Адамзат үшін темірдің орны ерекше. Темірдің пайда болуына байланысты тұтас бір тарихи дәуір бастау алған. Себебі темір адам баласының өмірін қазіргі өркениетке біртабан жақындатты. Темір күнделікті тұрмыста жиі қолданылатын металға айналды. Кәдімгі инеден бастап сырттағы көлік, құрылыс бәрі темірден жасалады. Үй салғанда берік болу үшін қаңқасы мен іргетасы темірден өріледі. Оның бәрі отқұрсауланып жүрген металлургтердің арқасында. Бүгінгі тақырыбым кәсіби мерекелеріне байланысты қара металлургияға арналып отыр. Олай болса, қазақ қара металлургиясының отаны Теміртау мен ондағы алғашқы магнитка жайлы айтып берейін. Оқи отырыңыз.

Құрыш қала



Теміртау мен алғашқы қазақ магниткасының тарихы туралы толық айтып бастарыңызда қатырмайын. Қажет деп тапсаңыздар ғаламтордан оқып аларсыздар. Маңыздыларына тоқталып өтейін. Ағымдағы жылдың күзінде Теміртауға 70 жыл толады. Тарих үшін тым аз уақыт, әйтсе де жаман-жақсы адамның ғұмыры. Қаланың жер көлемі тым шағын. Бір шетінен келесі шетіне дейін жаяу-ақ жетуге болады. Дегенмен, атағымыз алты құрылыққа болмаса да біраз елге жақсы таныс. Республикалық маңызы да жоғары. Әуелі экономикалық тұрғыдан алып қарасақ, мұндай толық цикілді металлургиялық кешен әлі еш қалада жоқ. Ел қазынасына жыл сайын миллион тіпті миллиарттаған пайда әкеліп отыр. Екінші тарихи маңызы. Теміртау тарихта «тұңғыштарымен» қалады. Тұңғыш Қазақстан магниткасы, тұңғыш индустриялық кешен, тұңғыш шойын, тұңғыш болат, тұңғыш президент. Осыдан тұп-тура 55 жыл бұрын, яғни 1960 жылдың 3-шілдесі сағат 15:07-де №3 Домна пешінен тұңғыш қазақстандық шойын алынған болатын. Сол сәттен бастап, зауыт өз жемісін беріп, қазақ қара металлургиясының тарихы бастау алды.

Қала ішіндегі қала



КСРО-ның арнайы жобасымен салынған зауыттың аумағы тым үлкен. Шамамен 5 000 га-дай болады. Мұнда топырақтан дайын металл таптамасы алынғанға дейінгі барлық металлургиялық үдерістер жүреді. Сондықтан әр цех бір-біріне кедергі келтірмейтін бірақ тасымалдауғы ыңғайлы болатындай қашықтықта орналасқан. Бір цехтан шыққан өнім келесі цехқа теміржол арқылы жеткізіледі. Ал металлургтер, техқызметкерлер, басшылар болса арнайы автобустармен немесе трамвайлармен қатынайды. Зауыт ішінде әр көшенің өзіндік атаулары бар. Олар орналасқан жеріне, цехтарға байланысты қойылған. Мәселен Домна пешіне апаратын даңғыл жол «Доменная» көшесі деп аталады, одан әрі де Елбасымыз Н.Әбішұлының сүйікті көшесі санатындағы «Мостовая» көшесі. Бұл көшенің не ерекшелігі бар дейсіз бе? Көшенің ерекшелігі, осы жердегі көпір басқаларға қарағанда биік орналасқан, және соларада тұрып домна пешінің, зауыттың толық көрінісін тамашалауға болады. Автобустар мен жүк көліктеріне арналған жолдың жиегінде жаяу жүргіншілердің де жолы бар. Кей жерлерге гүл егіліп, кәдімгіндей көркейтіп қойған. Егер өндірістің шуы болмаса зауытта жүргеніңізді ұмытып кетесіз. Мұнда бөгде адамдардың кіруіне қатаң тиым салынған. Арнайы рұқсат қағазыңыз болмаса жолатпайды. Рұқсат қағаз алу үшін өмір қауіпсіздік ережесін жақсы білуіңіз керек. Себебі кез-келген шалыс басқан қадамыңыз өміріңізге қатер төндіруі мүмкін.

Өнім қайда жұмсалады?


Зауыттың қазіргі қожасы «АрселорМиттал Теміртау» компаниясы. Бұл компанияға еліміздегі бірқатар кен орындары мен Қарағанды көмір бассейнінің біраз бөлігі кіреді. Яғни кәсіпорын қажетті шикізатты сырттан әкелмей өздері өндіреді. Мұнда ең әуелі шойын және болат құймалар дайындалады. Ал дайын өнімнен қаңылтыр таптамалары, профлистер, арматуралар шығарылады. Олар құрылыс, машина жасау салаларында қолданылады. Зауыт өнімдерінің бір бөлігі алыс-жақын шет елдерге импортталса, келесі бір бөлігі ел ішінде саудаға салынады. Бейресми мәліметтерге сенер болсақ, Астана құрылысына жұмсалған металдың (арматура, қаңылтыр, металл блогтар) басым бөлігі Теміртауда өндірілген.

Болашақ металлургтер қайда оқиды?


Зауытта жұмыс істейтіндердің көпшілігі бұл кәсіпті атадан балаға мұра есебінде алған. Әрі шағын қалада зауыттан басқа жерде жақсы айлыққа жұмыс табу қиын. Жыл сайын мектеп бітірген түлектердің бір бөлігі басқа қалаға оқуға кетсе, көпшілігі Теміртау қаласындағы ҚМИУ-не (Қарағанды мемлекеттік индустриалық университеті) оқуға түседі. Бұл да университет күллі Орта Азиядағы тек металлург мамандарды ғана дайындайтын жалғыз оқу орны. Бұдан бөлек Теміртау политехникалық колледжінде де металлург мамандығын алып шығуға болады. Оқу орны мен зауыттың арасында өзара келісімшарт жасалған. Яғни студенттер теориядан оқыған білімдерін зауытқа барып пысықтап, практика жүзінде қолданып көреді. Бұл олардың білім деңгейлерінің арттыруына үлкен септігін тигізеді. Бұдан бөлек оқытушылар құрамы да жыл сайын шет елдерге барып, арнайы біліктілікті арттыру курстарында оқып келеді. Қысқаша айтқанда оқимын, білемін деген адамға білім алуға барлық жағдай жасалған (өзімнің басымнан өткен, көзіммен көргенмін). Тек бір әттеген-айы бар. Оқу материялдарының (сапалы оқулықтар) көпшілігі орыс тілінде және ескіріп қалған. Шам алып іздесеңіз де В.Г. Воскобойников, В.А. Кудрин, А.М. Якушевтер жазған «Общая металлургия» кітабынан артық оқулық таппайсыз. Рас бұл кітаптың ішіндегі біраз дүниелер ескіріп қалған және қазіргі өндірісте қолданылмайды. Дегенмен, жалпы түсінік қалыптастыру үшін таптырмас оқулық. Қазақ тілді оқулықтардың сапасы туралы сөз қозғаудың өзі артық. Ішіндегін не өзің түсінбейсің не ұстазың түсінбейді. Жалпы айтқанда екі жыл "қазақ тобында" орысша білім алып шыққан ем…

Дін және металлургия

Бұл жерде дінді тықпалап отырған жоқпын. Тек зауытта жүріп естіген әңгімемді айтсам деймін. Мен жұмыс істеп жүргенде біздің ауысымда Мұхтар деген ардагер металлург болды. Зейнетке шығуға дайындалып жүрген болатын. Сол бірде шай үстінде мына бір әңгімені айтқан болатын:

— Біз сәбет үкіметінің тұсында туып өстікқой. Дін туралы дым білмейміз. Жас кезде оқымадық, кәртайған соң миға кірмейді. Діни ілімім жоқ. Бірақ, өмірде көргенім бар. Мұсылманшылықта айтадығой, адам бір уыс топырақтан жаралды деп. Сол рас. Оның куәсі мынау зауыт. Өздерің қараңдаршы. Сонау Қарқаралы даласынан қазып әкелінген кен құрамында темір минералдары бар жәй ғана топырақ емес пе? Оны біздер жуып, үгіп, иелеп тазартамыз, артығын алып байытамыз. Осыдан соң кокспен араластырып шихта даярлаймыз. Оны домна пешіне жөнелтеді, сол жерде балқытылып, шойын өндіріледі. Шойынды конветер пешіне апарып болат қорытады. Дайын болған ерітінді «Болатты үздіксіз құю машинасында» қалыпқа құйылып құймаға айналады. Ол таптамадан өтіп, арматура, профлист, қаңылтыр тәрізді таптамаға айналып шыға келеді. Енді бір қарасаң басқа зауытта әлгі таптамадан машина жасалып шығуы мүмкін. Оны ешкім топырақтан жасалды деп айтпайды. Тіпті естеріне де алмайды. Ал енді өздерің ойлап көріңдерші. Топырақ әуелгі қалпын толық жоғалтып, машина бөлшегіне айналды. Егер біздер, яғни адамдар араласпасақ, білім жинамасақ ол өздігінен жасалмайтын еді. Демек, адамды құдай топырақтан жаратты дегені рас қой. Біз топыраққа ұқсамаймыз. Бірақ, уақыты келгенде топыраққа айналамыз. Ішкі ағзаларымыздың бәрі керемет үйлесімділікпен орналасқан. Құдды машина бөлшектері тәрізді. Егер біреуі дұрыс болмаса, деніміз сау болмайды.

Қара металлургтен қадір қашты

Жалпы қай халықтың болмасын дәстүр-салтына көз жүгіртсеңіз барлығы қара түсті жақтырмайды. Бұл түс туралы тек негативті пікірлер ғана айтылады. Не бір жамандық атаулыны, абройсыз дүниені осымен байланыстырады. Неге? Себебі қара түнектің түсі. Қорқыныш. Адамзат әуелден бастап қараңғылықпен алысып келді. Оны жек көрді. Сондықтан да ол туралы тек негативті көзқарасты ұстанады. Ұнамсыз дүниелерінің алдына қара сөзі жалғайды. Қара түске байланысты позитивті ойлар айтушылардың қатары сирек. Дегенмен, қараның бәрі абройсыздық емес. Мәселен біз әңгіме қылған "Қара металлургияны" жаман деп айта алмайсыз. Иә, рас жұмысы ауыр бірақ, беделі жоғары. Олар металды балқытады. Кәдімгі қара теміріңіз домна, конвертер пештерінен лава тәрізді атқылап ағып жатады. Көз алдыңызға ол цехтардағы ауа температурасының қай шамада болатынын бағамдай беріңіз. Металлургтер ыстықтан қорғану үшін үстеріне суконка киіп алады. Теріден тігілген ауыр әрі қалың киім, бірінші ұшқындаған металға күйуден сақтаса, екіншіден денеге ыстық өткізбей сақтайды.
Әр үйде кездесетін ине мен шанышқыдан бастап, қалада жол бермей ағылып жатқан автокөліктердің бөлшегіне дейін, тіпті баспанамызға дейін темірден дайындалған. Ендеше осы дүниелерді өндіріп отырған адамдардың беделі неге төмен болуы керек? Бірақ, соңғы уақытта қара металлургтерден маза мен қадір қаша бастағаны жасырын емес. Жиырма жылдай Теміртаудағы зауытқа иелік етіп, байлығын еселеп тойынған Лакшми Миттал бүгінде еркелікке басып жүр. Қыс ішінде айлықты қысқартамын, жұмысшылар санын азайтамын деп бір шықты, айлық бермейтін боп екі шықты. Одан қалды осыдан біраз уақыт бұрын Қазақстандағы актифтерінен құтылмақшы деген өсек таратты. Онысы өзінің талаптарын орындамай, «тәйт» деп орнына қойып қойған қазақстан билігіне көрсеткен қоқан лоққысы болуы керек. Егер ол Теміртаудан дәл қазір кете қалса жағдайдың қиындайтыны өтірік емес. Жаңа қожайын келіп, орналасып, жұмыс барысын түсінгенше талай уақыт өтіп кетеді. Ол кезге дейін елдің ахуалы төмендеп кетуі мүмкін. Осының бәрін шетелдіктер жақсы біледі. Сондықтан жаман қ… н тәрізді кетемін деп қорқытып отырған болуы бек мүмкін. Ресми ақпарат бұл өсекті жоққа шығарды. Бірақ, жел тұрмаса шөптің басы қимылдамайды емес пе?

P/S: Бүгін металлургтердің кәсіби мерекесі. От құрсауында жүрген бұрынғы әріптестерімді төл мерекелерімен шын жүректен құттықтаймын.

Despicable me 2 киносында алғаш пайда болған миниондар Пьер Коффин және Крис Реномен дыбысталған екен. Ең қызығы бұлардың тілінде. Ол арнайы ойлап табылған бір тіл ме? Мысал үшін, Аватар киносында арнайы лингвист мамандардың көмегімен На`ви тілі

Биыл орыс тілді мектеп бітіргендеге қарағанда қазақ тілді бітірушілерге мемлекеттік грант көп. Жылда екі тілде тең бөлініп, нәтижесінде қазақ тілінде 100-125 бал жиғандардың бағы жанса, биыл мүмкіндік мол сияқты. Алысқа бармай ақ өзімді алайын мен түскен жылы, қазақ тобы жүзден асқан балмен түссе, орыс тобы адам азшылық келгендіктен алпыстан сәл ақ асқандар мемлекеттік грантка ие болып шыға келді. Биылғы жылы бұл пропорцияны түзеп, енді мектепті аяқтаған түлектердің қай тілде басымдық беретінін ескерді. Сонымен биылғы жылы қазақ тілінде 84302 оқушы болса орыс тілінде аяқтаушылар 40077 оқушы ғана. Білім және ғылым вице министрі Т. Балықбаевтын айтуынша қазақ тобына75 пайыз бөлінсе орыс тобына25 пайыз болмақшы. Айта кетейік биыл 39994 грант бөлінді. Оның ішінде бакалаврга 32 168, магистратурага 7241, докторантурага 623 бөлінді. Гранттардын басым бөлгі жылдағыдай техникалық мамандықтардың үлесінде.

Жеңіл авто. Біреуі бетінен сүйсе, біреуі шанын сүртсе, үшіншісі ішінен түскісі келсе де түсетін мүмкіндігі жоқ. Әр бір автоәуесқой автосына пар, ажырамас жұп. Үйреншікті, ым-жымдары бір. Әкеуін бір-бірінен ажыратса не болады?
Бірде бір шофр, автоуәсқой авто иесі автосының есігін ашалмапты.
Иесі! Автосының ішіне кіре алмай рульге алақанын, педальға табанын тигізуге мүмкіндігіне жетпегенде ше. Әп-сәтте күйзеліске ұшырап, жылап жібере жаздаған.
Иесі өз автосының қасына тақап келіп, жай ғана қарап тұрудан басқа қолынан келері жоғын қалайша мойындасын. Автосын оң бағыт бойынша, одан кейін сол жақ қолын тигізіп әр бағытта бір неше рет айналып шығады. Ондағысы (әрекеті) ішіне енетін есік іздегені.
Мұндайды басынан кешіктірген автоәуесқой бір-бірін жақсы түсінетін шығар.
-Біреу багаж есігінен, яғни бесінші есіктен салонға еніпті деседі.
-Неліктен?
-Неліктен болсын. Сондықтан. Есік тұтқасын ұстап есікті ашса автосы есігін ашпайды.
-Иесі не болып қалды бұған, -деп авто терезесінен сығалап, ішіне қараса қос кілт жолаушының орындығының үстінде. Көргенде маңдайын бірнеше рет терезеге соғыпты. Мәссаған. Кілт автода, шофр авто сыртында. Авто есігін ашу үшін кілт керек. Кілт болса авто ішінде.
Енді не істейді? Есікті бұзып ашу қажет. Ең алғашқы ой:
-Темір сойыл, монтировка қайда?
Монтировканы есік ернеуіне салып жіберіп босағадан жұлып алса, жоқ болмайды, есік қаңылтыр болғанмен әдемі қаңылтыр. Есікті бұзып ашқанда бетіндегі жылтыр мөлдір қабығы бұзылады.
Біреудің дегенде өз басыңа соның өткергені дәл келгенде желкеңді қасып ойып жіберердей қасисың, қышығандықтан емес.
Газеттегі хабарландыру еске түсті: «Автоңыздың есігі ашылмаса отыз секундта ашамыз. Өте тез ашамыз, бұзып ашылған ізін көрсетпейміз».
-Отыз секунд. Жарты сағатта машинаны шыр айналып жүргенде есік ашылмағанда бір-екі, отызға дейін санағанда ашылатын есік емес. Көрейік.
Телефон нөмірін жинап:
-Алло.
-Алло.
-Алло, автоның есігі ашылмайды.
-Түсінікті. Біз барлық автоның есігін аша бермейміз автоныздың маркасы?
-Тайотта.
-Нешінші жылғы?
-Теуіп жүргеніме 5 жыл, жаңа.
-Ойланайық.
-Сонымен не болды?
-Авто кілті, құжаттары ішінде ме?
-Ішінде, өзімнің де жеке куәлігімде ішінде құжаттармен бірге қалыпты.
-Авто иесі сіз боласыз ба?
-Иә.
-Біз тек түнде келеміз, қала сыртында жүрміз жұмыстармен. Жарап жатырма солай істесек.
-Жарап жатыр. Есікті ашып жатсаңыз қызметтеріңізге қанша аласыз?
Телефон арғы жағынан сәл үзілістен.
-Бес мың теңге. Автоғыз қайсы жерде тұр, мекен-жайын айтып жіберсеңіз?
-Мөлтекауданы, бәленші….
-Түсінікті. Автоңыздың мемлекеттік нөмірі қанша?
-Ол сендерге не керек?
-Басқа авто маңына жолап кетсек шу шықпайды ма?
-Түсінікті, түсінікті жазып алыңыз нөмірін….
-Тапсырысыңызды қабылдадық. Тосыңыз. Келгенде телефон соғамыз.
Сағат кешкі сегіз, тоғыз, он, он бір, он екі телефон соққан еш кім жоқ. Автоның иесі тоса, тоса шаршап ұйқыға кетті.
Түннің бір уақытында кіші дәреті қатты қысып ұйқыдан тұрғызады. Тектен-тек қыспапты. Дәретханаға бармастан терезеден автосына көз салмақшы болып қайрай бергенде автосы отыз секундта айдалып кеткенін түсініпті.

Өткен сенбіде «Нұр Отан» партиясының қолдауымен Астана күніне орай өткізілген «Бөрілі байрақ» атты республикалық ақындар айтысы мәресіне жетті.

Екі күнге созылып, 16 айтыскер бақ сынаған сөз сайысының Бас жүлдесін көпшілікке кеңінен танымал ақын Ринат Зайытов жеңіп алды.
Бас жүлде қорын және «Нұр Отан» партиясының марапатын табыстаған партия Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек қазылар алқасы тарапынан әділ және ашық шешім болғанын атап өтті.
«Ринат Зайытов бауырымызға халық өз бағасын берді. Қолдап жатыр. Керемет! Жақсы сөздер айтылды. Біз «Нұр Отан» партиясы өкілдері осында – айтыста айтылған мәселелерді шешуге тырысамыз. Халық үшін. Мемлекет үшін...», — деп өз жүрекжарды тілегімен бөлісті ол.
Сондай-ақ, саясаткер мұның бәрінің Елбасының сындарлы саясаты мен ел бірлігінің арқасында мүмкін болып отырғанын айта келе, арнайы сыйлықтың «Нұр Отан» партиясы мен халықтың атынан табысталып отырғанын жеткізді.
Бұл орайда, Р.Зайытов өзінің сахыналық көңіл-күйін келесідей жыр шумағымен түйіндеді:
«Қуантып қаумалаған қарашаны,
Екі күн жасай білдік тамашаны.
Биліктегі ағалар беттен алмай,
Сөзімізді тыңдай білсе, жарасады.
Ақындармен «Нұр Отан» бірге болса,
Қазақтың жаман болмас, болашағы!».
Айта кетейік, бірінші орынды Иран¬ Ғайып Күзембаев, екінші орынды Қалижан Білдәшев пен Айбек Қалиев, үшінші орында Серікзат Дүйсенғазы және Ершат Қайболдин иеленді.
Елдік сананы ұлықтаған айтыс – дауылпаз ақындардың ақындық пен орындаушылық шеберлігінің шыңдала түсуіне және бірлік идеясын, қоғамдық келісім мен ынтымақты дәріптеу, байрақты тарихымыз бен ежелгі хандықтардан мирас болған саяси сабақтастықты жырлауға арналды.

Елордамызда Астана күніне орай «Мыңжылдықтар тоғысындағы Астана» көшпелілер өркениеті дәстүрлі фестивалі аясында «Нұр Отан» партиясының қолдауымен Астана қаласы әкімдігі ұйымдастырған «Бөрілі байрақ» атты республикалық ақындар айтысы болып өтті.



Екі күнге созылған сөз сайысында 16 айтыскер бақ сынады. Атап айтқанда, көпшілікке кеңінен танымал – Серікзат Дүйсенғазы (Астана), Айбек Қалиев (Арқалық), Бауыржан Халиолла (Орал), Жарқынбек Наушабеков (ОҚО), Ринат Зайытов (Алматы), Иран¬ Ғайып Күзембаев (Астана), Зура Шәйдімұратқызы (Алматы), Қалижан Білдәшев (Шымкент), Ботагөз Мұхиденқызы (Астана), Ершат Қайболдин (Ақтөбе) және айтыс сахнасына жаңадан көтеріліп келе жатқан Хазірет Бердіхан (Алматы облысы), Шұғайып Сезімхан (Түркістан), Данияр Алдабергенов (Астана), Саят Әбенов (Қостанай), Дархан Әбдіманат (Тараз), Бек Шмат (Астана) секілді жас жүйріктер өнер көрсетті.
Бас жүлдені Ринат Зайытов, бірінші орынды Иран¬ Ғайып Күзембаев, екінші орынды Қалижан Білдәшев пен Айбек Қалиев, үшінші орында Серікзат Дүйсенғазы және Ершат Қайболдин жеңіп алды.
Елбасы, «Нұр Отан» партиясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың сындарлы саясатының басты басымдығы – ұлттық құндылықтарды басшылыққа алу, дамыған ел болу жолында ғасырлар бойы қалыптасқан мәдени мұраларды көздің қарашығындай сақтау, келешек ұрпаққа аманаттау. Осы міндеттің аясында, қазақ айтыс өнерінің дамуына атсалысу күн тәртібіндегі мәселе.
Елдік сананы ұлықтаған айтыс шарасы – дауылпаз ақындардың ақындық пен орындаушылық шеберлігінің шыңдала түсіп, көпшілікке танымалдығының артуына және бірлік идеясын, қоғамдық келісім мен ынтымақты дәріптеу, байрақты тарихымыз бен ежелгі хандықтардан мирас болған саяси сабақтастықты жырлауға, сондай-ақ, сол арқылы жас ұрпақты ерлікке, отансүйгіштік қасиеттерге тәрбиелеуге арналды.
Айтыс жеңімпаздарын марапаттау сәтінде сөз сөйлеген «Нұр Отан» партиясы Төрағасының Бірінші орынбасары Бауыржан Байбек осыны кеңінен айта келе, партияның Саяси доктринасында ұлттық мәдениет пен дәстүрді дамытуға стратегиялық тұрғыда мән берілгенін атап өтті.
«Айтыс – халықтық өнер. Ежелден ұлтымызбен бірге жасап келе жатқан рухани мұра. Осынау киелі де қастерлі өнердің ел ынтымағын арттырып, мемлекетіміздегі іргелі өзгерістерді насихаттау мен жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастырудағы рөлі зор. Сондықтан да, «Нұр Отан» партиясы айтыскерлерге де, айтыс шараларының көптеп өтуіне де қолдау білдіріп келеді және игілікті істің бұдан әріде жалғасуына атсалысады», — деді Б.Байбек.
Партияның қолдау білдіруімен өткен жылы оннан астам халықаралық және республикалық деңгейдегі ақындар айтысы ұйымдастырылса, жыл басынан бергі уақытта алты айтыс өткізілді. Көкшетау қаласында Қазақстан халқы Ассамблеясының 20 жылдығына арналған «Береке мен бірліктің жерұйығы» атты халықаралық ақындар айтысын, Атырау қаласында Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған «Ұрпаққа ұран болған Ұлы Жеңіс!» атты республикалық ақындар айтысын және «Мәңгілік ел» тақырыбындағы Алматы, Ақтау, Атырау және Талдықорған қалаларында өткен ақындар айтыстарын атап өткен жөн.
Екі күнге созылған жыр додасын белгілі ақын, жыршы Ақан Әбдуәлиев жүргізді.
Шараға «Айтыс ақындар мен жыршы-термешілер» одағының басқарма төрағасы, қоғам қайраткері, ақын Жүрсін Ерман бастаған, құрамында Еуразия Ұлттық университетінің проректоры, ф.ғ.д., профессор Дихан Қамзабекұлы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, дәулескер күйші, композитор Секен Тұрысбеков, ақын, мемлекеттік «Дарын» жастар сыйлығының иегері, Қазақстан жазушылар Одағының мүшесі Дәулеткерей Кәпұлы, ақын, Қазақстан Республикасының Мәдениет қайраткері Серік Қалиев бар қазылар алқасы қазылық етті.

Өзіңді іздеп ағады жұлдыз жерге
Көктемнен де сұрадым, қыс, күзден де
Жазды күн жусан иісін жұтып тұрып,
Мені есіңе алдың ба гүлді үзгенде.

Ақша бұлттар толқытып көңілімді,
Кеудемдегі оятса елігімді
Сені ойладым,
Ал сен ше, ойладың ба,
Жаңбыр сүйіп алғанда ерініңді

Бейнеңді сап айға наз, қылық — құмға,
Кірпігін көтереді үміт мұнда
Көктем сенің шерткенде терезеңді
Мені есіңе алдың ба?
Ұмыттың ба?

Қарашығы көзімнің тұнып мұңға,
Жұбатамын жүректі жуып жырға
Хабарыңды тосамын күннен, түннен
Ұмыттың ба сен мені
Ұмыттың ба?

Жұлдыз БЕЙСЕКОВА.

Қазір әншілердің дені тойдан табыс табатыны белгілі. Дені деп қоямын-ау, бәрі десе де шындықтан алшақ кетпесіміз анық. Енді соны біліп алған салықшы "«көкелеріміз» тойдан түскен қаржыдан үлес алуды көздейді. Бірақ оны қандай заңдылықтарға, қандай негізге сүйенетіні белгісіз.

Әлбетте, әншілер ИП ашып, заңды жұмыс жасасын деген Заң да бар. Оған қарсылық жоқ. Концерттен, гастрольдерінен, ұтып алған арнайы сыйлықтарынан табыс салығын төлетуге болатын шығар. Бірақ бар табысын тойдан тауып отырған әншілер мен асабаларды ше?

Мына бір бейнесюжетте бір салықшы ағамыз «Салық басқармаларына 1029 шоу бизнес өкілі тіркелген. Солардан жалпы көлемі 58 млн теңге көлемінде салық түскен. Бірақ ол 430-нан ғана түскені екен. Қалғаны төлемей жүр» дейді. Дәл осы бейнесюжеттің соңында салық қызметкерлері тойлар мен кештерге арнайы рейд жүргізіп, кәсіпкерлігі жоқ әншілерге айыппұл төлетіп, жазаламақ екені айтылып қалды.

Стоп… Дәл осы жері енді миға сыймай отыр…
Қазақ тойы бесенеден белгілі. Тойда құда бала, жиен, нағашы шығып, ("қарға тамырлы қазақтың" туысы көп) әндете беретіні белгілі нәрсе. Сонда рейд соларды да ұстай ма? Тіпті әншілер ән айтып тұрса да, той иесі ешқандай қаржылық келісім емес, жай туысқаным еді десе ше? Олар әншіге беретін қаржыны карточкаға салмайды, қалтасына сүңгітіп жібереді. Ал оны қалай дәлелдемек?

Сауал көп, жауап жоқтың кері бұл. Осындай қордаланға сауалдар салық мәселесін әлі де майшаммен қарау керек екенін көрсетіп тұрған жоқ па?! Әлде біздің салық қызметкерлеріміз «шал ал десе, бас алмақ» па?
Егер бұл туралы әншілердің пікірін білгіңіз келсе, мына жерден, сосын мына жерден көруге болады.

Ада болып үміті арманы да
Торғайлардай қамалды торға мына.
Ойларына не келсе, соны істеді
Жазықсыздың жазықсыз жарларына...

Ақмола облысына қарасты Целиноград ауданындағы «АЛЖИР» саяси қуғын-сүргін және тоталитаризм құрбандары мұражай-мемориалдық кешеніне барған адамдар қабырғадағы тақтадан осы өлең жолдарын оқитыны анық. Ыңырсыған ауыр да қаралы музыканы естіп тұрып оқудың өзі азап секілді.
Ия, өте ескерткіштер, өте аянышты тағдырлар… Сонау 1937-ші жылы НКВД-ның арнайы бұйрығымен салынған Ақмола халық жаулары әйелдерінің лагері он бес жылға жуық тозағы ісеттес болған. Сол уақыт аралығында бұл жерде 20 мың нәзікжандыларды қинауда ұстаған екен. Темір тордың ар жағында 1 мың 507 нәресте дүниеге келіп, олардың басым көпшілігі аштық пен суықтың құрбаны болды.

«АЛЖИР-де» С. Сейфуллиннің әйелі Гүлбахрам, Б. Майлиннің әйелі Күнжамал, Т. Рысқүловтың әйелі Күләндам, С. Мендешовтың әйелі Рәзия, Т. Жүргеновтың әйелі Дәмеш, С.Асфендияровтың әйелі Рабиға Майнұр Сармолдаева және т.б. көптеген қазақ азаматтарының әйелдері, аяулы аналар « жазасын өтеді».
Жалпы КарЛаг секілді жерлерде болған азаматтардың белгілі бір деңгейде өз «кінәсі» болған ғой. Мейлі жазықсыз болса да, заң түрде негізделген «айыбы» бар. Бірақ олардың әйелдерін, қарындастарын, қыздарын түрмеге тоғыту өте-мөте ақтауға болмайтын қылмыс емес пе?! Қай заман болса да, тарихта мұндай қылмысты жасау, ресми түрде жасау тек коммунистердің ғана қолынан келді.

Іштегі ызаны сіз түсінбеген боларсыз бәлкім, олай болса, сіз де «АЛЖИР-ге» барып көріңіз түсінесіз. Немесе төмендегі фотоларды қарап шығыңыз…

«Айбын» республикалық әскери-патриоттық жастар жиыны туралы постың жалғасы.
*Ескерту: суретке түсініктеме оқығыңыз келсе, курсорды суреттің үстіне апарыңыз


























Жиыннан соң әскерлердің өнері көрсетілді.