(1-ші бөлім)

Балалық шақ туралы айта берсең əңгіме таусылмайды ғой шіркін! Балалық шағымның риясыз күлкісі езуімнен көптеген кез ол, інімнің дүние есігін ашқан кезі болатын… Сөйтіп үйде бір қыз, бір ұл бала болдық… Төрт көзіміз түгелдендік...Інімнің дүниеге келуі бүкіл Үпібековтар əулетіндегі үлкен қуаныш болды...Үйден күні-түні қонақ үзілмейтін… Келген қонақтардың бəрі тек інімді көруге келетін… Əрине кейде іштей қызғаныш болатын… Көптен күткен ұлдың дүниеге келуі əулеттегі ешбір жанды бей-жəй қалдырмағаны рас… Келгеннің бəрі сыйлығын табыстап, ұлдың қасынан шықпай қарайласуды… Өйтіп өбектеуінің себебі, інімнің дүниеге келуін бақандай 10 жыл 5 ай күткенбіз… Алла дұға, тілектерімізді қабыл алып, шекесі торсықтай ұл баланы берді… Ата-анамның қуанышында шек жоқ… Мен болсам Құдай менің тілегімді қабыл қылды деп қуанып жүрмін… Кейде Алладан кейінгі жаратушы ұқсап мақтанып кетемін… менің арқамда ұлды болдық деп… мен тілек тілегеннен соң берді бізге деп… Осылайша ұлдың есімін қоятын күн туды… Есімін əкемнің əпкелерінің бірі қоятын болып шешілді… Бастапқы кезде Нұртілеу ағам ұқсап танымал тележүргізуші болсын,-деп ырымдады əпкем… Артынан Заңғар деп қоятын болып бір байламға келді… Міне осылай есімін ЗАҢҒАР қойдық… Атына заты сай болсын деп тілек айтатын барша жұрт… Міне бұл бала қазір 10 жасар зіңгіттей жігіт болды… Ақылы мен өнері бір бойында үйлесімділік тапты… Атына заты сай жігіт қазірде… Ары қарай да көп үміт күтеміз… Бүгінде Үпібектің ұрпағы ата атына кірі келтірмей, тек мадақ естіртуде… Өнер мен Спортты, Білім мен Еңбекті ұштастырып жүрген жігіттің біраз жерден жүлделері бар… Тіл-көзім тасқа...Өнерің өрге жүзсін...! Талабыңа нұр жаусын...!

П.с. Білімді ұрпақ- ел болашағы!

Бақыт деген — сенің бала күндерің
Бақытсыз-ақ бақытты боп жүргенің,
Бақытын да, басқасын да білмеуің
Бақытсыз-ақ ойнағаның-күлгенің —

демекші, расында да бақыт деген сенің бала күндерің екен… Айналаңда болып жатқан ешбір мəселе сені мазалмайды… Сенің оларға араласатын шағың емес… Ата-анаң, бауырларың қасыңда, қарның тоқ, көйлегің көк… Бақытты балалық шақтың риясыз күлкісі. Саған одан артық ештеңенің де қажеті жоқ… Басқасына басыңды да ауыртпайсың… Бірақ оны кезінде түсінбедік… Тезірек өссек, үлкен өмірге аяқ бассақ, бақытымыз сонда деп есептедік...Үлкен өмірге аяқ басқан күні алдыңнан шыққан бар қиындықты шешіп тастайтындай күй кештік… Алайда қатал тағдарың бізге қандай тосын сый дайындап тұрғанынан тіпті де бейхабар едік...Үлкен өмірдің қызығы мен шыжығы қатар жүрді… Біз ойлағандай жеңіл ештеңе болмады… Тағдырыңның бұралаң жолдары көбіне соқпаққа əкеліп тіреліп жатты… Сонда барып бақытты кездеріміздің өтіп кеткенін түсіндік… Бақытты балалық шақты аңсадық… Балалық шақ деп аталатын өмірде бəрі де оңай болушы еді… Еш қиындық туындаматын… Бар уайымың бүгін кіммен жəне не ойнаймын деген сұрақ болатын… Ал үлкен өмірде бəрі басқаша болды… Қиындықтың біріне шыдасаң, бірінен сағың сынып жатты… Алайда солай екен деп бəрін тастап кетуге де болмайды… Алдыңнан шыққан өмірдің бұрмалаң жолдардың бəрі де соқпаққа апарып тірелмейді...Өз жолыңды таба алсаң, ол сені үлкен өмірден əйел бақыты дейтін өмірге апарады… Бірақ онымен өміріңдегі бар қиындық тағы шешіле салды деген сөз емес… Əр өмірдің өз қиындығы болады… Мысалға алатын болсақ, бір ойынның бірінші турынан өткен соң екінші турында кедергілер көбейе түсетіні секілді...Əйел бақыты деп аталатын өміріңде отбасылық кедергілер болуы мүмкін. Ал сонымен қатар бақытты балалық шақ сыйлай алатын мүмкіндігің болады… Оныда өзіңдей өмірдің əр кезеңінен сүрінбей өтуге дайындайсың… Солайша сенің балалық бақытты шағың аналық бақытқа ұласады...Үлкен өмір оған көпір іспеттес. Тек қарсы келген қиындықтан қорықпай қарсы тұра білуің керек… Осылай өмір жалғаса бермек…

P.s. Бақытты кездеріміз көп болсын!

How do I see teaching:
There are different methods in teaching, they depend on subject, age, and level of teaching. In our case there are students above 18 years old. Since I have no teaching experience this teaching will be for me as experimental. Personally I am not strict teacher, but demanding. I do not like students who are careless in the class. For that kind of students I try to explain that this is important for them, not because they are paying money but they could learn something from my lessons.
In my point of view teaching must be comprehensive and modern. Widely spread mistake in our education system is that we do not use new literatures. Books and materials that printed in early 90s or 80s are still being used by our lecturers. Also teachers can't give a simple example for that what they are explaining in their theories.
I would prepare for my each lesson, because students might ask any question. I know that I cant answer all their questions and it is not possible to know everything, but it might look not professional if I wouldn't know simple things students are asking. Moreover sometimes students ask things that they already know just to check you. I used to do that. So good preparation is very important in teaching.
Teaching must be fun, not torturing. I love to be positive in teaching. Of course everything must have its limits as Socrates said. Therefore I need to be strict sometimes.
Being more details how would I teach if I had a chance to teach. First of all I would introduce myself. Secondly I would tell about me shortly. After that I would have a chance to get to know everyone in the class. Also I would try to remember them all by names, because it is very important to know everyone personally. I think it gives students feeling that they are respected.
Motivation is one of the important things in teaching. There are many students who have incredible abilities but less diligence. It might be because they are lazy or they just don't want. Why? Because they are not motivated enough. So the right motivation can move a student towards his goals.
Nothing personal. I stick on the principle not to have anything personal with students. That might be positive or negative. Of course I would be eager to help them with their problems if it is academically. However if it is not I wouldn't be able to help them and I don't think that's my responsibility. I might give higher marks to some students and lower to other once. That's a regular thing. But I don't divide them or mark them according to my personal sympathy.
Last but not least, learning is a process where teacher and students involved both. Thus, teacher shouldn't be speaking all 45 minutes, but students must participate as well. I want to encourage them to be part of the learning prosess.

ӨМІР АЯЛДАМАСЫ

…Таңертең автобусқа міндім. Түсетін аялдамам «БАҚЫТ» деп аталады. Бұл автобусқа алғаш мініп отырғандықтан, жүргізушісіне қай аялдамадан түсетінімді айтып, ескерттім.

Кетіп барамыз…!

— «БАЛАЛЫҚ» аялдамасы. Бұл жерде көптеген қызықты сәттерім қалды…! Бірақ, керегі бұл емес! Сонда да, қимастықпен сол аялдамаға қарап өттім…!

— «ҚЫЗ БЕН ЖІГІТ» аялдамасы. Шынымды айтсам, бұл аялдамаға талай жігіт қызымен, талай қыз жігітімен келгенін көрдім. Өзім де, осы жерде алғашқы махаббатымды кездестірдім, бірақ қазір ол мені, мені оны ұмытып кетіппін…!

— «НАМАЗ» аялдамасы. Бұл аялдама туралы айтатындар көп. Бірақ, дәл тауып барғандар аз екен…!

— «МАХАББАТ» аялдамасы. Ооо… Осы жерден түсіп қалғым келеді. Бірақ, маған «Бақыт» аялдамасы қажет…!

— «ҚЫЗҒАНЫШ» аялдамасы. Иәә…! Мұнда талай қызықтар мен қорқынышты оқиғалар болды. Қайтып келуді қаламас едім…!

— «МЕШІТ» аялдамасы. Өте таза аялдама, бірақ қазір уақытым жоқ…! Жүрегім таза, бұл аялдаманың қазірше керегі жоқ.

— Ооо «КЛУБ» аялдамасы. Әттең, түскім-ақ келіп тұр…!

— «НАМАЗ» аялдамасы. Хмм… Тағы ма…?!

— «САБЫР» аялдамасы. Хмм…

— «БАЙЛЫҚ ПЕН ТӘКАППАРЛЫҚ» аялдамаларында көп қыдырған едім кезінде…

— Аа…?! Автобуста адам қалмады ма?!

…Жүргізушінің алдына бардым. «Бақыт» аялдамасы қайда?!

— Қарындасым-ау…! Ол үшін сіз «Намаз» бен «Мешіт» аялдамаларынан түсіп қалуыңыз керек еді ғой…! Біз енді артқа қайталмаймыз, автобус бұзылып қалды.

— Ме…меен… артқа қайтайықшы…… Өтінем сізден…!

…Ал сіз қай аялдамадан түсер едіңіз?! Қазірден біліп алыңыз…! Кейін кеш болып, өкініп қалмаңыз…!

Сүйкімді қыз сиқырлап тұла бойды,
Дәметтіріп өзіне тұрады ойды.
Бұрымдары өрілген ойнақтайды,
Ой қаптайды қызға еріп бұла бойлы.

Бұйымын ап барады көл басына,
Менің есім шабады өрге асыға.
Ат үстінде сал жігіт көз тігеді,
Қайта-қайта қолын сап дорбасына.

Екі көзім оттанып телміреді,
Махаббаттың Құдайдан кел бір емі.
Шақырғысы келеді сол аруды,
Қонақ қылып Ақынның кең жүрегі.

Қанаттанып құмардан төрге ұшамын,
Кесіп өтіп жетті қыз бел тұсауын.
Тас үстіне шешініп суға түсті
Жылындырып суынған көл құшағын.

Мөлдір суда нұрланып әппақ тәні,
Келбетімен айдынға бақ қаптады.
Өздігінен соғысып оттанады,
Асау таудың шағылған шақпақтары.

Су перісі сияқты су бейнелі,
Көл басына құмартқан күнейді ері.
Бір уақытта құйындап жел басталды,
Асау таудың басталды дүлейлері.

Айықтырған Ару қыз майып көлді,
Шошындырды құйындап кәйіпті ерді.
Көл құшағын нұрлантып жүрген сұлу,
Көзді ашып, жұмғанша ғайып болды.

24.05.2015 жыл. Шымкент.

Кеңес заманында шаруашылықты көтеру үшін түрлі ұрандар қабылданып, социалистік жарыстар өткізіліп жататын. Соның бірі шопандар арасындағы: «Ел тілегі- елу миллион» бәсекесі. Бұл туралы қазір көп айтыла бермейді. Тіпті ешкім білмейді деуге де болады. Бірақ, бұл бағдарлама елдің экономикасын көтеру мен республикадағы азайып кеткен малдың санын қайта қалпына келтіруде үлкен рөл атқарған еді.

«Ел тілегі- елу миллион» қайдан шықты?

1928 жылы Ф.И.Голощекин бастаған «Кіші Қазан» реформасының салдарынан Республикадағы мал басы саны 45 миллионнан 4,5 миллионға азайып кетті. «Асыра сілтеу болмасын! Аша тұяқ қалмасын!» ұранын бетке ұстаған шолақ белсенділер қазақ шаруаларының қолындағы малдың бәрін етке өткізген болатын. Оларды орталыққа тасымалдайтын көлік болмағандықтан, үйілген етті өртеп отырған. Бұл біріншіден адамдардың ашығуына алып келсе, екіншіден, мал басы санының азаюуына соқтырды. 1928-1932 жылдары Қазақстанда адам мен мал ресурстары адам сенгісіз дәрежеде азайып кеткен. Оның орнын толтыруға ұзақ жылдар қажет болды. Тек соғыстан кейінгі жылымық дәуірінде ғана республика бойынша мал шаруашылығында өсім байқалған болатын. Бірақ, ол ұзаққа бармады. 1954 жылы «Тың және тыңайған жерлерді игеру» туралы қаулы қабылды. Оны да шолақ белсенділер көтеріп әкетіп, мал шауашылығына пайдаланылып келген шабындық және жайылымдық жерлерді жыртып, егін салды. Көптеген агрономдардың қарсы болған пікірлері ескерілмеді. Нәтижесінде мал азығына қажетті жер ресурсының болмауынан бұл сала кенжелеп қалды.
Мал шаруашылығының азаюы салдарынан республикада ет пен жүн тәрізді өмірлік қажеттілігі жоғары шикізат көздерінің тапшылығы сезіле бастады. Осы тұста жоғары жақтағылар, мал шаруашылығын көтерудің жаңа бағдарламасы ретінде, «Ел тілегі-елу миллион!» ұранын бекітті.

Ұранның орындалуы

Расында бұл бағдарлама дер кезінде қабылданған болатын. Сонау тың игеру басталған жылдары дүрмекке ілесіп, егін салумен айналысып кеткен совхоздар біртіндеп мал шаруашылығына қайта бет бұра бастады. Неге? Себебі агроном мырзалардың болжағаны келіп, бей-берекет жыртылған жерлер бір-екі жылдан соң түсім беруді қойды.
Егін салып, қарық боламыз деп ауыздары күйген шаруашылықтың бірі менің туған ауылым Томар совхозы. Дүрмек кезінде дәл ауылдың іргесіне дейін егін салынған. Ал біраз жылдан соң нәрінен айырылған жер түсім беруді қояды. Амалсыз егін салу тоқтатылды. Бос атыраптарды қодыра (жусанның түрі) басып кетті. Ол жарықтықты қойдан басқа ешкім жемейді. Сондықтан, совхоз башылығы ұранға үн қосып қой шаруашылығы болып қайта құрылуды қолға алған. Нәтижесі жаман болған жоқ. Аздаған жылдың ішінде ауданды былай қойып облысқа дейін аты кеңінен танылған үлкен шаруашылыққа айналып шыға келеді.
«Ел тілегі — елу миллион» ұраны шын мәнінде шопандар арасында бәскененің басты нысанына айналды. Жақсы нәтиже көрсетіп, төлді көп алғандары мақтау мен мадақтаудың астында қалған. Кейбір кісілерге «Социалистік еңбек ері» атақтары беріледі. Бұдан бөлек озат шопандар үнемі түрлі бағалы сыйлықтармен марапатталып отыратын. Төл алуда жақсы нәтиже көрсеткені үшін менің атам екі рет мәшине алған.
Аға буын өкілдерінің айтуынша сол жылдары шопанның баласы болу қазіргі министірдің баласымен тең болыпты.
Совхозға қарасты 28 қыстаудың әр қайсын иеленіп алған шопандар төл алудан бірінен-бірі асып кетуге тырысып жататын. Жүз саулықтан жүз жетпіс, екі жүз қозы алған шопандар да болыпты. Ешқандай технологияның көмегінсіз, табиғи жолмен. Расында қолда бар қойдың бәріне егіз таптыру ақылға қонымсыз жағдай. Сонда бұл қалай?
Шопандар төл алу барысында өздерінің жекеменшік қойларының төлінде санаққа қосып жіберіп отырған. Осылай ша көктемгі санақ кезінде «Бәлен қойдан түген төл алдық» деп көрсетеді. Бұлай жасаса құрмет пен қошеметтің астында қалады. Ал егер төл алуда көрсеткіші төмен болса сөгіс етіп, жоғарыдан таяқ жейді. Осыған байланысты ел арасында мынадай бір әзіл әңгіме бар:

Қой фермаларын тексеріп жүрген аудандық өкіл бір шопанға ұрсып жатыр дейді:
— Ана саулық неге екіз тапқан да мына қой негі жалқы тапқан? Малға алалап қарағанды қашан қоясыңдар? Екеуін де егіз тапқызбағаныңыз үшін сізге сөгіс беремін!
Сөйтсе шопан әлгі өкілге қарап тұрап:
— Қарағым қалағаныңа егіз тапқызатын қасиетің болса үйдегі келінге неге жылда егіз тапқызбайсың? — депті. (Өкілдің ұзақ жылдар бойына баласы болмай жүрсе керек.). Шопанның бұл бір ауыз сөзі елірген өкілді сабасына түсіріп, кешірім сұрап жөніне кеткен еткен.

Қарт шопанның өкініші

Мал шаруашылығы қазақ халқының ежелден маманданған саласы болатын әрі жеріміз де қой өсіруге оңтайлы еді. Алайда жобаның жетпей жатып желкесі үзілді. Одақтың шаңырағы шайқалып, Горбочевтің басынан бақ таяған соң нұсқаумен жүріп үйренген софхоздар әрі қарай не істерін білмей дағдарысқа түсті. «Бармақ түгіл бас қайғы» болған тұса, оларға нұсқау беріп жөн сілтеген жан болмады. Совхоз мүлкін әркім өз ыңғайына қарай талан-таражыға салған. Пысықай шопандардың бір бөлігі малдың бәрін басып қалып, өз алдына жеке шаруашылық құрып алады. Ал енді бір бөлігі үкіметтің қаржыландыруынсыз қалған совхоз қажеттілігін өтеу (жанар-жағар май, техника бөлшектері, айлық) мақсатында арзан бағаға сатылымға қойылады. Бұдан аман қалғанын кезінде комсомолдық жолдамамен қойға қуылған жастар араққа айырбастап құртады. Сол малды өсіріп-өнідірген шопандардың кеудесінде салдыраған темір мен қолдарында жарамсыз алғыс хаттан өңге дым қалмаған. Бұған наразы болған қариялар біраз жерге шапқылап, малды аман алып қалуды сұрап басшылыққа жалбарынады. Бірақ, олардың сөзін елеп-ескерген жан болмаған. Айтар ақылын тыңдар құлақ таппай сабылған ақсақалдардың жайы күйі туралы "Қой мен гүл" әңгімесінен оқысаңыз болады. Біздің ауылдағы қариялардың да күйініші сол, миллионға жетеміз деп жиған малдың ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетуі.

Сілтеме:

Қой мен гүл (Деректі әңгімесі): kazgazeta.kz/?p=5483

«Журналистер сәлем! Жігіттер, жақсылап жазыңдар!» Бұл – облыстың бұрынғы әкімі Бауыржан Әбдішевтің сот залынан шығып бара жатқанда айтқан сөзі. «Маған әділ бағаны халық береді», – деген экс-әкім өзінің ісі туралы барлық мәліметтің халыққа дұрыс жеткізілуін қалайды. Мұнысы өзінің ары таза екенін елі білсін дегені болар. Расында Б.Әбдішевтің қылмысқа қатысы бар екендігі үлкен күмән туғызады. Сот барысында қорғаушылар мен күдіктілер тарапы тергеу амалдарында заңбұзушылықтың болғанын айтқан болатын.


Экс-шенеуніктерге қатысты тергеу амалдары заңға сай жүргізілмеген. Тергеушілер айып тағу үшін заң бұзудан еш тайсалмапты. Бұл туралы сот тыңдалымының бірінші отырысында қорғаушы М.Шаймерденов мәлімдеген болатын. Оның айтуынша, Б.Әбдішев пен С.Ахметовтің ісіндегі басты эпизодтардың бірі «Сталь Цинк» бойынша тергеу екі рет жүргізілген. Әуелі облыстық прокуратура тексеріс жүргізіп, «бұл істе қылмыстық сипат жоқ» деген қаулы шығарған. Ал екінші рет тексеру барысында тергеушілер прокуратура шығарған қаулының күшін жоймаған. Оны тек іс қозғалып, тергеу қорытындысы шығарылған соң барып бір-ақ ескереді. Бірақ өздерінің заңды белшеден басқанын ескермей, қаулының күшін өтіп кеткен күнмен жойған.

«Сталь Цинк» эпизоды бойынша жүргізілген тергеу амалдарындағы заңбұзушылық тек бұл ғана емес. Сот барысында Б.Әбдішев өзіне тергеушілер тарапынан қысым жасалғанын, сондықтан осы іске байланысты Серік Ахметовке жала жапқанын айтты. Тергеушілер экс- әкімді көшедегі жарық бағаналарын ауыстыру мен құрылыс үшін жер телімдерін С.Ахметовтің туыстарына ол кісінің айтуы бойынша алып бергенін айтуға мәжбүрлеген. Тіпті, бейнежазбаға мойындауды жазғызу барысында оған айтар сөзін жаттатқызыпты. Бас тартқандай жағдай болса, үстінен ҚР ҚК 235-бабы бойынша қосымша іс қозғалатынын айтып қорқытады. Егер Б.Әбдішев тергеушілердің айтқанына көніп, жалған мәлімдеме бермеген болса, оған «Қылмыстық топтың басшысы» деген айып тағылатын еді. Экс-әкімнің мәлімдемесін Серік Ахметов толығымен қолдап шықты.

Ал Қарағанды қаласы әкімінің бұрынғы орынбасары Айдар Телғарин болса, қысымның тек Б.Әбдішевке ғана емес, өзіне де жасалғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, тергеушілер оны Б.Әбдішев пен С.Ахметовке жала жабуға мәжбүрлейді. Тергеушілер А.Телғаринды айтқандарына көндіру үшін оған моральдық қысым көрсеткен. Бас тартып, айтқандарына көнбесе, үлкен ағасы мен қайын атасының үстінен қылмыстық іс қозғайтынын, ал өзіне ҚР ҚК 235- бабы бойынша айып тағатынын айтып қорқытады. Оған қоса жала жабатын түсінік бергенше жеті сағат бойы ешқайда шығармай, департаментте қамап ұстаған.

Осы жерде назарларыңызға тағы бір қызық фактіні ұсынғым келіп отыр. Осыдан бір апта бұрын Солтүстік Қазақстан облысында Мұрат Кушубаев есімді қаржы полициясының беделді әрі мықты маманы құрықталды. Оған ірі көлемді пара алды, айыпталушылардың пара беруге мәжбүрледі деген айып тағылып отыр. Ол СҚО жүріп заңсыз жолмен алькоголді өнімдерді саудалаумен айналысқан “АлкоПремиюм” ЖШС басшысы А.Заргарянның ісін қарайды. Бұл азаматтың қоймасында расымен де заңсыз әкелінген спирттік өнімдердің бары дәлелденеді. Заң орындары оны тұтқындап, мүлкін тәркілеуі керек еді. Бірақ, М.Кушубаев олай істемейді. Ол кәсіпкерді өзіне шақырып алып, он мың доллар көлемінде сыйақы берсе іске көз жұма қарайтынын айтқан. Тіпті саудаласа келе параның көлемін сегіз мың долларға дейін түсіреді. Ақшаны алған соң, кәсіпкердің заңсыз тауарын қоймасынан алып кетуге жағдай туғызады. Алайда әріптестері оның бұл әрекетін байқап қалып дереу шара қолданған. Заң құрығынан сытылып кетуге тырысқан әрекетінен түк шықпай, ақыр соңында М.Кушубаев тұтқынға алынды.

С.Ахметов пен Б.Әбдішевтің ісіне бұл адамның не қатысы бар деп ойлап отырған боларсыз? Айтайын. Қарағандылықтарға қатысты аты шулы қылмыстық іс қозғап, экс-премьер мен экс-әкімге айып таққан осы адам. Сол үшін екі бірдей мемлекеттік награда алған. Енді келіп өзі қылмысты болып отыр. Бұл күдік туғызбай ма? Парақор адам жүргізген тергеу амалдарының әділ болуы мүмкін бе? Бәлкім оған Қарағанды билігіндегі шенеуніктерге күйе жағу үшін тапсырыс берілген болар?

С.Ахметов пен Б.Әбдішев бастаған бір топ адамның қылмыстық ісіне қатысты өткен алдын ала тыңдау сот отырысында экс-әкімнің қорғаушылары оны тергеу изоляторынан үйқамаққа ауыстыруды сұраған болатын. Бірақ олардың шағымын сот төрағасы ескерусіз қалдырды. Айыптаушы тарап, қылмысы ауыр болғандықтан, облыстың бұрынғы басшысын үйқамаққа шығаруға қарсылық танытты. Алайда Б.Әбдішев пен оның қорғаушылары соттың бұл шешімімен келіспейді. Себебі осы іске қатысы бар, бірақ қазіргі таңда үйқамақта немесе кепілге ақша қою арқылы бостандықта жүрген кейбір шенеунікке тағылған айып экс- әкімдікінен анағұрлым ауыр. Әйтсе де оларды тергеу изоляторында қамауға алуды сот пен айыптаушы тарап қажет деп санамайды. Сонда бұл қалай болғаны?

Бүгін Қарағанды облысының қылмыстық істер бойынша мамандандырылған ауданаралық сотында Бауыржан Әбдішевтің қылмыстық ісі бойынша алдын-ала тыңдау сот отырысы басталды. Негізгі сот процесі келер аптада болады деп күтілуде. Бүгінгі отырыстың бірінші ауысымында экс-әкімнің адвокаттары оны тергеу изоляторынан босату мәселесін көтерді.



Бауыржан Әбдішев Қарағандының тізгінін не бәрі екі-үш жылдай ғана ұстаған әкім. Алайда, осы аз уақыттың ішінде ел арасында үлкен абыройға ие болды. «Әкім ұсталыпты» деген хабар тарағанда Қарағанды жұртшылығының көпшілігі наразылық танытқан болатын. Ол билікте отырған кезінде тек жақсы жағымен ғана танылды. Бірнеше мемлекеттік марапатқа ұсынылып, ел ертеңі үшін еңбек етушілер қатарына қосылды. Бірақ, басына қара бұлт үйірілген сәтте оны жақтаушылардың біразы сырт айналып шыға келді. Әкім тағын босатқан сәтте, БАҚ беттерінде экс-әкімді даттаған материалдар көбейе бастады. Неге? Кеше ғана жақсы болған адам бүгін жаман болып шыға келгені ме?
Мәселенің бәрі оған жағылған күйеде болып тұр. Қара күйе шоқ тәрізді күйдірмейді, бірақ, кетпейтін қара дақ қалдырады. Бүгін адвокаттары мәлімдегендей экс-әкімге тек бір ғана нақты айып тағылып отыр. Ол «қызметтік өкілеттілігін асыра пайдалану». Бірақ, оның өзі дәлелдеуді қажет етеді.
Экс-әкімнің өзі де оның жақтастары да оған тағылып отырған айыппен келіспейді. Бұл жерде қасақана жала жабуға тырысу байқалады. Мәселен, Серік Ахметов пен Бауыржан Әбдішевтің ісіндегі басты эпизодтардың бірі болып табылатын «Стал Цинк» төңірегіндегі шуды алып қарайық. Тағылған айыпта, экс-шенеуніктер қызметтік өкілеттілігін пайдалана отырып, қаланы жарықтандыру бағаналарын орнатуды осы фирмаға алып берген-міс. Бірақ, осы айыпты таға отырып, прокуратураның өзі заңды белшеден басқан болып шықты. Адвокат Шаяхметовтың айтуына қарағанда қарағандылық шенеуніктерге қарсы аты шулы іс қозғалардан бұрын облыстық прокуратура «Сталь Цинк» эпизодына байланысты С.Ахметов пен Б.Әбдішевтің үстінен іс қозғайды. Алайда олардың әрекетінен қылмыстық сипат байқалмағандықтан арнайы қаулы шығарып, істі тоқтатқан. Ал бертін келе, экс-шенеуніктердің үстінен жаппай іс қозғап, іздерінен шам алып түскен шақта тергеушілер «Сталь Цинк» эпизодына байланысты істі тағы қозғайды. Алайда, бұрынғы шығарылған қаулының күшін жоймаған. Демек, олардың жүргізген тергеу амалдары заңсыз болып табылады. Рас-өтірігін кім білсін, тергеушілер облыстық прокуратура шығарған қаулының күшін жойған істі сотқа берерден біраз уақыт бұрын ғана жойған. Ал құжатқа іс басталардан бұрын күші жойылды деп көрсетіпті. Яғни заңды бұзып қана қоймай, алдауға дейін барған. Осыдан соң, тергеу амалдары әділ өтті дегенге кім сенеді?

Облыстың бұрынғы басшысының қорғаушылары сот процесі аяқталғанша Әбдішевті тергеу изоляторынан босату керектігін айтуда.

-Ешкімге зорлық жасамаған адамды он ай бойына тергеу абақтысына қамап қою әділдікке жатпайды. Оның кәмелет жасына толмаған екі баласы мен сексендегі қарт анасы бар. Әрі менің қорғалушым қоғам алдында үлкен абыройға ие адам. Бірнеше мемлекеттік марапатқа да ұсынылған. Әрі қылмысы толық дәлелденген жоқ. Рас, тағылып отырған айып ауыр. Бірақ, заңнамада күдіктіні тергеу изоляторынан бөлек үй қамаққа алу және кепілге ақша қою арқылы қолхатпен босату шараларының барын да ескеру қажет. Б. Әбдішевті әрі қарай да тергеу изоляторында ұстап отыру адамгершілікке жатпайды. Ол бостандықта болса тергеу амалдарына кесірін тигізеді деп қорқудың да қажеті жоқ. Себебі, біреуге ықпал етерліктей оның қолында өкілетті билік те бұрынғыдай күште жоқ,- дейді адвокат Нұрлан Бекбергенов.

Сот алдында сөз алған Б.Әбдішев өзінің тергеу изоляторында отырғанына наразылық танытты. Әрі өзінің қылмысқа қатысы жоқ, арының таза екенін тағы бір мәрте айтып өтті.
Расында қылмысқа қатысы бар деп күдік келтірілген 21 адамның тек бесеуі ғана қамауда отырғаны күдік туғызады. Олардың барлығына тағылып отырған айыптың ара салмағы бір-біріне жақын емес пе? Сонда біреуінің қамауда болуы мен келесі бірінің бостандықта жүруі әділдікке жата ма? Күдіктілерді бұлайша алалау неге және кімге керек?

Шыны бутик ішіндегі бикешім,
Жаныңнан мен ылғи өтем төтесін.
Бір жақсысы, күнде күтіп тұрасың,
Одан жақсысы, тұрып күнде күтесің.

Күнде күтіп, күнде күтіп, талмайсың,
Ойымдағы әйеліме аумайсың.
Бір жақсысы, айқайласам көнесің,
Одан жақсысы, сен айқайлай алмайсың.

Иә, менің арман жарым сондай шын,
Анда-мында қыдырып еш бармайсың.
Бір жақсысы, кигізгенді киесің,
Одан жақсысы, киім сұрай алмайсың.

Қазір қатын алар болсаң сорлайсың,
Ал, сен ешбір оғаш қылық салмайсың.
Бір жақсысы, ұрғаныма көнесің,
Одан жақсысы, қайтып ұра алмайсың.

Ренжіткенде, қабақ түйіп қалмайсың,
Аузыңды да еш өсекке малмайсың.
Бір жақсысы, қашып кете алмайсың,
Одан жақсысы, қашып кете алмайсың.

Айналайын пластикалық жарекем!
Бірақ, бізге бір кедергі бар екен.
Бір жаманы, неке заңы бойынша,
Манекенге үйленбейді манекен.

Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі, Ресейдегі Қазақстан Республикасының елшілігі, Қазақстан Жазушылар одағы және «Қазақстан КВН Одағы» Республикалық жастар қоғамдық бірлестігі «Алтын көпір» халықаралық аудармашылар байқауына қатысуға шақырады.

Байқау поэзия мен прозалық шығармаларды қазақ тілінен орыс тіліне, орыс тілінен қазақ тіліне аудару бойынша өткізіледі.
Жұмыстарды қабылдау 2015 жылдың 15 шілде — 20 тамыз аралығында жүргізіледі.

Толық ақпарат www.altynkopir.kz сайтында.