Сезім – қасиетті нәрсе! Қасиетті бағалай білу қажет! Ал махаббат – ең асыл сезім! Махаббат – сезімнің биік шыңы! Ол шыңға жету үшін, біраз дүниелерді анық білу керек! Махаббат пен ғашықтық бір қарағанда екеуі бір сияқты. Бірақ, олай емес! Ғашықтық –

Сағыныш емес мұң беріп
Сабырым бізді сынайды.
Сезімге сеніп жүрмелік,
Тағдырлар қарсы сыңайлы…

Өкпелеп қалып жүрмеші?
Өзіңе тағар мінім жоқ,
Ғашықтығымның жүлдесі-
Ғарышта тұрар күнім боп!

Төбеден қысып тағдыр да,
Жұмыстар басты желкеден.
Күн түгіл нөсер жаңбырда
Жақындап барсам өртенем…

Заманмен арпаласардай
Менде жоқ ондай күш, білем.
Сәулеңнен жүрмін қаша алмай,
Күндейін қандай ыстық ең?!

Қараусыз қалған қолдардан
Өлеңнен басқа не келед?
Махаббат бізге болды арман,-
Ғашықтық қандай керемет!

Махаббат… Махаббат бұл өмірде жоқ емес, ол бар… Махаббат біздің басымызға түсіп, сезіміне бөлеп, тұрақты бола алмай, кете баратын болғандықтан, кейбіріміз оны жоқ деп есептедік. Мағанда осылай жасап кетседе, мен оны бар деп есептедім, себебі оның дәмін таттым. Мүмкін әлі махаббат сезімінің дәмін тата алмай жүргендер жоқ деп есептейтін де шығар, бірақ бұл сезімді бастан өткермегендер кемде-кем.

Бұл өмірдің заңы бойынша шын сүйіп, ғашық болғандардың көпшілігі қосыла бермейтін секілді. Қосылғандар бар, бірақ қосыла алмай, айырылысып кеткендерге қарағанда аз. Бәрін болжайсың, елестетесің, қиялға батып сүйгеніңмен болашаққа шарлайсың, шешіп қоясың… Бірақ, шіркін, әттеген-ай, тағдырыңда сүйгеніңмен, ғашығыңмен бірге бола алмау ғана жазылған екен. Тағдыр екіге айырады, өмірің біршама уақытқа созылған қасіретке айналады.

Алғашқы махаббатым сәтсіз, баянсыз болса да, мен одан көп нәрсе үйрендім. Сүюді, сүйгенім үшін жылауды, бірте-бірте оған үйреніп, бауыр басып, жүрегіме орналастыра отырып ғашық болуды үйрендім. Ол үшін жанымды да қиярдай, бір сәтте онсыз шыдай алмастай, өлердей ғашық болдымда. Ол менің жан дүниемнің, ішкі түкпірімнің, жүрегімнің қорегі, азығы еді.

Бұл тек маған жолыққан алғашқы махаббатым ғана болып қойған жоқ, сонымен қатар ол, махаббатқа әбден мас қылдырды, ғашықтық сезімінен қалағанымша дәм татқызды. Ғашықтыққа мас болған адам — белгілі бір аурумен ауырған адам секілді немесе ақыл есінен айырылған жынды адамға ұқсайды. Ол ешкімді тыңдамайды, ешкім оны ғашығының жолында тоқтата алмайды. Оны сүйгені ғана тоқтата алады, айтқанын істете алады. Ләйлінің Мәжнүнін бекерден бекер Мәжнүн демесе керек, себебі араб тілінде Мәжнүн — жынды деген сөз екен.

Мен осылайша бұл өмірде махаббат әлемінің жұмағында жүргендей күй кештім. Эх, егер бұл ғашықтыққа мас болу мәңгілікке созылар болса, онда бұл шексіз рахат іспеттес. Ал егер аяқталар уақыты болса, махаббат осы ғашықтықтан айырып жарты жолдан тастап кетер болса, онда сен сүйгеніңнен айырылғаныңа жүрегің шыдай алмай бұл өмірмен қош айтысасың немесе бұған жүрегің төтеп беретін болса, онда ұзақ уақыт оны ұмытумен азапта, қиналумен өмір сүресің. Жүректе қалған жара болып, ескі түскенде ол жара тырналып, ауыртып уақыт өте береді.

Біз өткізген алты ай уақыттың ешбір күні, бір-бірімізді іздемеусіз, хабарласпаусыз өткен емес. Бір күн онымен тілдесе алмай қалар болсам, сол күнгі ауамды жұта алмай, тамағымды, суымды іше алмай қалғандай күйді кешер едім. Оның дауысы тіптен нәзік, жіңішке еді, ешбір қыздың дауысына ұқсамаған, қасында тұрып естігенде жаным тынышталып, рахаттанғандай күй кешетін едім. Ол жанның бойынан басқа қасиеттерін айтпағанда, дауысының өзі оған ғашық болуыма жеткілікті еді. Ол мен үшін теңдесі жоқ, баға жетпес болды. Оның өткен өмірінде кім болған мені қызықтырмады. Мен одан, маған жеткіліктінің бәрін үйрендім. Бірақ… Ол енді ешқашан келмейді…
Ол бұл өмірде бар, бірақ біз енді ешқашан қосыла алмаймыз, тіпті оның дауысында ести алмаймын. Ол бұны қаламаса да, оның таңдауы осы болды. Міне тағдыр осылай өліп-талып, жанын қиярдай болып ғашық болғандарды түрлі айла-тәсілдерімен айыра салады екен. Қайта ғашық болғым да келеді, бірақ қорқамында, тағы қайталанар болса өмірімнің мәні кетіп, азапқа айналуынан. Енді ғашықтыққа жақындамай, тек шынайы ғана сүйіп, жүрегімнің, екі өмірімнің бақыты болады деген адаммен ғұмыр кешкім келеді…

Ұмыту керек адамыңды ұмытуға кейде уақытта көмек бере алмай қалады. Өйткені қанша уақыт өтсе де ұмытылмайтындай сезім қалдырған адамдар бар. Қатты ұмытқың келіп бара жатса, тек өз күшіңмен ғана ұмыта аласың, — деп ой түйдім.

Сіздерге махаббатта тек сәттілік, екі дүние бақытын, рахатын тілеймін!

Ғашықтық сезім. Адам өмірінде бірнеше мәрте ғашық болады дегенді оқып

едім. Менде кезекті рет ғашық болдым. Өзім секілді көптеген жастар сияқты

кеңсе мен үйдің арасында жүргендіктен, жұмыс пен тағы аздаған тіршіліктің

шырмалаңынан шыға алмай жүргенде уақыт шіркін зымырап өтіп барады.

Кештеу үйленген ағаларым айтушы еді, көзіңді жұмда үйленіп ал, жүрдім

дегенше таңдап қалдым дегенің, таңдау дегенің қиын болады деп. Әзірге

таңдау сағаты туындамаса да, үйлену туралы ойың болғандықтан, біреуін

таңдау қажеттігі бәрібір туындайды. Сондықтан да, танысудан қашанда бас

тартпайсың. Әріптестік қарым қатынастың мүмкіншілігін бағамдап,

әлдеқашан бастартқанмын. Өзіне қарамай, таңдап қалған екен деп сөге

көрмеңіздер, дегенмен мүмкіншілігің болса, жақсы қызға жолығудан қандай

жігіт болса бас тартпақ емес. Менің үйленбеген сыныптас достарым көп.

Ауылға барсаң екеу-үшеуінің үйленгелі жатыр екен деген сыбысын естіп

қаласың. Содан құлағыңды түріп жүресің ауыл жаққа. Бірақ, сол сыбыс

күйінде қалып келе жатқан жағдайы бар. Өзімен жолығып сұрасаң, «Е, тәуір

қыз жоққой», немесе "қыз жоққой" деп селқос жауап қатады. Сол,

уақыттарда менде ойланып қаламын. Ия, сын сағаты туғанда мен кімге

таңдау жасаймын? деген. Студент кезден қалыптасқан әдет, қыздармен

жүруден гөрі дос ретінде араласқанды ұнатынмын. Дос болып жүріп ғашық

болып қалғанда қыздар болатын. Бірақ, уақытында қадіріне жете білмедім ау

деп ойлаймын. Бір жағынан ұнамаса не қылам оны да, өзімді де алдап деп

ойлаушы едім. Осылай жүріп, біраз уақытта өтіңкіреп қалыпты. Ия,

үйленетін уақыттың да жақындап келе жатқанын сезінесің. Бірақ кімге деген

сауалдың жауабының нақты шешімін табудың қажеттілігі де осы уақыттарда

күн тәртібінде тұр. Қазіргі таңда, жігіттердің басым бөлігі қыз таңдағанда,

ойы оқыған ба, жұмыс жасайды ма, отбасы қандай деген сауалдың

төңірегінде топтасады. Менде, жасырмаймын осы сауалдар мен тағы бір-екі

критерилері бойынша қараймын. Қысқасы, кеше бір қызбен кездестім.

Бірінші рет көруім. Мен күткен ойдан өзгешерек болып шықты. Ұзын бойлы,

сызылып қалған, сүйкімді, ощм керемет жан болып көрінді, бірінші көргенге.

Кездесуден кейін, мүмкін менің ойымдағы «жан» осы шығар деген ой

туындады. Қазір әлеуметтік желілердің пайдасы мен зияны туралы көп

айтылады. Менде, кеше кешкісін үйге келген соң, сол бір сезімнің жетегінен

шыға алмай, әдеттегінше тез-тез компьютерімді қосып, виртуалды әлемге

еніп кетудің орнына, бұдан басқа қызықтар бар, виртуалдан гөрі

айналамдағы жандарға көңілімді бөлейін деген ой туындады. ФБ-дан да біраз

уақытқа тыс қалуды жөн жасадым. Мұның барлығы сол жанға деген

ғашықтық сезімімнің құрметі деп шештім.

Пысы: соңғы уақыттарда орыстың әншілерін жиі тыңдап жүрмін. Әсіресе,

Натали сияқты: «Ия Алла, ғажап жігіт едің» деп, Ер жігіттің қадірін түсінетін

қаракөздеріміз бар деп ойлаймын.

Жас жанына салып жара
Сан үміттер құлағанда,
Некесізден туған бала
Көшеде қап жылағанда
Бірі «ана», бірі «жас қыз»
Тәніне ақша сұрағанда
Соның жоқ деп әй керегі
Ғашықтықты пасықтықпен
алмастырсақ қайтер еді?!

Құмаршылдық еңсеріп кеп
Құшағына жасырғанда,
Ұл менен қыз еңселік деп
Нәпсісіне бас ұрғанда,
Ана алдына теңеліп кеп
Ақиқаты ашылғанда
Моның жоқ деп әй керегі
Жастық сөзін мастықпенен
алмастырсақ қайтер еді

«Саналылар» пайда қуып
Бірін-бірі жалмағанда,
Өз күнәсін өзі жуып
Ақиқатты алдағанда,
Азғындаудың күні туып
Ардан белгі қалмағанда,
Соның жоқ деп әй керегі
Адамдықты арамдықпен
алмастырсақ қайтер еді?!

Құдіретім жыр дегеннен
Ешкім қорқып бұқпас болса,
Адамдыққа үндегенмен
Ақымақтар ұқпас болса,
Тіл мен қалам күрмелгеннен
Шығар жаным шықпас болса
Соның жоқ деп әй керегі
Ақындықты ақымақтықпен
алмастырсақ қайтер еді...

2008-10-29

Бүгін дәрісте Түркия мемлекетінің реформаторы, әскери қолбасшы, мемлекет қайраткері, Түркия Республикасының негізін қалаушы тұлға және оның тұңғыш президенті Ғази Мұстафа Кемал Ататүріктің балалық шағынан бастап оның қайраткерлік қызметі, жеке өмірі, қайтыс болған шағына дейін баяндалған көркем фильм көрдік. Фильмнің аты «Қоштасу». Мелодрама жанрында түсірілген.
Менің таңқалатыным, түрік тарихында көптеген билеуші сұлтандар бар. Алайда Мұстафа Кемал Ататүріктің орыны түрік бауырлар үшін орыны ерекше. Қай жерге барсаң да Ататүрік ескерткіші, Ататүрік суреттері. Лауазымды адамдардың кабинетімен мемлекеттік мекемелерді санамағанда әр дәрісханада, әрбір жатақханада, жатакхана комендантының кабинетінде де Ататүріктің суреті мен оның түрік жастарына қалдырған өсиетін және әнұранды көруге болады. Көпшілігінің жалпы осыған дейін там-тұмдап болса да Ататүрік жайында хабарымыздың болғаны анық. Оның тізбектеп толық өмірбаянын айтып отырмай-ақ қояйын. Алайда өмірде болған оқиғаның желісі бойынша түсірілген бұл фильмнен көп мәлімет алуға болады. Оқиға барысы бала кезінен бері келе жатқан жан досының хатқа түсірген жазбалары бойынша баяндалады.

Бала Мұстафаның әкесі Әли Риза Ефенді ерте өмірден өтіп, анасы Зүбейде ханым екінші рет басқа біреумен тұрмыс құрады. Анасына өкпелеген Мұстафа үйден кетіп қалып Манастрде әскери мектепте оқиды.
Көркем фильм Мұстафа Кемалдың соғыс жылдарындағы қайраткерлік қызметін барынша көрсетуге тырысқан. Жан-жақтағы шегір көздер мен жегір көзді жаудың ортасында қалған Түркияны азат етудегі ерлігі мен ескі дәстүрді дәріптеген Османлы империясының ыдырауы кезіндегі оқиғалар тізбектеледі.

Галлиполи операциясы кезінде дивизия командирі қызметін атқарған Мұстафа Кемал өзін дарынды қолбасшы ретінде көрсетеді. Кейінірек ол Анадолы және Палестина майдандарында әскери ұрыс қимылдарды сәтті орындап Бірінші Дүниежүзілік соғыс қарсаңында атақ-даңққа ие болады. Осман империясының соғыста жеңіліп, ақыр соңында ыдырайтынын әлдеқашан болжап қойған еді. Антанта тарапынан империяны әлсіретіп, ел іші бөлшектене бастағаннан кейін Мұстафа Кемал Түрік ұлттық қозғалысын құра бастайды. Ол кейін Түрік тәуелсіздік соғысына ұласады. Анкарада уақытша үкімет ұйымдастырып, ол Антанта мемлекеттері жіберген әскерлердің бетін қайтарып тастайды.
Фильмде Мұстафа Кемалға ғашық болған Фикрие ханымның рөлі өте сәтті шыққан бейне. Фикрие – Мұстафа Кемалдың анасы Зүбейде ханымның екінші жолдасы Рагып мырзаның бауырының қызы. Ағалы-қарындас болып жүрген екеуінің арасында кештің бір күнінде түсініксіз сезім оянады. Сол күннен бастап Фикрие «ағаның» орнына Мұстафаны «пашам» деп атайды. Түбіркүлезге шалдыққан Фикрие Мюнхенге емделуге кетеді. Ататүріктің Ләтифе деген әйелге үйленгенін естіген Фикрие Ататүріктің үй-жайына оралады. Алайда Ләтифе Мұстафа Кемалге кездестірмей үйдегі қызметшілерге бұйрық беріп қуып шығады. Алайда Фикрие Мұстафа Кемалдың үйінің алдында өз-өзіне қол жұмсайды. Мұстафа Кемал бұл оқиғаға көп уақытқа дейін қайғырып жүреді.
Еуропаша білім алған Ләтифаға үйленуге Мұстафаның анасы әу баста қарсы болған еді. Уақыт өте келе бұған өзінің де көзі жете бастайды. Небәрі үш жыл ғана отасып ол әйелден ажырайды. «Ұлы адамның үйіне барма, үнін есті» деген сөз осындайдан шықса керек.


Ататүріктің ұрпағы неге жоқ? Әлде көптеген ұлы адамдардың артында ұрпақ қалмайтыны өмірдің заңдылығы ма екен. Бақытсыз неке, уақытылы отбасын құрмау, қайраткерлік қызметте жүру дейміз бе. Мен оқытушыдан сұрағанымда ол былай деп жауап берді: «Ататүрік – түм түріктің идеалы. Егер оның артында ұрпағы қалса, бүгінгі күні оның ұрпақтарына сын көзбен қарайтын еді». Бұл сөзден Ататүріктің балаларды қаламағанын түсінесің. Шынайы өмірде жеті қыз бен бір ұл асырап алғанын тарихи деректер растайды.

Мұстафа Кемал Ататүріктің арманы – Түркия мемлекетін осы заманғы, демократиялық және зайырлы ұлттық мемлекет етіп құру болатын.Оның бұл арманы орындалды.
Егер қызықтап қараймын десеңіздер, интернетте орысша субтитрмен берілген нұсқасы да бар.

Сен және мен, жаным-ау, тек біз екеуміз,
Жаңа бүр жарған, тым нәзік гүлдер екенбіз.
Басымыздан жаз, қыс, көктем, мейлі өтер күз,
Ертеңгі күнге сонда да солмай жетерміз.

Сен және мен бақыттың тербеп бесігін,
Өмірдің бұл кең аттадық жаңа есігін.
Түсінбестіктер тигізбес үшін кесірін
Керегі бізге сыйластық және кешірім.

Сен және мен жарасқан жақсы жұптармыз.
Бір бірімізді жарты сөзден-ақ ұққанбыз,
Сәл көріспесек сағынып қатты құшқанбыз,
Айлы түндерде арманмен алыс ұшқанбыз.

Сен және мен тілегі бірге жандармыз.
Арманмен тәтті таңдарды-таңға жалғармыз.
Ғашықтық жаулап жанымызды естен танғанбыз
Бір-бірімізге байланып әбден қалғанбыз!

Сен және мен қоғамның кіші бөлшегі
Сезімнің сен дер менде жоқ әсте өлшемі
Бар ғұмырымның жеткенше ақыр ең шегі
Аялап мәңгі өтейін келші мен сені!!!

Лүпілдейсің, нені аңсайсың пәк жүрек?
Мен сүйгенмен ол сүймесе не керек?
Күндіз-түні ойлайтыным бір тілек –
Тұрса екен деп сол перизат еркелеп.

Сезесің бе бұл күйімді мендегі?
Алданышпен болды өмірім ертегі.
Мен ынтығып жүргеніммен сыртыңнан,
Сүйесің-ау өзге жанды сен тегі.

Тілеуің де, ойың дағы жырақта,
Білемін ғой, көз жұмамын бірақ та.
Ғашықтардың басындағы хәл бөлек,
Бірақ оны сүйген жаның сұрап па?

Жаның жұмбақ, санам жетпес–шыңырау,
Көрер көзің мені көрмес, тәңір-ау!
Тіл қатқанда елеңдейтін құлағың,
Жүрек үнін естімейтін «саңырау».

Қатыгезсің дей алмаймын, демеймін!
Хор қызына – перизатқа теңеймін.
Бақытты боп жүрсең болды қашан да,
Кірбің түспей қабағыңа, жемей мұң.

Б.Әлібай 24.03.2011ж

"Әнім бар"

Сазымен жүректі тербеген,
Әуенін биікке сермеген.
Жастықтың әні бар кеудемде,
Шалқыған сезім-сыр пернеден.

Әнім бар үзіліп, талмайтын,
Сезімге сезімді жалғайтын.
Әнім бар махаббат сазында,
Еш бір жан дәл мендей салмайтын.

Қиялым көк пен жер көлбейді,
Дәуірлеп әуенім аспанға өрлейді.
Бар жалған уақытша бәрі де,
Бәрі бір ән мәңгі өлмейді.

Бақытым қайдасын, көңілім ай көрген,
Ізетті ұяң қыз іздейін қай жерден.
Әлемнің әуені жетпейді үніңе,
Даусыңнан айналдым әніме сай келген.

Осы жұрт дегенді бір мағына деп айта беретін болды ғой. Соны екшелеп айыру керек секілді. Жалпы, ғашықтық деген бір жақты болады емес пе? Ол жігіттің немесе қыздың біржақты сезімі. Ал, махаббат деген екі жақты сезім. Бір бірін сүйген кезде ғана махаббат пайда болады. Ал сүйіспеншілік деген махаббаттың қазақшасы деуге де болады. Оны ғашықтықпен шатастыруға әсте де болмайды. «Менің саған деген махаббатым» деген басталатын өлең жолдары қате сөйлем меніңше. «Саған деген сезімім» десе дұрысырақ секілді, т.б.
Пы.сы Менің осы постты ілуіме себеп, қазіргі кезде осыларды сапырылыстырып айта беретін болыпты. Сосын білгенімді бөлісейін деген ой келді. Бұл ойлар менің жеке аз ғана зерттеуімніңссстен туған қорытындым еді. Сосын тағы айтарым, махаббат туралы өздеріңіздің нақыл сөзге ұқсаған пікірлеріңізді білдірсеңіздер екен. Тек өздеріңіздің

— Сәкен, сәлем!-деген әдеттегідей құлаққа жағымды дауыс естігенде жалт қарадым. Өзіне жарасатын қызғылт түсті көйлегімен еркелей басып, күлімсірей келе жатқан Кәусәрді көріп, бойыма тоқ жүгіріп өткендей болды. Үнемі осы — осынау бойжеткенді көрсем, жүрегім кеудемді тепкілеп, тұла бойыма бір қуаныш ұялағандай болады. Шамасы ғашықтық деген пәлекет мені де шыр айналдырып жүрген сықылды. Құдды бір есімнен айырылғандай күй кешемін. Қашаннан бері екенін білмедім дәл осылай күйге түскенімді. Дел сал күйде жүремінде қоямын…

Көлімнен тағы көрбедің,өткенің салып өрнегін,
Ғашықтық дәмнің шәрбатын,өзіңмен ғана көргенмін.
Ұнатың сенде ұнаттың, жастаумыз онда бірақ тым.
Тіл қаттым саған бойында сылдырап аққан бұлақтың.
Тұрмадық тыста жырақтап, еді ғой сол күн ұлыс шақ,
Үйіңе бардым сылтау мен бойымды балғын тік ұстап.
Есімде сол шақ жыл жыл әрі, жаяулап бастық жыраны,
Ерініңнен емген бал шырын, таңдайда дәмі жүр әлі.
Бермеппіз онда зор маңыз, бүгінде бөтен жолдамыз,
Көкейден нағыз кетпеген, махаббат екен сол нағыз.
Сенің де менің, ақылым қоныпты бізге ақырын,
Қоспадық басты уй тігіп, көрген жоқ бірақ күй тынып.
Басқаның бәрі ұмыт боп, алыста кетті тіліп көк,
Жүрегім түрме сен сонда, шығарам десем кілт жоқ.

Ол бір мың да тоғыз жүз тоқсан бірінші жылы ШҚШ, Сарыағаш ауданы, Бірлік ауылында қараша айының қақаған қара суығында шыр етіп дүниеге келген еді. Іштен туылғанда едірейген сақалы болғандықтан атасы "Қарасақал" деп құлағына азан шақырып ат қойған болатын. Жастайынан өнерге әуес балғын жас екі жасында ақ өзінің алғашқы тетрсін тоқ көзіне тығып, үйді өртеп жібере жаздаған. Кейінірек техникаға әуестігін байқаған ұстазы оны кампиутершик болуға тәрбиелейді. Біздің батыр қампиутерден басқа қолы қалт еткенде өлең жазумен айналысатын. Сол өлеңдеріне кішкене талдау жасалық

Кеземін, кеземін еш тынбаспын,
Сенің нұрлы көздеріңді сағындым.
Жанамын мен, жанып еш бітпеспін,
Еркелеген сөздеріңді сағындым…

Нұр шашады армандарым, жақсылыққа үмітпен,
Тізіледі жоспарларым, мақсатыма адымдап …