Ғаламтор ақтарып отырып «Бөліп ал да билей бер» сөзіне көзім түсті. Бұрыннан жүрген бір ойды қағаз бетіне түсіруге себепкер болды.
Разделяй и властвуй (лат. divide et impera) — принцип государственной власти, к которому часто прибегают правительства государств, состоящих из разнородных частей, и согласно которому лучший метод управления таким государством — разжигание и использование вражды между его частями.
В более широком смысле — тактика (чаще скрытая) создания, усиления и использования противоречий, различий или разногласий между двумя или более сторонами для контроля над ними. Нередко используется более слабым меньшинством для управления большинством.
В политике и социологии, разделяй и властвуй — стратегия получения и поддержания власти, путём разделения большой концентрации власти на группы, которые индивидуально имеют меньше власти. Чаще всего маленьким группам власти препятствуют соединиться и стать более мощными, так как обычно труднее разбить уже существующие структуры власти. Эффективное использование этой техники позволяет небольшими силами управлять теми, кто вместе имеет большую власть (или имел бы большую власть, если они могли бы объединяться).
Такая техника требует большого количества навыка и политического изящества, так же как хорошего понимания политической науки, истории и психологии. «Разделяй и властвуй» работает, только если объекты этой техники согласны с ней (например, потому что это ведёт к их личному преимуществу). Это работает лучше всего в обществах, где существовало жестокое соревнование между благородными семьями, кланами или социальными классами до того, как повелитель вступал во владение.
Типичные элементы техники
• создание или, по крайней мере, не предотвращение мелкой вражды среди меньших игроков. Такая вражда истощает ресурсы и предотвращает союзы, которые могли бы бросить вызов повелителям;
• помощь тем, кто желает сотрудничать с повелителем, часто за счёт непослушных местных правителей;
• создание недоверия и вражды между местными правителями;
• одобрение расходов на излишества (например, эффектные дворцы), чтобы оставлять недостаточно средств для политического маневрирования и войн.
Примеры в истории
Стратегия с большим эффектом использовалась правителями обширных империй, включая Британскую и Римскую, которые заставляли враждовать одно племя с другим, чтобы поддержать контроль над их территориями, используя минимальные силы. Принцип Разделяй и властвуй играл очень важную роль, когда Индия была частью Британской империи. Британцы использовали эту стратегию, чтобы получить контроль над большой территорией Индии, покорив ее людей, разделённых по религии, языку, кастам и т. д., и установили контроль над мелкими государствами в Индии по частям.
Қазақ тарихынан білетініміз:
Ру мен жүзге бөліндік (қан араласпауда жақсы қызмет жасаған бұл бөліну бір ұлттың қырық тарамға бөлінуіне себепкер)
Бір қазақта бір кезеңде бәленбай хан («Үркер» романын оқыған сайын ішім удай ашиды. «Үр, ит!» деп айтақтаған сырт елдің жетегіне еріп кетті хандар, 20 кез мата үшін бодан болған сұлтандар)
Соның салдарынан орысқа қосылуды жақтайтындар мен жақтамайтындар болып бөліндік.
Орыстар келіп болыстарға бөлді. (Ханы қарашаның қамын жемейтін, қарашасы ханға сенбейтін зар заман орнады. Орысқа сол сенімсіздік керек-ақ еді).
Соның салдарынан оқығандар мен оқымағандар, патша әскеріне қосылатындар мен қосылмайтындар («Сар қазақ» романын оқыған сайын опынамын, алауыздық патша әскерін қазақ жеріне енгізді), ақтар мен қызылдар, байлар мен кедейлер, халық жаулары мен большевиктер…
Сосын жетпіс жыл бір идея, бір отан, бір саясат, бір тағдыр ұранымен дуаланып, еш қарсылықсыз берілдік…
Бір кезде қалғып бара жатқан сана селк ете қалды. Ояндық. (Менің жынды басымда оянбас едік деген күдік бар. Мұхиттың ар жағына кеңестік кеңістіктің ыдырауы қажет болды. Ояндық).
Бөліну қайта басталды.
Кеңестің шоқпарлары мен тәуелсіздіктің сардарлары.
Тәуелсіздік.
Енді:
Таза тілді қазақтар мен шала тілді қазақтар
Қала қазақтары мен дала қазақтары
«Оралмандар» мен қазақтар
Шымкенттіктер мен басқа қазақтар
Батыста Адай қазақтар, Оңтүстікте өзбек қазақтар, Солтүстік пен Шығыста орыс қазақтар
«Арзымайды» дейтін қазақтар мен «бедіре» дейтін қазақтар
Мерекелерді тойлайтын қазақтар мен тойламайтын қазақтар
Сақалды қазақтар мен көсе қазақтар
Орамалды қазақтар мен жалаңбас қазақтар
Әруаққа сенетін қазақтар мен Аллаға сенетін қазақтар
Той жасайтын қазақтар мен той жасамайтын қазақтар
Несие алатын қазақтар мен несие алмайтын қазақтар
«Гламур» қазақтар мен «мамбет» қазақтар
«Фирмач» әнші қазақтар мен «тойский» әнші қазақтар
Қ.Түнтековты жақтайтын қазақтар мен Қ.Түнтековты жақтамайтын қазақтар…
Баяғы баяғы ма… Үш жүз бен қырық руға бөлінетін едік… Енді әр ру сан бөлінеді… Ел басына күн туса жиыла ма?

Тұтынушылар электроникасы жәрмеңкесінде ең алғаш рет ұсынылған IFA,, 84-дюймді ULTRA HD ең жоғары мүмкіндігімен жабдықталған LG LM960V 3D-теледидары нағыз технологиялық, әрі эстетикалық серпіліс көрсетті. Әлемдегі ең үлкен 214 см диагональді экран барлығын таң қалдырды.

Енді LG 84LM960V ULTRA HD жаңадан шыққан инновациялық 3D-теледидары арқылы үйден шықпай-ақ нағыз кинотеатрда отырғандай әсерді алуыңызға болады. Компания батыл, әрі жаңашыл ойды жүзеге асырды.

Әлемдегі ең алғашқы, әрі ең үлкен LG 84LM960V теледидары сурет кадрларын ауыстыру кезінде кескіндердің анық көрсетілуімен ерекшеленеді. Оған көзіңізді жеткізу үшін әр түрлі кескіндерді (мысалы: суреттерді) үздіксіз ауыстыру режимін қосыңыз. LG Triple XD Engine технологиясы кадрлардың бір қалыпты ауысып отыруын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар “бір қалыптылығын” жоғары сапалы 8 млн.пикселді (3840x2160) теледидар экранынан тамашалауға болады, ал ол Full HD теледидар панелінің сапалылығын 4 есеге арттырады.

LG Triple XD Engine технологиясы суретті анық бейнелеу замани жүйесінің ажыратылмайтын бөлігі болып табылады. Бұл технологияның ең басты міндеті кадрлардың бір қалыпты ауысып отыруын қамтымысыз ете отырып, көрермендердің кинодағы динамикалық көрініс немесе видео-ойындарды тамашалаған сәттегі әр көріністен ләззат алуын қамтамасыз ету. Сонымен қатар әлемге әйгілі LG CINEMA 3D технологиясымен жабдықталған. Ол 3D бейнелеу әсерін одан әрі күшейте түсіп, көрермендердің 3D атмосферасына енуіне мүмкіндік береді. Сонымен қатар 3D Depth Control функциясы арқылы 3D кескінін басқара аламыз. Кескінді 2D-дан 3D-ға алмастыратын кіріктірме маханизмі кез-келген видео немесе фильмге көлем береді, ал Dual Play функциясы ойынды бір теледидарда екі адамның ойнауына мүмкіндік береді, қарсыластар бір экраннан бір мезетте әр түрлі кескіндерді көру мүмкіндігіне ие болды.

Реалистік 3D кескіндерін тамашалаған сәтте көрермендер қияли әлемге түсіп, замани кино атмосферасын сезіне алады. 3D нысаны көрермендерден қандай қашықта болса, дыбыс шығару әсері де соған байланысты әр түрлі болады, яғни дыбыстың жоғарлауы немесе төмендеуі. Ондай әсер LG 3D Sound Zooming технология арқасында іске асады. Қысқаша айтсақ, бұл көрерменге айналасында болып жатқан дыбысты анық, әрі сапалы етіп жеткізетін, 3D әсерін күшейтетін замани жаңа технология болып табылады. Оның сапасы да 2.2 инновациялық акустикалық жүйемен жабдықталған, екі 10-Вт динамика және екі 15-Вт сабвуфер. Жаңа, әрі ең үлкен LG теледидары көрермендерге кино атмосферасын толығымен жеткізу ушін дыбыс жүйесі қажет.

Ең үлкен көлемді экран мен жанды дауыс Smart TV теледидарларының қазіргі заманға лайықты философиясы болып табылады. Қолайлы қосымшалар, сервис және интернет көмегімен LG LM960V 84 диагоналді теледидар нағыз интерактивті құралға айналады, оны толығымен өз қалауыңызға қарай лайықтай аласыз. 500 ден астам қосымшалар мен икемдегіштерге қоса көрермен өзінің талғамына қарай 3D World немесе Megogo қосымшалары көмегімен кез келген видео немесе кинофильмді онлайн тамашалай алады.

LG компаниясы ұсынған жаңашыл теледидарының ең маңызды элементтерінің бірі- SmartShareTM Plus функциясы болып табылады. Ол ноутбук, самртфон, планшет және т.б сияқты портативті құралдардағы әр-түрлі мультимедияларды үлкен экранда трансляциялауға мүмкіндік береді. Resolution Upscaler Plus қосымша функциясы қатты диск пен веб сайттардан кескінді адаптациялап, пайдаланушы құрған контентті де оңтайландырады.

LG Magic Remote жетілдірілген дистанционды пульт бақылауы көмегімен тұтынушылар басқару панелін оңай шығарып навигацияны іске асыра алады. Басқаруды дауыс командасын беру немесе мәтінді теру арқылы іске асыруға болады. Бұл функция өте тиімді болып шықты, әсіресе толық фразалармен берген жағдайда, мысалы Twitter немесе веб сайтты еңгізген жағдайда.

LG ULTRA HD Smart TV ең үлкен теледидары енді Қазақстанның барлық электрондық магазиндерінде «Sulpak», «Технодом», «Планета электроники», «Мечта», «Эврика» ұсынылатын жекеленген бағасы: 2 999 990 тенге.

Теледидардың фантастикалық жаңа функцияларымен енді компаниянын ресми сайтына LG Electronics Almaty Kazakhstan Youtube: www.youtube.com/watch?v=mKbCPDAHnEA кіріп виртуалды таныса аласыз.

Махаббат туралы талай ақын мен жазушылар жазатынның бәрін жазып тауысқан секілді. Бұл тақырыпқа келгенде Абай атамыздың «Махаббатсыз дүние бос, хайуанға оны қосыңдар» деген сөзі есіме түседі. Меніңше махаббат деген «сүйемін» деген сөзбен, бірге болып, үйленумен анықталмайды, шектелмейді. Ол ғашықтықтан да, сүюден де артығырақ, ауқымдырақ ұғым.

«Чай или кофе?». Осы сұрақты бала кезіңізде талай рет кинолардан естігеніңіз анық. Өсе келе қызмет бабымен офистік жұмыстар атқарғанда, басқа да кездесулерде, әйтеуір бір жерлерде осы сөзбен ұшырасқан да боларсыздар. Ал, мен бұл сұрақпен тым ерте ұшырасыппын қарап отырсам. Сексенінші жылдардың орта шенінде туған ауыл баласының бес-алты жас шамасындағы кезінде кофе туралы түсінігі болмаған да екен ол кезде. Біздің үйдегі (ата-әжемнің баласымын ғой) қыздардың екіншісі тұрмыс құрды да күйеуінің қызмет бабыменБалқашқаласына көшіп кетті. Шешей марқұм (әжем) буынып-түйініп қаладағы «аш-жалаңаш» (Марқұм өле-өлгенше қаладағы біздерге азық-түлік тасушы еді) қызына азық-түлікке толған үлкен-үлкен сөмкелерімен пойызға мінеді. Мен шешейдің қасында еріп жүрмін.

Тағы да жолда келем… Тағы да шеті де, шегі де жоқ тұңғиық ойлар… Туған өлкемнің ұшқан құсы, жыбырлаған жәндігі, сылдырап аққан суы мен қимылсыз тұрған тау-тасы да жанымды жадыратып, кеудеме қуаныш сезімін ұялатады. Адам аяғы баса бермейтін, жүрекке тыныштық орнататын жерлермен жүре бергім, жүре бергім келеді. Бұл жазбада Сіздермен көзіммен көріп, көңілімде қалған кейбір көріністермен бөліспекпін:

(жалғасы)

Үшінші акт
Бірінші сахна

Студенттер аудиторияда дәріс тыңдап, ұйқылары келіп, маужырап, қоңырау үнін асыға күтіп отыр. Стипендияны тағатсыздана күткен сәттегідей күй кешуде. Міне, көптен күткен дауыс та естілді. Қоңырау… Қандай керемет! 15 минут үзіліс студенттерге өмірдің ең тәтті уақыты сынды. Аудитория іші у-шу. Бәрі ұйқылары келіп тыңдаған дәрісті талқылауда. Нұржан Алпысбайұлының жастар жайлы айтқан мәселелері де ойланарлық. «Еліміздің болашағы сендердің қолдарыңда. Сабақты дұрыс оқып, дәрісті жазып, тапсырмаларыңды орындап жүрсеңдер мамандықтарыңа лайық білім аласыңдар. Жоғары, сапалы білімді қызметкер ретінде аянбай еңбек етіп, оған қоса әрбірің отау құрып, ата-ана атанып жатсаңдар мелекетіміздің дамуына үлкен үлес қосасыңдар» дейді. Осыған қатысты да жан-жақты пікірлер айтылып жатыр. Осы кезде олардың әңгімесін есіктен көрінген бір шоқ раушан гүлдері бұзды. Барлығының көңілі соған ауды.Сәлден соң гүл әкелушінің өзі де көрінді.

Мирас: Айым, жаным! Сегодня нашей дружбе месяц. Но слово «дружба» слишком простое. Точнее говоря, прошло 30 дней с того момента, как сказал тебе о своей любви. Я каждый день говорю об этом и хочу повторить еще раз, я тебя очень сильно люблю!
Айым: (сәл таңданып тұрған соң) Рахмет, үлкен! Я не ожидала, спасибо!

Бәрі шапалақтап, мәз- мейрам болды. Қыздар қызыға да, қызғана да қарады. Жігіттер Мирастың бұл әрекетіне тәнті болды. Тек Арман ғана оңашада, шетте тұрып қалды.

Арман: Қарашы, Айым қандай бақытты. Оның мөлдіреген жанарынан қуанышы анық көрініп тұр. Ылғи ақжарқын болып жүретін жүзі одан сайын балбұл жанды. Дидарында әсем, ерке күлкісі… Оны осыншама бақытты күйге жеткізген Мирас молодец! Менің қолымнан осы іспеттес қадам жасау келмеді. Өкінішті-ақ… Бірақ бұл өкініш мен үшін ғана. Жарайды, екеуін құттықтайын, әйтпесе ыңғайсыз болар.
Айым, құттықтаймын! Сен қандай болсын сыйға лайықсың. Мирас, нағыз ер азаматсың! Бақытты болыңдар!
Мирас: Үлкен рахмет!

Сабақтың басталғанын білдіретін қоңырау соғылды. Аудиториядағы студенттердің қуанышты, жарқын жүздері бірден өзгеріп, шаршаңқы кейіпке айналды. Мирас сабағына асығып кетті.

Екінші сахна

Айханым мен Айым бөлмелерінде отыр. Айым кітаптан бас алар емес, Айханым болса тырнағын бояп, сәнденуде.

Айханым: Айым?
Айым: О не?
Айханым: Мирас жаман жігіт емес сияқты. Бастапқы кезде ол жайлы ойлаған пікірлерімнен бас тартамын! Оның сені сүйетіні көрініп тұр.Тіпті, сен үшін көп жылдар бойы білмеген ана тілін де үйреніп жүр. Ал бүгін саған әкелген гүлін айтсаңшы! Қандай керемет! Неткен романтика!
Айым: Иә, солай сияқты
Айханым: Неге көңілсізсің? Әлде әкелген раушан гүлінің үлке-е-е-н шоғы ұнамады ма? Мен сенің орныңда болсам, бақыттан басым шыр айналып, сол жерде құлап қалар едім
Айым: Қойшы, сенде асыра сілтейсің. Гүл ұнағанда қандай, тамаша! Мәселе онда емес
Айханым: Енді неде?
Айым: Қанша «Мирас» деп жан ұшырып жүрсем де Арманды ұмыта алар емеспін. Жүрекке әмір жүрмейтіні рас екен. Оны оп-оңай шығарып тастай алмаймын.
Айханым: Айым, бір шешімге келгенің дұрыс болар. Таңда, Мирас па, әлде Арман ба?
Айым: Қалай?
Айханым: Олардың жақсы және жаман жақтарын жазып, есептеп, сараптап көр. Кәне, тезірек, қағаз бен қалам ал.
Айым: Ойланып көрейін
Айханым: Ойланатын несі бар, тез жаз

Айханымның қағазында мынадай жазу болды

Арман Мирас
Адамгершілігі бар+ Адами қасиеттері жақсы+
Ақылды + Білімді+
Дүниетанымы кең+ Қазақ тілін жетік білмейді —
Сөздік қоры бай+ Орыс және ағылшын
тілдерінде жақсы сөйлейді +
Көрікті + Әдемі+
Сымбаты жақсы+ Дене пішімі жақсы+
Арақ ішпейді+ Арақ ішпейді+
Темекі шекпейді+ Темекі шекпейді+
Мені сыйлайды+ Мені сүйеді+

Айханым: Квартира мен машинасын да қос
Айым: Қойшы, менің оларға қызықпайтынымды білесің
Айханым: Сонда да. Ол бүгінгі күні қыздардың басты нысанасы
Айым:
Арман Мирас
Квартирасы жоқ – Квартирасы бар +
Машинасы жоқ — Машинасы бар +

Айханым: Сонымен?
Айым: Жазып болған сияқтымын
Айханым: Нәтижесін айтшы енді, білгім келіп барады.
Айым: Арманда екі минус, Мираста біреу
Айханым: Иә, ол қандай минустар?
Айым: Арманның үйі мен көлігі жоқ, оның минустары осы. Мирастың минусы – қазақ тілін жетік білмеуі.
Айханым: Міне, «минус» пен «плюс» сен үшін бәрін шешіп берген секілді.
Айым: Мүмкін. Алайда, Арманның екі кемшілігінің Мирастың бір кемшілігінен салмағы жеңіл.
Айханым: Өзің айтпап па едің «қазақша сөйлейтін адамдар қатарын толықтырамын» деп, соған қарағанда бұны керісінше жақсыға жору керек. Оған қоса, қазір қыздар үйі, көлігі бар жігіттерді ұнатпаса да, соңдарынан жаңағы байлықтары үшін жүгіреді. Сен болсаң сондай жігіттің өзі саған келіп тұрғанда одан бас тартуды ойлайсың. Мұның дұрыс емес! Әрине, келісемін, бірінші адамның өзіне, адамгершілігіне қарау керек, ол Мирас та бар да. Дегенмен, материалдық жағын да қарастырған жөн. Жарайды, Арманды сүйіп, оған күйеуге шықтың делік. Оның баспанасы, оны алатын ақшасы да жоқ қой. Сосын балаларыңды құшақтап, көшеде қаңғырып жүресіңдер. Ал пәтері бар жігітпен шаңырақ көтерсең, өзіңнің жаның тыныш болады. Қайда барып тұрамын, қай пәтердің жалдама ақысы төмен деп бас қатырмайсың.

Төртінші акт
Бірінші сахна

Айым мен Айханымның бөлмесі. Екеуі әртүрлі тақырыпқа әңгімелесіп отыр.

Айханым: Айым, сен қандай бақыттысың! «Жігіттердің» концертіне билет алып, сені шақырған Мирастың ісі үлгі тұтарлық екен. Менің де барғым келеді…
Айым: Мен өзім таң қалдым. Бәсе, «сен «Жігіттер» тобының әндерін тыңдайсың ба?» деп сұрай беруші еді, енді, міне, екеуміз бірге барамыз. Қуанышымда шек жоқ. Және бірінші қатардағы орындарға билет сатып алыпты. Бірақ ол өлеңдерді түсінбей, ұйықтап кетпесе болғаны.
Айханым: Ол қазір қайта қазақша түсініп, әжептәуір сөйлейтін болды. Қойшы, бастысы, «Жігіттерді» көресіңдер, тыңдайсыңдар.

Екеуі қолдарына бір-бір билет алып, соларға мәз болып қарап отырған кезде бөлмеге Арман кірді. Жанында орта бойлы, қара торы, қысықкөз, томпақ мұрын, үстіндегі киіміне темекі түтінің иісі әбден сіңіп қалған бір жігіт бар.

Арман: Қалайсыңдар, қыздар?
Айханым: Керемет!
Айым: Рахмет, жақсы. Өзің ше?
Арман: Мен де жақсымын. Қасымдағы серігім бүгіннен бастап сендердің көршілерің болатын, менімен бір бөлмеде тұратын Қуаныш деген жігіт. Машфакта 3-курста оқиды. Сендердей жақсы қыздармен таныстыруға әкелдім.
Қуаныш: Сәлеметсіздер ме?
Айым: Сәлем!
Айханым: Қалайсың?
Қуаныш: Жақсы. Жарайды, әлі таныса жатармыз, мен заттарымды реттейін.
Арман: Жарайды.Жаңа мен көрсеткен жерлерге нәрселеріңді қоя бер. Мен қазір келемін.

Арман іштей оқталып, не болса ол болсын деп, Айымды «Жігіттердің» концертіне шақырмақшы еді. Екі билет те алып қойды.

Арман: (іштей) Мирас қазақша дұрыс ұқпайды ғой, осындай топ бар екенін білмейтін де шығар. Ал «Жігіттер» Айымның ең сүйікті әншілері. Дос ретінде оған концертке бірге баруға ұсыныс жасайын. Кештен шыққан соң оған өзін ұнататынымды айтамын. Бұдан әрі ішімде сақтай алар емеспін. Бәлкім, екеуінің обалына қалармын. Дегенмен, шешім қабылдау Айымның еркінде. Ол не десе де сөзін дұрыс деп есептейтін боламын.
Айханым, дәлізде біреу сені шақырып, айқайлап жатқан сияқты.
Айханым: Жоға, естимін ғой

Аздаған үнсіздіктен соң

Арман: Айханым, Қуанышқа көмектесіп келші. Жаңадан келді ғой

Айханым Арманның Айыммен оңашада қалдыруын өтініп тұрғанын енді түсінді.

Айханым: Жарайды, мен кеттім.
Арман: Иә, иә, көріп кел. Айым?
Айым: Тыңдап отырмын.
Арман: Келесі аптада «Жігіттер» келеді екен, концерт береді.
Айым: Білемін, әр басқан қадам сайын афишалары ілініп тұр ғой.
Арман: Мен екі билет алып қойдым: саған және маған. Менімен бірге барасың ба?
Айым: Арман, негізі…
Арман: Иә, не болды?
Айым: Мирас шақырып қойған. Билетті де берді. Ренжіме!
Арман: Ештеңе етпейді. Сенікі дұрыс. Мен де жігіті бар қызға «концертке барайық» деп ұсыныс жасап, қателестім. Қайта сен айып етпе.

Арман бөлмеден шығып кетті. Ол Айым міндетті түрде келіседі деген сенімде болды. Екінші бір нұсқа болады дегенді мүлде ойламады.

Арман: Мен Айым келіседі деп нақты сенімді болдым. Ал, ол болса… Ол болса өз жігітімен барады. Дұрыс. Адал екен. Мирас оны концертке шақырса, демек қазақша толық түсінетін болды ғой.Бұрынғы кезбен салыстырғанда қазақ тіліндегі сөздік қоры да байып қалғандай көрінеді. Айым қандай керемет қыз! Осы уақытқа дейін ана тілінде шала түсініп, шала сөйлей алатын жігітті қазақиландырып келеді…
Бекерге үміттеніппін, бекер. Енді нақты бәрі бітті. Бұрын жүрегімде үмітімнің шоғы болатын, қазір өшіп қалды. Айымның басқа жігітті таңдағанын мойындауым керек. Оған деген сезімімді ұмытуға тиіспін.

Осындай ойлармен қарама – қарсы жақтағы өз бөлмесіне дейін жеткен уақыт та, бөлмелер аралығы да тым ұзақ болып көрінді. Өңі қуарып, бөлмесіне кірді.

Айханым: Арман, саған не болған? Бозарып кетіпсің. Бәрі дұрыс па?

Арман еш үндеместен төсегіне жата қалды. Айханым Айым бұған жайсыз бірдеңе айтты ма деген оймен мәселенің мәнісін білу үшін бөлмесіне қарай жүгірді. Бөлмеге кірсе, Айым да бір заттан көз алмай, кірпік қақпай, терең ойға беріліп кетіпті.

Айханым: Айым, не болды? Арман не деді, сен не дедің? Бөлмесіне кіргенде түрінен шошып кеттім. Жүзі аппақ болып келді. Не жағдай?
Айым: Ол «Жігіттер» тобының концертіне шақырды.
Айханым: Сен не дедің?
Айым: «Мені Мирас шақырып қойды, сенімен бірге бара аламаймын» дедім. Енді «аңдамай сөйлеген ауырмай өледінің» күйін кешіп отырмын.Мүмкін, бұл Арман екеуміздің қосылуымызға жақсы бір мүмкіндік болар ма еді. Мирасқа бір сылтау тауып, Арманға келісім беруім керек пе еді. Соны ойлап, басым қатып отыр.
Айханым: Уайымға салына бермеші. Бір жөні болар

Екінші сахна

Мирас пен Айым жатақхананың алдында қол ұстасып тұр. Екеуі кинотеатрға барып келген еді. Жігіт оны көлігімен үйіне әкелді.

Айым: Мирас, біз ертең концертке бармайтын шығармыз
Мирас: Неге?
Айым: Сабақтан үлгере алмай жүрмін
Мирас: Жарайды. Просто ты ведь сильно любишь эту группу. Сен көрсін деп ойлап едім.
Айым: Но не получится
Мирас: Сенің айтқаныңдай болсын.
Айым: Сен ренжімейсің ғой?
Мирас: Жоқ. Главное то, что бы сен ренжімедің
Айым: Нет, конечно, не обижусь. Маған осыншама көңіл бөлгеніңе қуаныштымын. Рахмет саған.
Мирас: Мен сені сүйемін ғой
Айым: Егер мен билеттерді досыма берсем қарсы болмайсың ба?
Мирас: Жоға, кімге подаришь?
Айым: Айханымға, оның барғысы келген.
Мирас: Біздің сыйлық болсын, барып келсін.

Үшінші сахна

Арман мен Қуаныш бөлмеде кешкі ас ішіп отыр.

Қуаныш: Арман, сенің жүріп жүрген қызың бар ма?
Арман: жоқ
Қуаныш: Неге?
Арман: Білмеймін.
Қуаныш: Ал маған көрші қыз қатты ұнады. Сұлу, ақылды, пысық, әдепті, сымбаты жақсы.
Арман: Кімді айтасың?
Қуаныш: Айымды, әрине. Оған ғашық болып қалдым.
Арман қақалып, шашалды. Тамағынан ас өтпеді.

Арман: Оның жігіті бар.
Қуаныш. Болса бола берсін. Не стенка же, подвинем.
Осы кезде Арманның телефонына хабарлама келеді.

Арман: Кім екен мені іздеген? Билайн шығар тағы. «Сумма на вашем счете составляет менее 150 тенге. Не забудьте пополнить свой балнас» деп жіберетін. Менің қамымды ойласа, 150 теңгеден асырып өздері салып бермей ме
Қуаныш: Мүмкін саған ғашық көп қыздың бірі шығар. Солай сияқты. Сезіп отырмын.
Арман: Жоға
Қуаныш: Телефоныңды алып, қарасайшы

Арман келген хабарламаны оқыса, Айымнан екен. «Тезірек бөлмеге келші» деп жазыпты.

Төртінші сахна

Арман Айымның өтініші бойынша оған келді. Айым жалғыз, сабақ оқып отыр екен.

Айым: Кел, төрлет, Арман.
Арман: Бірдеңе болып қалды ма?
Айым: Босағада тұрмай, отырсайшы. Ертең «Жігіттердің» концерті.
Арман: Білемін.
Айым: Сен өткенде алған екі билет қайда?
Арман: Қуанышқа бердім. Саған керек пе еді?
Айым: Менде екі билет бар.
Арман: А, иә, сен жігітіңмен барасың ғой.
Айым: Жоқ, бармаймын.
Арман: Неге? Ол сені ренжітті ме?
Айым: Жоқ.Мен сенімен барайын дегенмін.

Арман өз құлағына өзі сенбеді. Өңі әлде түсі екенін айыра алмады.

Арман: Не дедің? Жаңылыс естіп қалмадым ба?
Айым: Егер қаласаң, қарсы болмасаң, концертке бірге барайық.
Арман: Мирас ше?
Айым: «Оған бара алмаймын, сабақ оқуым керек, үлгере алмай жүрмін» дедім.
Арман: Оны алдадың ғой
Айым: Сенің көңіліңді қайтарғым келмеді.
Арман: Келістік. Ертең бірге «Жігіттер» тобының концертіне барамыз.

Арманның қуанышында шек жоқ. Айыммен концертке баратын болды. Оны ұнататынын айтуға ең қолайлы сәт. Бірақ, көз алдына Мирас келгенде, көңілі су сепкендей басылды. Оны аяды.

(жалғасы бар)

15 минутта 50 адам бетіңе үңіліп тұрып «такси ненада» деп қайта қайта келе бергенде… вы чо а@ели @лядь, откуда вас столько набралось долбо@бов… деп айқайлағың келеді алматының аэропортында.

Осы өмірде кез келген адамның өзіне ыстық, жақын жері, мекені (ғимарат, мекеме немесе т.с.с) баршылық. Соған сәйкес, көптеген естеліктер ойына түсіп, жүрегі мен жанның бір толғандырып жібереді. Сол жерге адамның сүйіспеншілігі белгілі бір өзінің өмірінің бөлігін өткізуімен сәйкестендіруге болады. Оның жанынан өткен кезде ғажайып бір толқынға түседі. Ол жерде көп уақыт болмаған жағдайда, сағынышқа түсіп, ой-толғауға батады. Кішігірім өзгеріс орын алғынмен, бірден тауып, әрбір ұсақ-ірі жайттар мәңгі есінде қалады. Бұл керемет бір сезім.

Болашақ қалыңдығымен кездесуден келе жатқан Ербол жан жағына ойлана көз салды. Ары-бері сабылып жүрген адамдардың жүзіне қараған ол түрлі ойдың жетегіне кетті. Бірінің бар дүние ауыртпалығын құдды өзі ғана арқалап жүргендай-ақ қабағы қатулы болса, бірі бүкіл әлем ашса алақанында, жұмса жұдырығында тұрғандай кербезденіп, тәкаппарланып кетіп барады.

Өткен жылы, 3-курс оқып жүрген кезде Әлем әдебиеті пәнін өткен болатынбыз. Бір күні оқытушымыз Гауһар Айтбекқызы өздік жұмысқа шығарма жазып келуге тапсырма беріп, мезгілін белгіледі. Тақырып бірден ойыма сап ете қалды. Сөйтіп, сіздердің назарларыңызға ұсынылып отырған «Махаббат шырғалаңы» жазылды.

Алғы сөз

Құрметті оқырман! «Махаббат шырғалаңы» драмалық пьесасы менің алғашқы тырнақалды үлкен шығармам. Бұл туындыда бүгінгі таңдағы жастар өмірінің бір мысалын айтқым келді. Шын мәнінде, күнделікті тұрмыста мұндай оқиғалар бар екенін көріп те, естіп те жүрміз. Кейіпкерлер арқылы дәл осындай жағдайда қай іс дұрыс, ал қайсысы бұрыс болатынын көрсе екен деп ойладым. Қатысушылар «айтатын» мәселелер қоғамда жиі кездесіп, сан түрлі талқыға түседі. Бұған қатысты сіздердің де ойларыңызды білгім келеді.
Бес актылы шығармада олқылықтар болып жатса, айып етпеңіздер.

Қатысушылар:

Айым –3-курс студенті
Арман –Айымның топтасы.
Мирас –студент, Айымның бұрынғы сыныптасы
Айханым- Айымның ең жақын құрбысы
Қуаныш – студент, Айымның көршісі
Нұржан Алпысбайұлы – профессор, кафедра меңгерушісі
Қуаныштың әжесі
Қуаныштың жеңгесі
Қуаныштың туыстары
Студенттер

Бірінші акт
Бірінші сахна

Жатақхананың кең, жарық бөлмесі. Терезеден түскен күн сәулесі сабақ оқитын үстел үстіндегі айнамен шағылысып, бөлмені одан сайын жарқыратып тұр. Айым өз төсегінде отыр.

Айым: Ішім пысып кетті. Айханым да келмей қойды ғой. Тамақ пісіріп, үй жинағым келмейді. Сабақ оқуға да зауқым жоқ. Оқудан қашып кетпеу керек еді. Дәріске қойылатын балды да жоғалттым. Агентке кірейінші, кім бар екен…

Дәл осы кезде телефон экранында «Мирас Байжуманов предлагает вам дружбу» деген хабарлама шығады. Айым аң-таң.

Айым: Мирас Байжұманов деген 1-сыныпта менімен бірге ауылда оқыған бала емес пе?! Екеуміз бір партада отырушы едік...Әлі есімде, сондай сүйкімді бала болған. Фотосын көрейінші, қазір қандай жігіт?.. Бұл оның емес, менің сүйікті футболшымның суреті ғой… Ол сабақты да жақсы оқушы еді. Ой, балалық деген қандай күшті!!!
Ол маған неге «дружба» жіберді екен? Менің оның есінде болғаным ба? Әлде бұл кездейсоқ жағдай ма? Не де болса қосайын.

Екінші сахна

Кітапхана. Студенттер кітап оқып, семинарларын жазып, әңгімелесіп отыр. Айым мен Айханым да солардың қатарында.

Айханым: Айым, саған не болған? Кітапты теріс қойып оқитын болғансың ба? Бір жұма болды агентте күні-түні отыратыныңа. Бұрын көп болғанда 10 минут «отошла» деп отыратынсың, агентті жақтырмай. Агентте көп отырсам маған ұрысатынсың, енді өзің телефонға байланып қалғандайсың.
Айым: Жо-жоқ, бәрі дұрыс.
Айханым: Ендеше не болды? Біртүрлі болып жүрсің
Айым: Өткенде менімен 1-сыныпта бірге оқыған сыныптасым агентте «дружба» жіберді. Оны көрмегелі 10 жылдай уақыт өтті, қзір қандай екенін білейін деп қостым, бірақ өзі мүлде көрінбейді.
Айханым: Е, сенің уайымың сол ма? Қазіргі агенттегі жағдай сондай. Жігіттер жібереді, біз соған мәз болып қосамыз. Олар біраз уақыт агентке шықпай, әдейі бізді қызықтырады. Содан соң пайда болып, басынды айналдырады. Бір-екі рет хат алмасқан соң «сүйемін, күйемін» деп жазады. Сосын жердің түбіне түсіп кеткендей сені «игнорға лақтырады» да, басқалармен көңіл көтереді. Сенікі де сондай жағдай болған ғой, құрбым. Оған несіне бас қатырасың.
Айым: Мирас олай жасамайды.
Айханым: Жаңа ғана ол бұрынғы сыныптасым, оны көрмегелі 10 жылдай болды дедің. Оның қандай екенін қайдан білесің? Мүмкін, «агент бабнигі» шығар.
Айым: Олай деп ойламаймын.

Бұл кезде агентке қараған Айым Мирас «онлайнмен» агентте отырғанын көреді.

Айым: Шықты, шықты! Уррраааа!!!
Айханым: Не болды жерден жеті қоян тапқандай қуанып?
Айым: Мирас, Мирас агентте
Айханым: Жаным-ау, сен танымайтын адамға байланып қалғансың ба өзі
Айым: Жоға. Бірақ ол жазбай отыр.
Айханым: Айттым ғой, агенттегі жігіттер қулығы бұл.
Айым: Жазып жатыр. Не деп жазды екен… Привет!
Айханым: Тұра тұр, бірден жауап берме.
Айым: Мен «Сәлем!» деп жазып, жіберіп қойдым.
Мирас: Как дела?
Айым: Хорошо. Как у тебя?
Мирас: Отлично!
Айым: Ты меня помнишь?
Мирас: Извини, но нет
Айым: Мы в первом классе вместе учились.
Мирас: Да? Тогда я рад.
Айханым: Айттым емес пе, оның есінде жоқ, ол кездейсоқ жіберген деп.
Айым: Жарайды енді, ол кезде бәріміз бала едік.
Мирас: Где ты учишься?
Айым: В ПГУ. А ты?
Мирас: Я тоже.

Осылай жазған соң Мирас «өшіп қалды». Айымның көңілі сәл де болса орнына келді.

Үшінші сахна

Айым бөлмеде тамақ пісіріп жүр. Мұнымен қоса агенттен де соңғы кездегідей көз алмауда. Бөлмеге Айханым кірді.

Айханым: Айым, тамақ күйіп жатыр.
Айым: Ой, байқамай қалыппын.
Айханым: Қайдан байқайсың, телефонның ішіне кіріп кетердей боп тұрсың. Тағы да Мираспен сөйлесіп отырсың ба?
Айым: Иә.
Айханым: Сен оны көрмей жүріп ғашық болып қалғансың-ау деймін. Қашан кездесесіңдер?
Айым: Білмеймін.
Айханым: Сұрасайшы енді.
Айым: Когда встретимся?
Мирас: Незнаю
Айым: Ол да «білмеймін» дейді.
Айханым: Айттым ғой. Осылай өздеріне ғашық етеді де, жоқ болады бұл жігіттер.
Мирас: Может сегодня увидимся?
Айым: Хорошо. Во сколько?
Мирас: Через час. В парке.
Айым: Договорились.

Төртінші сахна

Күзгі кеш. Айымның саябақта Мирасты күтіп отырғанына жарты сағат болды. Тақта жалғыз отырған қызға тесіліп қарап өткен жігіттердің бәрін Мирас деп ойлайды. Ол оның түрін білмейді де. Мирастың аватаркасында футболшының суреті тұр. Хабарласайын десе нөмірі де жоқ. Мирас та Айымның жүзін танымайды, себебі Айым өзінің фотосын емес, Айшвариа Райдың суретін қойған еді.
Күн ұясына батып, айнала қара түске бояна бастады. Тек саябақ ішіндегі шамдар ғана сәуле беріп тұр. Осы кезде Айымның жанына сұңғақ бойлы, әдеміше келген жігіт жақындады.

Мирас: Привет! Ты же Айым?
Айым: Привет! Да. А ты Мирас?
Мирас: Так точно. Извини, что опоздал, я на заправке задержался.
Айым: Ладно, ничего. А как ты узнал меня?
Мирас: В парке только три девушки сидят одни. Одна беременна, другая курит. А так, как по моему мнению ты не относишься к таким, значит третяя это ты.
Айым: У тебя хорошое размышление.

Екеуі осылай әңгімені бастап, екі сағат өткенін байқамай қалыпты.

Айым: Ой, уже 22:50. Мне быстро надо домой, иначе меня не впустят.
Мирас: Хорошо. Я тебя довезу.

Бесінші сахна

Ай жарығы мен көше шамдарымен жарықтанып тұрған бөлме. Айым Айханымды оятып алмас үшін сықырлауық есікті сәл көтеріп ашып, аяғының ұшымен жүріп бөлмеге кірді. Ұйқы көзіне тығылып тұрса да сан алуан ойлар маза бермеді.

Айым: Мен не істеп жүрмін? Соңғы кезде Мирастан басқа ештеңені ойламайтын болыппын. Ата-анама бұрынғыдай жиі хабарласпаймын. Сабақты ынтасыз оқимын. Үй шаруасына қарамайтын болдым. Мирасты бүгін ғана көрдім, бірақ бұрыннан білетін адамым сияқты. Онымен сөйлесіп жүрген екі апта аралығында өзгергендеймін. Неге ол менің ойымнан шықпай жүр? Оған ғашық болып қалған жоқпын ба? Жоқ! Тоқта, Айым! Бұлай болмайды. Сен күндіз түні Мирасты ойлауыңды қой. Оны танымайсың деуге болады. Оған қоса, сенің ұнататын адамың бар. Ол – Арман. Бірақ оған өз сезіміңді айта алмай жүрсің ғой. Бұл қалай болғаны сонда? Мирас па, Арман ба? Ойым не дейді? Жүрегім не дейді? Ойымда Мирас, жүрегімде Арман. Енді не істеймін? Мираспен ара қатынасымыз не болады? Арманға сезімімді айтайын ба? Бәрі қалай қиын еді… Қойшы, жарайды, не боларын уақыт өзі көрсетер. Екеуін де ойлай бермей, ұйықтайын. Ертең бірінші пара кафедра меңгерушісінікі. Оның сабағына кешігіп барсам, оңбаймын…

(жалғасы бар)