Бұл кейіпкер екеуміз бір кездері өзіміз оқыған университет жанындағы пікірсайыс клубының мүшесі болдық. Кейін, пікір сайыс машығына баулып, мектеп оқушыларына, колледж студенттеріне тегін семинар-тренингтер өткізіп жүрдік. Одан соң, жазған құлдарыңыз Астана аттанып, мінберлік пікірсайысты да, қоғам үшін қызмет қылуды да қойған еді. Ал, менің әріптесім – «оппозиция лидері» (пікір сайыс форматтарының біріндегі тараптар позициясы) Нұрлан Азаматов хоббиін тап-тамаша кәсіпке айналдырып алыпты.



— Нұрлан, сен осы жасқа келгенше, берісі – Атырау облысының жастар қоғамдық бірлестіктері қауымдастығының төрағасы, арысы – республикалық маңыздағы бірнеше ұйымға басшылық жасадың. Жасыратыны жоқ, «Атыраудағы жастар саясаты» десе, сен, «Нұрлан Азаматов» десе, Атырау облысының жастар саясаты ойға келетіндей белсенді де беделді адамның бірі болдың бір кезі. Шыны керек, сені болашақта кексе шенеунік кейпінде елестетінмін. Сен болсаң, бәріне қолыңды бір сілтеп, бизнеске кеттің. Өзің «бизнес» деген соң, бизнес деп отырғаным. Әйтпесе, бұл бизнеске де ұқсамайтын сияқты… Қысқасы, неге?
— Менімен келіспеу – сенің баяғы әдетің ғой. Бірақ, менде білімім мен тәжірибем ретіндегі «тауар» бар, халықта оған сұраныс бар. Өз қызметімді оңтайлы бағамен нарыққа шығарып отырмын. Классикалық түсініктегі бизнес қой…

— Жұрт бизнестен билікке қарай жылыстай бастаса, сен неге бизнеске кеттің?
— Білесің ғой, Нұрберген, мен жастар саясатымен айналысқан уақыт ішінде мыңдаған адамдармен жүздеген жобалар жасадым. Сәттісі бар, сәтсізі бар, ол – басқа әңгіме. Мен сол уақытта жинаған тәжірибемнен бір нәрсені анық ұқтым. Адам сүйікті ісімен айналысуы керек. Жұмысың ұнамай ма, өз болмысыңа келмейтінін сезіне бастадың ба, таста ол жұмысты. «Ат басындай алтын берем» десе де, таста. Өзіңді тұлға ретінде жоғалтатының өз алдына, сен қоғамға да зияныңды келтіруің мүмкін. Күлкіңнен көріп отырмын, мұнымды «популизм» деп отырсың ғой. Бірақ, шыны сол, мен саналы түрде осы жолды таңдадым.

— Табысың қалай?
— Жалпы, қазір, инфобизнестің даму қарқыны жақсы ғой. Табысым жаман емес.

— Нақты айтпайсың ба?
— Айтпай-ақ қояйын…

— Тренингтеріңнің хабарландыруларын көргем. Курс бір айлық болса да, бағасы қымбат көрінді. Қатысушылар көп пе?
— Сен тренингтің бағасын білсең, менен дәріс алып жүргендер санына көбейтіп, бәрібір орташа табысымды біліп алғың келіп отыр ғой?! Біріншіден, адам өз-өзін жетілдіруге, соның ішінде, білім алуға ешқашан ақшасын аямауы керек деп, сенің жыныңа тиіп алайын. Екіншіден, онша қымбат демес едім қызметімнің құнын. Курстан өтетіндер күзетші не даяшы емес қой.

— Сұраққа оралсақ. Қатысушылар көп пе?
— 2012 жылдың мамыр айында алғашқы топты қабылдаған едім. Содан бері 70-80 адам өтті курстан.

— Осы 70-80 адамның ішінде, тым құрыса, бір даяшы не күзетші де болмады ма?
— Жоқ. Менің клиенттерім негізінен желілік маркетингпен, сауда-саттықпен айналысатын адамдар. Оқушылар мен студенттер де бар, әрине.



— Сен оларға не үйретесің, сонда?
— Шынымен, білмейсің бе?

— Мәселе мынада ғой, Нұрлан. Сұхбатты қағазға түсіргеннен кейін, тағы бір-екі адамға оқытсам ба деп ем. Солар үшін қызық болар деген ой ғой, менікі...
— Бір сөзбен айтқанда, көпшілік алдында сөз сөйлеген кезде алдыңа қойған қандайма мақсатыңа жету үшін қолданылатын амал-тәсілдер тізімін үйретемін. Бірақ, алдымен, осы тәсілдерді еркін қолдану үшін көпшілік алдында сөз сөйлеу үрейінен арылуды әртүрлі тәжірибелік жаттығулар арқылы үйренеміз. Тренингтің 70% – тәжірибе, 30% – теория.

— Сенің алдыңа келгенде сөйлеу былай тұрсын, көптің алдына шығуға жасқанатын адамның, курсыңды тәмамдағанда «құдды аузын ашса, ақылмандықтың қамшы салдырмас ақбозатындай ағыла төгілткен ақтаңгер парфенондықтар секілді аузын айға білеп, сөйлесе, жел өтіндегі жарлының жамаулы үйіндегі жетімнің жыларман көңілін жұбатардай жылылық есетін афиндық шешендердей қабілетке ие» болып кеткендер болды ма?
— Әрине, бәрі бірдей бір айдың ішінде үлкен жетістікке жете бермейді. Бірақ алдағы уақытта сол парфенондықтар мен афиндықтар секілді сөйлеу үшін өзін қай бағытта дамыту керектігін және оған қалай қолжеткізу керек екенің толық біліп шығады. Негізі, көп алдында сөйлеуге дағдылану кей кезде уақыт пен еңбекті талап етеді. Бірақ, әрине, курстан соң әр қатысушыдан айтарлықтай өзгеріс байқауға болады.

— Сенің де сөз саптауыңның өзгергенін байқап отырмын. Өзің де шеберлік сыныптарына қатысып жүрсің бе?
— Әрине. Онсыз бола ма?! Биыл Астрахань және Мәскеу қалаларындағы сөз өнері мектептерінің тренингтеріне қатыстым. Сосын, осы бағыттағы әдебиеттерді кеміру ғой…

— Неге, Ресей? Қазақстанда жоқ па?
— Бар. Бірақ, қазақстандық тренерлер де курстарын сол Мәскеу қаласының «Риторика және ораторлық өнер» Университетінің бағдарламасымен жүргізеді.

— Олар да өзім сияқты дегің келеді ғой?
— Солай деуге де болатын шығар…

-Қасыңдағы тренерлер де солай ма?
— Ия, оларды да мүмкіндігінше шеберліктерін шыңдау, кәсібилігін арттыру курстарына жіберіп отырамын. Әзірше, өзімді қосқанда, үш тренерміз.

— Әзірше?! Демек, алға қарай кәсібіңді кеңейту ойың бар ма?
— Ия, алға қарай жастарға арналған арнайы оқу орталығын ашуды жоспарлап жүрмін. Оның ерекшелігі – мектеп бағдарламасымен қамтылмаған машықтарға баулитын боламыз. Сен «қандай?» деп сұрама, мен айтпайын. Құпия болсын.

— Жарайды. Жұмысыңа, сәттілік! Сұхбат беруге келіскеніңе рахмет!
— Саған да!

(Cұхбат барысында «күледі», «есінейді», «жылайды» деген секілді жақша ішіндегі түсіндірмелер қолданылмады...)

Әрбір адамның өзіне туған жері ыстық, әлбетте. Мен 19(...) жылы Байқоңыр қаласында дүниеге келгем. Байқоңыр қаласының тарихы қызықтырса, Google-дан іздесеңіз болады. Егер қызықтырмаса, онда Google сізге көмектесе алмайды. Дегенмен, әркімге өз туған жерінің алғашқы суреттері қатты қызық болуы керек. Ескі суреттерді айтамын да. Мен де Байқоңырдың ескі суреттерін іздеп таптым. Кейбір суреттер монтаждың арқасында ескіге айналған болуы да мүмкін. Жалпы, Байқоңырда болған адамдар «таза қала» деп жатады. 1955 жылы құрылысы жүргізіле бастаған. Ленинск қаласы деп аталып келген. Оның алдында құпия болуы үшін сандармен белгіленген. Байқоңыр деп қоңыр топыраққа бай өлке болғандықтан аталған. Өкінішке қарай, өңірдің қазіргі жағдайы басқаша. Протондар ұшып, озон қабаты тесіле берген соң, күн сәулесіне шомыламыз. Кейде «гептил» жейміз. Мутанттар туылмай жатыр. Туылса, "Өрмекші адамның" жалғасы осы қалада түсірілмек. Қызылорданың ағаштары кедергі болмас. Қайдааа!? Қызылорда Байқоңырдан 250 км жерде орналасқан. Қызылордаға бізден гөрі Шиелі жақын. Қалғанын география пәнінің апайы үйрете жатар. Сонымен, суреттер сөйлейді. Сөйлегенде көпіріп, былшыл етіп, аузы жабылмайын деп тұр.

Алғашқы қазық


USSRstagramға суретке түскен екен

Алғашқы жылдар...




Алғашқы қызметтік мекеме

Әскери казарма. Полигон штабы



Саябақ



Қала. 1960 жылдар...








Бақылау пүнкіті. Мұнда орыстың мілсәлары құжатыңды тексереді. Құжат болмаса, қаланы айналып, қираған қоршауларынан өтесің.

Қызыл әскер көрген балалар футбол ойнап жүр. Әпісерлердің балалары шығар.

---

23 СӘУІР (2014 жыл)
Қазақ эстарадасының жас әншісі Ернар Айдар — Астана қаласы, Конгресс-Холл сарайында, өзінің үлкен сахнадағы алғаш «Жарығым-ай» атты ән кешін өткізді.

Керекинфоға керегім болып қалар деп осы ауылға ат басын бұрдым. Қарсы ал, құрбыларым!
Келіншек сіздерге келін яки келіншек болудың артықшылықтары мен қиындықтарын, ащысы мен тәттісін, кәйіп-мәйіпін жазып беруге уәде береді. Өйткені, мен келінмін, мен келіншекпін! Мен ошақ қасында отырған отанасымын) Көріп-білетін, абайсызда естіп қалатын өсектер көп. Ол өсектер сіздерді қызықтыруы мүмкін.

1 – курстың бірінші семестрін тәмәмдап қалған кезіміз. Қысқы сессия уақыты. Алғашқыдағыдай емес қалаға біраз үйреніп қалдым. Сессия деп қиналып та жүрген жоқпын себебі жөндеу жұмыстарымен айналысатынымды білетін кураторым үйімның тұсқағазымен ленолимін ауыстыры беруімді өтінген қайтарымына әрине оқытушылармен сөйлесіп бағаларымды қойдырып беріп жүрді. Басында ақша ұсынған бірақ өзім одан бас тарттым. Одан ақша алып не табам әлі алды үш жылым бар деп ойладым. Бір бөлмелі пәтердің қонақ бөлмесінің тұсқағазымен ленолимін группадағы бір баланы жаныма алып 4 күнде ойдағыдай аяқтадым. Сенбі күні люстра алуға баратынын және люстра ауыстырып беруімді өтінді. Жексенбі күні қайтып сол үйге бардым жалғыз өзім, апай мені тастап өзі университет бітіргелі кездеспеген бір құрбысымен кездесетінін айтып кетіп қалды. Ақсап тұрған электр сымдарын қайта жүргізіп, люстраны ауыстырып болғанша кеште болып қалыпты. Жұмысымды аяқтап сәл демалып алайын деп диванға жантая салғам,ұйықтап кетіппін есікке кілт салынып тақырлаған дыбыстан ояндым. Апайымда келіп қалыпты. Көңілді жүр сәл пәл қызып алған секілді. Сапалы жасалған жұмысқа да риза болып одан сайын көңілі көтеріліп қалды. Енді жазға қарай дәретхана мен ваннаны жөндеп берсең деді. Мен оны жазғы сессия кезінде қатырып берем деп сөз бердім.

Кетуге ыңғайланып жатқанмын, кенет, апай шәй ішіп кет дегенсоң қала тұруыма тура келді. Сонымен шәй үстіндеміз. Әңгімемізде жарасып отыр. Ұзақ отырдық. Айтылмаған әңгіме қалмады. Менің бір сұрағымнан апайдың кенет көңілі бұзылып көзіне жас үйірілді.
Ол «неге жалғыз тұрасыз?» — деген сұрақ еді.

Аз кем паузадан кейін апай әңгімесін былай бастады: Біреудің еркелетіп өсірген жалғыз перзенті едім. Ата – анамның менен басқа не ұлы, не қызы жоқ еді. Әкем совхоздың директоры, анам мұғалім болды ештеңеден таршылық көрмедім, ақ дегенім алғыс қара дегенім қарғыс, бәрі менің сөзімді сөйлейтін. Соның кесірінен менде көкірек мінез қалыптасты. Мектепті бітіріп Алматыға арман қуып келіп студент атандым. Оқу үлгерімім өте жақсы өзіммен өзім сабағыма барып келіп жүрдім әкем бар жағдайымды жасап қойған болатын. Бірақ сол көкірек мінездің арқасында ешбір жігітті менсінбедім. Небір сайдың тасындай нарқасқа жігіттер сөз айтып келгенде олардың жігерін құм етуші едім. Сөйтіп жүргенде 5 жылда өте шығып институттыда қызыл дипломға бітірдім. Институттан кейін әкемнің ескі таныстары арқылы МГУ-дің аспирантурасына түстім. Оны бітіріп Алматыға қайта келіп өзім оқыған білім ордасына жұмысқа орналастым.

Қарасам жасымда біразға келіп қалыпты бірақ тұрмысқа шығуға әлі асықпадым себебі кандидаттық диссертация жазуды бастап кеткен болатынмын. 5жылда ғылым кандидаты болдым, үкімет осы үйді де беріп үлгерген еді. Айналама қарасам бұрынғы құрбы құрдастарымның бәрі отбасылы, балалары мектепте оқиды тіпті кейбіреулерінің балалары мектептің соңғы сыныптарында оқып жатыр екен. Сол кезде ғана маған тұрмыс құру туралы ой келді, бірақ бәрі кеш еді. Маған одан кейін жас жігіттер сөз айтпайтын болды. Кафедрадағы әйелі қайтыс болған бір профессор біреу арқылы ойын жеткізгенде намыстан жарылардай болдым.

Солай жүргенде жасымда қырықтан кетті бірақ дәл сол кездерде докторлық диссертациямды қорғап соған алданып жүргем деп шкафты ашып ішінен жартылай ішілген коньякті алып қырлы стақанның ортан беліне дейін құйып қағып салды да терең бір демалып дәл осылай көптен бері ешкіммен әңгімелеспеп едім, біреумен әңгімелессем болды бәрінің айтатыны бір отбасы, бала шағасы. Ондай әңгімелерді көп тыңдап тұра алмаймын деді. Коньяктан дәл солай тағы құйып іштіде білесіңбе тіпті мен жұмыс,ғылым деп жүргенімде ешбір еркекпен болып махаббаттыңда ләззәтын татып көрмеппін, еркектің ыстық құшағын аңсап өткен ұйқысыз түндерім қаншама еді деп көзіне тағы жас келіп өксігіне тұншыққандай болдыда өмірдегі ең жаман нәрсе жалғыздық екен деді.

Оны аяп кеттім, иығына қолымды салып жыламаңыз бәріде жақсы болады деп бір жағынан сол сұрақты қойғаныма өкінгендей боп тұрғанымда олда маған басын қойып белімнен құшақтағандай болды. Ал менің қолым автоматты түрде төмен түсіп май құйрықтан мытып – мытып жіберді. Ол сол күйі тұр. Кет әрі емес. Не керек сонымен құшағымыз жазылмай қонақ бөлмеге кіріп оны аймалап шешіндіре бастадым. Өзім білетін эрогенді зоналардың барлығынан қоздырып барып іске кірісе бергенде үңгірдің есігінен кіру мүмкін емес. Ал оның әр бір кіргізуге әрекет жасағаныма қиналған даусы. Оның алдында айтқан ешбір еркекпен болып махаббаттыңда ләззәтын татып көрмеппін деген сөзінің байыбына енді жете түсіндім. Солай біраз арпалыстым бірақ оның асыл тұңғиығына еніп кету мүмкін болмады. Біраз үзіліс жасамасам өліп қалатын түрі бар сияқты. Жарты сағаттан кейін тірлікті қайта бастадым бірақ бұл жолы тіптен шыңғырып зәремді ұшырды. Оның үстіне көршілер естіп полиция шақырама деп тағы тоқтаттым. Әлден уақыттан соң ұлы мүшемді сайлап алып тағы бастадым. Біраз итеріп бар күшімді салып кеп жіберіп едім пырт еткендей дыбыс шықтыда ар жағына бірақ өттім оныңда жан даусы шығып қимылсыз қалды. Ары бері итерістіріп менде тірлігімді бітіріп шаршағаным сондай жанына құлай кеттім. Ол әлі қимылсыз жатты. Таңертең оянсақ әлі солай жатырмыз тек оның көздеріне тағы жас үйіріліп жатыр. Мен орныман тұрып киініп алдымда үнсіз үйден шығып кеттім. Жолай үйге соғып сөмкемді алып университетке бардым 4 сабақ соның сабағы еді. Келді. Көңіл күйі онша емес. Бірі – біріміздің бетімізге қарамадық.

Футболсүйер қауымды сағындыра ұзақ күттірген Чемпиондар Лигасы ертең 1/8 финалдық ойындарын бастайды. Еуропаның кіл жүйріктерінен тұратын командалар ішінен кім жүйрік екенін анықтау үшін ертеңнен бастап көк экранға телміретін боламыз. Сонымен, Еуропаны бағындаруға шыққан, топтық турнирді артқа тастап келесі айналымға өтуден дәмелі мықты 16 команданы еске тағы бір түсіріп жіберейік:

Шымкенттің көктемгі жаңбырлы күні болатын. Түлкібас ауданынадығы бір елді мекенге шығуға бел байлап, үйден шыққан бетім. Аялдамаға барған соң, «Фиркан!… Евразия!!! 18-ый микрорайон!!! Север!!! Восток!!! Кабиско!!!...» деген кондуктордың сөзіне елең етіп, 96-бағыттағы маршрутқа отырдым. Газель еді. Орын көп.
Жүргізушінің тура артындағы орындықта екі орыс қыз бен жігіт бір біріне мәз болып келеді. Сол екі жасқа қарама-қарсы, терезеге таман отырдым. Терезе буланып кеткен. Соны пайдаланып, жігіт терезеге «Алена, я тебя… » деп қасына жүрекшенің белгісін салды. Бір кезде ойға шомып кетсем керек, мен де терезеге бақырайып қарап отырып, «Алена я теб» деп жазған кезде есімді жидым…
«Неге олай еттің?» дегендей сұраулы кейіппен жігіт түсінбей маған ұзақ тесіле қарады, не істеп қойғанымды сол мезетте түсіндім. Кінәмді мойындап демімді тартып қалып, суық тер бүрқ ете қалды! Саусағымның ұшынан бастап, денемнің қызарып жатқанын анық сезіп отырмын.
Ұялған тек тұрмас деп, кондуктордың «Север!!!»(Теріскей деген мкр ғой) дегенінде орнымнан атып тұрып, газельден зып еттім. Шығып бара жатып, Аленаның сыңғырлаған күлкісі есімде қалыпты…

Кеше кешқұрым әдетімше қазіргі жастардың жиі жиі бас қосатын жері, кейбіреуінің тіпті тұрақты мекен жайына да айналып кеткен әйгілі әлеуметтік желілердің бірі vkontakte ні кезіп отырып мына мақалаға көзім түсті www.zakon.kz/4599530-izvestnyjj-rossijjskijj-bloger.html. Алманың атасы аталған алып шаһарымызға, қай жел айдап келгені белгісіз, Ресейдің атағы жер жарып тұрған (ел солай дейді өз басым атын бірінші рет естіп отырмын) блоггері Илья Варламов келіпті-мыс.Әлемнің әр түкпіріндегі қалаларды кезіп, алған әсерлерімен өзінің блогында бөлісіп жүретін Илья бұл жолы конференцияға қатысу үшін оңтүстік астанаға табанын тірепті. Сонымен сонау Мәскеуден апорт иісі аңқыған көшелер мен көкпен таласқан мұнаралары бар көркем қаланы бір көрсем деген арманын арқалап келген Варламов мырзаның үміті алданған секілді.Ия біздің аяулы Алматымыз мәскеулік блоггердің көңілінен шықпай қалыпты. Жол қозғалысы бір тәртіпке келтірілмеген, көшелері тазаланбаған, бір қалыпты сұрықсыз сұрғылт ғимараттары мен, көз тартарлық көркі жоқ ескі үйлері бар, қарапайым кеңестік қала деп сипаттапты ол өзінің Esquire деген журналға берген мақаласында. Шетелдік қонақтардың біздің еліміз туралы бұндай пікір білдіруі бірінші рет емес. Естеріңізде болса осыдан бір екі жыл бұрын «Барыс» хоккей командасының капитаны канадалық Кевин Даллменнің әйелі Стейси Даллмен де өз блогына біздің қоғамда орын алып жатқан келеңсіздіктер жайлы сөз еткен еді. Сол үшін де еліне қайтарылды. Оны істеп отырған кім? Әрине билік басындағы «бәкеңдер». Қайдағы бір шетелдіктің сандырағына сенбеңіз бізде бәрі жақсы деп, ішінде ботқасы былығып жатқан қазанның бетін жылы жауып қана қойды. Кеше Фейсбуктан ақын ағамыз Ақберен Елгезектің Мәңгілік ел бағдарламасына байланысты жариялаған мақаласын оқығам сондағы мына жолдар есіме түсіп кетті. ««Мәңгілік ел» месседжі маған сырты сырланған, бірақ бояудың арғы жағында тот басып, шіріген «бақытты коммунизм» идеясын елестетті». Шынымен де біз қазір дәл осындай сырты бүтін іші түтін «бақытты коммунизмде» өмір сүріп жатырмыз. Айқын дәлел ретінде Астанамызды алып қарауға болады.Қаланың қақ ортасы көз жауын аларлықтай көрікті болғанымен, шет жағындағы аймақтарда не болып жатқанында жан баласының шаруасы жоқ.Әркім өз қара басының қамымен әуре. Пара беріп диплом алсам, пара беріп үлкен қызметке тұрсам.Қазақтың қазіргі қас жауы болып тұрған парақорлық пен жемқорлық. Оны бас қалада 8 ай қонақ болған Стейси Даллман ханым да, оңтүстік астанамызға екі ақ күнге қонақ болып кеткен, Илья Варламов көріп үлгерді. Оны бүкіл әлем біледі десем, қателеспейтініме сенімдімін. Барлығына көз жұмып өз өзімізді алдап жүрген тек өзіміз ғана. Егер елімізде осы екі жауға тойтарыс берсек біз Сингапур, Вьетнам елдері секілді теңдікте тұрмыс кешер едік. Дамыған елміз деп көңіліміз марқайғанымен, шындыққа да бір сәт көз салған жөн.Жат көз сыншы дейді. Қашанға дейін шет елдіктерге мазақ болып жүре береміз?

Жиырма минут(әңгіме сымақ)

1. Замдекан
Он тоғызыншы желтоқсан. Күн бейсенбі. Сағат тілі таңғы 8.53-ті меңзейді. Екі өкпемді қолыма алған мен, емтихан өтіп жатқан аудиторияға қарай табаным жерге тиместен жүгіріп бара жатыр едім. Кенет, алдымнан деканның орынбасары Біржылда Өзгермесовтың ұшыраса кетпесі бар ма. Қас қағым сәт аралығында қол алыстым да, қажет жағыма қарай жүйткіп бара жатыр едім. «Тоқта, қайда?!» деген дауыстан кілт бұрылдым.
– Емтиханға ма? – деді.
– Аха, – деп едім.
– Болды, кешіктің. Кірмейсің,– дей миығынан күлді.
– Неге? – деген сұрағыма.
– Әне, комиссия қағазыңды алып бара жатыр,– деді.
Дәліздің дауыс естілер жерінде кетіп бара жатқан апайды екі аттап қуып жеттім де, ернім-ерніме тиместен ақталу сөзімді айтып, қағазымды қайтарып беруін өтіндім. Комиссия ханым болса, тыңдап тұруға ерінген болу керек, бір ауыз салқын жауап қатты да, жөніне кетті. Сол сәт, «қалап алған» замдеканым болса, жүзіне кекесін күлкі үйірген қалпы жағынан араша түсер сөз суырмады. Комиссия кеткесін барып, бар айтқаны: «жазғы семесторға қалдың» деді күмістенуге айналған мұртының астындағы еріндерін еріне жыбырлата. Пендеміз ғой. Дәл сол сәт мұртты мырза осыған дейінгі егестерімізде кеткен есесінің қайтарым қамын жасап тұрғандай көрінді, маған. Әйтпесе, бір жапырақ қағазымды қайтарып берерлік бір ауыз сөз айтпағанын басқаша қалай жоруға болады…
Құр тұрғанмен кеткен поездің қайырылып келмесін сезгесін, тығырықтан шығар жол іздеуден басқа амал қалмады. Факультеттегі екінші адам болғасын мұртты мырзадан ендігі әрекетім туралы сұрағанымда. Қайта тапсырудан басқа амалдың жоқтығын айтты. Онысы ақылы екен. 45 мың теңге. Одан кейінгі қойылған өзге сұрақтарыма «Зәкеңнің» «мен білмейміннен» өзге жауап қатуға зауқы соқпады. Адамға басшылық баспалдақ арқылы жоғары көтерілген сайын буынсыз тілі мен жарты қарыс жағын ашудың өзі ауыр да ақылы жұмысқа айналары көзіміз ашылғалы бері ұшырасып келе жатқан қазақ қоғамының қасіретті көрінісі емес пе… Түсінем…
Содан, әйтеуір, «елде бардың ерні жыбырлайды» деп, емтиханнан шыққан ұл-қыздардан сұрастыра жүріп, тығырықтан шығудың амалын таптым. Замдекан білмеген(білмегенсіген) түйіншек университетіміздің оқу ісі жөніндегі проректоры Ахмед-Закидің атына өтініш жазсам шешіледі екен. Қарапайым формула…
Осы оқиғадан түсінгенім. Біріншіден, басыма күн туса қызғыштай қорғауы тиіс мырза, керісінше «халық қалаулылары» «қолынан келгендіктен, қонышынан баса» отырып ортайтқан ел қазынасының тырнаққа татымас кетігін қалпына келтіргенімді қалағандай. Миллиардтап тоналып жатқан қаржының қасында, мен төлемек 45 мың теңгелік айыппұл халық қалтасын қалпына келтіруінде қарлығаш қанатымен су сепкендей ғана әсер етпей ме… Екіншіден, Күншығыс елінің философы Конфуцидің: «Адамның қандай екенін білгің келсе, қолына ақша мен билік бер» дейтін тәмсілінің өміршең екенін ұқтым. Үшіншіден, егер, шынымен не істеу керегін білмеген болса, онда, әлі де ақыл емес, ақшаның құлына айналған қазақ қоғамы дертінен айықпаған екен ғой…
Ол енді Соңғы 10 жылда айыға қоймас. Үдей түспесе… Себебі, шабан аттан жүйрік аттың айырмашылығы сол, жүйрік ат мәрені көргенде құлаштап шабады. Ал, мәреге дейін 5-10 шақырым(жыл) қалды… Қай жүйріктің тынысы(өңеші) кең екенін абыз-уақыт көрсетеді… Қызықтың көкесі алда…
Айтпақшы, бәйге соңынан қатысушылар тізіміне бір көз жүгірте кетуді ұмытпалық, бәлкім біз күткен адам(дар) топ жармаса да, қатардан көрінер… Өйткені, биыл ел ағасы жасына жетіп қалған «Зәкеңе» аламан бәйгеде қасына серік болсын деп, қатысу мүмкіндігін деканымыздың өзі сайлап берген болатын… Сәттілік!