Сәуір айының 16 мен 17-ші жұлдыздары Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық драма театрында режиссер Сайлау Камиевтің «Жекпе-жек» мелодрамасының премьерасы өтуде.

Аталмыш туынды қырғыз драматургы Мар Байжиевтің «Дуэль» шығармасының желісі бойынша сахналануда. Оны қазақ тіліне аударған қойлым режиссері, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері — Сайлау Камиев.

— Жалпы бұл драматургияның қазақ тілінде аудармасы бар. Мен оның 1-2 нұсқасын оқып көрдімдағы, сахналайтын болғандықтан өзімнің аударғаным дұрыс болатын шығар деп ойладым. Мар Байжиевтің өзінің тұпнұсқа тілі орысша екен. Содан мен түпнұсқаға жақын, автордың өзінің стилін, драматургияның өзінің жазылу тілін сақтай отырып аударайыншы деген ой болды. Аудармамды жасап көргеннен соң біраз адамдарға оқытып көрсем жаман емес деген пікірлер алдым. Содан өзімнің аудармамды қоямын деп шештім. Бұл материал біздің Қазақстанның сахналарында жүріп жатыр, бұрын да қойылған, алдағы уақытта да қойлатын шығар, — деді С.Камиев.

««Жекпе-жек» деп автор қандай жекпе-жекті суреттеп отыр?», «Пьесаның атауын неге «Жекпе-жек» деп қойды?» деген сұрақтарға шығарма желісінен қысқаша мәлімет берер болсақ…

«Жекпе-жек» мелодрамасы екі адамның махаббат жолындағы қақтығысын суреттейді. Бас кейіпкер Нәзи көңілдесі Ескендірмен теңіз жағасына демалысқа барғанында өмірінің күрт өзгеріске ұшырайтынын үш ұйқтаса да түсіне де кірмейді. Ескендір-Нәзи-Әзиз арасындағы орын алған махаббат хикаясы спектакльдің басты оқиға желісі болып табылады.

— Бұл пьесадан басты кейіпкер Нәзи деген қыздың тағдыры мені қатты қызықтырды. Сол бойжеткеннің тағдырына азамат ретінде, ер адам ретінде қарадым, көрдім және дәл сол тағдырды мен сахнаға алып шыққым келді. Қазір ол өзекті тақырып. Себебі қазіргі уақытта өзіне «дос», «демеуші» тапқысы келіп сондай өмірді аңсап жүрген қыздар да баршылық. Кейбіреулер «дос», «демеуші» тауып алғаннан кейін басқа тығырыққа тығылғанда неге ғана осылай істедім екен деп өкініп жүргендері де бар. Былай қарасаң бұл қазіргі жан-жағымызда болып жатқан дүниелер ғой. Азамат ретінде өзімнің көзқарасымды білдіргім келді. Және де ешуақытта өмірді қайта бастау, өмірде қателескен кезде, адасқан кезде психологиялық дағдарыстардан шығу, шыға білу, жеңе білу және сол көп жеңілістің артында үлкен бір жеңістің шығатынын, көкжиектің артында да көкжиек бар екенін халыққа көрсеткім келді. Бұл жерде Нәзи деген қыздың тағдыры баяндалады. Ол қыздың ұлты жоқ. Ол тек қыз бала. Ал қыз баланың тағдыры ұлтқа, ұлысқа қарамай ұқсас болып келеді, — деді режиссер.


«Жекпе-жек» қойылымының 16 сәуірде болған премьерасында бас кейіпкерлерді Нартай Сауданбекұлы, Алтынгүл Серкебаева, Олжас Жақыпбек ойнады.

Нәзиді сомдаған Алтынгүл Серкебаева өте жас актриса, әрі осыған дейін үлкен рөлдерде ойнамағандығын айтқан Сайлау Камиев:
— Алтынгүл театрға өткен жылы ғана келген. Онымен осы қойылым барысында көп сөйлестік, көп пікірлестік. Барымша сол қыздың пікірін тыңдап, табиғатынан шығуға тырыстым. Көбінесе оның бойындағы бар адами қасиетін, актерлік патенциалына көбірек қарадым. Бұл жерде режиссер екенмін деп диктатор болмауға тырыстым. Өйткені мен режиссер ретінде өзімнің мақсатымды білдім. Музыканың өзін таңдаған кезде Алтынгүлдің талғамымен ақылдаса отырып, арасындағы драматургиядан бөлек детальдарды сахналамас бұрын әңгімелесіп көріп шығарып жаттық. Ол қыздың жастығы, таланттылығы, дарындылығы әрине ол өз алдына бір төбе. Маған дәл сол қыздың тап келгеніне өте қуаныштымын, — деді.

Мелодраманың 17 сәуірдегі қойылымында бас кейіпкерлерді Қаллеки театрының әртістері Мейрам Қайсанов, Ержан Нұрымбет, Нартай Сауданбекұлы ойнайды.

— Мен осыған дейін Қ.Қуанышбаев театрының сахнасында «Қыз Жібек» драмалық трагедиясын қойған болатынмын, одан кейін «Бейбітшілік пен келісім» сарайында «Қозы Көрпеш пен Баян Сұлу» мюзиклн қойдым. Менің негізгі мамандығым музыкалық театр режиссері. Ал бұндай драмалық дүниеге бірінші рет келіп отырмын. Бұл дүниеме өнер ортасында жүрген достарым ашық пікірлерін білдіріп жатыр, ал әлеуметтік желідегі пікірлер әзірге жаман емес. Мен бірақ та сол күні көрермендер арасында театр сыншылары да болғандығын байқадым. Журналистер көргенін жазып, ақпарат тарата бастайды ғой. Ал театр сыншыларынан қорқу керек. Олар мүмкін бүгін екінші құрамды көруге тағы келетін шығар. Кейбір театр сыншылары қойылымды 5-6 рет көргеннен кейін барып сын жаза бастайды. Сондықтанда менде қазіргі уақытта сондай бір кереметтей пікірлерге мен күшті етіп жасадым деген көңіл-күй ешқашан болмайды. Мен қашанда шығармашылық ашпын. Әсіресе мен енді бастап жатқаннан соң жоспарларым өте көп, — деп режиссер Сайлау Камиев ағынан жарылды.

Айта кетейін, Мар Байжиевтің «Жекпе-жек» туындысы – бірнеше тілге аударылып, Қазақстан, Болгария, Венгрия, Германия, Польша, Швеция, Аустрия, Румыния сынды бірнеше елдерде сахналанған танымал туындының бірі. Шығармада әр заманның өкілдерінің шынайы бейнесі суреттелген. Бүгінгі ұрпақ рухани құндылықтан ажырап, азып-тозып бара жатқан жоқ па… Мар Байжиевтің «Жекпе-жек» пьесасы әр заман ұрпағының, ішкі көзқарас тартысы арқылы адами құндылықты іздеуге шақырады…

Алматы облысының жастар саясаты мәселелері басқармасы, Алматы облысының жастар саясаты орталығы, «Жас Отан» ЖҚ Алматы облыстық филиалының ұйымдастыруымен мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру, еліміздің құрметті азамматары мен қоғам қайраткерлерінен сұхбат алып, жастарға патриоттық тәрбие беру, жас жұлдыздармен кездесу өткізу, жеке адам өміріне деген сүйіспеншілікті қалыптастыру, жастар арасында салауатты өмір салтын насихаттау, экстрималды трикинг спортына баулу, жастардың бос уақыттарын тиімді пайдалану, нашақорлықтың, алкоголизмнің, суицидтың, жастар арасындағы қылмысты алдын – алу мақсатында 8 наурыз халықаралық әйелдер күніне орай «Батырлар жүрегі» атты жас жұлдыздармен кездесу және экстрималды трикинг спорт жарысы өткізілді.

Жарыс «Жастар» спорт сарайында «KAZAKH UNION action team» командасының қатысуымен экстрималды трикинг спорт түрінен, Талдықорған қаласында алғаш рет Қазақстан чемпинаты өткізілді. Жарысқа жақын ТМД елдері және еліміздің үздік трикингтері қатысты. Жарысымызда әділ төрелік еткен Ресей федерациясының астанасы Мәскеу қаласынан келген «STREET UNION» каскадерлық топтың жетекшісі Илья Поздняков пен экстрималды трикинг спорт түрінің шебері, Ресей федерациясының бірнеше дүркін жеңімпазы Станислав Ким қатысты. Жарыс барысында қатысушыларымыз өз өнерлерімен көрермендерді таң қалдырды. Жарысымыздың қорытындысы бойынша Қырғызстаннан келген қырғыз баурымыз Жумалиуулу Азамат І орынды және «Үздік соққы» номинациясына ие болды, ІІ орынды және «Үздік трюк» номинациясына отандасымыз Қожахметов Абай иеленді, жүлделі ІІІ орынды Железнов Игорь қанжығасына байласа, ал «Үздік комбинация» номинациясын Абылаев Азамат ие болды.

Ал сағат 14.00-де І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің 3 корпусында, «KAZAKH UNION» каскадерлық топтың негізін қалаушы, каскадер, «Жұмыр қылыш» клипының бас кейіпкері Бауыржан Абишев, «Жау жүрек мың бала» филімінің кейіпкерлері, актер Асылхан Толепов пен Аян Өтепбергеннің жастармен кездесуі өткізілді. Кездесу барысында жастарымыз жұлдыздарымызға сұрақтарын қойып, қанағаттандырарлық жауаптар алды. Кездесу соңында жас жұлдыздарымыз жастармен суретке түсіп, қол таңба берді.

Мама неге мені кінәлайсың? Ия мен қателестім, үйде болмаған жылуды даладан іздедім. Таптым. Бірақ ол маған ешқашан толықтай тыныштық сыйлаған емес. Бұдан кейін де жаным жай табарына сенімсізбін.

Жайдарман — жайдары ойын, жақсы ойын. Маусымашарға барғалы да бірер айдың жүзі болды. Содан кейін Жоғары лиганың маусымын қадағалаймын дегенім енді өзіме жүк болды.
Осы уақыт ішінде әлдебір ерекше ештеңе бола қойған жоқ, аса бір мейірбандана қойған да жоқпын. Сондықтан, көзі қарақты демесек те, көзі кіржиген көрермен ретінде өткен ойындар жайлы өз ойыммен бөлісуді жалғастырамын.
Сөзсіз, бұл пікір жеке менің интеллектуалдық санама, әзіл түсіну қабілетіме және тәжірибеме негізделген. Бірақ, көптің бірі, пікір әртүрлі деп, жылы жаба салуға болатын жай емес. "Қырықтың бірі — Медиум Қыдыр" деген… Оның үстіне, менен өзге фундаменталдыға жуық шолу жасап жүрген пенде көргем жоқ, сондықтан күллі көрермен атынан жазылған мақала деп қабылдаңыз. Назар аударыңыз: көрермен, жанкүйер емес. Жанкүйерлерге, әдетте, объективтіліктің иісі мұрнына бармайды. Біз — ақиқаттың ақырғы Ақыртасы болмасақ та, бүйрегіміз ешкімге бұрып тұрған жоқ.

Фермопильдегі 300 спартандықтың мыңдаған парсы әскерімен болған ұрысы, «Бородино» шайқасы, «28 Панфиловшылар» дивизиясының ерлігі т.с.с. осындай тарихи шайқастарға ұлттық рух пен патриотизмді көтеру үшін кино түсіріліп, тіпті, болмаған ерліктерді болды қылдырып, әспеттеп жатқанда осыдан 372 жыл бұрын өзіміздің тарихта ерекше орын алуы тиісті ұрыстың бірі — «Орбұлақ» шайқасы есіңе түседі екен.
2007 жылы түсірілген Голливудттық «The 300 spartans» фильмі әлі күнге хит. Леонид патша үш жүз батырымен парсылардың жиырма мың (кей деректерде сексен мың) қолына үш күн бойы төтеп беріп, соңында ерлікпен қаза тапқаны – әлемді таңқалдыруда.
Қайбір жылы Ресейде «Бородино» шайқасының 200 жылдығына орай жыл бойы телеарналардан арнайы хабарлар беріліп, театрландырылған қойылымдар қойылып, кітап дүкендерінде балаларға арналған қызықты альбомдар шығарылып, жарияға жар салып жатты.
Иә, неге біз үнсіз қалдық. 2013 жылы «Орбұлақ» шайқасының 370 жылдығын жыл бойы дүркіретіп атап өтетін жөніміз бар еді ғой…
Бұл шайқастың қысқаша тарихы мынадай, 1643 жылы Жәңгір бастаған қазақтың 600 батыры жоңғардың 50 мыңдық әскерін, Самарқандтан Жалаңтөс батыр бастаған 20 мың қол келгенше ұстап тұрған. Жоңғарлар қазақ жеріне 50 мың әскермен басып кіреді, қазақ жасақтары бірігіп үлгермейді, содан Жәнгір хан қолында бар әскерден 600 адам жасақтап алып соғысқа аттанады. Ұрысқа ыңғайлы жер деп Ор аталатын бұлақтан ағып жатқан кішкентай өзен маңындағы тау арасын таңдайды. Алғашқы шайқаста жоңғарлар 10 мың әскерінен айрылады ал екінші соғыста көмек келіп жоңғарларды толық жеңеді. Орбұлақ шайқасын тарихтан біз жақсы білетін 300 спартандықтың ұрысымен теңестіруге болады. Орбұлақ шайқасындағы қазақ сарбаздарының өршіл рухы олардың ерлігінен бір мысқал да кем түспейді.
Биыл жеңістің жетпіс жылдығына орай Ресей мен Қазақстан бірлесіп «28 панфиловшылар» атауымен фильм түсірмек. Оның шығынын екі ел көтеріп алады деген мазмұнда хабар да тарап үлгерді. Осы тұста өзіміздің жеке ұлттық тарихымыз жетімсіреп қалған сияқты көрінеді маған. Кино түсірмек түгілі бір ауданымыздың атауын қия алмадық. Орбұлақ шайқасы – қазіргі Алматы облысы, Панфилов ауданындағы болған екен. Сол ауданға неге осы шайқастың атын бермеске?! Осыдан бұрын аудан, облыс көлеміндегі жиындарда Панфилов ауданын Орбұлақ ауданы деп өзгерту жөнінде бірді-екілі ұсыныстар айтылды. Ата-бабамыздың осындай көзсір ерлігін ұмытпай, мақтан тұтып, өзіміз насихаттамасақ басқалар қайдан білсін? Барымызды дер кезінде бүтіндегенімізде «Қазақ деген ұлт болмаған, тарихы жоқ» — дейтін «білгіштер» бүгінде шықпас еді. Тіпті, көпшілік жастарымыздың өзі тарихтан бейхабар.
#НаурызДода

Келер шақ. Африка құрлығы. Мыңдаған қазақ жанкүйерлерімен лық толы стадионда кезекті әлем чемпионатының ақтық ойыны. Алаңда Қазақстан және Германия ұлттық құрамалары. Санаулы секунттардан соң ойында өзінің мәресіне жетеді. Табло есепті көрсетіп тұр. Есеп 3:0, қазақтар пайдасына….
Әркімнің өзіндік ойлау және пікір білдіру құқықы бар. Бұл менің құқықым, қазақ футболының келешегін осылай елестетемін, солай боларына сенемінде. Қазақ футболы туралы сөз кетер екен бүгіні туралы айтарлықтай ештеңе айта алмаймын. Бүгінгі футбол ортанға жолы болса керек. Ешкімнен артық емесіміз анық, бірақ ешкімнен кемде емеспіз. Аты аңызға айналған, атақтары ауыз толтырарлық Германияда, Бразилияда, Италиямен Англияда осы денгейдегі футболды өз бастарынан өткерген, ал, Ауғанстан, Тәжікстан, Түркіменстан секілді көршілеріміз біздің деңгейімізді армандап жүр. Бұл күнгеде шүкір дейік, бұл денгейгеде тәубе дейік.
«Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар», деген екен ата-бабамыз. Неге айтты екен? Мұнысын анық білмедім, бірақ, бір анығы ата-бабамыз доп ойнағанды яғни футболды білген екен ғой.
Осы орайда нақтылап алсақ, қазақ қашаннан доп тебе бастады? Қазақ топырағында футбол мектебін ашқан кім? Біздің алғашқы ойыншыларымыз кім болған? Олар арасында жарыс ұйымдастырып, қаржылай қолдаған кімдер? Тізбейтек берсек сұрақ таусылмасы анық, ал, қайтарар жауабымыз жеткіліктіме? Жә, осынша сұрақты туандатқан екенбіз, азда болса жауап қайтарып көрелік. Осы сәтті пайдаланып қазақ футболының тарихына шолу жасайық…
… Қазақ футболы неше жаста? Ия, Мұқаң алаңда доп теуіп бастап берген футболымыз бір ғасырдан астам уақытты арқаға тастады. Бір ғасыр, тарих үшін ауқымды уақыт болсада, біздің футбол үшін қысқа ғана уақыт болды. Түп тамыры ағылшындарға барып тақалатын бұл ойынның добы Мұқаңның аяғына қалай тиіп жүр? Қызығы осы…

Жүз жыл алдын. Анығырағы, 1912 жылы Мәскеуден Семей өңіріне келген Куприянов деген кісі сол өңірге танымал көпес Плещеевтің дүкеніне орналасады. Ол орыста қазақ даласына құр қол келмесе керек, өзімен бірге қара домалақтарымызға доп, қақпа торы секілді дүниелерді ала келеді. Футбол туралы түсінігі бар кісі емеспе, қолайлы орын тауып алаң сызып, қос қақпа орнатып қазақ даласындағы алғашқы «стадионның» қазығын қағыпты. Алғашында аяқ соққысынан ауаға әуелей ұшқан допқа үрейлене қараған қара сирақтар күн өте ширалып, футбол өнерін әжептеуір бежереді. Осы қолбала алаңда доп теуіп жүрген балақайлардан даламызда 1913 жылы алғашқы «Жарыс» (татарша «Ярыш» деген атауда болған) футбол командасы құралады. Команда құрамының басым бөлігін сол кездері Семейде мекен еткен жергілікті татар ұлтының балаларымен қазақ балалары құрайды. Балалар бойындағы ойынға деген құштарлықты байқаған Юнустың әкесі, танымал көпес Сыдық Нигматуллин оларға демеушілік етіп көп уақыт қаржылай қолдап тұрған.

Жергілікті татар ұлты дедік. Ия, ол кездері өңірде өте бай, сауатты татарлар көп болған. Футболға деген қызығушылығы өте жоғары болған Юнус Нигматуллин осы команданың сардары болған, өз тобының кейінірек дамуына көп үлес қосады. Біреу білсе, біреу білмес, осы жылдары мұғалімдер семинарында оқып жүрген жас Мұхтар Әуезов «Жарыс» («Ярыш») тың сапында доп тебеді. Допты құр теппейді, жартылай қорғаушы болсада қарсыластар қақпасын нысанаға алып отырады.
1914 жылы «Жарыс» («Ярыш») өзінің алғашқы ойынын Семейде құрылған гимназияшыларға қарсы өткереді. Осы тарихи ойында қарсыластар қақпасына гол соққан, қазақтың біртуар азаматы, ұлы әдебиетші Мұхтар Әуезов екен. Команданың алғашқы ойынында Мұқаңмен бірге алаңда Ахметсәлім Каримов, Қасымхан Мұхаммедов, Салах Хисматуллин, Зиятдин Рыспаев, Мұхаммед Сайдашев, Юнис Нигматуллин, Әміржан Сыздықов, Габдулхан Габбасов, Мухамедулла Курманов, Гусман Ямбушев және Сабыржан Ахмедшиндер доп тебеді.

Соңында өлмес туындылары қалған Мұқаңның бұл дәрежеге жетуіне балалығында бірге ойнаған достарының ортасы ерекше болғандығы тәсір еткен болуы мүмкін. Сол уақыттары команданың ойыншылары ақылдаса келе, біркелкі жиде тіктіреді және топтың өзіндік эмблемасын (белгі) ойлап табады. Бүгінгідей теледидары бар заманда емес, футбол әлемінен алыс ауылда доп тепкен бұл балақайлар ойыншылар киімінің бірдей болуы немесе өзіндік белгілері болуын қайда білді екен, ә? «Болар бала басынан» демекші, ұлы тұлға болып қалыптасқан Мұқаң бала кезінен ақ зерек, көреген болған екен ғой. Сол төсбелгі негізінде 24 дана болған, бүгінгі күні жалғыз данасы сақталып қалған. Қазақ футболының бұл құнды жәдігері Юнус Нигматуллиннің Германияда тұратын немересі тәрепінен қазақ футболының 100 жылдығы қарсаңында Семейдегі татарлар мұражайына тапсырылған.

Бертін келе, 1913 – 1916 жылдар аралығында Семей қаласында тағыда «Нептун», «Семинаршылар», «Ласточка», «Орлята» секілді командалар құрылады. 1915 – 1916 жылдары көрші Павлодар қаласында «Ястреб» және «Звездочка» деген атпен қос команда бой түзейді. Ары қарай футбол ойыны Орал, Ақтөбе, Петропавл өңірлеріне тарайды. Осы топтардың көршілес ауыл – аймақпен күш сынасулары нәтижесінде ойын Орта Азия және Сібір бойлап ен жаяды.
Іргетасын өз қолымен қалаған Мұқан бүгінгі қазақ футболына шүкір, дейтін шығар. Азияның емес, Еуропаның алпауытына айналуға әрекет етіп жатқанымызды құптары анық. Қазақ әдебиетіне ғана емес, қазақ футболындада өзіндік қолтаңба қалдырған Мұхтар Әуезовтың ізбасарлары ешкімнен кем болмау керек, кем болмайдыда.
Осы блогымды келер шақта Африка стадиондарында өтіп жатқан әлем чемпионатында бір қаракөзіміз тағы бір рет оқыр. Армандар ақиқатқа айналған күні. Бұл енді менің арманым, әрбіріміздің жеке пікіріміз болғанындай, менің жеке арманым. Әрбір кісінің армандауға құқықы бар…
P.S; #НаурызДода

Кез келген концертіне мыңдаған көрерменді жинап алатын Қайрат Нұртас пен Еліміздің көк байрағын биікте желбіреткен сұлу әншіміз Жанар Дұғалова дуэт болып ән айтыпты. Әні керемет! Ол — бұрын Қайраттың өзі жалғыз орындап жүрген «Сен мені түсінбедің» әні. Әннің мәнді-мағыналылығын оған түсірген бейнебаяны одан сайын әсерлі қылып тұр.
Дайындық кезінде бір-біріне ғашық боп қалған екі әнші сахнада бірге ән орындайды да, соңында екі бөлек кетеді…

Марк Подрабинек, белгілі фотограф, тележүргізуші, «Отдел кадров» фотомектебінің негізін қалаушы. Ол өз жұмыстарын мысалға ала отырып, ақ-қара фотосуреттерді қалай түсіруге және жасауға болатынын әңгімелейді.

Сонымен, Марк Подрабинектен 10 құнды кеңес:

1

Ақ-қара түсті фотоның түрлі-түсті фотосуреттен кемшін қалар тұсы жоқ. Ақ-қара фотосуреттің басты артықшылығы, ерте күндерді қаз-қалпында бүгінге жеткізуінде. Негізінде, ақ-қара фотосуреттердің ескілігінен бөлек, тағы бірнеше басымдықтары бар. Кейбір сюжеттерге түрлі-түстіден гөрі, ақ-қара әбден лайық. Мысалы, ақ-қара фотосуреттер ондағы мәніне қарамай-ақ өздігінен көңіл-күйді қалыптастырады.

2

Кейде кадрдағы әртүрлі түстердің көптігінен, осынау ала-құлалық барлық мағынаны жұтып қояды. Өйткені, адам назары алдымен жарқын түстерге назар қояды. Ал, фотосуреттің жеткізбек болған ең басты мәні сол ашық, жарқыраған түстердің ығында байқаусыз қалып қоюы мүмкін. Ақ-қара фото – кадрдың мән-мағынасын түсінудің, қалт жібермеудің, мағынасын айқын етудің тәсілі. Мысалы, ұлттық киімдегі «айқайлаған» түстерді ақ-қара түспен елеусіз қалдырып, ұлттық киімдегі адамдардың бет-жүздерін басқа қырынан көресіз, жанарларына үңілесіз.

3

Алдыңғы пікірді тарқатып, кері ереже шығаруға болады: ақ-қара фотосурет түсіруді бірінші мақсатыңызға айналдырыңыз. Мұнда, бастысы – түсірім кезінде барлық түстерді алып тастау. Монохромды түрде қарауды және көруді үйреніңіз. Осы дағды сіздің сан алуан түстердің арасында байқалмаған сәтті кадрларды ұстап қалуыңызға мүмкіндік береді.

4

Ақ-қара фотосуреттер геометрияны сүйеді. Сынған сызықтар, түзу сызықтар, қиылысатын, не параллель сызықтар. Геометриялық фигуралар жекелей, не бір-бірімен әрекеттестікте әдемі кадрлар сыйлайды. Мұның барлығы да молынан композиция құруға жетеді. Олардың арасынан ең таңдаулысын іздеудің ақыры қызық ойынға айналады. Біріншіден, жақсы кадр ұсталады. Екіншіден, композиция құруға машықтандырады.

5

Контраст, түстердің кереғарлығы — ақ-қара фотографияның айнымас кепілі. Түстер ашықтығының үйлесімі, жарықтың айырмасы, міне кадрды осының негізінде құру керек.

6

Текстураның жайын ұмытпаңыз. Кәрі және бет-жүзін әжім торлаған адамдар ақ-қара түсті фотода күшті көрінеді. Диафрагманы тұмшалап, түсіре беріңіз.

7

Егер жап-жақсы ақ-қара фото алғыңыз келсе, онда фотоаппаратты ешқашан да ақ-қара режимге қойып түсірмеңіз. Фотоаппаратыңыздағы түсті бейнені монохромға айналдыру алгоритмі – тек қарабайыр түссіздендіру ғана. Кадрдағы ауқымды мөлшердегі ақпараттан айырылудың ең тұрпайы жолы — ақ-қара режимге қойып түсіру. Түрлі-түсті режимде түсіріп, одан кейін графикалық редакторлардың бірінде ақ-қара фотоға айналдырыңыз.

8

Өңдеу әрекеті түрлі-түсті фотосуретті аман сақтап қалған секілді, ақ-қара кадрды да құтқарып қалады. Контрастты кішкене көтеріп, ақ пен қараның деңгейін елеусіз өзгертіп, кішігірім әрлендірудің нәтижесінде кадрды ойнатуға болады.
Монохромды кадлармен жұмыс істеудің сансыз көп плагиндері мен экшендері бар. Бірақ, ең дұрысы, әрі жағымдысы – өз бетіңізбен жұмыс істеу, фотосуретті өз қолыңызбен өңдеу. Ал, фотографияда іс-әрекеттің иесі өзіңіз бола білудің пайдасы шаш-етектен.

9

Ұзақ ұсталымда (длинная выдержка) түсірілген аспандағы бұлттардың, теңіздегі толқындардың, жолдағы автокөліктердің, не көшедегі адамдардың кадрларын ақ-қара түске айналдырғанда ерекше әсерлі шығады. Кейбіреулер мұндай фотографияны «интерьерлік» деп кемсітеді. Алайда, осындай фотосуреттер расымен де жақсы сатылады. Ондай фотосуреттерді кеңселердің, не пәтерлердің қабырғасынан көруге болады. Дизайнерлік шешімдерде пайдаланылады. Өйткені, мұндай фотосуреттер өте әдемі. Мұнымен тайталасу, елеп-ескермеу – ақымақтық.

10

Фильтрлерді қолданыңыз. Көбіне фильтрлерден теріс айналып, ескермай жатады.Алайда, барлығын да «фотошопта» жасай беруге болмайды. Фильтрлерді пайдалану керек. Фотография үшін, соның ішінде ақ-қара фото үшін фильтрдің рөлі зор. Мысалы, нейтрал сұр (нейтрально серый) фильтрі жарқыраған жарық кезінде ұзақ ұсталымда түсіруге мүмкіндік жасайды. Поляризацияланған (поляризационный) – аспанды қараңғылап, контрастты арттырады, артық шағылуларды жояды. Ал, инфрақызыл фильтрі болса, сіздің қоршаған орта туралы түсінігіңізді «төңкеріп тастайды», таңғажайып фотосуреттер жасауға көмектеседі.


түпнұсқа

Көктемді күтем дегенше,
Қой қоздап кетті дегейсің.
Өртеніп бітем дегенше,
Ой маздап кетті дегейсің.

Суықтан тоңдым дегенше,
Жаурады жаным дегейсің.
Жалғанға сендім дегенше,
Алдады бәрі дегейсің.

Өртеніп біттім дегенің-
Болмады сенер ешкімің.
Көктемді күттім дегенің-
Көрдің ғой оны кешқұрым.

Жалғанға сендім деген үн,
(Сен емес болсаң, кім деймін...)
— Не дейсің бұған, Өлеңім?!
— Білмеймін..!

Әлия Іңкәрбек

ayzira