Мына ғимараттың ішінде қанша жүректің тағдыры шешіліп жатыр десеңізші… Кей жүректің соғуы дәріге, кейбірінікі аппаратқа, кейбірінікі қуат көзіне байланысты. Біреудің жүрегі арылы өмір сүріп жатқан жандар да бар. Иә, біреудің жүрегі екінші жанның кеудесінде дүрсіл қағуда.

Жәнібек Успанов 1974 жылы Қостанай облысында дүниеге келген. 2012 жылы Астана қаласындағы Ұлттық ғы­лыми кардиохирургия орталы­ғындажүрегіне трансплантация жасалды. Яғни, 46 жасында инсульт алып, дүниеден озған Галинаның жүрегін Жәнібектің жүрегімен алмастырды.

Жәнібек — елімізде ең алғаш рет жүрек трансплантациясын жасатқан пациент.

Кеудесінде орыс әйелінің жүрегі соғып тұрған қазақ жігіті қайта оралған өмірі туралы әңгімелеп берді.



— Ауылда өскен баламын, ауылда денсаулыққа көп назар аудара бермейміз. Әскерде ревматизммен ауырып қалдым. Ол кезде 19 жаста едім. 2005 жылдан бастап жүректе ақау бар екені анықталды. Жарты жыл сайын Астанаға келіп тексеріліп, керекті дәрілерді алып тұрдым. Үнемі дәрі ішіп жүретін ем, 2008 жылы аузымнан қан кетіп, жансақтау бөліміне түстім. Жүректе артерия жарылып кетіпті. Астанаға қайта келгенімде бұл ауру жазылмайтынын, мені құтқаратын жалғыз жол — жүрек ауыстыру екенін айтты. Ол кезде еліміздегі трансплантация туралы ойламайтын да едік.
Өзіме сыздап ауырғаны білінбегенмен, ісініп жүретінмін. Жүрек ұлғайып-ұлғайып, бір күні жарылып кетуі мүмкін.
Кейін кезекті тексерілуге келгенде осы орталықтың ашылғанын, мұнда жүрек ауыстыратынын айтты. Келдім. Тексеруден өттім. Ота жасауды ұсынды.
Адамда таңдау қалмай, ең соңғы жол осы ғана екенін білгенде ойланбайды да екен. Бірден келістім.



Әйелімнің аяғы ауыр еді. «Дүниеге келетін баламды көруім керек, оны өсіруім, бағуым керек. Менің балам кімге керек болады,» деген мақсатпен ота жасауға келістім, сол мақсат үшін өліммен күрестім.



Ота 5 сағатқа созылды. Оянғанымда бірден ет қосып қуырған картоп сұраппын, менің есімде жоқ.
Жүрегімнің кеудемнен шығып кетердей қатты соғып тұрғанын сездім. Оған дейін дүрсілі мүлде сезілмеуші еді. Бірдеңеден қатты қорқып не толқып тұрғандай, жүрегім кеудемнен шығып кетердей сезімде болдым. Сау жүректің соғуын ұмыта бастаған екем.



Операциядан кейін қайта өмірге келгеніме қуандым ба екен, білмеймін, көңілшек боп кеттім. Тамағыма өксік тығылады да қалады. Жылай бергің келеді.
Әкем екі жасымда қайтыс болған еді. Анам 37 жасында 8 баламен жесір қалған. Маған операция жасалғанын білместен үш жыл бұрын ол да қайтып кетті. Сол есіме түсіп, көп жыладым.
Маған жүрегін орнатқан Галинаның баласы Игорь да 22 жасында жетім боп қалды ғой. Соны да ойлап жылайтынмын. Көп жыладым.

Игорьмен алғаш рет кездескен кезімде тіпті сөйлей алмадым. Жасым тиылмады.
Онымен қазір жиі кездесіп тұрамын, досым сияқты боп кетті. Ол болмағанда мен қазір тірі болмас па едім. Сондықтан менің Игорьға деген құрметім шексіз.



Маған операция жасалып біткен соң үш аптадан кейін Махаббат есімді қызым дүниеге келді. Махаббатым — менің құтқарушым, стимулым. Балам бәрімен соңына дейін күресуге басты себеп болды.



Жүрегімді бес жылға дейін бақылауда ұстайды. Бес жылдан кейін жүрек жиырылып, өздігінен соғатын болады. Ал, қазір тек дәрі-дәрмектің арқасында жұмыс істеп тұр. Қазір менде мүлде иммунитет жоқ. Маған қарап түшкірсеңіз, мен бірден ұшып түсем, өте-өте тез ауырып қаламын. Үнемі қолымды жуып, бетіме маска тағып жүремін. Адам көп жерге бармауға тырысамын. Егер ауыра қалсам, ол ағзамда өте тез таралып, ең асқынған түріне бірден апарады.
Қазір маған жүгіруге, секіруге, ауыр көтеруге болмайды. Бес килодан артық көтерме деген еді, мен ештеңеге қарамастан баламды көтеремін. Қызым күннен-күнге өсіп жатыр, қазір 13 келідей боп қалады-ау.
Спортпен айналыспаймын. Кабинеттегі велотренажермен кейде жаттығып тұрам.



Қазір екі айда бір тексеріліп тұрамын. Жағдайым жақсы. Осы орталықта жұмыс істеймін. «Нұрлы қоғам» атты қоғамдық бірлестік құрдық. Ота жасалғанға дейін пациенттердің құжаттарын түгелдеп, оларға психологиялық кеңестер беремін. Емделу барысында өз басымнан өткен тәжірбиелермен бөлісемін.



Отбасымды да осында көшіріп әкелдім. Ауылдағы үйімді, көлігімді сатып, осы жақтан баспана алдым. Баспана деген аты ғана болмаса, жертөлеге ұқсас бір бөлме ғана, үйдің ең астыңғы қабатында орналасқан. Амал жоқ, күн көріп жатырмыз.
Басында бар ақшамды жиып, құрылыс компанияларына, банктерге дені дұрыс үй алғым кеп хабарласқанмын. Олар жандарына да жолатпады. Мүгедек адамға кім несие не ипотека берсін. Көмектеседі-ау деген жердің бәріне бардым, хабарластым, нәтиже болмады. Қазір осында жұмыс істеймін, алатын пенсиям бар, амалдап күн көріп жатырмыз. Әйелім әзірге жұмыссыз, баламен отыр. Қысқасы, маған осы орталықтан басқа ешкім көмектеспеді де, осы орталықтан басқа ешкімге керек те емеспін.



Еркектің тағдыры әйеліне тікелей байланысты, тіпті, аурудан жазылуың да. Күйеуі ауырды деп, тастап кетіп жатқан әйелдер қаншама. Операциядан кейін де қанша күтім керек, одан кейін адамның мінез-құлқы да өзгеріп кетеді.
Операциядан кейін «анау жоқ, мынау жоқ» дегенді, майда-шүйдеге ашулануды доғардым. Олардың бәрі түкке тұрғысыз нәрсе екен ғой. Адамдар көп ренжиді, өзім де солай едім. Тез өкпелеп, кек қайтарғым кеп тұратын. Жүрегіңде кек пен наланы арқалап жүресің, ауруым содан болды деп ойлаймын.



Операция қалай болар екен деп қатты ойландым. Ауылдың ақсақалдарын, ағайындарды жинап алып, мал сойып, құран оқытып келгем. Енді бәрі сәтті өтті. Қазір көбісі айтады: — "саған жоғары жақтан аванс қылып екінші өмір беріп отыр, енді намазға жығыл," — деп. Мен намазды сән үшін не мақтан үшін оқығым келмейді, оған үлкен дайындық керек. Ешкімге жамандық жасамасам болды.



Жоғары білімім жоқ, ауылда көлік жүргізгем. Қазір психология мамандығын алып жатырмын. Бірінші курсымда оқуымның ақшасын жақсы адамдар төлеп берген. Ендігі жылғысын көрерміз, бұйырғаны болар.
Кітап жазуды ойлап жүрмін. Жүрегімнің иесі суретші болған, бірақ, мен сурет сала алмаймын. Тіпті, қызымның куәлігіне толтыру керек арызды жаза алмай қалдым. Сол жердегілер ауруымды қайдан білсін, «бланктардың бәрін құрттың» деп айқайлаған.



Кеудемде орыстың жүрегі соғып тұр, бірақ, мен — әлі де қазақпын. Жүрек деген — бұлшықет қана. «Донор — орыс» деген соң отаға дейін де, отадан кейін де дінім туралы көп ойландым. Діни сауаты бар адамнан сұраған едім, мұсылман боп қалатынымды айтты.

Жүрегім тоқтап қалады деп қорықпаймын. Бұл біреудің жүрегі екенін де ұмытқам. Ештеңе ойламауға тырысамын. Менің қолымнан келетіннің бәрін жасадым, ендігісі «жоғары» жаққа аян.



Интернеттен жаңалықтарды оқып, өзіме қажетті ақпараттарды алып отырамын. Бірақ, қазақ сайттарын оқымайды екем. Әлеуметтік желіден Фейсбук пен Одноклассникида отырамын.



Сөз соңында айтарым, адам алдында не боларын білмейді. Бірдеңе бола қалса, донор болып, біреудің өмірін сақтауға көмектессе екен. Ол үшін қазір-ақ келісім беріп қоюға болады. Бізде ағзасы өзіне сай келетін донорды күтіп жатқан пациенттер өте көп. Олар қазір аппараттың көмегімен ғана өмір сүруде, оңай емес. Біреудің өмірі сізге байланысты болуы мүмкін...

Бесінші сыныпта оқимын. Мен ес білгеннен бері мақта егіп келген көкем 2002 жылы шала бүлінді. Ақпанда базардан орамадағы пленка мен қалбырдағы тұқым сатып әкелді. Орама пленканың салмағы 15-20 келі тартса, қалбыр ішінде 10000 дана тұқым бар. Сондағысы, под пленка қарбыз өсірмек… Под пленка деген сөзді түсінгенім болмаса, оның астында қарбыз қалай өсіретінін елестете де алмадым.



Көктемді күттім. Наурызды өткеріп болған соң, үйден 100 метр қашықтағы жарты гектар жер жыртылды. Тырма жүргізіліп, жүйек салынды.


Ауылдағы под пленка қарбыз егетін аз диханның бірі біздің үй болғандықтан, ет жақынды шақырып, жүйектің жалына тұқым салатын ұя қазып, әр ұяға қарбыздың екі тұқымынан тастап, үстін бір уыс топырақпен жауып, жүйек бойлата ұзынынан пленка жүргізіп, жарты гектар жерді екі күнде еңсердік. Шашым тікірейіп, қазандай басымды көтеріп, көптің арасында мен де жүрдім. Сәуір осылай басталды.

Арада 4 күн өткенде алғашқы өскіндер топырақты жарып шығып көріне бастады. Буланған пленканы шертіп жіберіп, шағылысқан күн сәулесін қолмен қалқалап, ұяшыққа үңілемін. Жап-жасыл өскіндер қылтиып тұрады. Көңілді қуаныш кернейді. Осы өскіндерден енді бір сексен күннен кейін салмағы 15-20 келі қарбыз пайда болатынына сенгің келмейді. Бірақ, болатыны анық…

Күннің көзі қыза түскен сайын, жер мен көкті бөліп тұрған пленка да топырақтың температурасын жандыра түседі. Өскін шыққан соң, апта уақыт өткенде суғаратын мезгіл де жетеді. Бас арықтың бойымен әр жүйекке су жайлап, пленка үстімен заулаған суға қарап, мәз-мейрам боламын. Пленканы әр екі метр сайын ағашпен тесіп шығып, суды жерге өткіземіз. Өскіндерге екі апта уақыт болғанда, ұзындығы бір метрлік ағаштың басына екі жүзді ұстараны байлап, әр ұяшықты бір-бірлеп тіліп шығасың. Қиындығы жоқ. Тесу мен тілу маған жүктелді.

Бірінші су беріліп, пленка тілініп, күннің көзі жерді жандыра түскен сайын, өскіндер де жапырақ шығарып, ұясына сыймауға айналады. Тілімдерді қолмен кеңейтіп, тағы да суғарды. Өскіндер жыртылған пленкадан қылтиып сыртқа шыға бастаған уақытта Құралайдың желі соғып, жаңбыр нөсерлетіп өтеді. Осыны күткендей-ақ, жер кебісімен, әр ұяшықтағы екі өскіннің әлсізін қайшымен кесіп алып тастайды. Мұны да мен орындадым. Артынша әр ұяшықтағы іріктеуден аман қалған өскіннің түбіне топырақ үйіп, пленкасын бастырып шығады. Бұл қарекетті ауылдастарды шақыртып ақыға істетті.

Өскіндердің жапырақ саны көбейіп, бес-алты құлақ болған кезде аммиак селитрасы беріледі. Ұяшықтағы өскінге бір қарыс жеткізбей үшкір сүйменмен жерді тесті. Тесіктерге бір ас қасық аммиак селитрасын құйды. Суғарды. Ересектер атқаратын шаруа. Тамырына азот барып, қуат алған өскіндер жайқала түсті. Пәлек жайып, бір жағына құлады. Гүлдеп, түйнек байлады. 25-мамыр келіп, оқу жылы аяқталып, мен алтыншы сыныпқа көштім. Бұл 2002 жылдың көктемі болатын.







Бүгінде...
Біз қарбыз еккен жылдан кейін Қаражантақтың тұрғындары мақтаны қойып, бірте-бірте қарбызға көше бастады. Қарбыз өсіру тек күнкөріс көзіне емес, кәсіпке айналып шыға келді. Қарбыз өсірмеу — ауылдан бөлектену деп қабылданатын болды. Жер жыртылып, тұқым топыраққа түсіп, қарбыз пісіп, камаздарға артылып, сатуға жөнелткенге дейін ауылдастарымның жатса да, тұрса да айтатыны тек қана қарбыздың жайы. Қолына кетпен ұстай алатынының барлығы наурыздан шілдеге дейін поляда.



Қаражантақтың жері қарбыз өсіруге қолайлы. Бас-аяғы 2 мың гектарға жуық аумақта қарбыз өсіріледі. Сырттан келіп, Қаражантақтың жерінде қарбыз өсіріп жатқан жұртшылық қаншама…
Бүгінде қарап отырсам, осыған дейінгі өмірімнің жеті көктемі «пленканы аяғыммен басып кетпейін, тесіп алып жүрмейін» деп қауіп етумен, жүйектен-жүйекке аттаумен өтіпті.

Дерек:
Қаражантақ елдімекені — Арыс қаласына қарасты Дермене ауылдық округінің құрамындағы ауыл. Көксарай су қоймасы мен Бөген су қоймасының ортасында орналасқан. Ауылда 100-ге жетер-жетпес түтін бар.



Ауылдың жанынан Арыс-Түркістан каналы өтеді. Егістікке қажетті суды осы Арыс-Түркістан каналынан алады.
1967 жылы пайдалануға берілген каналдың жалпы ұзындығы — 194 км. Канал — Арыс және Түркістан деп аталатын екі тармақтан тұрады. Арыс тармағы Арыс өзеніндегі Қарааспан су бөгетінен басталып, Бөген бөгеніне құяды. Ұзындығы — 51 км. Секундына 15 м3-ге жуық су өткізеді. Түркістан тармағы Бөген бөгенінен басталады. Ұзындығы — 145 км- ге жуық,

Көктем — халық қажеттілігінің ауысар тұсы: қыста қажет болған дүниелер көктемде мүлде іске аспай қалады немесе керісінше. Әсіресе, күнделікті біз елей бермейтін кей қызметтер мен тауарлар күн жылыған сайын қолданыстан сытыла береді. Көктем — табиғат жаратылысына ғана емес, кәсіпкерлердің қалтасына да өзгеріс алып келетін мерзім.
Астана қаласының бірнеше бизнес қызметкерлерінен сұхбат алып, көктем олардың тұтынушыларын қалай өзгертетінін білген едім.

Адамдар көктемде арақ-шарапты азайтады

Нұрбек, азық-түлік дүкенінің сатушысы


Адамдардың тамақ жеуіне жыл мезгілі қатты әсер етпейді ғой, барлық кезде бірдей. Бірақ, күн жылығанда адамдар ішімдік сатып алуды азайтады, айран, сүзбе сияқты сүт өнімдері көбірек өтеді.

Қыздар күн жылыған соң көшеден-ақ такси ұстай салады

Сағи, такси жүргізушісі


Қыста күніне 18-22 шақырту түсетін, қазір 14-ке әрең жетеді. Қызметіміз ауа райымен тығыз байланысты. Біздің басты клиенттеріміз қыздар ғой, олар қыста қысқа не жеңіл киініп шығады да, көшеде такси ұстап тұра алмайтындықтан бізге хабарласады, әсіресе, кешкісін көп хабарласатын қыста. Күн жылынған соң ол қыздар көшеден-ақ такси ұстай салады. Көктемде клиенттеріміз азайып кетті. Алдында қыздарды қыдыруға апарып-алып келіп жүрсек, қазір тек жұмысқа баратын-келетін адамдарды, қала қонақтарын тасимыз.

Адамдар қолөнермен күн жылығанда айналысатын сияқты

Сұңғат, қолөнерге арналған бұйымдар сатушы


Қыста базарда суық болған соң ба, клиенттер аз болады. Меніңше, олар қолөнермен күн жылығанда көбірек айналысатын сияқты. Қыста күніне 20-30 адам келсе, қазір күніне 80-100 адам келеді. Өзіміз де айына бір рет әкелетін тауарды күн жылығанда көбейтіп, айына үш-төрт рет әкелеміз.

Көктем — тұсаукесер тойының мезгілі

Азиза, тойбастарға арналған бұйымдарды сатушы


Тойбастарға салатын заттар қысқа қарағанда көктемде көп өтеді. Әсіресе, қыз ұзату, үйлену және тұсаукесер тойларына арналған бұйымдарды алады, тұсаукесер тойы басым. Сүндет той көктемде мүлде болмайды. Қыста күніне 10 адам ғана келсе, қазір 50 адамға дейін тойбастар бұйымдарын алып кетеді.

Көктемде дәріден гөрі витамин көп өтеді

Сәуле, дәріханашы


Клиенттеріміз көктемде азайып кетті. Қазір ауру азайып, адамдар ағзасын әлдендіру үшін витаминдерді көп алады. Бірен-саран тұмауға, қан қысымының ауруларына арналған дәрілерді сұрап қалады. Көктемде гормондардың әсерінен жыныстық қатынасқа қажетті заттар да көбірек сұраныста.

Адамдар іш киімін көктемде көбірек ауыстырады

Сұлушаш, іш киімдер сатушы


Қыста сауда үйлерінде өтетін шығар, базарда тауар мүлде өтпейді. Қазір көбейіп жатыр, енді басталады ғой. Әйелдер, әсіресе, қыздар іш киімдерін ауыстырып жатқан сияқты. Негізі бәріне керек зат қой бұл.

Көктемде халық арықтау үшін де жаяу жүруі мүмкін

Гүлзира, кондуктор


Күн жылыса, адамдар жаяу жүреді ғой. Мысалы, арықтау үшін, ақша үнемдеу үшін. Қазір автобусымызға мінетін клиенттер азайды. Қыста суықтан қашып та мінетін еді, қазір тек жұмысқа баратын және қайтатын уақыт, түнде біз жұмыстан қайтар уақытта адам көбейеді. Күн ұзарған сайын біздің режим де ұзарады да, кинодан, серуеннен, басқа да жерден қайтқан адамдар автобусқа мінеді.

Көктемде қозғалыс көп болған соң «тысқа шығу» да көбейеді

Оля, базардағы әжетхана қызметкері


Жабық ғимаратта отырсақ та, қыста адам аз болды. Қазір екі есеге көбейді. Күн жылынды ғой, адамдар көп су ішеді де, әжетханаға көп барады. Алдында тек жалға алғанымыз үшін төлейтін ақшаны ғана өтейтін едік, енді пайда түсіре бастаймыз. Көктемде күніне 200-ден аса адам келіп жатыр.

Күн жылынды — Астанаға келетін қонақтар көбейеді

Айгүл, пәтерлерді жалға беруші


Пәтерлерді қыста да көп алатын, қазір одан сайын көбейіп жатыр. Астанаға келетін қонақтар көбейеді енді. Әсіресе, мейрамдарда бір жасап қаламыз, ол кезде бағаны да едәуір көтеріп тастаймыз ғой. Конкуреттеріміз де күннен-күнге артуда. Ақша табатын мезгіл келгенімен бәсекелестер кедергі келтіреді.

Қазір күніне 15 адамға дейін қызмет көрсетемін

Гуля, жезөкше


Қыста күннің суығында тоңатын едік, қазір тоңбаймыз. Көшеде тұруға да көп уақыт кетпейді. Кейде тіпті «мама Роза» үйден шығармай, бірінен кейін бірін тізіп, клиенттер тауып қояды. Қазіргі клиент санын нақты айта алмаймын, санамадым. Шамамен, күні-түні 15 адамға дейін қызмет көрсетемін, кейде түн бойына алып кетеді мені. Ал, кейде сағатпен емес, 20 шақты палка ғана болады.

(Басы)

Оныншы көктем
Алматыға шынымен ғашықпын! Өткен жаз отбасымызбен «Алма-Арасанда» демалдық. Содан әлі айыға алмай жүрмін. «Жазды қалай өткіздің» деген шығармада біраз көсілдім. «Күз» бен «қыс» тақырыптарындағы шығармаларға да Алматыны кірістіргенім есімде. Енді, «Көктем» туралы жазыңдар дегенде, мұғалімім «Алматыны қоспай-ақ қой» деді. Алматыны қоспағанда Атыраудың көктемі туралы не жазасың? Көктемде маса шығады, балшық болады, ол кепсе, шаң көтеріледі деп пе?! Құралайдың кезіндегі жаңбырды жазуға болатын шығар, сосын. Әжемнен амалдарды үйрене бастадым, «әлхам» мен «құлқуалланы» жаттап жүрмін. Бір күнде жаттап алуға болады ғой, бірақ, жазда сатып алған «Dendy» ойнаудан қол босамай жүр.

Он бірінші көктем
Бастауышпен қоштастық. Биыл да жазда Алматыға барамын ба деген асқақ арман болған. Папымдар олай болмайтынын айтты. Сосын, жергілікті «Құлыншақ» газетінің жас тілшісі ретінде Астананы көрем бе деген үміт болды. Алайда, «Жас Астана – жас жеткіншектер көзімен» халықаралық фестиваліне де бара алмайтын болдым. Жасым кіші деді. Жазда бөлеммен бірге жергілікті «Тұлпар» лагеріне баратын болдық. Көңіл-күй жоқ…

Он екінші көктемім
Бесінші сыныптан бастап, математикадан тереңдетілген гимназия сыныбы болдық, Құдай ұрғанда. Үшінші тоқсан да үшке шығатын сияқтымын орыс тілі мен математикадан. Есесіне, қазақ тілі мен қазақ әдебиетінен үлгерімім жөнделіп келеді. Үйдегі кітаптардың ішінде де қызық шығармалар бар екеніне көз жеткізе бастадым. «Sega» ойнаудан да қызығырақ па деп қаламын кейде…

Он үшінші көктем
Бұл көктемде жақын адамыңды жоғалтудың не екенін сездім. Әкемді меңдеген дерт – Ауғандағы соғыстың салдары – «Бехтерев ауруы» деп жүргеніміздің, ғылыми тілде «анкилозирдеуші спондилоартрит» – неден туындайтыны белгісіз һәм жазылмайтын ауру – екенін кейін білдім. Дәрігерлер жиырма жеті жасында оған бұл диагнозды қойғанда, «әрі кетсе, он жылдай ғұмырыңыз қалды» деген екен. Қысқасы, бұл көктем осындай көңілсіздеу болды…

Он төртінші көктем
Осы көктемнің де көңілсіздеу болатын түрі бар. Жұма сайын әжем үйретіп кеткен «құлқуалланы» әкеме қосып, әжеме де бағыштайтын болдым. Кітап оқу сиреді, далаға шығып, соңымнан шешем іздеп шыққанша үйге қайтпайтын әдет пайда болды. Темекі тартып ұсталып қалатыным да осы көктем-ау деймін. Әлде, келесі көктем бе екен?! Осы екі көктем бір-біріне қатты ұқсас.

Он бесінші көктем
Өткен қыста кітапхананың үздік жас оқырмандарының бірі ретінде Алматыдағы әлдебір жиынға барып қайтқанымның айтып тауыса алмай жүрген қызығы болмаса, бұл көктемде де сол – тірліктің негізгі штрихы темекі тартуға, былтыр жазда үйренген арақ ішу мен шөп шегу қосылды… Осы тоқсан информатикадан «үш» шығатын болар. Өткен тоқсан әупірімдеп төртке шыққам. Мұғалімім ренжулі: мектепішілік пәндік олимпиададан қалалыққа жолдама алып, оған бармай қалып едім. Бірақ, айтарлықтай проблема туғызып жүрген жоқ, ол мен үшін: орыс тілі мен алгебраның қасына қоса салармын. Проблема: гитарамды сындырып алдым. Енді, біздің үйде Высоцкийге, Визборға, Табылдыға қосылып ешкім ән айтпайды. Көшеде – Петлюра мен Цой.

Он алтыншы көктем
Биыл көктемде Махамбеттің 200 жылдығына арналған сыйлықтың иегері болдым. Не сыйлық екеніне сол кезде мән бермеп ем, қазір де есіме түсіре алар емеспін. Есімдегісі: қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен мектепішілік олимпиададан қалалыққа жолдама алып, қайтадан ұйықтап қалуға мүмкіндік берген, қалалық Абай оқуларынан бірінші орын алғызған «Махамбет туралы толғауымның» ақысы ретінде, дипломға қосып, былғары портфель мен жиырма бес мың теңге ақша берді, орталық стадиондағы түлектердің қоштасу кешінде, облыс әкімінің өзі. Ия, Әбішке ме, Иран-Ғайыпқа ма, әйтеуір, біреуге еліктеп, осындай шұбалаңқылап, басын аяғына жазып, аяғын басында келтіріп жұмбақтағансып баяндау секілді қыршаңқы жазу стилі пайда болды, осы көктемнің аяғында. Бұдан, өздеріңіз түсініп отырғандай, мен осы көктемде «бірдеңелер» жаза бастадым… Әлгі ақшаға бірден барып, мамама телефон алып бердім. Осылайша, тоғызыншы классты тәмамдағаным туралы куәлігімдегі үш «үшті» жуып шайғандай болдым. Қуанышты жаңалық бір бұл емес: мамам, биыл Алматыға барамыз деді.

Он жетінші көктем
Бұл көктемде сыныптың балалары былтырғыдай емес, жайдарылау сияқты. Өйткені, алда, емтихан да, аты белгілі болса да, заты беймәлім – тестілеу де жоқ. Орыс тілі мен информатикадан жағдайды реттедік, сынып жетекшім де геометриядағы үлгеріміме бола, алгебрадағы бағаларымды көтеріңкіреп қоятын сияқты. Бірақ, бәрібір, бақылаулар баяғыша, «екі мен үш». Ол – маңызды емес. Маңыздысы – мен шын ғашық болып қалған сияқтымын. Білмеймін, бұрынғылар бала махаббат болған шығар, әлде басқа ма, әйтеуір, бұл жолғы күй мүлдем бөлек. Бұрын қалай байқамай келгем, оның әдемілігін, ақылдылығын… Жоқ, оны тартымды қылатын бұл қырлары емес… Неше жыл бір сыныпта оқып келеміз… Әскери комиссариат тексеруінен соң, «кім боласың?» деген сұраққа ақыры жауап тапқандаймын. Алматыдағы әскери оқу орындарының біріне түсіп көремін.

Он сегізінші көктемім
Әскери болмайтын болдым. Өткен жазда бір қолайсыздау оқиға орын алып, әскери өмірге жол жабылды. Алматыға, мамам мен папам оқыған КазГУге құжат тапсыратын шығармын. Тестілеуден соң көреміз, енді… Былтыр көктемде оянған махаббат, сол жылдың күзінен аспады. Биыл мектеп бітіреміз: ата-аналар жиналысы сайын, «балаларыңа репититор жалдаңдар! Тесттен құлап қалмасын» дейді мұғалімдер. «Сонда он бір жыл бойы, мектеп не үйретті?!» деп мамам екеуміз бір-бірімізден сұрап қойдық. Репититор жалдамайтын болдық. Оның ақысына гитара аламын. Бірақ, «дені дұрыс ән» үйрену керек, мама үшін.

(жалғасы бар)

Көктем… Тым қатты оригинал болу қиын шығар бұл тақырып төңірегінде. Мектепте оқып жүргенде ең ұнатпайтын тақырыбым жыл мезгілдері туралы шығарма жазу болатын. Қазір де, бұл тақырып мен үшін «таңғы алты мен түскі он екі аралығындағы уақыт» жөнінде бірдеңе жаз дегенмен бірдей. Тіпті, соңғысы, сәл оригиналдылау көріне ме деймін. Өйткені, мен көктем туралы сіз білмейтін бір нәрсені айта аламын дей алмаймын, менің қадірлан оқырманым. Мен бұл өмірімде көктемді бар болғаны 28 рет көрген екенмін. Алғашқы кездесулеріміз есімде де жоқ. Сол себепті, алғашқы абзацты сол көктеммен алғашқы кездесуіміздің алғашқы әсерлерімен бөлісудің орынына пайдаланды дей салыңыз.