Тіліне түкіргендер өзгеге болады құл,
Тілімізді жылатты тарихтағы жетпіс жыл.
Ана тілі – Анаң! Осыны анық біл!
Өзгерсе де әлем, өзгермеу тиіс Ана тілі!
Жақау

Ананың сүті. Иә, барлық адамға таныс ұғым болса керек. Меккеге анаңды арқалап үш барсаң да, анаңның сүті тұрмақ, тіпті сені қиналып толғатқан кездегі бір демін де ақтай алмайсың. Бұл да түсінікті нәрсе.
Мұқаң атамның (Мұхтар Әуезов) айтқаны бар емес пе: әкеміз қанша жерден ғалым болса да, тәрбиені тезек теріп жүрген анамыздан аламыз деген. Бұл да ақиқаттылық, жалғандығы жоқ нәрсе.
Ананың сүтін ақтай алмайды екенбіз. Сонда ананың сүтін ақтауға ұмтылмауымыз керек пе? Әлде өстім-өндім, ананың сүтін қайтем, күлкімді келтірмеші ме?
Жалпы, әрбір нәрсенің өз орны, өзіндік бір ақысы бар екенін кез келген пенде білсе керек. Әйтпесе деймін-ау, неге адамдар құқығы тапталған жерде өз ақысының өтелуін талап етіп жатады? Талап қылмақ не керек, талапсыздық болса егер?
Сәбидің анасына қылмақ бір ақысы – екі жыл мерзіміне жуық анасының сүтін ему. Алайда бұл күнде көптеген сәбилердің мұндай ақылық ісі дұрыс өтелмей жүр. Аналардың өз ішінен шыққандарды қаншалықты дәрежеде сүймек болса да, ақылық істі өтемей жүргендеріне, өз міндеттерінің маңыздылығын сезінбей жүргендеріне жол болсын демекпін. Әкенің де сәби алдындағы бір ақысы – мән-мағынасы бар дұрыс есім қою. Олимпиада, Азиада, «Бірдеңемания», «Шірдеңеиада» деген секілді есімсымақтарға айтарға сөзім жоқ. Жәрар!..
Бала тәрбиесі анасының жатырында жатқанда-ақ басталып кететінін көпшілік біле бермесе керек. Әкенің де баласы алдындағы ең бірінші кезектегі міндеті – дұрыс жар таңдау. Дұрыс жар дегеніміз кіндігіне таққан сырғасы, тырысқан шалбары, оған қоса үстіндегі тырысқаны бар, тағы басқа пәлесі бар әурет жерлерін көрсетіп, айшықтап тұратыны жарасқан қыз емес. Мұсылман болсаңыз, Пайғамбарымыз (с.а.у.) айтты емес пе: «Қоқыстың арасында өскен қызыл гүлді алмаңдар», «Жар таңдасаңдар, діндарлығына мән беріңдер» деген түсінікте. Жәрар! www.muftyat.kz, www.muslim.kz қазақша сайттарында бұл мәселеге қатысты көптеген мәліметтер бар. Сонда оқи жатарсыздар. Қазақ бола тұра өз ана тіліңізді білмесеңіз, онда «сіздейлерге» www.azan.kz сайты түсініктірек.
Тақырыпты аша түссем, ана сүтінің маңыздылығы жайында мынадай мәліметтер бар екен. Әр ана өз сәбиін 6 айға дейін ана сүтімен қоректендіруі қажет. Ол иммунитетті қалыптастырады, баланың дамып-жетілуінде маңызды рөл атқарады. Балалардың сырқаттануы мен шетінеуін едәуір төмендетеді. Емшекпен қоректендіру — ана мен баланың арасындағы биологиялық және эмоциялық терең рухани байланыс, әйел өміріндегі ең бақытты да қуанышқа толы сәттердің бірі. Алғашқы алты айда тек емшекпен емізу — қаламаған жүктіліктен сақтанудың сенімді тәсілі. Ананың босанғаннан кейінгі физикалық жағдайы емізген кезде жақсарады. Әрі ана сүтімен қоректенген бала анағұрлым аз ауырады. Ғылымда да ана сүтінің ақуызға, майларға, көмірсуларға, дәрумендерге, микроэлементтерге бай екендігі ерекше айтылған. [1]
Ана сүті иммунитеттің қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз етеді, аллергияның, ас қорыту органдары ауруларының даму қаупін азайтады. Қазіргі таңдағы әр түрлі қолдан жасалған сүттер жас нәрестеге қандай да бір зиянды әсерін тигізуі мүмкін. Ғалымдардың зерттеуінше, қырықтан асқан адамдардың көбі кішкентай күнінде жасанды сүтпен қоректенгендіктен, қант ауруына шалдығып жатады екен. [2]
Ана сүтінде альбумин деген белок бар. Оның пайдалы қасиетінің бірі — сиыр сүтіне қарағанда қажетті май қышқылдарының бәрі бар. Балаға жасанды тамақ бергенде іштері кеуіп, қатып, ішекте шаншу пайда болуы мүмкін. Бұндай жасанды тамақпен қоректенген балалар жиі ауырады. Салмағын аз қосады, тістері кем шығады. [3]
Ананың сүті — жаңа туған нәрестені бірден-бір қоректендіретін және кез келген жұқпалы аурулардан қорғайтын Аллаһ тағаланың жаратқан теңдессіз ғажайып тағамы. Қазіргі заманғы технологияның көмегімен дайындалатын балаларға арналған жасанды қоспалардың (сүттердің) ешбірі де Аллаһ тағала жаратқан ана сүтінің қоректік және бактерияға қарсы сапасына мүлдем тең келе алмайды. «Адамдарды ата-аналарына жақсылық жасауға бұйырдық. Ана оны үсті-үстіне әлсірей жүріп (құрсақта) көтереді, екі жыл бойы емшек емізеді. «(Ей, адамдар!) Маған да, ата-аналарыңа да шүкіршілік етіңдер! Түптің түбінде, қайта оралатындарың — Менің алдым» («Лұқман» сүресі, 14-аят). Ана сүтін емген баланың тыныс алу жолдары мен ас қорыту жүйелері жұқпалы індеттерге қарсы тұра алады екен. Сүттің құрамында болатын қорғаныш ақуыздары (антитела) жұқпалы вирустар мен бактерияларға тікелей соққы береді. Сәбидің ағзасына қажетті қорғаныш жүйесінің элементтері, яғни қорғаныш ақуыздары мен иммундық жасушалар оған ана сүті арқылы дайын күйде беріледі. «Ана баланың емшектегі уақытын толық сақтағысы келсе — оның мерзімі толық екі жыл» («Бақара» сүресі, 233). Ана сүті ананың қатысуынсыз, яғни бұйрығынсыз өзінен-өзі ағзада өндірілетіні белгілі. Сонымен қатар, сәби ағзасының қажеттілігіне қарай сүт құрамының өзгеруі де ананың қатысынсыз жүреді. Ана өз денесінде сүттің қалай өндіріліп жатқанын және неден тұратынын да білмейді. Бұл деректердің бәрі Аллаһ тағаланың бар екенін, Сол ғана Өзі жаратқан тірі жаратылыстарына қорек сыйлайтынын, олар қай кезде нені қалап тұрғанын Ол ғана білетінін және Аллаһ қана ананың ағзасында сәбидің өсуі мен толыққанды өмір кешуі үшін ғажайып қоректік затты жасайтынын сөзсіз дәлелдейді. [3]

Дерек көздері:
1. Жетпісбай Жанахметов, облыстық салауатты өмір салтын
қалыптастыру орталығының баспасөз маманы. Ана сүті бой өсіреді. Ақтөбе газеті. 7 тамыз. 2012 жыл.
2. Жадыра Сейілханқызы. Ана сүті – бал. Алдаспан газеті. 10 тамыз.
2011 жыл.
3. М.Телишева, №3 қалалық емхананың бала дәрігері. Ана сүтінде
қуат бар. Атырау газеті. 5 тамыз. 2008 жыл.
4. Қазақстан жаңалықтар порталы. Ана сүтінің кереметтері. 9
наурыз. 2013 жыл.

Менің арманым бар: комбайнер болу. Комбайнның егістікте кетіп бара жатқанын көргеннен-ақ жүрегім дүрсілдейді.Өзімнің қалай комбайнда отырғанымды елестетемін…
Бірақ біздің бір ұстазымыз бар. Ол бізге: «Сендер колхозсыңдар, басқа ешкім де емессіңдер!»-деп келеке етеді. Бір күні мектепте «Линейка» болып, директор ұстаздардың атын атады. Оқушылардың бәрі мұғалімдерге қол соғып «алақайлап» қуанды, бірақ ешкім ол ұстаз үшін қол соғып қуанбады.
Мен анама жаңағы ұстаз жайлы айттым, анам ұзақ уақыт үндемеді.Содан соң: «Нан-басты нәрсе, онсыз барлығы өліп қалар еді»-деді.
Өз арманыма не істерімді білмеймін. Кеше радиодан: «Рахмет саған, диірмен» деген сөзді естіп қалдым. Диірмен мен колхоз — не айырмашылық бар? Мүмкін колхоз болу ұят шығар? Ал сонда менің арманым не болмақ? Өтінемін, маған газет арқылы жауап беріңіздерші, менің арманым дұрыс па?
Менің аты-жөнімді көрсетудің қажеті жоқ.
(Редакцияға хат)
Маған сенің хатыңда оқуға берді және өзімнің де сенімен сөйлескім келді. Әрине, адамның атын білмей сөйлескен қиын, дегенмен өзің осылай дұрыс деп шешсең қалауың білсін.
Мен сен бастаған нәрседен бастайын — АРМАННАН. Бірақ осы жерден екеуіміздің жолымыз екіге бөлінеді: мен армандауды ұнатпаймын. Мен арманға сенбеймін. Сен өз арманыңмен мақтанады екенсің, оны мына сөздеріңнен де байқап қалдым: «керек болса, мен армандауды қоямын».Сен сөзбен армандайсың, ал мен армандап болдым. Екеуіміздің де оған негізіміз бар: сен енді өмір сүре бастадың, ал мен одан біршама артқа шегіндім. Біз бір-бірімізді түсіне аламыз ба? Егер қаласақ, түсіне аламыз. Мен сенің армансыз болғаныңды қаламаймын (мен саған армандамауды үйрете алмас та едім, себебі бұған менің қауқарым жетпейді, ешкімнің де қауқары жетпейді). Мен сенің тек бір нәрсені білгеніңді қалаймын. Қалаған мақсатыңа сені арманың емес, ақылың мен еңбегің жеткізеді. Сен бұл сөздерді естіп-естіп құлағың шаршап, түріңнің жүзі өзгеріп, мені тыңдамай қоясың ба деп қорқамын. Мен сені өзіме сендіргім келеді, бірақ «ақыл» мен «еңбектен» басқа айтатын сөз таба алар емеспін.Адамға жақсы сөз айту, жақсы сөздермен біреуге ұнау, кейде құр сөздің қадірін кетіру, орынсыз қолдану, бұл үшін сөз кінәлі емес. Иә, сөздің кінәсі жоқ, ол тек шындықты айтады, сөз мәңгілік жасайды. Егер сені менің өмірлік тәжірибем кішкене болса да сендіре алса, мен саған оны айтайын. Мен де ауылдықпын, жағдайым нашар болды, жеуге тамақ, киерге киімім болмай, ерте жұмыс істей бастадым. Бұл жерде ұялудың қажеті жоқ, себебі мұның артында қарапайымдылық тұр. Адамдар тер төгіп еңбек етіп, нанын тауып жатыр.Бұл оңай емес және мұны кез-келген адам түсіне алмайды.Ақылды әрі еңбекқор адамның жағдайы әрдайым жақсы бола бермейді деп ойлау өз еншіңде, оны өзің де байқаған боларсың, бірақ осы өмірдегі барлық құнды, керемет заттарды жасаған талантты, ақылды, еңбекқор адам екенін түсіндіру — менің міндетім.Бүкіл адамның тарихында бірде бір «паразит» лайықты ештеңе жасаған емес, бұл жерде сен менімен келісуің керек.
Менің арманыма келетін болсақ… Мен арманды жоққа шығармаймын, бірақ сонда да еңбекке сенемін. Арман арманмен өз алдына, ал шебер қолынан әдемі, мағыналы, сәнді бірнәрсенің келетінін білсе іске кіріседі. Бұл- әртүрлі арманнан жоғары. Содан соң, мен әдемі сөздерге сенбеймін. Арман – тым әдемі сөз. Әдемі сөздерді адамдар көп айтады, сол секілді жұмысты да әдемі жасау керек, сонда көп жақсы нәрселер болар еді.
Тағы бір саған беретін кеңесім: ұстазыңа ренжіме. Ол да адам, ол да қателеседі, әлі жағдайды байыбына барып түсінбеді. Ол неге бәрін білу керек?! Негізі, адамдарға аз ренжі және көңіліңді түсіре берме. Өз өміріңнің қожайыны – өзіңсің, басқа ешкім де емес (көрдің бе, менде барлығы да әдемі шықты, өкінішке орай, әдемі деп айту оңай). Сенен басқа кім? Ойланып көр, сенен басқа кім өміріңнің қожайыны болуы мүмкін? Ешкім. Өзгелерден көбірек біл, өзгелерге қарағанда өзіңмен көбірек жұмыс істе, талаптан, ізден – бар өмір осы. Бұл — оңай емес, бұл – мәңгілік. Біз өзіміз де осындайларға алғыстымыз. Мейлі комбайнер бол, мейлі суретші бол, кім болсаң да – өмір сүріп, бар күш-жігеріңді жұмса, көп нәрсе білуге тырыс, ешкімге наразы болма және ешкімді де, ешнәрсені де өзгеден қызғанба, ұят нәрсеге қарсы жүрме, ақкөңіл, мейірімді болуға тырыс. Міне осы – ең қызығарлық өмір. Осындай жағдайға қол жеткізгенде, өзгелерге көмектес. Бұның оңай емес екендігін білемін, мен, мүмкін армандап кеткен шығармын… Солай болғанын қатты қалаймын. Саған қызығамын, сенің жас екендігіңе қызығамын. Сен барлығын енді бастадың, бастамасы жақсы шығар. Жақсы бастауға мүмкіндік бар. Басы қатты болса, аяғы тәтті болады. Көп нәрсеге қол жеткізіп, көп нәрсені көріп, көп нәрсені білуге болады.Тағы да айтарым: көп оқы. Болашақта ішімдік туралы ойлардан аулақ бол. Темекі тартпа. Осындай теріс жолға ерте түскен адамдардың артына ерме. Өз халқың үшін істеуге тиіс көп нәрсе бар екендігін ұмытпа. Арақ-шарап, шылым – мұның барлығы тек кедергі келтіреді (адамның денсаулығы мықты болу керек), еріншектік, менмендік деген қасиеттерден аулақ бол.
Жақсылықта жүздескенше!

Қоғамымызда даулы мәселеге айналып отырған өзекті жайттардың бірі – жетімдер мәселесі. «Жетім көрсең, жебей жүр» деген ата-бабамыздан қалған сөздің өзі халқымыздың жетімін жылатпағанын, жесірін қаңғыртпағанын меңзейді. Сондықтан біреулер «жетімдерімізді сатуға қатаң тыйым салу керек» десе, енді біреулер «олардың шетелдік болса да, ата-ананың жылуына бөленгені дұрыс, сондықтан оларды асыраушысы табылса, сатқанымыз дұрыс» деседі. Бірақ қазіргі таңда шетелге бала беру жағынан әлем бойынша үшінші орын алып отырғанымызды ескерсек, қоғамымызда бала сату туралы пікірдің басым түсіп отырғанын аңғарамыз.
Осы орайда «Жаңғыру» қоғамдық қоры «қамқорлыққа зәру балалар мен шетел азаматтары асырап алған балалардың жағдайын реттейтін заңдық базаны зерделеу» тұрғысында жүргізген сараптаманың қорытындысы осындай. Орын алған бұл жағдайдағы басты мәселе де – осы уақытқа дейін жетім балалардың күйін күйттейтін бірде-бір заңды құжаттың болмауы. Өйткені осы уақытқа дейін шетел асып кеткен балаларымыздың көбінің тағдыры белгісіз күйде қалып отыр.
Оның себебі де жоқ емес. Мәселен, шетел асып кеткен балаларымыздың басым бөлігі АҚШ-қа тиесілі болса да, аталмыш конвенцияның бұл ел алдында күші жоқ. АҚШ-тың сыртқы істер министрлігі конвенцияға қол қойғанымен, АҚШ сенаты оны ратификациялау туралы заңды қабылдамай тастаған. АҚШ қана емес, басқа да ірі-ірі мемлекеттер бұл конвенцияны мойындамаған. Бұл тұрғыда конвенцияның мойындалмауы себепті біздің елдің де шетел асып кеткен балалардың өміріне араласа алмау қаупі зор болмақ.
Бүгінде ел халқының 4,5 миллионын балалар құраса, соның 46 мыңнан астамы түрлі себептермен ата-ананың қамқорлығынсыз қалып отырғандар екен. Оның ішінде 16 мыңдай бала – мемлекеттің қарауында. Мемлекет қарауынан шетелдіктердің қамқорлығына ауысып жатқан балаларымыз да баршылық. Сандарды сөйлетсек, бүгінге дейін 6014 бала шетел асқан.
Соңғы он жылда еліміз бойынша 37 450 бала асырап алынды. Оның ішінде қазақстандық азаматтар — 28 мыңнан астам бала (77 пайыз), баланың шетелдік туысқандары — 500-ге жуық бала (1,2 пайыз), шетелдік азаматтар 8 мыңнан астам бала асырап алған. Шетел асқандарды таратып айтсақ: АҚШ — 6406, Испания — 600, Бельгия — 343, Германия — 173, Канада — 167, Ирландия — 140, Франция — 131 бала (21,8 пайыз).
Осы ретте айтқым кеп отырған мәселем мынандай.Бәрімізге белгілі жақында Франция елінде бір жыныстылардың некеге отырып, олардың бала асырауларына болатындығын заң жүзінде бекітілгенді. Қауіптің көкесі сейілер емес. Францияға берілетін біздің қаракөздеріміз осындай азғындалған отбасының қарауына түспейтініне кім кепіл.Осы мақалам арқылы жоғарыдағыларға осы мәселеге байланысты заң немесе қатал шара қолдануларын сұраймын.

Айтпақшы, еліміз шетелдіктерге бала беруде 1,5 миллиард халқы бар Қытайдың да алдына шығып отырғанын айта кеткен жөн. Осылайша шетелге мұнай шығарудан әлем бойынша төртінші орын алсақ, бала беруден үшінші орынға шығып отырмыз. Елімізде шетелдіктерге бала берумен айналысатын 40-тан астам агенттік бар. Ал агенттіктің бір баланы шетелдіктің иелігіне заңдастырып беруден табатын табысы 30-35 мың долларды құрайды. Ал бұл ақша кімнің қалтасына құйылып, кімдердің қалтасын томпайтып жатыр? Бұл жағы тағы беймәлім. Шынтуайтында, біздің мемлекеттік органдар тек бала саудасына байланысты өтініш берген ұйымдар мен агенттіктерді тіркеумен ғана айналысады екен.

Сонда жетімдердің жебеушісі кім?
Шетел асқан жетімдердің құқын қорғайтын заңдық құжаттың жоқтығы – өз алдына, өз еліміздегі жетім балалардың құқының қорғалуы да көңіл көншітпейді. Республикамыздағы жетім балаларға арналған 44 балалар үйі мен 22 мектеп-интернатта 8 987 бала тәрбиеленеді. Бұл балалардың барлығы дерлік кәмелеттік жасқа толғаннан кейін көшеде қараусыз қалады. Не мамандығы, не басында баспанасы, тіпті жанашыр ағайын, туған-туысы жоқ мұндай балалардың қылмысқа да жиі ұрынатынын мамандар растайды. Осылайша не шетелдегі, не еліміздегі жетім балалардың болашағына қамқор бола алмай отырмыз. Ал бұл мәселелердің барлығын заңдық тұрғыдан ғана реттей алатынымызды ескерсек, елімізге «Жетім балалар туралы» жетім балалардың мүддесін қорғайтын заңның қажеттігі айқындала түседі. Неміс халқының Ата заңының 7-бабында арнайы шетелге адам сатуға қатаң тыйым салынған. Бізге де шетелге бала шығаруға заң жүзінде қатаң тыйым салатын кез жетті деп ойлаймын.. Ау, олардың бейкүнә жанарларын жат жұртта жәутеңдеткенше, неге шетелге бала сатуға біржолата нүкте қоймаймыз? Қандайма қиын-қыстау кезеңдерде де жетімін жылатпаған ел едік қой. Енді не болды бізге?..

Мемлекеттi құрайтын, сақтайтын, өркендететiн, қорғайтын халық екенiн бiлiмiз. Сол мемлекеттiң iшiнде халық — сыртқы жаулардан, өзiнiң қауiпсiздiгiн, саяси-әлеуметтiк құқықтарын қорғауға, өзiне бағынышты, бақылауда болатын өкiмет /билiк/ жүйесiн құрады. Оны демократиялық қоғам деймiз. Ондай қоғам азаматтары билiкке: жеке басының мансабы, атақ, баю үшiн емес – халық мүддесiне адал қызмет жасап, халықтың жақсы өмiр сүруiне тер төгу үшiн, әдiл сайлауда, халықтың қалауымен келедi. Олар халықтың емес, жай бiр азаматтың көңiлiн қалдырғанның өзiнде өз еркiмен билiктен кетуге барады.
Халықтың бақылауында жоқ өкiмет /билiк/ мыңның құқы бұзылып, жүйкесiн тоздырып, аздырып жатса да мiз бақпайды. Олардың түйсiгiнде – бақ, абырой отырған креслоларында. Сондай жандарға жаным ашып, аяймын: бiр күнi креслодан айырылатын күнi келетiнiн ойлап. Олар да өз замандасымыз, жақсы өмiр сүрiп, бақытты болсын: тек қоғамды азғындататын, мансапқор, әдiлет жолынан тайғандарынан Алла өзi сақтасын. Мен әзiргi билiктегiлердi жақтап, кемшiлiгiн айтайын деген ойым жоқ. Кiмнiң-кiм екенiн көзi ашық, көкiрегi ояулары өз бағасын бере жатар. Әзiр бiр басшының кемшiлiгiн айтып, сынасаң: өзiне сын көзбен қарап, неге халықтың көңлiнен шыға алмай қалдым демейдi. Керiсiнше, кемшiлiктi айтқан адамды жаудай көрiп, айналасындағы жағымпаздар шие бөрiдей шулап, шабуылға шығады. Ең ақылдылары, бұзақыларға тапсырыс берiп қорқытады, таяққа жығады. Айналып келегенде атшысы да, қосшысы да бәрi өз қандастарымыз, замандастарымыз. Себебi неде? Менiңше, бiрiншi рухани азғындығымызда ма деген ойдамын. Неге десеңiз? Жан-жақты бiлiмдi, рухани бай, мәдениеттi адамдар өте мейiрiмдi, әдiл… болады.
Бiз, жергiлiктi әкiмдер, депутаттарымыз түнде ұйқы көрмей, күндiз табандарынан тозып халықтың құқықтарын, мүддесiн қорғап жүр деп айта аламыз ба? Ия, қорғайды дегендi сирек естимiз.
Қоғамдық көлiктерде қашан жолақы қымбаттағанша көлiк қожайындарының жар құлақтары жастыққа тимедi. Құрғақ уәденi үйiп-төктi, қызмет көрсету сапасының артатындығына сендiрдi, оған халық қалаулыларын да иландырды. Ақыры дегендерiне көндiрген соң, уәде де қалды жайына, сапасын да ешшкiм назарға алмады, «баяғы жартас – сол жартас».
Күнделктi өмiрде билiк тарапынан: халық жеке құқықтарына қатысты қызметтерiн сезiнбегендiктен, қайдан есiтiп, бiлсiн? Жай жолаушылар көлiгiнiң қызметiн алайық. Мақала жазу себебiм де осыған байланысты. Әзiрше жолаушылар көлiгi қымбаттаса да, жүрiсiнде, тасымалдау мәдениетiнде өзгерiс жоқ. Оны бақылайтын органдар, көрсе де көрмей, бiлсе де бiлмей отыр. Себебi, сол жемқорлық. Күнделiктi жүргiзушi беретiн ставкасы… Ал халықтың қиналып, жүйкелерi тозғандарымен iстерi жоқ. Америкада қоғамдық көлiк кестесiнен 15 минут кешiксе, «дабыл» көтерiп, көлiк минстрi орнынан кетуге дейiн барады екен. Бiзде бiр сағат кешiккенi тұрмақ, бүкiл бағыттағы автобус жүрмесе де былық ететiн басшы жоқ. Қаламыздағы №70, №19, №4, №66 автобус-маршруттары тым сирек жүреді. Өткенде вокзалға барам деп №19-шы аквтобусты күттім.15 минут өтті, 20 минут өтті, жарты сағаттан кейін бірақ келді, жарықтық. Неге кешіктіңіздер сұрасам? Біздің уақытымыз сондай деп жауап қайтарады. Орбитадан КарГУ-ға бару үшін №70-ші автобусты күтесің. Таңғы 8-де шығып, ол автобусты тағы да жарты сағаттан көп уақыт күтесің. Оны күттің не, күтпедің не?!
Әр күнi қоғамдық көлiкке мiнемiн, бiрақ мен күткен бағыттағы автобустарды бiршама күтуiме тура келедi, кестемен жүрсе де, кешiгiп жүредi. Бiр-бiрiмен жарысқан, желiккен жүргiзушiлер (бәрi емес) мәдениеттен де жұрдай. Жол-жөнекей ұялы телефонмен әлдекiмдермен ұрысады, сыбап боқтайды. Әр аялдама сайын ақша жинаушылар көпшiлiктен түсетiн жанның бар-жоғын сұрайды. Түсетiн адам жоқ болса аялдамаға тоқтамай, құйғытып өте шығады. Кейде тiлiмiздi кәлимаға келтiрiп, қашан межелi жерiмiзге жеткенше жанымызды шүберекке түйiп барамыз. Көпшiлiктiң көңiлiне жаға ма, жақпай ма, жүргiзушiлердiң шаруасы жоқ, барынша музыканы қатты қойып, онсыз да жүйкесi жұқарған, жұрттың жүйкесiне тиедi. Ал, кешкi сағат 19-дан соң қоғамдық көлiк күту бекер.Иа, солай. Бұл мақаламды оқыған кез келген қарапайым халықтың айтатыны да осы деп ойлаймын.
Демократиялық елдердегiдей әкiмдердi халық сайламаған соң, халықтың көңлiнен шығуды ойламайтыны белгiлi ғой. Халық сайласа, «құқықтарыңды қорғай алмадым, бiр сағат көлiк күткенiңiзге өзiмдi кiнәлi санаймын» деп, өз еркiмен орнын босатар едi. Адамдардың жүйкесi көлiктiң жүрмеуiнен жиi жұқаратын болған соң, Қарағанды қаласының әкiмi тың назарына ұсынып, халықтың мұқтажына көңiлдерiн бөлер ме екен деп жаздым. Мақаладағы мәселеге әкiмдер, депутаттар назар аударар деген ойдамыз.

Қазіргі таңда шағын кенттердің шағымы өте көп. Солардың бірі –Ақшатау кенті. Әлем бойынша вольфрам қорынан Қазақстан бірінші орында тұр. Балқуы қиын және отқа төзімді металдарға дамыған мемлекеттерден сұраныс та күн сайын артып отыр. Алайда, еліміздегі алтыннан қымбат осы металдарды игеруге мүмкіндік жоқ. Кеңес дәуірінде ашылған кеніштерден шыққан өндірістік қалдықтар да қазір экологиялық жағынан қауіп төндіруде. Бір ғана Қарағанды облысындағы Ақшатау кентіндегі кен -байыту фабрикасынан тараған радиация қатерлі ісік ауруының таралуына жол ашып отыр. Ақшатау кен-байыту комбинаты өткен ғасырдың 90-жылдары жабылған. Осы комбинаттың жер бетінде қалған өндіріс қалдықтарынан сол өңірге радиация таратуда. «Радиациялық фон 16 рентгеннен аспауы қажет, ал бұл аймақта 45 рентгеннен жоғары»,– дейді мамандар.
Ақшатау кентінің әкімі Шәріпов Талғат мырзаның айтуынша: «Бұрыннан қалған шахтылардың беті ашық. Солардан радиация тарап жатыр. Астарында су толып тұр. Осы комбинаттан кеңес дәуірінің кезінде вольфрам мен молибденнің шикізаты алынатын. Ал, балқуы қиын отқа төзімді металдар Кеңес дәуірінде Өзбекстандағы Шыршық комбинатында өндірілген. Бүгінгі күні ТМД елдерінде сирек кездесетін металдарды өндіретін фабрика жоқ. Сондықтан, Қазақстандағы вольфрам мен молибденге әлемнің дамыған елдерінің көзі түсіп отыр. «Ақшатауда өндірістік қалдық деп есептелетін 25 млрд. доллардың кен қоры жатыр», – дейді мамандар. Соны қайта өңдеп шығаруға Үкіметте қауқар жоқ. Экологиялық проблемадан экономикалық табыс табуға болады. Экологиясын түзеп берсе, халыққа тиетін бірінші пайдасы сол. Екіншіден, жаңадан жұмыс орындары ашылады. Молибденнің қаттылығы болаттан бірнеше есеге асып түседі. Ал оны өндіретін жаңа комбинатты салуға 2 млрд. АҚШ доллары көлемінде инвестиция керек екен. Украина мен Ресей бұл жобаға қаржы салуға дайын. Өйткені, молибден шыққан жерден осмий металы шығатынын ғалымдар жақсы біледі. Ғарыш саласына пайдаланатын осмийдың бір грамы 300 мың долларға бағаланады. Осы жер асты байлығын игеру Қазақстанның басым бағытының біріне айналып отыр. Ақшатау Ұлы Отан соғысы кезінде елімізге 75-80 пайыз вольфрам мен молибден берді. Қазіргі кезде жоба Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлының бастауымен 2020 жылға дейінгі индустриалдық-инновациялық даму бағдарламасына кіріп отыр. Бағдарлама бойынша қатты металдар мен түсті металдар әлем бойынша алдыңғы қатарға шығады. Қазақстанның жер асты байлығын айтпағанда, өндірістік қалдықтардан мол пайда табуға жол ашылады. Тек мемлекет аралық келісімдерге қол жеткізуге Үкіметтен қолдау көрсетілсе болғаны.
Даңқы алты алашқа шыққан кенттің жай-күйі 90-жылдары құлдырап, байыту комбинаты жабылған соң, жаппай жұмыссыздық белең алған. Кенттегі көп қабатты үйлер бұзылып, үйінділері әлі күнге тазаланбай жатқан жайы бар. Қираған үйдің үйіндісін көргенде «мына жерде не болған» деп шошып қаласың. Кент тұрғындары жан бағып, күн көру үшін айлап, күндеп жалдамалы жұмыстар істейді. Әрине оның бәрі өз қамы үшін. Сол кезеңдегі Ақшатау мен қазіргі таңдағы Ақшатауды салыстырсаң ішің ашиды. Ақшатаудағы басты мәселе де коммуналдық шаруашылықтың тұралауынан туындаған. Бірер жыл бойы ауыз су мәселесі де дұрыс шешілмей, соңы үлкен дау-дамайға ұласқан болатын. Әлі күнге дейін ол мәселе шешімін тапқан жоқ. Ауыз су проблемасы жыл сайынғы «жыр-дастан». Бір кездері 8,5 мың халқы болған бұл елді мекенде қазір 1200 тұрғын бар. Тоқсаныншы жылдың ортасына дейін өнім беріп келген кенттегі «Қазвольфром» комбинаты қалай тоқтады, содан бері ушығып тұрған ауыз судың зары тұрғындардың ашу-ызасын туғызса, жергілікті атқарушы билік орындарының шарадай басын шақшадай етті. Бұл аймаққа кезінде комбинаттың арқасында 35 шақырым жерден құбыр арқылы су беріліп келген. Қазір ондай мүмкіндік жоқ. Тұрғындар соңғы үмітін Елбасының жаңа Жолдауына артып отыр. Онда барлық қазақстандықтарды сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі нақты айтылған. Халық таңғы сағат 8-ден бастап 11-ге дейін 7 шақырым жерден ауыз су таситын арнайы техниканы сарыла күтеді. Күніне қырық құбылатын қыстың аязы мен боранының кесірінен ат шаптырым жерге барып келудің өзі қиямет қой. Жақын маңда бұлақтың көзі жоқ. Бұлақ қайдан келсін? Кезінде «Қазвольфром» комбинаты жұмыс жасаған Ақшатаудың асты аңырап жатқан шахта болса. Ауыл тұрғындары 7 шақырым жерден таситын судың барынан жоғы, ашынан тоғы деп отыр. Су жетсе, шу болмас еді ғой. 2005 жылы аудан әкімдігі жергілікті қазынадан 25 миллион теңге бөліп, алақандай ауылдың ішіне жаз бойы 23 шүмек орнатқан. Ол шүмектер бар-жоғы үш-ақ ай істеп, айдың-күннің аманында саудасы біткен. Күніне үлкен водовозбен Жылыкөң деген жерден су тасымалдап отыр. «Судың да сұрауы бар» демекші, сусыз қалатын күніміз де болған деп ауыл тұрғандары «аһ» ұрады. Тасымалдап әкелетін суды тегін емес сатып алады тұрғындарымыз. «Былай тартсам өгіз өледі, былай тартсам арба сынады» дейді ғой дана халқым.
Көне көз қарияларымыздан сыр суыртпақтап Ақшатау бұрын да осылай ма дегенімізде олар: «Е, ондағы кезіміз айт пен той еді ғой. Кішігірім фабрикамыз, жайнап тұрған дүкендеріміз, мектептеріміз, көп қабатты үйлер, көше бойында орнатылған су құбырлары қандай еді. Қазіргі жағдайға қарап қарнымыз ашады» деп күрсінгендерін көзіміз көрді. Айтып айтпай не керек, қазірде ауылымыздағы осы ғимараттардың жартысы ғана қалған. Үш мектептің біреуі ғана жұмыс істейді, сауда орнының тек қаңқасы ғана қалған, ал, үйлерді айтпай-ақ қоюға болады, тек мына жерде үйлер болған дегендей әр жерде көп қабатты үйлердің үйіндісі ғана қалған. Бәрін айт та бірін айт, ең бастысы ауылымызда Алланың үйі — мешіт бар. Кейбір ауылдарға қарағанда айырмашылығымыз сол. Ол мешіттің өзі жөндеусіз, ішіндегі Алланың сөзі, қасиетті Құран кәрімнен алып, қабырғаға жазылған сөздер, аяттар түсіп жатыр, яғни құлап жатыр. Мешіт жабық тұрады, себебі ішінде жарық жоқ. Не себептен екенін кім білсін, электр тоғынан ажыратылғалы біршама уақыттың жүзі болды. Тазалық жұмысы да сын көтермейді.
Ауылдың қазіргі жағдайы осындай аянышты халде тұр. Ауыл тұрғындарының жан айқайын тыңдап, халықтың хал-ахуалын түсінсе екен дейміз ел тізгінін ұстаған ағалар. Қазір Ақшатау халқының басты күнкөрісі Астана-Алматы бағытындағы тас жол бойындағы дәмхана-сервистік бизнес болып отыр. Жол бойынан дәмханаларын ашып, тұрмыс жағдайларын ойлап, күн көріп отыр. Кешегі күні гүлденген кент тұрғындарының жағдайы мәз емес. «Ақшатау жылда ашылады» деген құр жел сөзден шаршаған ауыл тұрғындары үкілеген үміттерін үзбейді. Кезінде дүркіреген ауылдың ертеңі бола ма? деген сансыз сұрақ көкейде сайрап тұр. Ауызбен орақ орғанша бір жағынан бас, бір жеңнен қол шығарып бірдеңе тындырса екен дейміз. Басшылар белдерін бекем буып кіріссе, нәтиже болар деген үмітпен…
Бұл мақала облыстық «Орталық Қазақстан», республикалық «Халық сөзі», «Ел» газеттерінде жарық көрді.

Неткен тірлік?!
Бес күндігім – бес ғайып,
Өз-өзіме тағып қайтем босқа айып?
Жазмыш сірә жазуынан жаңылмас,
Өмір-өлім – ұғымдағы қос қайық!..

Өтіп жатқан уақыт емес, біз екен,
Қисық жолды мен қалайша түзетем?
Өтіп жатыр бәрі жүрек арқылы,
Қыс-жаз өтер, көктем өтер, күз өтер.

Жалқы жүрек?!
Жалғыздығым – лүпілдек,
Әр лүпілден жыр ағады шүпілдеп.
Сол зәмзәмнан ұрпағым да ұрттар-ау,
Бабам айтқан: «суға сайтан түкірмек!»

Олай болса, мен түкірдім сайтанға,
Ерегістен кеткен есем қайтар ма?
Керек маған періштенің пәктігі,
Ақиқатты білгендіктен айтам да.

Тірлік дейді?!
Бес ғайыбым – бес күндік,
Ерте жылап туғандықтан кеш күлдік.
Жазмыш сірә жазуынан жаңылмас,
Өмір-өлім – ұғымдағы қос құрлық!..

Байқау келесi номинациялар бойынша өткiзіледі:
«Жыл өнертабысы», "Өнертапқыш-әйел", «Ең жас өнертапқыш», «Ең белсенді өнертапқыш», «Жас дарын»
Байқау аясында өзіндік ерекшелігі және болашағы бар ғылыми-зерттеу жұмыстарын жасаған 14 жаспен 18 жас аралығындағы студенттер мен мектеп оқушылары қатарынан «Жас дарын» номинациясы бойынша талапкер алынады. Аталған номинацияға инновациялық патентпен және патентпен қорғалмаған ғылыми еңбектер қатыса алады.
kazpatent.kz сайтынан ақпарат алынды.

Номинациялардың ішінде мені қызықтыратыны соңғысы. Егер талантты оқушы балаңыз жасаған ұсыныс болса қорықпай сайысқа қатысыңыз. Сандық түбінде сақталып қалған идеяңыз есіңізге түсті ме? Қорықпай ұсыныс жасаңыз. Бір тетігіне өзгеріс енгізгенде құрылғы жақсы, өнімді жұмыс істей бастады ма? Бұл сіздің сайысыңыз. Баяғыдан іске асыра алмай жүрген жобаңыз бар ма? Ұсыныңыз!

Өздеріңіз білетіндей, биылШымкент қаласында өтетін БлогКэмп 2013 шарасына 7 күн қалды. Кешегі күні, яғни 15 күні блог құрылтайға тіркелу аяқталды. Қазірше тіркелгендер 321 адам. Тіркелгендердің ішінде көбіне Алматы, Астана, Шымкент, Қызылорда, Атырау, Ақтау, Павлодар, Орал, Қостанай, Өскемен, Түркістан, Ақтөбе, Қарағанды, Қызылжар, Тараз, Түркістан және басқа да қалалардан блоггерлер тіркелген. Тек қазақстан қалаларынан ғана емес Франция, Қытай, Моңғолия елдерінен қандас блоггерлер тіркеліп үлгерген. Блогкэмпке алдын ала тіркелу нақты қанша адам санын келуге болатын мүмкіндігін көрсетеді және блогкэмп кезіндегі ұйымдастырушылар дайындаған естелік заттардан міндетті түрде берілетіндігін білдіреді. Егер, сіз тіркеле алмай қалған жағдай да, тыңдаушы ретінде келіп көріп танысуыңызға болады.

БлогҚұрылтайдың ресми өтетін күндері 23-24 наурыз күні. Алдында ескерткендей 22 нен 23 не қараған түні пәтер ақыны өздеріңіз көтересіздер. Егер сіз басқа қаладан келетін болсаңыз, Шымкентті жақсы білмейтін болсаңыз және таныс-туыстарыңыз жоқ болса пәтер жалдау жөнінде Берікбол атты жігітке хабарласып сізге алдын ала квартираға немесе қонақ үйге бронь жасатып қоюды сұраңыз.

1) Қонақүй – бағасы – 3- 16 000 теңге. ОҚМУ (университетке) ең жақын орналасқаны – “Клара Центр Сапар”.
2) Пәтер – сыйымдылығы 4-8-адам, бағасы – 4-8 000 теңге
Берікболдың байланыс телефоны: 8 702 266 56 33

Тағы да естеріңізге сала кетсем: БлогҚұрылтай өтетін жер туралы ақпаратты мына жерден біле аласыз және БлогҚұрылтай бағдарламасы мына жерде.

БлогҚұрылтайдың көп бөлігі бейресми ортада өтетін болғандықтан біз екі байқау ұйымдастырып отырмыз! Байқаудың қорытындысы 24- наурыз күні белгілі болады!

Назар аударыңыз байқау!

1- байқау: ПЛАНШЕТ ҰТЫП АЛ! Толығырақ мына сілтемеде.

2- байқау: САЛТ-ДӘСТҮРЛЕР БАЙҚАУЫ. “СЕЛТЕТКІЗЕР” МЕН “ҰЙҚЫАШАР”. Толығырақ сілтеме арқылы өтсеңіз біле аласыз.
Егер сізге оқу орынына немесе жұмысыңызға БлогҚұрылтайға келу үшін ресми шақырту қағазы керек болса мына жерден толығырақ білуіңізге болады.

БлогҚұрылтайда кездескенше қымбатты КЕРЕКТІК БЛОГГЕР!

Mugalim zholdastar barlyk pannen sabak zhosparlary bar, bar bolgany 700 tengeden! Internettegi en arzan baga! khacker@bk.ru loginine khabarlasularynyzga bolady!

Сіңілім 19.03.12 (10кл)
Өлеңімді сіңіліме арнаймын,
Әдемілеп сіңілімді мақтаймын.
Арман болып күткен менің сіңілім,
Сені көрсем көтерілер көңілім.

Мәз қыласың адамдарды,
Тәтті қылықтарыңмен,
Білесің жүрекке жол табуды,
Сүп-сүйкімді күлкіңмен.

Еріксіз жүректі баурайсың,
Жымиып бізді сен алдайсың,
Аспандағы жұлдыз бен айдайсың,
Жаным сен шырын мен балдайсың.

Сен менің сіңілім еркемсің,
Мен үшін бәрінен көркемсің,
Жайнаған әдемі гүлімсің,
Нұр шашқан аспаннан күнімсің.

Қазірден сөзге сен шешенсің,
Сіңілім өнерлі екенсің,
Сіңілім сенен зор үмітім,
Әлі-ақ талай биіктерге жетерсің.