«Ұрпаққа мәңгі тіл қатшы, далам!»

Айтыстың мақсаты: ұлттық мәдениетті көтере отырып, отаншылдық түсінікті халықтың бойына сіңіруді насихаттап, қазақ тілінің рөлін көтеру. Айтыс өнерін дамыту арқылы, жас таланттардың сөз шеберін жетілдіру, талантты жастарды табу және оларды қолдау. Халықтың көкейіндегісін тап басатын іріліктің тән болуы мен әлеуметтік проблемаларды шеберлікпен білдіретін және айтыстың көркін кіргізетін, ақындарды көтермелеу. Ықылым заманнан жеткен айтыс өнерін арзанқол дүниеге айналдырмау. Жалпы негізгі мәселелер партия жүзеге асырған мемлекеттің әлеуметтік экономикалық дамуы бағытында атқарған нақты жұмыстарды қамти отырып, партияның беделін арттыруғақындық үлес қосу.

Ең бастысы партияның 10 жылдығына дейінгі жеткен жетістіктер, партия белсенділерінің аймақтағы ауқымды жұмыстары, мерей той мәзіріне жыр шашумен тарту жасау.

Айтысқа республика бойынша 20 айтыскер, ақындар қатысты. Айтыс қорытындысы бойынша Бас жүлдені Қарағанды облысынан Дидар Қамиев жеңіп алса, І орынды Қызылорда облысынан Оразхан Сейілханов иеленді. Ал ІІ орынды Қызылорда облысынан Мұхтар Ниязов пен Алматы қаласынан Серік Қалиевтердің қанжығасына байланса, ІІІ орын Батыс Қазақстан облысы Мусина Жансая, Шығыс Қазақстан облысынан Ғафуров Аслан, Оңтүстік Қазақстан облысынан Нұрлан Есенқұловқа тиді.

Айтыс қорытындысы бойынша жеңімпаздарға «Нұр Отан» ХДД арнайы дипломы мен, ақшалай сыйақысы ұсынылды.

Халықтың мұң — мұқтажы туралы ақпаратты көргенде Сәлде болса іштеріңізден жақтырмайтын сезім табылса онда сіз ертең жоғары орынға барғанда халықтың қамын ойлайм дегенің 100 пайыз ӨТІРІК!!!



Қазір керекке осындай жәйттерді салсаң бірден өшіріп тастайды. сезім жоқта. Рахат. Байқайсыңдар керекке қазір не серьезный нәрселер ма, әйтеуір білмейм. Соңғы кезде кіргің де келмейді, бұрын іздеп тұрушы едік. Иә солай болып бара жатқан секілді.

Бізді мектепте Ілияс Есенберлиннің КСРО Мемлекеттік сыйлығын алуына өзіміздің қазақ жазушыларының үстінен жазылған арыздары түрткі болды деп оқытты. Ал дәл сол сыйлыққа ұсынылған басқа грузин жазушысының артынан бір вагон вино ма, тартулар ма жіберілген-мыс. Дұрысына келгенде, сол арыздар әділетті деп ойлаймын. Себебі Есенберлиннің тарихи романдары қанша жерден құнды, қызықты, танымал десек те, жазушы ретінде оның Әзілхан Нұршайықовпен деңгейі бір. Олар әдебиетті сүйген жандар, бірақ талантты емес еді. Есенберлин мен Нұршайықовтың қай шығармасы да «тәтті» де «ащы» да емес. Сатыбалды айтпақшы, «кемтар дүниелер». Есенберлиннің сыйлықты алуына кедергі болған арыздар қызғаныштан емес, әділеттікке ұмтылғаннан жазылған сияқты маған. Әрі сол сыйлыққа ие болған Нодар Думбадзенің кітабын оқығанда, екі жазушыны бір-бірімен салыстыруға келмейтінін түсіндім. Нодар Думбадзе — керемет жазушы, ерекше адам екені шығармаларының әр абзацынан көрініп тұрады. Оқыған адам оның бірден фанаты болатынына сенімдімін. (бәрі емес)Интернеттен осы бір кісінің бірлі екілі шығармасын оқып, ойларыңызбен бөліссеңіздер екен.

Иа оздерин байкаган шыгарсыз такырыптан, мен кадимги кыз сындыргыштын озимин.Кыздарды першаткеше алмастырам.Бир куни досым екеумиз кошеде келе жатканбыз, кенет аккайыннын астында боксе десе боксеси, омырау десе омырауы жок ап арыыыык бир кызга досымнын кози тусип калмасы барма.Ол маган давай тонау турган красоткени сындырып бершейш дейт, мен оган жарайт достыыыым кутши мен казир деп, кызга карай журип кеттим.Жанына барсам кыз деп жургенимиз еркек екен, уялганнан бет помидор болып кетти сол жерде.Менин пикаперлик журисимди ол байкаган болса керек «когилдир»деген айыпты козимен карап калыыыпты.Саскан уйрек артымен жузеди деген, кейн карай тартып отырдым сол тартканнан ашкей сататын магазиннен бирак шыктым менин ашки алу историем осы.

Жақында қаржы министрлігінде қызмет еткен жақын досыммен ой алмастық. Сол әңгімеден білгенім: қазақ халқының еңбекке жарамды бөлігінің 60%-ы несиеге тәуелді екен. Содан туған сұрақ; неліктен халқымыз несиеқұмар? Ол бәленің қай тығырыққа апарып тірейтінін білмей ме?

Әрине, қолыңа бір сәтте аоншама көп ақша ұстау әр адамды қызықтырады. Қиялындағы нәрсені алуды ойлайды. Сауатсыздар бұл қармаққа бірден ілінеді. Одан асқан топастар бір күндік той үшін банктен миллиондап ақша алады. Мейлі, ел алдында бір күн жарқырады. Бірақ өмірінің бір бөлігін сол банкке қарызын өтеумен өткізеді. Есі-дерті сол ақшаны қайтарумен болады. Басқа нәрсеге уақыты болмай, өмірінің мәні мен сәні кетеді.

Тілгер-ғұламалар мен тіл иниституттарының сиқы

Міне, бұл өзекті мәселе. Қазақстанда тіл туралы құзырлы мекемелер жетерлік. Олар не істеп жүр? Ғалымдар ше? Менің апамның сөзімен айтқанда олар: «Шошқа тағалап, ай қарап, жұлдыз санап жүр». Қазақстан тәуелсіздік алғалы 22 жылға аяқ басты. Сол 22 жылда қазақ тілі грамматикасындағы бодандық тарапынан қордаланған қорлау үдерісі одан ары дамытылуда. Ақсақал академик ағаларымыз шамасы жеткенді қойып, сақалдарын сатып, сапаларын түсіріп жүр. Қазақта «Сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артық» деген бар. Мына сұмдықты 22 жыл кеудемде жасырып келдім. Енді сол академиктердің де керегі шамалы екенін тарих дәлелдеді. Грамматикалық сорақылықтарды түзетуге қабілеттері жетпеді. Ұят пен намысты ысырып қойып, ұлтқа жасалған опасыздықтарға қауқарсыздық арқылы үлес қосуда.

Академик-математик Асқар Жұмаділдаев ағамыз айтпақшы: «қазір академиктер екі түрлі болады, олар — есеп шығара алатындар және есеп шығара алмайтындар». Бұл — математиктерге қаратылып айтылғанмен барлық ғылым саласын жаулаған дерт. Атағы таудай, абыройдан жұрдай ғұламалар тобы әсіресе, осы тіл саласында топырлап жүр. Атап айтқанда, Ахмет Байтұрсынов (академик емес, қарапайым тіл зерттеуші) атамыздың жасаған әліппесін сақтаудың орнына бұзып, тіл грамматикасын табиғатынан ажыратып, басқа тілдік жүйеге бұрғаны өз алдына, енді егемен болғанымызда соны түзетуге қырын қарап отыр.

Әліпбиге опасыздық

Тіл жанашырлары айтпақшы, қазіргі әліпбиде «Бұралқы әріптер толып жүр». 42 әріппен мақтанып болдық! Енді ес жиятын уақыт келді. Бұл тілді бұзу үшін жасалған саясат екенін әлі ешкім білмей ме? Атап айтқанда Ь, Ъ, Я, Ю, Ё, Э, Ц, Ч, Щ, И,Һ, Х қатарлы әріптердің тиістілерінің көзін жойып, жарамдысын ғана қалдыру керек. Мысалы: Ц — с/тс; Ч — ш/тш; Щ — шш; Я — йа, йә; Ю — ыйу,ійу; Ё- йө, йо; Э — е; Х — қ түрінде жазу мүмкіндігі бар, қалғанын шұбыртып қажет емес.

Басқасын былай қойғанда, Х әрпін алайық. Тіліміздің табиғатында жоқ дыбысты қолдан жасап, түркі тілін парсы, арап тілдеріне бағындыру емес пе? «Х» дыбысын қазақы «Қ» дыбысынан гөрі жұмсақ дыбысталады деп оқытып жүрміз. Ал оны Ахмет Байтұрсынұлы атамыз шет тілден, атап айтқанда арап, парсы тілдерінен енген сөздерге «Бөгенай» (сыртқы тұрпатын сақтау) үшін пайдалану керек дегенін «академиктер» білмейтін сыңайлы. Бұл есекті жылқы деп айтумен бірдей ұятсыздық.

2. Қазақта бұралқы әріптерді қоспағанда — 26 әріп, 28 дыбыс бар. Мұнда «й, у» бірде дауысты бірде дауыссыз дыбыстың рөлін атқарады. Ендеше орысша айтқанда, «Й»-дің керегі жоқ. Тіпті, ал керек болса онда «У»-ға да бір «әріптес» жасап беру керек.

3. Һ, Х, Ф, В, Ч әріптерін Ахмет Байтұрсынұлы атамыз шет тілден енген сөздерге қолданылады деп көрсеткен. Бұл әріптер қазақ тіліне кірген сөздер үшін бөгенай ролын атқарады. Ал оны дыбыс ретінде санауға болама? Болса қалай қолданылады? Міне бұл қазақ грамматикасында бекітілмеген.

4. Бізде әліпби алмастыру маңызды емес, алдымен әліпбиді тазалау маңызды.

Бұл айтылған пікір тілгер-ғалымның емес, жай ғана тілді тұтынушының сөзі деп қабылдаңыз, бірақ қатесі мен жалғаны болса, ғалымдар жоққа шығарсын, қарсы пікірін айтсын! Олар қашанғы басын тыққан түйеқұс болып тілдің мәселесінен бас тартып отырады? Бұл мәселелерге неге Тіл комитеті, Тілбілім институты назар аудармайды, шешімді қолға неге алмайды? Латынға көшпесек те, қазіргі әліпбиді түзетіп неге тазалап бермейді? Соған да президенттің жарлығы керек пе? Ғылыми ұстаным мен принцип деген қайда? Елдегі жүздеген докторлар мен мыңдаған фиология ғылымдарының кандидаттары не қарап отыр? Ғылымға бөлініп жатқан миллиондаған қаржыны пайдалана алмайтын, жоба жасай алмайтын сорлылар қалған ба филологияда?

Тілдік сананың сатқындығы

Аударма. Орысша ойлап, қазақша аударып жазу. Қазақ тілінің сөз тіркестері мен сөз орамдары орыс тілінің заңдылығына бағынып бітті! Енді әйеліне қарай айтатын сөзді қазақ «сен екеуміз» демей, «сен және мен» деп тәлтіректететін болды. Бұның барлығы дүбәрә тілмаштар мен аудармашылардан тілге енген жаңа «норма»! Мұның бәріне «қой» дейтін қожа жоқ! Аударма саласы бетімен кетті. Онсыз да аудармашылар жетімнің күйін кешіп жүр. Ал аударма саласы қазақ тілін құрту саласына айналуда. Тіл мен сөз мәдениетінің жоқтығы мен үстінен қарайтын құзырлы орындарда соны түсінетін немесе білетін адамдардың жоқтығы тіл ауруын шегіне жеткізді. Аудармашыларға көмек құралдары мен электрондық саймандар, сөздіктер қыруар қаржы бөлінсе де әлі жоқ. Салмағы бес батпан сөздіктер кітап болып шығып, кімнің қолына тиіп жатқаны белгісіз, оның ішіндегі кеңестік ескірген архаизмнен атың үркеді!

Қазақ тілі орыс тілі арқылы шет тілдеріне шығып, ауқымы тарылып отыр. Мысалы, буырыл, құла, шалқұйрық сынды жылқы түстерін орысшаға аудара алмайсыз. Тарғыл сиыр деуге болады, ал тарғыл ат десеңіз менің апам күлкіден талып қалар!..

2. Атау сөздер(Термин). Термин мәселесі ушығып бітті. Тілді тексіз терминдер жайлады. Мысалы, әскери бұйрықтарға қараңыз: «Смирно!», қазақы баламасы «Қалши!». Бір қарағанда дөрекі естілгенімен, бұл қазақтың бейнелі сөзі онсыз да тікесінен түрегеліп тұрған адамға «Тік тұр!» деген топас тіркес қолданылып жүр. «Тік тұр!», «Еркін тұр!» деген бұйрық сөздерінің сипаты мен салауатына сай келмейтінін білмей ме? Жоқ әлі де тілді қорлағаны ма? Осы сөзді естіп, менің 70-тегі апам көзінен жасы аққанша күлген. Мен жерге кіріп кете жаздадым. Масқара! Сонда анау Алаш Орданың «Ди-хат!», «Ра-хат!» деген бұйрықтарын білмеуі мүмкін емес ғой. «Дихат» деген сөз көне сөз, «дихат етіңіздер, абайлаңыздар» деген бар емес пе?! Бұл елдегі тілдің қолданымы тілбілім ғылымы тарапынан тыс беталды кеткенін көрсетеді.

3. Қазақтардың тілі келмейтін сөздер немесе тіл табиғатынан тыс сөздерді термин немесе балама сөз ретінде қабылдау кенже қалған. Мысалы, «Функцияның» қазақшасы — «иқуат», «Конституция» — ата заң, «емблема» — құтбелгі т.т. Арам шөптей қаптаған, менің апам мен атамның тілі келмейтін сөздерді іріктеп, қазақ сөзімен алмастыру немесе тілдің дыбыстық заңдылықтарына үйлестіретін уақыт болды.

4. Екпін мәселесі. Қазақта тіл үндестік заңы бойынша талданады. Ал екпін мәселесі орыс тілі грамматикасының екпін заңы бойынша талқыланып жүр. Бұл есекке жылқының терісін кигізгендей мәселе. Қазақ тілінде екпін мәселесі басы артық жұмыс. Негізі екпін жоқ деуге болады, ол орыс тіліндегідей маңызды емес, қазақ сөзінде екпін біркелкі түседі. Ал, қазіргі ережедегідей әр сөздің соңына екпін түсіріп айтсаңыз, дем жетпей, Жансақтау бөлімінен бір шығуыңыз кәдік.

5. Тілшілік(Журналистика) тілі қарабайыр, жұтаң екені өз алдына — сауатсыз. Тілшілердің тіл туралы табиғаты таяздап барады, сонда оларға тіл сабағы жүрмей ме? Мысалы, «Болады ма? Болмайды ма?» — дейді. Бұл қазақшаны жаңадан үйреніп жүрген орыстар мен қытайлардың сөзі ғой. Шын мәнінде «бола ма, болмай ма?» деп тіл табиғаты мен заңына сай айту керек емес пе? Ондай тілі дұрыс шықпағандарды тілші ету — тілге қиянат!

6. Орысша род жасау мода ма? Қазақы тіл табиғатына қайшы ерсі нәрсе. Мысалы, «азамат, азаматша» деген сөздерді талдап көріңіз. -ша, -шын, -шық деген сөз түрлендіруші жұрнақтар бар. Азаматша — кәмелетке толмаған, толық азамат жасына жетпеген деген мағына береді, «тайынша» -екі жасар жас сиыр, сол секілді: буыр+шын, бұқа+шық сөздері де еркек түйе мен еркек сиырдың жас екендігін білдіреді. Ендеше «азаматша» деген әйелге қатысты сөз емес, кәмелетке толмаған, азамат деуге келмейтін адамды меңзейді емес пе? Бұл жұрнақтар алдындағы түбір сөзге анықтама бере түрлендіреді. Ал оны орысша родқа айналдыруды қай білгіш тіл грамматикасына енгізген?

7. Грамматикалық басқын. Орыс тілі грамматикасының қазақ тіліндегі грамматикаға басқыншылығы. Мысалы, Қазақстанда бүкіл шет елдік ел аттары мен адам аттары Орыс тілінің грамматикасы бойынша алынған. Мау Зыдұң (орысша — Мао Цдунь), Ши Жинпиң (Си Цинпинь). Сонда біздің тілдік дыбысымыз басқа шет ел мен адам аттарын атауға толық қабылетті болса да, анау түпнұсқадан әлдеқайда мүкіс айтылатын орысшасына неге жабысып жүрміз? Әлде тіліміз әлі тәуелді ме!?

Тілдің тағдырын ойыншық етіп отырғандар — опасыздар

1. Тілдік тәуелділікті ғұламаларымыздың түсінбегені, әлі де бодандық тұлғасына табынып жүргендігін айғақтайды.

2. 22 жыл тілімізді тазалау мен отарлықтан құтылып, өз табиғатына бет алуына кесе көлденең болу — тіл иниституттары мен кафедралардың жұмысының нәтижесі мен сыйқы. Әйтпегенде, сол сорақылықтарды көрмеулері мүмкін емес.

3. Тіл ғалымдары шын мәнінде бұл жағдайды түзеуге қабылетсіз әрі жылы орындарын босатқысы келмейтін қызғаншақ, көрсеқызар.

4. Ұлттық намыс пен ұждан кемшін. Ұлтқа, болашаққа деген жауапкершілік жоқ. Тек атақ пен ақша үшін отырғандар.

5. Қазақ тілінде шетел ғалымдарының не әкелерінің құны бар?

Қазақстанда қазақ тілінің мәселесімен айналысып, шешетін құзырлы мекемелерде толымды мамандардың жоқтығынан болар, Германиядағы түрколог-ғалымдар осы мәселе бойынша арнаулы жобаны жүзеге асырып жатқандығы аян болып отыр. Атап айтқанда, Гиссен Университеті түрколог-ғалым, профессор Кирчнер Марк (Kirchner Mark) мырза мен осы университеттің тағы бір түркологы, профессор Райхангүл Мұхамедова (ұлты — ұйғыр) ханым біраз жылдан бері қазақ тілін зерттеуге арналған жобаны жүзеге асыруда көрінеді. Бізге жеткен ақпарат бойынша, «VW-Projekt: Kasachisch. Struktur und Funktion der Staatssprache des postsowjetischen Kasachstans» деп аталатын жобада Райхангүл есімді ұйғыр мен Марк есімді неміс жігіт Германия мен Қазақстан екіжақтап қаржыландырудағы арнайы жобамен қазақтың ауыз екі тілін бір бөлек, грамматикалық қателіктерін бір бөлек құлағынан тізіп, қазақ ғалымдарын есекке теріс отырғызатындай іспен шұғылдануда. Әзірше бұл жоба нәтижелері жарияланған жоқ. Ал сол мәселелерді бес саусағындай білетін қазақтарымыздың көзге ілінбей, намыстарының тапталуы мен құзырлы мекемелердің 22 жыл қазақ халқын алдап келуі қадырымызды қашыруда.

Аталмыш жайтқа мына сілтемелерден қанығуға болады:

www.uni-giessen.de/cms/fbz/fb04/institute/turkologie/personen/mukhamedova.raikhangul
және
www.uni-giessen.de/cms/fbz/fb04/institute/turkologie/personen/kirchner.mark#bio

Міне, масқара! Қазақтан қазақ тілін зерттейтін адам таппай, қытайдың боданындағы ұйғырдан шыққан бикеш пен неміске күніміз түскені — Тіл комитеті мен Тілбілім институтының шынымен «Шошқа тағалап жүргендерінің» дәлелі емей немене?! Әйтпесе, жылда миллиондап бөлінетін қаржының нәтижесі мен салдары қайда?

Қанымызды қыздырып, намысымызды қоздырған осы мәселелер мен жайттарды үстіртін жазғанымыз үшін қалың оқырманнан кешірім сұраймыз, алайда мына ақуалмен тіл мәселесін шешетінімізге үлкен күмәнмен қарауға болады.

Алла бәрімізді таза да, тәтті, құнарлы да бай, асыл да текті Ана тіліміздің нәрімен сусындауды нәсіп етсін!

«Abai.kz»

erkekiz
Бәріне қазақтың өзі кінәлі.Той дегенде қу басы домалайтын қазақ неге Тәуелсіздікті тойлауға құлықсыз? Осыны түсінбей-ақ қойдым… Салғырттығымыздан өз елімізде отырып, Тәуелсіздікті мектеп, мемлекеттік органдар деңгейінде ғана атап өтетін мереке немесе халық үшін демалыс күні деңгейіне түсірдік. Өз басым Тәуелсіздіктің 20 жылдығында да ерекше өткен іс-шараны байқамадым. Сол баяғы жартас…
Қазір қай қалаға барсаңыз Жаңа жыл күні ертең келетіндей жанталасуда. Айналаңызда қызылды-жасылды ойыншықтар мен түрлі құттықтаулар іліулі. (Осы тұста Оңтүстік Қазақстандықтардың ерекше бастамасын айта кету керек. Облыс әкімі Асқар Мырзахметов тәуелсіздік мерекесіне дейін «Жаңа жыл» деп жалаулатпауды қол астындағыларға тапсырды. Жөн-ақ). Шын мәнінде қарапайым халық христиандардың мерекесін тойлаймыз деп даладағы жасыл шыршаны заңсыз кесіп, қылмысқа істегеніне мән бермейді. Ал, ата-бабаларымыз жыл басы Наурызда жас көшеттер отырғызып көрегенділік жасаған емес пе? Ендеше батыр бабалардың төгілген ыстық қаны мен ұлы арман жолында құрбан болған асыл азаматтардың арқасында қол жеткізген ТӘУЕЛСІЗДІКТІ мақтан тұтып, қастерлей білейік! Келе жатқан ТӘУЕЛСІЗДІК мерекесі құтты, әрі ұзағынан болсын!

Жаратқан қазағымның бақытына берген бала,
Бұл күні бар әлемді мойындатқан кемел дана,
Елін сүйген,
жерін сүйген көшбасшысы халқымның,
Алты алаштың ерекше ықыласы сізге ғана!
Ғасырына бір туатын ұлы тұлға,
Тиіс емес мұны ешкім ұмытуға,
Тағдырдың қысыменен мұздай болған,
Көңілін халқымның келді жылытуға.
Ізі кетті бұл күндері санғасырлық қайғының,
Көтерілді аз уақытта Қазақ елі айбының,
Ынтымақ пен тыныштықты ортамызға орнатып,
Толтыруда мерекеге қазағымның жай күнін…
Қайтер едік еркіндікке қол жеткізе алмасақ?
Артық емес бір күнімізді ұлықтап біз арнасақ.
Әбішұлы Нұрсұлтанның еңбегі деп білемін,
Заманның ағымымен біз көшінен қалмасақ.

Қолымда «Дат» газеті. Мөлдір Әуелбекованың сұхбатын оқып отырмын. Осы сұхбаттың түпнұсқасын өзім тексерген болатынмын. Журналист ойына келгенін істеген. Бұрынырақ шығып кеткен сұхбаттарымен араластырып жаза салған. Ұялып отырмын. Назарларыңызға түпнұсқаны ұсынамын.
«Сөз басында «Дат» арқылы айтар датым бар. Жеке шығармашылықпен айналысып жатқаныма бір жылдай болып қалды. Бір жылда талай істің басын қайырып, тілге тиек болар көп шаруа атқардым. Алайда жаршымын дегеннің барлығы айналып келіп бұрынғы өмірімді қазбалап сұрай береді. Айтары естіліп, жазары оқылып біткен тақырыпты тақырлай бергеннен алтын шықпайтынын түсінер уақыт жеткен сияқты. Шындықты айтып, ел мұқтажын жоқтайтын, бағамдап, сараптап, жол сілтеп жіберетін төртінші билік өкілдері құлқынның қамымен өсек-аяңның айналасынан шықпайды. Өкінішті.
«Адамның бақыты мен тыныштығын ұрлайтын Ібілістің үш ілмегі бар: өткен іске өкіндіру, келешекке алаңдату, қазіргінің қадірін ұмыттыру» дейді қасиетті Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) хадисі. Жан тазалығы, иман беріктігі үшін осы хадисті өмірлік ұстанымым еттім. Өткеніме өкінбеймін – бүгініме жасаған қадам. Келешекке алаңдамаймын – бір жаратушының бұйрығы болады. Қазіргінің қадірін ұмытпауға тырысамын – күпірлік болар. Сондықтан да бұрынғы продюсерім, тобым, кино, ортам туралы сұрақтарға мүлде жауап бермесем деймін. Шынымен жаңалық жаршылары, өнер жанашырлары болса өткенім туралы сауалдар қоймаса екен тілегім бар.

— Ежелде өз қанын қаңғыртып тастамайтын қазақ жұртындағы бүгінгі жетімдер жағдайы қалай деп ойлайсыз?
Өркениеттің жемісі. Кез келген нәрсе өткір пышақ сияқты ғой. Дұрыс ұстасаң нан турайды, олақ ұстасаң қолыңды кеседі. Өзгеден үйренеміз деп жүріп қазаққа жат қатігездікті, өгейшілдікті, жүрексіздікті, қайырымсыздықты сіңіріп алғанымызды байқамай қалыппыз. Жетімі жабырқамаған, ешкімге телмірмеген елдің әр аймағында он шақты жетімдер үйі бар болғаны жанды жегідей жейді. Еліміздің ертеңі ана мейірімінсіз, әке қамқорлығынсыз, бауыр жылуынсыз өскені жақсылық емес. Мемлекет барынша қамқорлық көрсеткенмен жан жылуын сезінбеген ұрпақ иманды болар ма екен? Бар медетті жаратушыдан сұрайық.

— Айтыңызшы, жетімдердің көбеюіне елдегі жеңілтек жүрісті қыздар ғана себепкер ме?
Себеп көп қой. Біреуді «көкек-аналар» тастайды, бірін ата-анадан ажал айырады, тағы біреулер бала тәрбиелеу құқығынан айрылып жатады дегендей. Қоғам дерті. Әр азамат «Осы дертпен күресу – міндетім» десе басқаша болар ма еді. Айналып келгенде бәріне кінәлі нәпсі ғой. Көкек-ана, көкек-әкелердің ойы етектен төмен. Нәпсі. Әке-шешеден ажал айырғандардың туыстары өз қарындарын ойлайды. Нәпсі. Тәрбиелеу құқығынан айрылғандар – алкоголь мен нашаның құлдары. Нәпсі. Жаратушы оларға иман берсін деп тілейік. Өзге мұсылман үшін тілеген дұға қабыл болады дейді ғой.

— Сізді тележәшіктен көрген адам «Мөлдір – уайымсыз қыз» деп ойлайтын сияқты. Мәселен, сіз елдегі қоғамдық ахуалға алаңдайсыз ба? Алаңдасаңыз қандай жағдайларға бейжай қарай алмайсыз?
Мен туралы ғана емес, көп өнер адамдары туралы «уайымсыз» деп ойлайды. Біздің де жүрегіміз еттен жаралғанын, құлқынымыз тесік екенін ұмытып кетеді. Біз де дәл сіздердей жаратушының құлымыз. Шыққан жеріміз бен барар жеріміз – бір. Қоғамда болып жатқан барлық жағдай алаңдатады. Сіздерге өтірік, маған шын, мен тележәшіктен тек жаңалықтар арнасын қараймын. Өскен, жеңген жеріміз болса – есім шыға қуанып, сүрінген тұстарда – қамығамын.
Дін жағдайы алаңдатады. Арандатушылар кесірінен қарапайым халық сең соққан балықтай. Тіл ахуалы ойлантады. Өз шаңырағымызда өз тілімізден ұялатын жалғыз халықпыз. Осы мүмкіндікті пайдаланып айтып кеткім келеді – ана тілін білетіндер, сүйетіндер «мәмбет» болса, мен «мәмбетпін»! «Мәмбет» болғаныма мақтанамын! Жемқорлық алаңдатады. Қоғамның бар саласына батпандап кіріп алған дерт. «Күресіп жатырмыз» дегендердің өзі жемқорлық үшін ұсталып жатады. «Былай жүрсең арба сынады, былай барсаң өгіз өледі» деген осындайда шыққан шығар.

— Айтпақшы, біздің отырып қалған қыздар арасында «жігіт жоқ» деген сөз бар. Осы «жоқшылықтың» сырын тарқатып бере алмайсыз ба?
Бұл жерде «жігіт жоқ» дегеннен гөрі, «ол жігіттің материалдық жағдайы жоқ» деген орынды болар. Кез келген қыздың басында үйі, астында көлігі, есепшотында алты нөлі бар қаржысы бар жігітті армандайтыны өтірік емес. «Арлы, иманды» жар туралы ойлайтын қыз сиректен сирек. Ол үшін кінәлауға бола ма? Алайда «Өзім ондай жігітке лайықтымын ба?» деп өздеріне сұрақ қоя ма екен? «Үйін сақтайтын, көлігін күтетін, есепшотын арттыруға көмектесетін тәрбие, білім, сана менде бар ма?» деген сұраққа жауап беру керек.
Ал жігіттер базарда арба итеру мен дүкенде есік күзеткенге мәз болмай білім іздесін. Ондай азаматтардың көбісі ауылдан білім деп келеді. Сосын жұмысқа орналасады. Жұмыстан тапқан табысын емтихандарды сатып алуға, ойын автоматтарына, ішкілікке жұмсайды. Дипломды сатып алады. Ол диплом бойынша ешқайда орналаса алмайды – құжат бар, білім жоқ. Барар жол біреу – арба мен күзетке қайта оралмақ. Осындай жігіт сұраныс тудыра ма? Ал саналы қыз болса ерді кебенек ішінде танып, арба тартса да азамат деп қараса, күзетші болса да құрметтесе бұл мәселе көтерілмес те еді. Жеке пікірім осы.
— Демографиялық проблемадан пайда болған «қыздардың жігіттерден көптігі» соңғысын есіртіп жіберді деп ойламайсыз ба? Мәселен, жігіттерде таңдау көп деген сияқты…
Таңдау көп шығар. Талғам жоғары болу керек. Мен ер болсам қыз таңдағанда бетінің жылтырына емес, санасының саңылауына қарар едім. Тыртиған киімге емес, тәрбиеге көңіл аударар едім. Қабат-қабат бояуына емес, қылығына назар салар едім. Үстіне жиғанына емес, жүректегі иманына үңілер едім. Болашақ ұрпағымның анасы, әулетімнің киесі деп ойлар едім. Сапасыз сандалған шақта «таңдау көп» деп есірмес едім.

— Ендігі жерде тележәшіктегі көп тележүргізушінің бірі болып жүре бермексіз бе, жоқ әлде бір қомақты жобаңыз бар ма?
Көптің бірі болсам, бұл сұрақтар маған қойылмас еді. Сондықтан осы бағытымнан таймай, әр күнімді, әр тынысымды жаратушыға, отбасыма, еліме арнасам деймін. Бойда қуат, баста сана барда жолым осы болмақ. Сенсеңіз де, сенбесеңіз де сол.

— Жеке шығармашылығыңызда нендей өзгеріс немесе жаңалықтармен толықтырдыңыз?
Әуелі жаратушы, сосын ата-анамның қолдауымен бір жыл уақытым зыр ете қалды. Ел алдында берген есебім – оннан аса жаңа ән жаздырып, бір бейнебаян түсірдім. Еңбегім ТВ мен ғаламтор арқылы елге тарап, халық өз бағасын беруде. Тележүргізушілік тәжірибем де көрерменнің оң бағасын алды. Көңілім тоқ. Алайда жаңалықтар, жеңістер әлі де алда. Ең бастысы сол күндерде елмен аман-есен жолықсақ.
Елге деген ыстық сәлем,
ерекше құрметпен Мөлдір қыздарыңыз»