Менің әкемнің анасы 28 жасында дүние салған. Тым жас кеткен соң, әрі өзім көрмеген соң әжем деп те жаза алмай отырмын. Сол 28 жасқа дейін 4 баланы дүниеге әкеліпті.
Тұңғышы — менің әкем. Қазақ салтына сәйкес, ол, әрине, әжесінің баласы болған. Екіншісін, қызын, бәлендей қатаң дәстүр болмаса да, нағашыларына беріпті. Үшіншісін туған бойда бала сүйе алмай жүрген қайнысына ырым қылып «сыйға тартыпты», ол баласы 5-6 жасқа жеткенде ауырып қайтыс болған. Келіннің салтқа беріктігі сондай, ұлы өлім алдында қиналып жатқанда, оның маңдайынан да сипамаған көрінеді.

Тотының "Іздеп келген бала арман" жазбасын оқып, өзімнің армандарым есіме түсіп кетті… Солардың ішіндегі ең тәттісі — қаламгер болу еді. Республикалық "Ұлан" газеті, «Ақжелкен» журналдарына өлең, мақалаларымды үздіксіз жіберіп тұратынмын. Бірсыпырасы жарияланды да. Бірақ "Ұланның жас тілшісі" деген куәлікке қолым жетпей-ақ кетті. Мектептің соңғы жылдарында жазуды мүлдем қойып кеттім. Мамандық таңдау барысында ойлана келе ортақол журналист болғанша, ортақол технарь болсам, елге пайдам көбірек тиер деген желеумен «Есептеу техникасы» мамандығына оқуға түстім. Әлі де сол мамандығым бойынша оқуды жалғастырудамын.
Әйтсе де, жазғысы кеп тұратын адам үшін (ғылыми мақалалардан да басқа нәрсе жайлы) блогтың да берері көп-ау? Менің орындалмаған бала арманымның сәл де болса жүзеге асуына септігін тигізген Дабайға көп-көп рахмет!))))

Бұлғариядағы іссапарымыздың 4-күні Поморие елді мекенінде орналасқан «Черноморское злато» арақ-шарап зауытына экскурсияға барған болатынбыз.
Алдымен қолымызға ұйымдастырушылар ұсынған бір-бір бокал шарабымызды ұстап, шарап жасалатын және сақталатын ғимараттар мен бөшкелерді тамашаладық.

«Аяғына кірген тікен сүйкімді балақанның мазасын әбден алған сынды. Қабағы шытылып, аузы әнтек ашылып тікенді алып тастауға барынша тырысып отыр. Скульптураға қарап «сенің табаныңа кірген тікен менің маңдайыма қадалсын» деп жанұшыратын қамқор анасы қайда екен» деген ой келеді. Бір жағынан, тікен мына өмірде ол жеңуі керек соңғы кедергі емес...»

Анатолий Рыбаковтың «Кроштың демалысы» атты шығармасы осыған ұқсас әфсанамен басталады. Бірақ ол жерде тәмсіл «Кітап ұстаған бала» атты нэцкэ (кішкентай скульптура, бастапқыда қытай, жапондарда қыстырғыш түйменің орнына пайдаланылып, кейін өнер туындысына айналған) туралы. Повестің мазмұны да мектеп оқушысы Кроштың осы бір уникал нэцкэнің соңына түскен коллекционермен жұмыс істеуінің айналасында өрбиді.

«Антиквар дүкені» дегеннің болатынын мен алғаш осы кітаптан білген болатынмын.

"Әр аулада бір мұражай"
Ондай дүкен өзімізде де бар екен. Мекен-жайы — Республика көшесі, 23.


Бір қарағанда сырты көзге қораштау дүкенге адамдар қызығушылық таныта қоймайтын сияқты.


Бірақ ішіне кірсең, құдды бір мұражай дерсің. Тұнған тарих.


Дүкен иесі Дмитрий Семеновтың айтуынша, бұл расында да кішігірім тегін мұражай. Үлкен кісілер немерелерімен келіп, көне заттарды тамашалап, олардың аңызын тыңдайды. «Еуропада қадам бассаң — мұражай, бізде де солай болса дұрыс болар еді» дейді ол.


Дмитрийдің әкесі Валерий ағай бала кезінен сіріңке қораптарын, пошта маркаларын жинаумен айналысқан. Кейін қызығушылығы артып, Гагаринге қатысты барлық бұйымдарды жинаған. 2011 жылы коллекциясының көрмесін өткізген.


«Гагарин — XX ғасырдың ең танымал адамы».


Әке мен баладан бөлек бұл дүкеннің штатында Виктор Акимович бар. Ол да тегін адам емес. Оның коллекциясының тақырыбы – Қытай. Нэцкэні ең алдымен жапондар емес, қытайлар ойлап тапқанын осы кісіден білдім.


Виктор Акимович мені 27 мамырда заманауи өнер мұражайында өтетін көрмесіне шақырды.


Антиквар дүкенінің музейден айырмашылығы – кез-келген экспонатты ұстап көруге болады. Қаласаң сатып та аласың. Әрине қомақты ақшаға.
Мысалы мына бір неміс радиоқабылдағышы (үстіңгісі) Ұлы Отан соғысына дейін шыққан. Атақты «Көктемнің 17 мезеті» фильміндегі эпизодтарда тура осындай радиоқабылдағыш бар. Бағасы шамамен 300 мың теңге.


Әйтсе де бұл дүкендегі ең қымбат зат – 1917 жылғы граммофон. Оның бағасы 600 мың теңгедей. Әрине мұндай бұйымдарды жинаушылар сирек. Дегенмен қандай да бір ретро-интерьер үшін таптырмас аксессуар бола алады. Оның үстіне әлі де жұмыс істеп тұр, пластинка ойнатып, ретро-әндерге елітуге әбден болады.


«Астанада, жалпы, Қазақстанда коллекция жинаудан ең көп тарағаны – нумизматика, екінші орында графика, скульптура, сосын түрлі бұйымдар» дейді дүкен иелері.


Бұл дүкендегі тиындардың бағасы 500 теңгеден басталады.


«Түпнұсқаны көшірмеден көпжылдық тәжірибе арқасында ажыратамыз» дейді Дмитрий. Дегенмен ерекше қымбат эксклюзив заттарды арнайы экспертизаға жібереді екен. Заттың бағасы – көнелігінен бөлек, сапасы мен тиражына байланысты.

«Адамдар-ай, адамдар»
Негізінен мұндай дүкеннің клиенттері — коллекционерлер, қала берді дизайнерлер. Жай сыйлық алу үшін бас сұғатындар да жоқ емес.


Алексей Николаевич механикалық сағаттар жинайды. Коллекциясы шамамен 1500 сағатты құрайды. Өзі зейнетке дейін тергеуші болып қызмет атқарған екен.


«Бұл сағаттардың бәрі менде бар» дейді ол. Енді «сағаттың жаңа түрі келіп қалды ма екен» деген оймен дүкенге соғып тұрады.


«Өткенде теледидардан америкалық Джон деген біреу «1500 сағат жинадым» деп жатыр, оның өзінің жартысы электрлік сағаттар екен, ал менікі — барлығы да механикалық» деп, телефонынан коллекциясын көрсетіп те қойды.


Ал Владимир Родионович ескі фотоаппараттар жинайды. Зейнетке дейінгі кәсібі – етікшілік.


Владимир Родионович дүкендегі фотоаппараттардың жылын, сипатын жатқа соғады. Мына фотоаппарат — алғашқы кеңестік фотоаппараттардың бірі.


Анатолий болса, Ұлы Отан соғысына дейінгі әскери формаларды жинайды. Өзінің қазіргі қызметі де сонымен тікелей байланысты.


Ол Ұлы Отан соғысының «белгісіз солдаттарын» іздеу топтарының әлі де жұмыс істейтінін айтты (охх, А. Рыбаковтың тағы бір шығармасы жылт ете қалды!).


Жалпы 1 сағаттың ішінде дүкенге келім-кетім кісі аз болмады.


Қайыркен аға – ауған соғысының қатысушысы. Ол медалін жоғалтып алған екен. Осы дүкеннен ұқсасын тауып, сатып алды.


Әсел – мемлекеттік қызметкер. Дүкенге ағасы сыйлаған маркалар коллекциясын бағалату мақсатымен келіпті. Яғни бұл жерге адамдар тек сатып алу үшін емес, сату үшін де келеді. Көне затты лақтырмастан бұрын ойланып көр — мүмкін ол бір жәдігер?


Бір әжей қаптаған фарфор бұйымдардың арасынан мына бір пластик скульптураны көріп қалып, балаша қуанды.
«18 жасыма дәл осындай бұйымды сыйлыққа алып едім. Жас кезде мән бермеппін, сақтамаппын» деді ол. 10 мың теңгені қымбатсынса да, жастық шағының жаршысындай болған «Тікен»-ді сатып алды.

Коллекция жинаудың бала тәрбиесіне ықпалы зор
Дүкен иелері клиенттерінің бәрін дерлік таниды және оларды жіті бақылап отырады.


Мақтан тұтып айтатын тағы бір қарлығаштары — 17 жасар нумизмат Уәлихан Бахретдинов. Дүниежүзі тарихы бойынша түрлі олимпиада-жарыстардың жеңімпазы бұл дүкенге алғаш рет 9 жасында келіпті. Баланың коллекция жинауға қызығушылығын байқаған бұлар оған барынша көмектесіп, бағыттап отырған. «Қазір Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар университетіне түсуге дайындалып жатыр» деп мейіріммен қосып қойды Валерий ағай.


«Коллекция жинаушылар әлемі балаларды жоғалтты» дейді өкінішпен Валерий ағай.
"Қазір балалардың бірдеңе жинауы сирек құбылыс. Басты себеп – қаражат. Бұрын екі баланың бірі марка, сіріңке қорабын жинаумен айналысатын, және олар тиын-тебен тұратын. Коллекция жинау – баланың жан-жақты дамып, өресінің кеңеюіне септігін тигізеді. Әлденені жинайтын баланың мектеп бағдарламасын да меңгеруі оңай. Ең бастысы – бұзақылықтан, жаман әдеттен аулақ болады".

Келіспеске болмайды. Эйнштейннің өзі «Марка жинаңыз, ол жұмыстан кейін ойларыңызды жүйелеуге ықпал етеді» деген екен.

P.S.: Антиквариат дүниелерді алып-сату пайдасы жағынан алмаз бен мұнай бизнесінен кейін үшінші орын алады.

— Апай, сіз қай жерденсіз?
— Шымкенттен.
— Қойыңызшы, рас па? Шымкенттің қай жері?

Негізі, блог ашу ойымда жоқ еді. Кездесуден Арекеңнің сілтемесін көріп, «қолдау көрсетуге» ниеттендім (кхм, кхм). Бұрын блог жазып та көрмегем, тіптен, атын не деп қоярымды білмедім, шынымды айтсам. Ортақ идеясы болуы міндетті емес шығар? Саясатта шаруам жоқ, оны еркектерге қалдырдым, бәлендей ештеңенің немесе ешкімнің фанаты да емеспін. Басымнан өткенді, кейбір ойлап-түйгенімді жазам да. Кейін жұмыр басыма идеялар кеп жатса, көре-жатармыз, әзірге «Аты жоққа» қош келдіңдер!

Как больно, милая, как странно,
Сроднясь в земле, сплетясь ветвями,
-Как больно, милая, как странно
Раздваиваться под пилой.
Не зарастет на сердце рана,
Прольется чистыми слезами,
Не зарастет на сердце рана
-Прольется пламенной смолой.

Иә, қанша уақыттан бері асыға күтіп жүрген Блогкэмп-2011 2-ақ күнде зу етіп өте шықты. КИМЭП-тің абыр-сабыр холлы, қызықты да көңілді жүздесулер, жаңа танысулар (Айкона, Алтыградус, Қисық, Қуаныш, Розатай, Талғат т.б.), презентация алдындағы толқу, блогшылармен мафия ойнау, Қалдықыздың қазысы, Айконың моншасы — бәрі де артта қалды.
Өзім қатысқан презентациялардың арасынан Өркеннің блогты танымал ету жолдары туралы айтқандары, Патиктің киноға рецензия жазуға қатысты кеңестері және Ақзеренің «Арулар.кз» сайтын таныстыруы ұнады. Ақзереге айтарым, орамал байлаудың бір әдісін білуші ем, соны видео ретінде сайтыңа тарту етем болашақта)))
Қостанайда блогшыға арналған ескерткіш бар екендігін Бальзаминкадан естіп, таң қалдық. Қуаныштың интернет арқылы ақша табу әдістерін тыңдап, "лібә, оңай байып кетуге болады екен ғой" деген ой туындады)))
Айтпақшы, өз жобам бойынша біраз тартымды идеялар жинақтадым.

Енді, фотолар сөйлесін:

Қызықты жүздесулер

2010 жылдың жазында қазақстандық интернет-басылымдарда қазақша фастфуд туралы жаңалық бұрқ ете қалған болатын. Олардың айтуынша, астаналық зейнеттегі әскери қызметкер, инженер Рахат Икибаев қазақ ұлттық тағамдарын популяризациялау мақсатымен қазақша фастфуд дайындау әдісін ұсынған. Оның бұл бастамасы жастар тарапынан қолдау тауып, тіпті «Ас-stars» атты қоғамдық бірлестік құрылатыны туралы айтылыпты. Және де оның бәрі – пайда табу емес, ұлттық мәдениет пен тілдің қайта жаңғыруы үшін делініпті. Басқа мәлімет жоқ.

---

Содан бері аттай үш жыл өтіпті. Қалада дөнер дүңгіршектері көбейіп, үлкен-үлкен сауда-сауық орталықтарының фудкорттарында фастфудтың неше атасын ұсынатын нүктелер ашылды. Ал қазақша фастфуд ұсынатын бір де бір тамақтану орны жоқ екенін өзіңіз де біліп отырсыз.

Сонда сол бір ұлы идея қайда қалды? Жанбай жатып өшкені ме? Мүмкін бар да шығар? Біз білмей жүрген болармыз? Қооой, мүмкін емес. Әйтеуір бір еститін едік қой, бар болса. Не де болса, идея авторының өзінен сұрап көрген жөн болар.

Интернеттің арқасында Рахат Икибаевты еш қиындықсыз таптым. Ұлттық тағамдарға қоса, басқа да қозғалыстардың басы-қасында жүрген азамат екен.

«Бізде тіл мәңгүрттігімен қатар ас мәңгүрттігі де бар (әнаңғара, қандай термин). Өзіміздің ата-бабамыз ойлап тапқан ұлттық тамақтарды дамытудың орнына өзге елдің мәзіріне әуеспіз. Мен зейнетке шыққан соң нарықты зерттей бастадым. Фастфуд тамақтардың жастар арасында үлкен сұранысқа ие екенін көріп, «неге фастфудтың қазақша түрін тұтынбасқа» деп ойладым. Ол бастамамды студент жастар да қолдап, олармен бірге арнайы декорациялармен, ұлттық киімдермен презентация ұйымдастырып, бірнеше рецептілерімізді ұсындық. Мәзірде «құндақ ет», «жұмбақ ас» сынды тағамдар болды. Презентация туралы сюжеттер түсіріліп, жарыса жаңалықтар жазылды. Айтпақшы, сол кезде бұл тақырыпқа қазақтілді басылымдар еш қызығушылық танытпады. Тамақтану индустриясында бизнесмендерден бұл идеяға реакция болмады, мемлекет тарапынан да қаржылай қолдау көрсетілген жоқ. Ұлттық кулинария мәдениеті жұлдыздарын біріктіретін «Ас-stars» атты қоғамдық бірлестік те осы себептен құрылмады. Сөйтіп қазақша фастфуд құр идея күйінде қалды.»

Ағамыз осылай дейді. Және қолдайтын адам болса, ол идеяны әлі де жүзеге асырғысы келетінін айтады. Ал меніңше, есеп әуел бастан дұрыс қойылмаған сияқты. Қаржылық пайданы мақсат тұтпай, құр ұлттық құндылықтарды дәріптеуге инвестор табам деу – кешіріңіз енді, тым…

Жарайды, инвестор іздеу мәселесін былай қоя тұрып, «қазақша фастфуд қаншалықты дәмді?» «қаншалықты фаст?» және ең бастысы «ол сұранысқа ие болуы мүмкін бе?» деген сұрақтарға жауап іздеп көрейік. Ол үшін бар амал – оны өзің дайындап көру сияқты. «Құндақ ет» — «блатнойлардың»«беш», ал өзіміз «асылған ет» деп жүрген тағамның өзгертілген түрі» деген болатын ағамыз. Түсінгенім — ет, анау-мынаусы жаймаға оралады. Нақты дайындалу технологиясын жөндеп сұрап алмаппын. Екінші рет ағамызға хабарласудың сәті түспеді. Амал жоқ, үйдегі Әсел құрбым екеуміз дайындау әдісін елестетіп, және оны мейлінше фаст қылуға тырыстық.

1. Мұндағы ең ұзақ пісетіні – ет. Оны алдын-ала пісіріп алудың еш сөлекеті жоқ деп шештік.


2. Одан кейінгісі қамыр. Оны да фаст-фуд нүкте иелері бір күнге жетерліктей алдын-ала жайып, кептіріп қоюларына болады. Тіпті өлшемі үлкендеу дайын жаймалар да бар.


3. Картоп пен сәбізді әлсін-әлсін порция-порциямен пісіріп отыруға болады.


4. Қалған көкөністерді «выкусымызға» қарай шикілей немесе қуырып қоса береміз.


Мінекей, біз енді клиенттердің тапсырысын орындауға сақадай саймыз: жайылған қамыр, піскен ет, сәбіз, картоп және шикі тәтті бұрыш, пияз, қызанақ, аскөк.


Содан клиент келіп «маған бір құндақ ет беріңізші» деген кезде:

Сартылдап қайнап жатқан сорпаға/суға қамырды салып жіберіп, 5-10 минуттан кейін аламыз.

Ең қиыны – көлемі үлкендеу болғандықтан жайманы жыртып алмай түсіріп алу. Осы жерінде аз мұз терлеп кеттік. Дегенмен, мұны тәжірибе мен техника арқылы ретке қоюға болады деп шештік.

Тамақтың ішкі құрамын дайындауда 2 нұсқасын жасап көрдік:
Алғашқысы — қамырға орамастан бұрын піскен ет, картоп, сәбізді басқа көкөністермен бірге майға қуырып алу жолымен жасалады.

Оған уақыт кетпейді, қамыр пісіп жатқан кезде параллель істеуге болады. Бұл әлгі майлы тамақты ұнататындарға.


Ал майлы тамақты жақсы көрмейтіндер үшін ет және көкөністерді сол күйінде қамырға орау.


Қамыр – ол лаваш емес, тағамды әлгі қағаз қораптарға салдым дегеннің өзінде жылп-жылп етіп, ішінің бәрі шашылып қалады.


Сондықтан құндақ етті клиентке ұсынбас бұрын екі жағына 2-3 минуттан уақыт беріп духовкаға салып аламыз (табаға май азғантай май жағуды ұмытпаңыз). Сол кезде қамыр сәл қатайып, қабысып, ұстауға ыңғайлы болады, кей жерінің сәл қызарып, қытырлауы тағамды тек қана дәмді ете түседі.
Құндақ ет дайын! Қымызбен тарта беріңіз.


Немесе сорпамен, ахаха))))


Өте дәмді!

---

Негізі, қазақша фаст-фуд идеясы соншалықты абсурд емес сияқты. Өзімізден бөлек шетелдіктер үнемі келген кезде жергілікті ұлттық тағамды жеп көргісі келеді. Оны мен университетке конференцияларға келген қонақтарымыз бірінші кезекте ұлттық мәзірі бар тамақтану орнын сұрайтынынан білемін. Ал біз сол кезде ештеңе ұсына алмай ұяламыз.
Жазушы Эдуард Топольдің «Астро. Кассиопея ашынасы» атты кітабында әйгілі KFC брендінің негізін қалаушы Харланд Сандерс туралы мынадай жолдар бар:

Азғантай зейнатақылы зейнеткер Сандерс «11 шөп түрінен жасалған тұздықта қуырылған тауық етін дайындау рецептімен адамзатты құтқарамын» деген албырт идеясын жалау етіп, жол бойынан «Қуырылған балапан» атты кішкентай мейрамхана ашуға бірнеше жүз немесе тіпті бірнеше мың инвесторлардан ақша берулерін сұрап шықты. Мыңдаған инвесторлар «жоқ» деп жауап берді (қай есі дұрыс инвестор 65 жасар шалға ақша құяды?). Бірақ мың бірінші инвестор тәуекел етіп, оның сұраған ақшасын берді. Осылайша жол бойындағы ең алғашқы Kentucky Fried Chicken ашылды, ал 10 жылдан соң Сандерс Америка кәсіпкерлігінің аңызы мен символына айналды.

Әрине бұл көркем шығармадан үзінді, бірақ тура осы оқиғада анау айтқан әсірелеушілік болды деп ойламаймын. Мүмкін біздің зейнеткерге осындай мақсатшылдық жетіспеген шығар?

Қара жорға тақырыбы өзекті болып отырғанда, мен бір уидео салайын.
Менің бауырларым «бизнес» жасайды онымен)))