп ауыз толтырып айтуға да келмейді-ау. Финалға шыққанда 150 мыңға бір ғана әзілді алатын кез болады, кейде сол ақшаға бүкіл сценарийді алып жатады.

Ресейдікімен салыстырсақ, бізде дым да емес. Тіпті "әзіл сатылады" деп, ауыз толтырып айтуға да келмейді-ау.

— Өлең жазарда Муза шешейдің келгенін күтіп жүреді көп ақын, әзілді жазуда да Муза керек пе? Жалпы, әзіл неше күнде жазылады?

— Кейде бір түннің ішінде үш конкурстың сценарийін жазып шығаруға болады. Кейде бір ай жүріп, жаза алмайсың. Сондықтан шабыт бізге де келіп-кетеді. Уақыт тығыз болса, бір амалын табасың. Ертең ойын, өл-тіріл бірдеңе жазуың керек болады. Жазасың.
Тағы мынадай жағдай бар: екі адам отырып, 20 минутта дәріхана туралы әзілдің қырық-елуін шығарып тастауы мүмкін. Бірақ, оны қағазға түсіру көп уақытты алады. Соны да есептеу керек.

— Алкогольдің, одан да ауыр заттардың көмегімен әзіл шығаратындар туралы есіткенім бар еді. Ол процестің бәрі камераға жазылып, ертесіне соның арасынан тәуірлерін теріп алады екен.

— Иә, ол бар. Бірақ, ескі тәсіл. Оны қолданбай кеткелі біршама жыл өтті. Өйткені, қазір халықтың талғамы өсті, ондай жолмен шығатын әзілдерге ешкім күлмейді. Ішімдіктің не тағы да басқаның көмегімен айтылған әзіл дәл сол сәтте күлкілі болғанымен, сау баспен қарағанда дым күлкілі болмай шығатын кездер көп. Жасырмаймын, бұрын болды ол жағдай.

Қазір халықтың талғамы өсті, ондай жолмен шығатын әзілдерге ешкім күлмейді.

— Қандай тақырыптағы әзілдерді көбірек жазасыз?

— Менің ерекшелігім де, кемшілігім де сол – тақырып талғамаймын. Саяси әзілді де, «гонды» да, басқасын да жаза беремін. Әзіл туындағанда оны мәтінмен көретіндер болады, мен оның сахнада қалай болатынын, қалай қойылатынын көремін. Сол бояу жағына келгенде басқалардан бір плюсім артық деп ойлаймын.

— Пах, шіркін  Он әзіліңіздің нешеуі редактурадан өтпей қалады?

— Көбіне бәрі өтеді. Ал, өтпей қалған жағдайда… көп болса, үшеуін алып тастайды.

— Өзіңіз керемет деп санаған әзілдер редактурадан өтіп, халыққа өтпей қалып жататын кездер болатын шығар, иә?

— Кез келген сценарийді дайындағанда өзім көз алдыма елестетіп көрсем, керемет боп шығады. Одан асқан әзіл жоқтай. Халықтан соған сай реакция күтемін. Олай болмай шықса, кішкене өкініш болады енді.
Қазір мен бұрынғыдай пытырлатып 4-5 командаға әзіл жаза бермеймін, таңдаймын. Кейбірінің ұсынысын кері қайтаруға тура келеді. Әзілімді орындайтын топтың жеткізу деңгейіне баса назар аударамын. Ойында туындаған керемет дүниені сахнада алып шығады-ау деген командамен істес болғым келеді. Сосын әрбір ойыннан соң жіберген қателермен жұмыс істеймін. Кейде бәрі жақсы болады да, тек ойыншыда өз-өзіне деген сенімділік жетіспейді. Сондайда психологиялық сабақтар да өткізіп жіберемін.
Негізі «бұзылмай», көпке дейін шыдайтын әзіл – мәтіндік әзіл ғой. Оны оқып та — күле аласың, тыңдап та — күле аласың. Ол Жайдарман тілімен «сухофрукты» деп аталады. Қысқа-қысқа мәтіндік әзілдерді кез келген ойын арасында оқып та беруге болады, ойнап та беруге болады.

— Сахнаның үстінде ойнап жатып ойға жаңа әзіл кеп қалатын кез бола ма және ол әзілдер сол мезетте ойналып кете ме?

— Иә, импровизация деген бар. «Мынаны былай етсек,» деп ақылдасып жатқанда шығатын әзілдер де болады. Ол әзілдерді кейінгі ойынға алып қаламыз. Редактордың тексеруінен өтіп, ойынға шығарамыз деп тұрған әзілдерді өзгертуге моральдық тұрғыдан құқымыз жоқ. Оған қайта дайындалуға ешкімнің уақыты да жоқ, текке сахнада шатасып, құртып аламыз. Жаңағыдай кенет туған әзілдерді келесі ойынға жазып қоямыз.

— Маған мына жері қызық болып тұр: финалға екі команда шығып тұр делік. Екеуінің де әзілін сіз жаздыңыз. Сонда қай команданың ұтатыны сізге байланысты бола ма?

— Жоқ, командаға «осыны жасайсыңдар,» деп әзілді бере салмаймын. Жеке принципім сол – мен әзілді ұсынамын. Алатын-алмайтыны өздеріне байланысты. Екі топқа қатар әзіл жазғанның өзінде менің бірінікін күшті, бірінікін әлсіз қылуға кәсіби тұрғыдан да қақым жоқ. Мысалы, өзім Күлтегін командасының әзілдерін жазамын. Бір керемет әзіл туындап қалады кейде. Ол Күлтегіннің форматына келмейді. Олар ойнаса, қатты күлкілі шықпайды. Бірақ, сол әзілді Барыстар тобы ойнаса, залды айырып тастауы мүмкін — Барыстарға ұсынуға тура келеді. Сол сияқты ғой.

— Әзілдің сапасы ойыншының актерлық шеберлігі мен жеткізуіне де байланысты деңіз...

— Иә, әзілдің сәтті шығуының 70 пайызы жеткізушіге байланысты. Мысалы, Ресейдің «квнщиктерін» алайықшы, олар бір типтес, бірінің әзілін бірі ойнап бере алады. Ал, бізде ондай емес, әр команданың өзінің форматы бар. Сол форматтан ауытқымау керек. Қиындау.

— Айтпақшы, танымал тұлғаларды жиі әзілдеп жатасыздар, сіздерге келіп, «мені әзілдеңдерші» деп тапсырыс беретіндері бола ма?

— Ондай «заказдар» болған емес. бірақ, соған ұқсас азын-аулақ жағдайлар болды. Ерболат Құдайбергеновтің концертінде ойнайтын болдық. Сонда ол келіп: — «менің осындай-осындай тұстарым бар, әдеттерім бар, мен туралы осылай әзілдесеңдер болады,» деп айтты. Сол сияқты, әншілердің жеке кешінде ойнайтын болсақ, олар өздері ұсынуы мүмкін. Оған қоса, әзіл түсінбейтін, ол туралы әзілдегенін қаламайтын адамдар бар. Өзімде кездескен жоқ, естуім бойынша, өзі жайлы әзілдемеуін ескерткен тұлғалар бар екен.

Өзі жайлы әзілдемеуін ескерткен тұлғалар бар.

— Сол әзіл көтере алмайтындардың арасынан шағымданғандары да болған шығар?

— Жеке өзім кездескем жоқ, ондай жағдайлардың болғанын естуім бар. Өзім көрмеген нәрсені айтпай-ақ қояйын. Есен ағадан сұрасаңыз болады. Өйткені, арыз-шағымның бәрі сол кісіге айтылады, бізге ешкім жекелеп жолыққан емес.

— Жарайды, сұрармын. Жайдарманда авторлар командасы неше адамнан тұрады?

— Авторлар командасы болғанмен, біз тек Жайдарманмен ғана шектеліп қалып жатқан жоқпыз. Төрт адам ғанамыз, оның өзінде әрқайсымыз жан-жаққа, басқа жұмыстарға кетіп қалдық. Жайдарманмен ғана шектеліп қалуға бізге әлі ерте. Өйткені, командалар тек автормен жұмыс істеуге дайын емес, автормен қалай жұмыс істеу керек екенін түсінбейді. Ол деңгейге әлі жетпедік. Қазір Жайдарманда атормен жұмыс істей алатын бір-ақ команда бар. Ол – Демеушіміз болашақ. Қалғандары да автормен жұмыс істейді, бірақ, қалай жұмыс істеу керегін білмейді. Мысалы, Ресейдің командалары автормен мықты жұмыс істейді. Жазылған сценарийді алады да, өздеріне керегін таңдап, тазалап, ары қарай қосатындарын қосып алады. Ал, бізде автордан дайын сценарий күтіп отырады. Үтір-нүктесіне дейін, тіпті, қойылатын музыкасына дейін дайындап беруің керек. Ал, өзі түсінбеген әзілді жеткізу өте қиын. Ол әзілі бір ойында өтеді, екінші ойында өтуі мүмкін. Үшіншісінде ақауы байқалады да, ұтылып қалады.
Сол себепті қазір авторлық командаға қажеттілік артып тұрған жоқ, сондықтан басқа жұмыстарға да кетіп жатырмыз. Ертең қажеттілік туындаса, қайта жұмыламыз.

— Қазір көп телебағдарламалардың басында экс-жайдарманшылар жүр. Тіпті, бірнеше әзіл-сықақ театрлары да жайдарманшылардан құралған, Нысана болсын, Базар жоқ болсын. Олармен де жұмыс істей бересіздер ме?

— Негізі олар өздері де сценарий жаза алатын адамдар ғой. Нысанада, кем дегенде, екі автор бар. Ал, Базар жоққа, иә, көмектесіп тұрамыз кейде.

— Сұхбаттасқаныңызға рахмет!

P.S.

Иәәәә… Әзілдің сәтті шығуы жеткізушіге байланысты екен, ендеше қызық эксперимент жасап көрелік. Бір анекдотты Жайдарман және әзіл-сықақ ойыншыларына айтқызып көрдім. Рас екен. Қызық болды

Блогиаданың осы аптадағы "әзіл" тақырыбы берілгенде — бірден ойыма түрлі әзіл-сықақ театрлар, сосын қазақша КВН ойындары, яғни «Жайдарман» сайыстары еске келеді. Егер әрине Жайдарман алғашқы орынға шығып кетпесе.

Бала кезімде есімде: теледидардан «Тамаша» көрсетілсе, үлкендердің бәрі шаруаларын тастай салып, үймелеп отырып алады да экранға үңіледі. Бұл жерде "қыңқ" етіп артық дыбыс шығарған бала — әлемдегі ең жексұрын адам. Кейін кассеталы видеомагнитафон, дискілі DVD-плеер пайда болғанда да ата-аналарымыздың буыны үшін жағдай көп өзгере қойған жоқ — жинала қалып теледидарға телміреді. Осындай «басқосулардың» талай рет куәсі болдым, жанама түрде болса да өзім де қатыстым, сонда байқағаным — ешкім шек-сілесі қатып күлмейді, жер тепкілеп, көзден жас шыққанша қарқылдаған бірде-бір жанды көрмейсіз. Тек езу тартып, мырс еткен әке-шеше мен «М-м-м, дұрыс айтады», "Өй, бәлем тауып айтты", «Тапқыр-ай осылар» деген мақұлдау стиліндегі ата-әженің сөздерін ғана естисің.

Әзіл-сықақ театрлары

Ол кезде «Тамаша» мен «Бауыржан шоудың» комедия театрлары екенін мен білмеппін де, білсем де мән бермеппін. Кеше ескілеу бір видеоны тағы бір қарап шықтым. Түсінгенім — бұл жерде юмордан гөрі, астары бар сөздермен көңіл көтеруге көбірек назар бөлінетін секілді.
Сіздерді білмеймін, мен күлкілі ештеңе көрмедім. Тіпті нені сараптау керек екенімді білмей қалдым.

Жарайды, бұл ертеректе болған жағдай ғой. Қазір мүмкін өзгерген шығар? Мысал үшін, халық көп мақтайтын Нұржан Төлендиевтің қатысуымен болған скетчке назар аударайықшы:
Артықшылықтардан сахнаның безендірілуі секілді техникалық қырларын атар едім. Қойылымды бірнеше әрекетпен (телефонның екі жағындағы оқиғалар) күрделендіре түскендері ұнады. Демек, бұдан он шақты жылмен салыстырғанда аздап болса да өрлеу бар. Нұржанның харизмасы мықты, әртістігі жоғары (әзіл-сықақ театры үшін) деуге болады. Бірақ скетчте күлкі шақырар әзілдер саны 0-ге жақын.

Әзіл мүлдем жоқ деген тым артық болар. Бірақ, әлгі бала кезімізде "Ә-ә-ә, ананы қараңдар — бұтына жіберіп қойды", — деп тарқылдап күліп, әжуа еткен секілді, келемеждің деңгейінде қалып қойған. Мектептің «Алтын күзі» үшін керемет скетч болар еді, бірақ республикалық дәрежеде емес.

Менің ойымша, театр деп өздерін атағаннан кейін, LED экранмен және 3 микрофонмен шектеліп қалмай, көрнекі құралдар жұпынылығынан арылу қажет. Бұл сахнадан да, теледидардан да қарағанда қойылымның визуалды қырын ажарландырып, тартымды болуға септігін тигізеді. Екіншіден, бала деңгейіндегі әжуа, орысша араластырып сөйлеу секілді тым арзан әзілдерден арылу керек. Бұндай халтурамен балалар айналыссын. Осы тұрғыда үлгі ретінде «Уральские пельмени» шоуын мысал ретінде ұсынар едім:

---

---

Стендап

Стендап юмор саласының ең танымал форматтарының бірі. Бізде стендаптармен жарқырап жүрген Тұрсынбек Қабатовтың театры бар.
Иә, тапқыр ойлар бар. Бірақ сөздер редакцияланбаған, дайындық жоқ па? Артық сөздер, орысша қоспалар көп. Егер сол арқылы юмордың сапасын арттыруға болады деп ойласа — автор ұзаққа бармайды. 6 минуттың роликтен 2-3 рет езу тартқан шығармын. Қалғандары бастауышынан баяндауышының қандай екенін алдын ала біліп алуға болатын тым қарабайыр әзілдер.

Сосын, әзіл-сықақ театрларында ұжымның фронтмені шығып, концерттің алдында 5-10 минут сөйлейтін дәстүр бар. Әдетте, олар да аса бір тапқырлықпен ерекшелене қоймайды. Қол шапалақтауға тұрарлық бірнеше әдемі ой айтылады, бірақ бұларды әзілден гөрі халықтың көкейінде жүрген бір мәселені дөп басып айтуға балар едім. Театрлардыкі қаншалықты стендап, оны нақты анықтау да қиын.

Маған ТНТ арнасының «Stand Up» шоуы ұнайды. Жалпы стендап болсын, басқа жанр болсын, әзіл айтқанда өзіңе күле білу қажет деп ойлаймын:
Стендаптың ең басты қағидасы мынау екен: «Алғашқы он секундта күлдірте алмасаң — сен комик емессің». Бізде осы талапқа сай комик бар ма? Мен кездестірмеппін.

---

---

КВН

Өз заманында атақты командалардың бірі болған «ТехАС» көрсеткен мына үзіндіге назар аударайықшы:
Қойылымдары әзіл-сықақ театры мен көңілді тапқырлардың гибриді істетті. «Тамашизмге» тән театрландырылған детальдар (киім-кешек, басқа да атрибуттар) мен КВН-ға тән әзілдер бар. Бірақ бәрібір таза әзілден гөрі, клоунада көп: бет-аузын қисайту, әжуалау. Жұрт қыран-топан әйтеуір, оған да рахмет.

Қазақ КВН қазір қалай әзілдейді екен:

КВН-нің форматының ерекшелігі сол — әр айтылған ойдың соңы міндетті түрде күлкіге немесе тапқырлыққа алып келуі тиіс. Мен басқа да видеоларды қарап шықтым және бұл тұрғыда алға ілгерілеушіліктер бар секілді. Дегенмен, даурыға айқайлап сөйлеу, бір сөзді немесе сөз тіркесін бірнеше рет қайталап айту секілді кемшіліктер әлі де қалмапты. Неге екенін білмеймін, тартымдылығынан гөрі, көрерменді кері итеріп тұратын бірдеңесі бар: мүмкін атмфосферасы, мүмкін басқа да көркемдік ерекшеліктер. Езу тартқаным болмаса, есте қаларлық бір мықты әзілдер кездестірмедім. Кейбір айтылған сөздер мүлдем түсініксіз. Мүмкін, телевизиялық нұсқасы әдемі шығуы үшін техникалық моменттеріне (дыбыс, көрініс) көбірек көңіл бөлу керек шығар.

Экранға шығып жүрген осы бағдарламалардың бәріне ортақ бір нәрсені байқадым — барлығы әлеуметтік, отбасы төңірегіндегі әзілдерден әрі аса алмайды. Жоғары интеллектуалды, ақылды юморлар жоқ. Мысалы былай:


Юмор — жай адамдардың көңілін көтеріп қана қоймай, тәрбиелегіш, эрудициясын өсіру сипатына да ие болуы керек деп есептеймін. Қазақтың әзіл саласындағы кәсіпқойлар әзірге бұндай міндетті атқармақ түгілі, өздері жетілдіруді көп қажет ететін сияқты. Бір өкініштісі сол, мысалы жаңадан әзіл-сықақ театры ашылса, бұрынғылардан өзгеше болуды, ерекше бір жаңалық алып келуді мақсат етпейді. Шоу жасауға талпынбайды. Үйреншікті болып кеткен — бір қойылым, бір ән формасынан ауытқуды қажет деп санамайды. Мәселелердің ең бастысы да осыған келіп тірелетін тәрізді.

P.S. Мынау неге Ресейдің бағдарламаларын үлгі етіп отыр деп сөкпеңіздер, ана тілімнен бөлек тек орысша ғана түсінеді екенмін.

---

---

Жақында ғана Жайдарманның туған күні өтті. Сіз барып, залдан көрдіңіз бе?
Сонау Жайдарман басталғалы ойнаған командалардың өкілдері келді. Керемет ойын болды. Әрине, оны теледидардан да көре жатарсыздар. Бірақ, қазір Жайдарман ойнамай кеткен, кезінде сахнаның «гүлі» болған ойыншылардың жүрекжарды сағынышы мен құттықтауын теледидардан көрсетпесі анық. Сондықтан біздің сіздерге ұсынар видеомызды көріңіздер.
«Аграрка сарбаздары», «Жарайсыңдар, жігіттер», «Еркемай», "Ұлдар емес", «Көз тимесін», «Назар аудар», «Арал-Ас» сияқты команданың «жұлдыздарынан» құттықтау

Биылғы Жайдарман финалы 2 күн өтетін болды. Бұл туралы Мұнара сайтына «Қазақстан КВН Одағы» Президенті Есен Елеукен хабарлады.

Жоғары лига екі күнге бөлініп ойнайды. Басқа ойындардағыдай уақыт жағынан командаларды қысқымыз келмейді. «Жайдарман» бағдарламасына берілген трансляция уақыты тоқсан минуттан аспауы тиіс. Сондықтан екі күнге бөлуге тура келді. 29-қараша күні: «Сәлемдесу», «Бессайыс», «Бейнесайыс» және «Бір әуен аясында». 30 қараша күні «Еркін сайыс», «Ширату» және «Әуенді үй тапсырмасы».

29-30 қараша күндері Жоғары Лига финалына қатысатын командалар:
— ЖасНар (Алматы)
— Демеушіміз Болашақ (Астана)
— Назар аудар (Орал)
— Қорқыт құрамасы (Қызылорда)
— ҚазҰУ құрамасы (Алматы)

Ал Премьер Лига финалы 17 қарашада өтеді. Бір ерекшелігі бұл жолы үй тапсырмасына әр команда өз қойылымында Жоғары лигада ойнап жүрген танымал бір ойыншыны қосып ойнайды.

Финалға қатысушылар:
— Алғабасар (Жуалы)
— АЭСА (Алматы)
— Жастар (Аякөз)
— Тұңғыш Астана (Қызылорда
— ХҚТУ тарифы (Түркістан)
— Тереңөзек құрамасы (Қызылорда облысы)