Алматы облысының жастар саясаты мәселелері басқармасы, Алматы облысының жастар саясаты орталығы, Қазақстан КВН Одағы, «Жас Отан» ЖҚ Алматы облыстық филиалының ұйымдастыруымен, Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру, жастар арасында Жайдарман ойынын дамыту, әдебиетке деген қызығушылығын арттыру, құқық бұзушылық, жат мінездердің алдын алу, жастардың бос уақытын тиімді өткізуді үйлестіру, ой қабілетін дамыту, өмірге деген позитивті көзқарасын ұлғайту және облыстың намысын қорғайтын команда құрып, республикалық деңгейге шығару мақсатында Алматы облысының ашық чемпионаты Республикалық «Жетісу» аймақтық лигасы «Маусымашар — 2015», «Тарих маусымы!» атты Жайдарман ойыны өткізілді. Ойынға Алматы облысының аудан, қалаларының үздік деп танылған 29 жайдарман командалары жиналды. Әділ қазылардың шешімімен командалар «А» және «Б» болып 2 топқа бөлініп өз өнерлерін көрсетті. Ойынға әділ төрелік еткен «Жас Отан» ЖҚ Алматы облыстық филиалының атқарушы хатшысы Айдын Нұрмұхамбетов, Қазақстан КВН Одағы Алматы облысы бойынша жауапты өкілі Әділбек Абилов, «NEW NOMAD» студиясының өкілі Азамат Мингенов, «Абай даңғылы 8» жайдарман тобының мүшесі Ердос Оралбеков және «АЭС» тобының мүшесі Қуандық Әбдіқадыров төрешілік етті. Ал «Сенсация» жайдарман тобының мүшесі Байбосынов Дастан ойынның жүргізушісі болды. Бірінші топтың ойынынан кейінгі жарты сағаттық үзілісте, өз ісінің шеберлері, тәжірибелі жайдарманшылар, жас ойыншыларға семинар өткізді, семинар барысында жайдарманшыларға стильдік қатемен жұмыс істеу және редакторлық жұмыстардың маңыздылығы жайлы өз біліктіліктерімен бөлісті.
Ойын барысында Еңбекшіқазақ ауданы «Қазақ жастары», Алматы қаласы «Тәтті», «Алмалы», Шымкент қаласы «ХТТУ Жастары» жайдарман топтары көрермен көзайымына айналып, ерекше көзге түсті. Ойынның қорытындысы бойынша бас жүлдеге «Маусымашар – 2015» Жеңімпазы болып Еңбекшіқазақ ауданы «Студенттер қалашығы» жайдарман тобы иеленді сондай-ақ жалпы өнер көрсеткен барлық қатысушылар алғыс хаттармен марапатталды. Ойын соңында көрермендер «Сенсация» жайдарман тобының ойынын тамашалады.

МАУСЫМАШАР НӘТИЖЕСІ БОЙЫНША 16 КОМАНДА ШИРЕК ФИНАЛҒА ЖОЛДАМА АЛДЫ:
1. ЖАРКЕНТ ҚАЛАСЫ ҚҰРАМАСЫ «ӘЛЕМ ҚАЗАҚТАРЫ» және «ЖАҢА ҚАЗАҚТАР».
2. ЕҢБЕКШІ ҚАЗАҚ АУДАНЫ «ЕҢБЕКШІ КЗ». Көрсетпеген және плагиат әзілді ойында қойған үшін (Ат махаббаты) ширек финалға 0,5 балл айыппен кіреді.
3. ҚАРАТАЛ АУДАНЫНЫҢ ҚҰРАМАСЫ «ҚАРАТАЛ ҚЫРАНДАРЫ» және ҮШТӨБЕ ЖАСТАР ҚҰРАМАСЫ.
4. ҚАПШАҒАЙ ҚАЛАСЫ, «ҚАПШАҒАЙ ҚҰРАМАСЫ».
5. ЖАМБЫЛ АУДАНЫ «ЖАМБЫЛ ЖАСТАРЫ».
6. АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ, ҚАЙНАР УНИВЕРСИТЕТІ «ҚАЙНАР ҚҰРАМАСЫ».
7. АЛАКӨЛ АУДАНЫ, ДОСТЫҚ СТАНЦИЯСЫ «ДОСТЫҚ ҚҰРАМАСЫ».
8. ІЛЕ АУДАНЫ, МЕЖДУРЕЧЕНСК АУЫЛЫ «ӘСКЕРГЕ ҚАТЫСЫ ЖОҚ ЖІГІТТЕР».
9. САРҚАН ҚАЛАСЫ «ӘҢГІМЕ ЖОҚ».
10 «ХГТУ ЖАСТАРЫ» ШЫМКЕНТ.
11 АКСУ АУДАНЫ, ҚЫЗЫЛАҒАШ АУЫЛЫ «ЕСТЕ САҚТА».
12 ЕҢБЕКШІҚАЗАҚ АУДАНЫ «ҚАЗАҚ ЖАСТАРЫ».
13 АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ «АЛМАЛЫ».
14 ЕҢБЕКШІҚАЗАҚ АУДАНЫ, ЕСІК ГУМАНИТАРЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ «СТУДЕНТТЕР ҚАЛАШЫҒЫ».
15 ТАЛДЫҚОРҒАН, ЖЕТІСУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ «ЕРЕКШЕ ҚҰРАМА».
16 АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ «ТӘТТІ КОМАНДАСЫ».

Бұл командаларға республикадан тағы 5-6 команда қосылады. Жалпы 20-21 команда 3 топқа бөлініп, мамырдың ортасында ойнайды. САЙЫСТАР: 1. СӘЛЕМДЕСУ 4-5 минут, 2. БІР КӨРІНІС 3-4 минут.
ЖАЛПЫ ТАҚЫРЫП: КӨКТЕМ. Нақты тақырыптарды және кім қай топта ойынайтынын сәуірдің ортасында жібереміз.
Жаркент және Қаратал аудандары командалары тек қосылып құрама шығару шартын орындаса ғана ширек финалда ойнай алады.

Маусымашарда жақсы өнер көрсеткен 6 командаға тағы бір мүмкіндік береміз. Мамыр айында олар үшін арнайы ойын өткізіледі. Бұл ойында ұтып шыққан 1 команда Жетісу Аймақтық лигасының тікелей жартылай финалына жолдама алады. Сайыстар: Сәлемдесу 4-5 минут және 5 жаңалық.
1-6 ФИНАЛ
1 КЕРБҰЛАҚ АУДАНЫ, САРЫӨЗЕК КЕНТІ «КҮРЕҢБЕЛ ЖАСТАРЫ»
2 ТАЛДЫҚОРҒАН БІЛІМ КОЛЛЕДЖІ «ҚЫЗДАРАЙ»
3 ТАЛДЫҚОРҒАН ЖЕТІСУ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ «ҚАЗАҚ ЖАСТАРЫ»
4. ТАЛҒАР АУДАНЫ «ТАЛХИЗ ТЕНТЕКТЕРІ»
5. САРҚАН АУДАНЫ ЖАСТАР ҚҰРАМАСЫ ( ЕКІАША АУЫЛЫ «КЕРЕМЕТ»+ АЛМАЛЫ АУЫЛЫ «ҚЫТТЫҚТАМА ӨЗІМ КҮЛДІРЕМ»)
6. АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ ТАЛҒАР АУДАНЫ «ТҰЗДЫБАСТАУ ҚҰРАМАСЫ»

21-нен 22-не қараған түні Наурызды әр отбасы жаппай шағын отшашумен қарсы алса, Қыдыр Ата тек бата беріп қана қоймай, балаларға сыйлық таратса және елбасы халыққа (мейлі шампанмен не қымызбен) тілек айтса? Бір сөзбен айтқанда сонау 6-ғасырдан бері аталып келе жатқан Наурыз мейрамы қыс мезгілінің бірінші айынан кейін тойланатын жаңа Жаңа жылға тиіссе?

Үш жылға бергісіз үш күн.

Алғашқы танысу, алғашқы көрісу, алғашқы қатысу, алғашқы қоштасу, алғашқы, алғашқы… Шынымен барлығы мен үшін алғашқы рет орын алып жатыр. Өмірімдегі ең қызықты күндерімнің қатарына тағыда үш күн қосылды. Маған салса, тағы үш күн, тіпті, одан да көп күндерге соза берер ем.

Жер жәннаты Жетісудағы Талдықорған қаласында БлогҚұрылтай алғашқы рет өткізілді. Бұл құрылтайдың ерекшелігі — Қазақ хандығының 550 жылдығымен қатар келуі. Арнайы жоспар бойынша алдымен қазақтың көрнекті ғалымы Шоқан Уалихановтың мұржайы мен ауылына бас сұқтық. Тағы бір ескеретін жайт — биыл Шоқан Уалиханов 180 жасқа толып жатыр. Жоңғар Алатауының бөктерінде орналасқан мұражай әлемдік маңызға ие мұражайлардың қатарында.



Ертесі наурыз мерекесін Талдықорғандықтармен бірге қарсы алдық. Олбыс әкімшілігінің ұйымдастыруымен мерекелік іс-шаралар мен әр түрлі көрмелерді тамашаладық (наурыз көже де іштік). Кешке Жастар спорт сарайында спортың бірнеше түрінен жарыстар ұйымдастырылды.



Әрмен қарай қызықты сәттер — қонақ үйдегі мафия ойнымен жалғасты. Жылда келіп жүргендер біраз тәжірибе жинап алған екен, мен сияқтыларды ойнатпай тастады.

Бүгінгі құрылтайда өзімізге маза бермей жүрген сауалдарға жауап таптық, білікті мамандардан ақыл-кеңес алып, семминарлар тыңдадық.

Үлкендердің батасын алып, сеніміне де ие болдық.

«Бұл құрылтай бұрынғыдан өзгерек».

Осыған дейінгісін сырттай бақылағандықтан ба, әлде өзім алғашқы рет келгендіктен бе маған солай көрінді. Талдықорғанға деген алғысымыз шексіз.

ПЫСЫ: Алғашқы демекші, бұл менің керек инфодағы алғашқы посым.

«Сессия» деген – тамаша кезеңдердің бірі ғой» дейтін сол кезең таяп қалған тұста жоғары математика пәнінің мұғалімі. Математик емес пе, бәрінің есебін алып жүреді. «Әшейінде хал сұрамайтындар саулығымызды сұрап, амандасып, қауқылдасып қалады, тіпті жоғарыдағы кісі-місілердің өзі сөйтеді ғой» деп жауабын шешу қиынға соққан есептей қулана күлімдеп, көңіл күйінің көрсеткіші көкке көтеріліп, көкшіл көзіне көктем орнай қалатын.
Иә, тамаша кезең! Өкінішке орай, бұл кейбір азаматтар үшін ғана сондай сәт. «Азаматша» сөзін әдейі қоса жазбадым, ол сөзді кім ойлап тапқанын білмеймін, қазақта бәрі азамат. Орыстар сияқты «мужской», «женский» деп «родтарға» бөлінбейміз. «Бөлінгенді бөрі жейді» дейтін қазақ «родқа» келгенде тіпті бөлінбей біртұтас болғысы келеді. Соның арқасында ғой олар: «Кіммен қарайсаң сонымен ағар» деп отбасында татулық орнатуға құштар.
«Көгалды қуып гөләйттап, ыршып жүріп ән салғандар» үшін басқаша кезең. Олар үшін қыл көпір. Тәубеге келіп, Алланы еске алып, дұғасын оқып, иманын үйіретін нағыз қарбалас шақ. «Осы сессиядан «аман-есен» өтсем, келесі семестрден бастап сабақты жақсы оқымасам!» — деген өмірі орындалмайтын қияли ойлар да осы шақта, осы гөләйттағыштардың ойына келеді. Бұлар үшін «қиямет қайым» болған кезеңге жете бере «аһ» деп ұрған демі, сессия аяқталарда «үһ» «аман-есен» (мағынасы: өзіме әбден лайық тым нашар баға алып қалмай немесе жазғы емтиханға қалып қалмай) өттім-ау деген ырғақпен жалғасуы да, жалғаспауы да мүмкін. «Үһ» демінің шығу шықпауы, сіздің гөләйттап жүрген шағыңыздан бөлек, «қиямет қайым» (мағынасы; «нб» яғни, «сабақта болған жоқ» белгілерінен арылып, ағымдағы аттестацияның бір семестр бойы жинамаған тиісті балын, емтиханға санаулы күндер қалғанда, аяқ астынан жинай қалатын, жинай алмайтын, жинаса да тиісті балға әрең жеткен, үш болса да күш балына мәз болып қанағаттанатын, тым «қиындықпен» өткізетін алакеуім шақ) кезеңіндегі біршама «ізденістеріңізге» байланысты. Ол «ізденіс» әр түрлі формада болуы мүмкін. Мұғалімнің соңынан жүгіріп қара терге малшынасыз ба, маймыл боласыз ба, жоқ әлде… Тууу тым аңғарымпаз екенсіз, түсініп отырсыз. Ол өзіңіздің пайым-түсінігіңіз бен «көрегендігіңіздің» арқасында жүзеге асады.

Біреулерге аждаһадай болып көрінген кезең пәленшенің түгеншесі үшін шыбын шаққан құрлы болмай өте шығуы да бек мүмкін. Әрі солай болып та жүр. Оны көрген бірінші бейбақ, «ол да мен сияқты гөләйттап еді ғой» демейді. Үнсіз жүрек, үнсіз кеуде. Өйткені бұл — сүйекке біткен сиық, жазылмаған заңдылық сияқты көрінеді оған.

«Оқу инемен құдық қазғандай» деген ұранды ту қылып ұстап, сол құдықты «еңбек етсең емерсің» деп қазғандар үшін біршама жаймашуақ кезең. Серіктері гөләйттағанда, еңбекқор студент уақытының көп бөлігін кітапханада өткізген. Серіктері лекцияда ұйықтап немесе «әңгіме бұзау емізердің» керін келтіріп отырғанда, ол тақтаға телміріп, оқытушының ойын ұққандай болып отыратын.

Осы сессияда біртүрлі қызық оқиғаларға тап боласың. Аудиторияда бір топ студент отырғанбыз. Эконометрия сабағы өтіп жатыр. Қазіргі пәндер қызық, жаһанданудың үлгісі іспетті, экономика, математика, информатика саласын біріктірген дүдәмәл бірдеңе шығады. Есептерді ехcelде шығарып, экономикалық талдау жасау. Қашанда оңай есепке мысал келтіріп, қиындау есептен тапсырма беретін апайымыз, көмек сұраған жанға «соны да білмейсің бе?!» — деп әдеттегідей қабағы ашылмай қатулы күйінде отыр. «Бәрін біліп тусақ университет табалдырығын төрт жыл тоздырып жын ұрып па»- деймін іштей. Негізгі айтпағым бұл емес еді. «Ертең сессия басталады»- деп қарбаласып жүрген кез. Бір уақыттарда шеке тамыры тырысып, паңдана, менменси сөйлейтін бір қыз (өзіне көптеген жақсы қасиеттер жетіспей жатса да, өзінен басқа керемет адам жоқтай десем қалай болады?) маған күлімсіреп, жымия қарады. Оның өзіне жараспайтын мінез, біртүрлі ерсі көрініп тұр. Бұл мінезінде қандай астар бар екен деп еріксіз ойланып қаласың. А-а-а түсінікті… Ертеңгі болар сессияның қамы екен ғой. Осындай тұста көмек қолын созар деген үміттің ұшқыны жанарында жамырап тұр. (Осылай өтірік мүләйімсіп емтиханды сәтті тапсырып өткені құрысын.) Міне, билеттер. Әдеттегідей екі сұрақ, бір есеп. Кім қандай жағдайда тұрса да кемедегінің жаны бір. Бір жағынан жанашырлық сезімі оянып, серігіңнің сұрқына селкеу түсіргің келмейді екен. Жан жағыңнан көмек сұраған көздер қадала қарап тұрған сияқты ма, қалай? Бір сәт айналаға көз тастасаң, аудиторияда, әдеттегідей емес, тыныштық орнағанын байқайсың. Бірі терең ойға батқансып, билетіне бір, төбеге бір қарайды. Бірі ешкімге көрсетпей алтын тығып қойғандай партаның астына ұрлана көз тастайды. Бірі…

Туу мыналарды-ай! Үйдегі бала-шағалар да қаумалап… Студент қауымның бір кезеңі жайлы бірдеңе жазуға да мүмкіндік жоқ. Романның жүгін арқалап тұр еді, қап…!
2008 жыл. бірінші курс

Қазақстанда тас және қола дәуірінде өмір сүрген тайпалардың қоныс орындары өте көп. Ерте дәуірдің өзінде қазіргі қазақ жеріне адамдардың қоныстанып, өмір сүргеніне Бестөбе, Бөріқазған, Маятас, Ботай тағы басқа қоныстары дәлел. Осы қоныс орындарынан археолог — ғалымдар қазба жұмыстарын жүргізгенде түрлі бұйымдар, тас құралдар, ыдыстар, құрал-саймандар тапты. Бұлардың барлығы ата қоныс Қазақстан жерінде сол дәуірде өмір сүрген адамдардың тұрмыс- тіршілігін көрсетеді. Мұндай қоныстар, таңбалы тастар қазақ жерінде жүздеп, мыңдап кездеседі.


Осындай ескерткіштің біріне ауылымыздағы Кестелітас петроглифі жатады.
Ескерткіштің орналасқан жері: Кестелітас қыстағы, Жаңатоған ауылынан 18 шақырым батысқа қарай орналасқан. (Қарқаралы ауданында). Қыстақтың атауы осы жердегі тасқа салынған суреттерге байланысты «Кестелітас» деп аталып кеткен. Тастардың орналасуы сол жердегі таудың етегіне қарай боздөңгелдің күнгей бетіне қараған. Тастардың жалпы саны отыздан астам, соның ішінде он бірінде суреттер сақталған, ал, қалғандары қазіргі жазулармен бүлінген.
Тастарда көшпенділір өмірінен көріністер келтірілген:
1. Жылқы жетектеген адам бейнесі;
2. Таутекелер;
3. Құлын ерткен бие;
4. Арба;
5. Сүзісіп жатқан таутекелер т.б. Суреттердің жартысынан көбі тастың күнгей бетіне салынған.

Мектеп оқушысы кезімде сол жерге отбасымызбан арнайы барып, көріп қайтқан едік. Тастары біз көріп жүрген жай тастар емес, ерекше тастар. Пішіндері де әр түрлі. Жұмыртқа тәріздес, кейбірі сүйір жағымен жерге қадалып қалған. Кейбірі теп — тегіс, жып — жылтыр. Тырнағыңды үйкелесең, жоқ қылады екен.) Ол жерді қаншама ғалымдар, тарихшылыр зерттеген. Тарих пәнінен беретін ұстазымыз да арнайы зерттеу жасапты.

Сонымен, таңбалы тастарды көре отырып бізбен қоса ұстазымызды таңғалдырған не болды екен?

* Біріншіден, сурет салынған тастар тау тастарына мүлдем ұқсамайды, яғни метеорит тастар;


* Екіншіден, тасты — тасқа ұрғанда, басқа тастарға қарағанда өзгеше дыбыс шығарады. Мысалы, темірді темірге соққандай.
Таңбалы тастардың бұл сыры мынада болды:
* Біріншіден, тастың құрамында марганец көп болып, күнмен тотыққан, содан қара, әрі жылтыр тасқа айналған.
* Екіншіден, құрамында металдың көп болуына байланысты осындай дыбыс шығарғаны белгілі болды

.

Жалпы таңбалы тастар үңгір қабырғаларына, таулы жер тастарына түрлі белгілер арқылы бейнеленеді.
Кестелітас петролглифі осының ішіндегі ерекше мазмұнға ие болған тастарға жатады. Бұл ескерткіштер Неолит және Қола дәуірін қамтиы. Себебі: Неолит дәуірінде табиғи орта осы заманға бейімделді. Бұл кезеңнің басталуы V мыңжылдыққа тура келеді. Ол — тас өңдеу техникасының әбден жетілген кезеңі.

Қазіргі кезде Қазақстан жерінде ғылымға белгілі 500 — ден аса неолиттік және энолиттік ескерткіштер бар, бірақ олардың басым көпшілігі ішнара ғана зерттелген.

Б.Э.Д. II жылдықтың бірінші ширегі біткен кезде евразия даласында қоланы ойлап шығарады. Ежелгі адамдар жезге қалайлыны қосу арқылы металл беріктігін күшейтеді.
Қоладан ұңғылы балталар мен сүңгілер жасауды үйренеді.Қазақстан жерін мекендеген тайпалар Қола ғасырында Андровтық археологиялық мәдениетке жататын жәдігерлер (мекендер, қорымдар, рудниктер, тастағы суреттер) қалдырған.
Қола дәуірінің жартастар бетіне салынып, кілегей қоңыр қабыршақпен жабылып қалған суреттерінің өзіндік ерекшеліктері бар, ертедегі адамдар жартастың бетіне қатты да үшкір сынықтармен жануарлар, күн бейнелі адам суреттерін, соғыс арбалары мен шайқас көріністерін салған. Қазақстан — жартастағы суреттер — петроглифтердің саны және алуандығы жөнінен әлемдегі ең бай жерлердің бірі.
Осы бір уақытта Қазақстан жерін Арийлер мекендеген. Олар артына құнды мәдениет ескерткіштерін көптеп қалдырған. Олардың көпшілігі — жартаста салынған суреттер. Қола дәуірі петроглифтері арасында соғыс арбаларын бейнелеу де кең тараған. КЕСТЕЛІТАС петроглифінде соғыс арбасының он шақты түрі ғана, көбі қазіргі жазулармен өшіріліп қалған. Арийлердің негізгі бөлігі ата — жұртында қалып "сақтар" деген атаумен әлемге белгілі болды.

ЗЕРТТЕЛУІ: Андронов мәдениеті қамтылған Орталық Қазақстан жерін көп зерттеген ғалымдардың бірі -Ә. Х. Марғұлан. Сол зерттеулердің кезінде Жаңатоған өңірінен саны 10 — нан астам ескерткештерді өз күнделігіне түртіп алған. Бұлардың ішінде ең көрнектісі Кестелітас петроглифі болды. Ал, 70 — жылдардың бас кезінде ҚарМу — ден арнайы экспедиция келген. Осы экспедицияның құрамында Жауынбаев Сағындық Ұбайұлы болған. Кестелітас петроглифі сол кездің өзінен — ақ бүліне бастаған. В.А. Новоженовтың Петроглифі «Сары Арки» деген еңбегінде Кестелітас петроглифінің фотосуреттері келтірілген.

Ендігі, бұл жерде не себепті неолит, қола және сақ дәуірлерін Кестелітас петроглифінің көлемінде тоқтала кеттім? Осы сұраққа жауап ретінде төмендегі болжамдарды ұсынамын:

Неолит (V — III мыңжылдық) Неолит дәуірінде бұрын болмаған экономикалық өрлеу басталады. Қыш ыдыстар дүниеге келеді.
Ана беделінің өскен кезі. Табиғи орта осы заманға бейімделеді. Кестелітастың құрамында марганеці бар тасы күнмен тотығып, өзіндік қалыптасу процесін жүргізген. Тас тек тотығу процесінің нәтижесінде қара әрі жылтыр тасқа айналған. Бұл жерде яғни тастың осылай қалыптасуына табиғаттың рөлі зор.

Қола (II — I мыңжылдық) Мыс + Қалайы = Қола.Қола дәуірінің ең басты ерекшелігі — түсті металдар мен алтынның өндірістік жолмен игерілуі. Көшпелі мал шаруашылығы өркендеп, әке билігі орнады.
Осы дәуірде Кестелітасқа қарапайым суреттер салына бастады. Қарапайым демекші, жылқы, таутеке және адам бейнесі сызықтармен салынған.

Сақ (Б.Э.Д. VIII — IV ғ.ғ.) Бұл дәуірде Кестелітас петроглифіне жаңадан суреттер қосылып, толыққан. Осы кездегі таутеке, жылқы суреттері ерекше компазицияға ие болды. Және бір ерекшелігі шошақ бөрікті адам суретінің болуы. Адам бейнесінің осы суреті тиграхауда сақтарын еске түсіреді. Сақтардың негізгі үш тобы ( парадарайы, тихрахауда, хаумаварга) мектеп бағдарламасынан белгілі және жиі қоныстанған жері, яғни өзіндік территориясы болды.

Міне, осылай қолымдағы мәліметтермен Қарқаралы ауданы, Жаңатоған ауылы өңірінде орналасқан Кестелітас петроглифінің тарихына байланысты кішігірім зерттеу мен болжамдарды ұсынып отырмын.

Бүгін (13.02.2015) дінтанушы Рүстем Сыздықовтың Шымкент қаласында Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжінде «ОҚО дін саласы бойынша ақпараттық жұмыстарды жүзеге асырудың жолдары» тақырыбында кездесу өткізді. Кездесуге ҚМДБ өкілдігі, имам-молдалар, колледж студенттері мен ұстаздары, БАҚ өкілдері, ОҚО ішкі саясат және дін істері басқармасы қызметкерлері, "Әлеуметтік бастамалар орталығының" дінтанушылары, облыстық оқу орындардың жастары қатысты.

Кездесу барысында «Дарын Мубаровты тыңдауға болады ма?», «Орамал тағып, сақал өсіргендерді „вахабист“ деп айтуға болады ма?», "Қазақ жерінде экстремистік топтар болған ба?", «Керағар ағымдардың сипаттары» жайлы сұрақтарға жауаптар берілді.

Той туралы ой кетсе, өткеріп жатқан тойларымызға жұмсалаған қаражатпен, сол тойымыздың өтуіне алынған кредит есептеліп кетеді. Тойдан соң ғана артықша кірме «дәстүр»лер саусақпен санала бастайды. Бірақ, бұл шараларды бір сәтте «дәстүр»лер қатарынан алып тастау мүмкін еместігін түсінеміз.
Адамдардың өздері артықша шығындардың балаларын бақытты етпесін түсінбейінше артықша әурегершіліктер, ысырап дастархандар және керексіз дәстүрлерден арыла алмаймыз. Бір жақ құдалар ысырапкершілікке жол қойғысы келмеседе, екінші жақ өздерінің «арман»дарын алға тартса, лажы жоқтықтан, «ел қатары» тойды «елден асырып» істеуге мәжбүр болады, амалсыз кредит шартнамасына қол қояды… ең сорақысы, бір жақ керексіз дәстүрлерді алып тастасада, екінші жақ оның орнына жаңа дәстүрді қосады. Қызығы, біз құда құдағиға киім кешек кигізбейміз, оның орнына алтын тапсырамыз, деген сөздерді естімеген кім бар? Күйеу баланың туылған күнінде теледидар, келінге кір жуатын автоматты машина. Келіннің анасы елу жыл бойы кірді қолда жусада, қызының қиналмастығын ойлап, кредитке болса да құдасының аузынан шыққанын алуға талпынады. Бұлардың қайсы бірі дұрыста, қайсы бірі бұрыс екендігін ашығын айтқанда ойлауғада қиналып кетесің. Біз блогымызда күн өткен сайын жаңаланып, қаражат көлемі күннен күнге өсіп бара жатқан әдеттер туралы тоқталып өтеміз. Рейтингімізден орын алған «тойдағы жаңалықтар», менің пікірімше, ең керексіз әдеттер. Оқыңыз, өзіңіз қорытынды шығарарсыз!


1. Тойдан кейінгі той…

Орташа 500 кісі жеп ішеді, қолпаштайды, терге малынып билейді, құттықтайды. Қонақтар ақырындап тарқайды. Әр екі жақтанда тек өздеріне қарасты туған тусқандар қалады, олар тойханадан шығып, той егесінің үйіне қарай жол алады. Тойдан соң неліктен тарқамады? Тарқамады, өйткені, оларды және бір той күтіп тұр! Бүгінгі күні тойдан соң және ойын күлкіні жалғастыру дәстүрленіп барады. Және жиырма шақты кісіге арналған дастархан жайылады, тағы басқа бір әнші қызметке келеді… және басынан бастап жеп ішу, жастардың достары үшін лезгинка… қашаннан бастап пайда болды бұл тойдан соңғы той? Ешкім білмейді. Ақшасын қайда қоярын білмей жүргендерден шыққан бұл ғұрып, ақшаны қайдан табарын білмей жүргендер үшін оңай шаруа емес…



2. Лимузиндар, джиптер кортежі

Жалғыз басты бір танысым ұлын үйлендірді. Ана сорлы дастархан толсын, кем кетігім бітсін, деп қаланың төрт бұрышын жүгіріп шықты, ұлы болса достары пәлен мыңға жалдаған көліктер кортежін тойына сый еткенін мақтанышпен айтып отыр. «Достарыңыз жомарт екен, ең болмаса, жартысын беріңдер, анам ресторанға төлесін» деп сұрамадыңба десем, «Келіншегіме 6 джип және лимузин уәде еткен едім, сүмірейіп, жалғыз көлікте барсам басқалар үстімнен күлмейдіме?» дейді. Жанұя құрып жатқан жігіттер қашан ақылға келер екен? Дұрыс, бүгінгі күн жастардікі, сол күннің жұлдызына айналуды қалайды. Бірақ, ертеңгі күн қолыңызбен ұстамаған сол ақшаны достарыңыздың тойына апаруға келгенде, сол уақытта бұл ақшаны керекті орынға жұмсасамда болатын еді ау деген өкініш сізде туындары анық. Өйткені, келіннің көшесіне еркін кіре алмай, қолайсыз жерлерде арқаға қайта бұрыла алмай, 3 сағатқа бола жалға алған сол көліктер өміріңізде еш өзгеріс әкелмегеніне ақылыңыз жеткен болады…



3. Мың долларды менсінбейтін ақ көйлек…

Үйленетін жігіт көліктер кортежін еркектік рәмзі деп білгеніндей, кейбір қалыңдықтарда танымал салонда құны басты айналдыратын бағадағы көйлек киюді абырой деп түсінеді. Той күні немесе альбомда сол бағалы көйлекте, орташа бағадағы көйлекте бірдей көрінері анық. Біраз армандарыңызды жиыстырып, тежеуді үйреніңіз, демекші емеспін. Көзіңізді үлкенірек ашып үйреніңіз, көйлектер салонынада сізге «әлі ешкім кимеген», «ең соңғы модель» деген сөздерге алданбаңыз. «Бес мың доллар, әлі ашыпта көрілмеген», деп аузын толтырып, армандаған көйлегіңізді көрсетіп тұрған қыз кеше ғана сол көйлекті жуып, және бренд биркасын ілдіріп, орап қойған болады. Бұл әдеттегі жағыдай. Құрбыларыңыздың сөздеріне сенбеңіз, бәрініңде көйлегіне екі есе баға қойып, мақтайтынын ұмытпаңыз. Қаншама жас жұбайлар, құдалар арасында міне осы киім туралы тартыстар орын алады, киім таңдаудада екі жақтыңда жанұялық жағыдайына қарау керек, ең бастысы сол киімнің төсі айқара ашық емес, сіздің бар абыройыңызды жасырып тұрсын…



4. Тойдағы гала концерт…

Той егелері қонақтарға екі жастың отау көтергенін хабарлап, қуанышты екендіктерін білдіру үшінде мереке ұйымдастырады. Ешкім гала коцерт ұйымдастыруыңызды күтпесі анық. Той егелері, сізді алдап арбап екі үш әндіде толық аяқтамайтын, бірақ ақысын қолма қол алатын әншілер кортежіне сізде қызықпаңыз. Бірғана жақсы өнер тобының өзі тойыңыздағыларға қаншама қуаныш үлестіре алады…



5. Шоколадты субұрқақ немесе лазер шоу

Бүгінде той немесе басқа қуаныштарыңызда көмекке келетін арнайы фирмалар жетерлік. Олардың қызметі арқылы қаншама «армандарыңызды» тойыңыздың сценариіне енгізе аласыз. Бір тойға бардық. Тойхана қақпасының алдында әншілер, холлда болса келе жатқан қонақтар үшін жанды музыка (скрипка, виолончель ойнауда), тойхана ішінде және әншілер тобы. Барлық жер құлаққа қатты соққы беретін дыбыстар. Шоколадты субұрқақ, жеміс жейдек мұнарасы, шампан винолар пирамидасы… Мұндай «керемет»терді Батыс ашқан болсада, шет елдегі тойларда мол болсада, бірақ шығыны аз дастархан болады, мұндай қосымша қызметтерді тек қана ақылы көрмелерде, жоғары дәрежелі кездесулерде кездестіру мүмкін. Сіз қонақтарыңызды таңқалдыруды ойлайсыз, түсінеміз, бірақ, артық қаражатыңыз көп болса солардың жарлысына, науқасына берсеңіз, қаншама сауапқа қалуңызды бір ойлап көрсеңіз…



6. Вирусты торт…

Балалығымызда ауылдағы тойларда жас жұбайлардың алдында кішігірім патнисте торт тұратын. Бүгінгі күні сол патнис үлкейіп, қатарма қатар бола бастапты. Дастархан толы тағам болса, сол тортсызда той өтпейдіме? Ортаны толтыра билеушілердің шаңынан, терінен ұшқан микробтарды сол торттың тартары анық. «Торт жегізу» операциясы болса енді ерсілеу көрінеді: жас жұбайлар ата анасына бір бөлектен торт жегізген болады. Сол шартпа? Тойдан соң, сол жастардың қаншасы ата анасымен бірге тұрып, тәттіге тойдырып жүр екен?



7. Тойхананы шарламен, гүлдермен безендіру…

Барлық жақтан гүлдердің исі анқып тұрса, мерекелік көңіл күй сезіліп тұрса, қандай керемет! Бірақ бұл сұлулықтың баршасы той егесі үшін шығыннан өзге ештеңе емес. Бүгінде тойханаларымыздың сұлулығын, безендірулеріне қарап шаршамайсыз. Менің пікірімше, артықша безендірулер тек шығын ғана, кешеге дейін артықша декорациясыз да тойларымыз қызықты өткен жоқпа? Енді болса жастардың столын табиғи гүлдермен орау дәстүрге айналды. Сол қызметтің орташа құнын сұрасаңыз жүрегіңіз орынан бір қозғалып түсуі ғажап емес…



8. Фото-видео қызметінің қосымша қаражаттары…

Бұл қызметтерді ашық түрде сынау мүмкін: студиялар басыңызды айналдырмасын. «Екі камера жетпейді, төртеу жалдаңыз, керемет болады, жиынтығымызда кранда бар». Фотосессия үшін қонақүй жалға алу керек, табиғат қойнауында өте қарапайым болып қалады...», деген ақыл кеңестері тек өздері үшін пайда. Өйткені, олар үшін тек сіз қосымша шығынданасыз. Екі камера, жоқ, жалғыз камерада сіздің тойыңызды бастан аяқ бейнеге түсіруге үлгереді. Міне сонда тойыңыздың дискісін өзіңізде көруге ерінетін әр қайсысы 4 сағаттық 4 диск болмайды. Фотосессия үшін орын таңдауға келсек, қонақүйлермен қымбат бағалы ресторандар фоны уақыт өтіп ескіреді, заманнан артта қалады. Ең күшті суретшілерде табиғаттан шабыттанып, той альбомдарын табиғат қойнында суретке түсіруді ұнатады. Сыналған тәсілді таңдаңыз, саябақтардың көпшілігі тегін және ондағы көрініс өзгеріп тұрады (мезгілге сай), сәннен қалмайды…



9. Аспанға ұшқан шарлар, түтеген түтіндер, монитордағы той…

Тойдаға барша ұсақ түйекті тергеніңізбен, бәрібір, әркім өз білгенімен жүреді, деушілер араңыздан шығар бәлкім. Міне сіз ойлаған сол ұсақ түйектер той егесін белшеден қарызға батыруда, банктер алдында борышты етуде. Ниетіміз сол, бүгінгі бір екі қалтасы қалыңдардың шығарған ғұрыптарын, ертеңгі күні «Ата-бабамыз осылай жасаған» деп, соңындағы ұрпағы дәстүр етіп, ысырапкершілік бел алып кетпесін. Сол ұсақ түйек екі жастың бақын тәміндеуге қауқарлыма? Екі ойлы болмай, сол сұрақтарды өзімізге қойып жауап іздесек, керек емес әдеттер өздігінен тізімімізден шығып қала берері сөзсіз…



Байқаған болсаңыз блогтағы артық шығындардың өзі «ел қатары» той жасасаңыз 10000 доллардан асып кетері анық. Ол ақша қарапайым кісіге тек кредит арқылы ғана келеді (егер банк шарттарына сай келсе). Бар жиған тергенін, бауырлардан қарызын және кредитін қосқанда тойдан соң қалай төлейміз деген ой қоршауында қаламыз. Қолды бірақ сілтейміз, жәә… Кредитке келген келін аман болсын!!!

P.S: ‪#‎НаурызДода‬

Акешим-омиримнин тиреги
Акеме мен арнаймын бар тилекти
Тек акелер жасасын
Аскар тауым ак журекти асыл текти

Арманым самгашы бир аспанга
Акемди тенеймин асыл жанга
Мен ушин акемнин орны болек
бир алладан тилеймин амандыгын да

Балаларым деп журген акешим
Ол дара гой ешким тен келмес шын
Ардактаймын куанамын барына
Ардайым аман болшы жан акешим-деп мен жырлаган акем оте асыл жанды адам. Мен ушин ешким ешким жетпейди. Мен акемнин барына куанамын.тек тил козден аман болып ортамызда журе берсин деп тилеймин.Акемди оте жаксы коремин.Сондыктан мына олен жолдарын АКЕМЕ арнадым.

Қазіргі таңда сәләфилік, мадхалилік (Өктем өзін олай атамаймын дейді) бағытта уағыз-насихат айтып жүрген Қазақ-Кувейт университеті, Мединадағы Ислам универститетінің түлегі Өктем Заурбековпен сұхбат.

Бахадыр Хәкім — Түркия қазақтарының арасынан шыққан актер. 2002 жылдан бері бірнеше фильм және сериалдарға түскен, ТРТ-Аваз телеарнасында 8 жыл бойы шыққан «Түркияның қазақтары» атты бағдарламаның продюсері.
Қаңтардың 1-інде 36 жасқа толатын сүрбойдақ актермен сұхбаттасқан едім.

— Бахадыр, жалпы кино өнеріне қалай келдің?
— Кездейсоқ оқиға арқылы. Ол кезде актерлік білімім жоқ еді, ешқандай кастингке де қатыспадым. Бір жерде танымал түрік режиссері Осман Сынавпен кездесіп қалдық. Өзі түсіріп жатқан сериалға шақырды. Осылайша кино өнеріне адым аттық.

— Киноға дейін немен айналысатын едің?
— Тері илеу — Ыстанбұл қазақтарының кәсібі. Тағдыры деуге де болады. Терімен айналыстық біз де.

— Отбасыңда бар ма еді өнер саласындағылар?
— Жоқ, анам зейнеткер. Актерлікке қызығушы едім, інім екеуіміз бала кезімізде өзімізше көрген фильмдерімізді салатынбыз. Ал Түркия қазақтарынан марқұм Мұстафа Өзтүрік және әкесінің бірнеше фильмге түскенін білемін.

— Сені алғаш рет 2003 жылы студент кезімнің танымал фильмі G.O.R.A-да көрдім. Сол кезден бері әлі қытай, жапон рольдерін ойнаудасың. Қашан қазақ боласың?
— Иә, бірнеше фильм және сериалдарда шығыс азиялық типтегі рольдерді сомдаудамын. Қазақстанда «Жау жүрек мың бала» фильмінде де жоңғар ролінде ойнадым. Өзім фильм түсіріп, өзіме өзім қазақ ролін беретін шығармын.

— Ондай жоспар бар ма?
— Алдағы жазға сондай ой бар. Қазір сценарийін жазудамыз. Экшн-комедия фильм болмақ.

— Жалпы комедиялық фильмдерде ойнайтын сияқтысың?
— Көбіне солай. Бірақ, Кенан Имирзалыоғлымен бірге түскен Alacakaranlık шытырман, экшн еді.

— Сені Түркияда танымал қылған қай фильм?
— G.O.R.A. Осы фильмнен кейін толығымен кино өнеріне бет бұрдым. Жолымды ашқан осы фильм деуге болады.

— Arash-тың Donya әнінің клибіне қалай түстің?
— Ол клипте жапон мафиясын ойнадым. Клип Түркияда түсірілді. Бұрын бірге жұмыс істеген топ түсірген еді, сол жігіттер шақырды.

— Қазақстанға жиі келіп тұрасың ба?
— Кино саласында Қазақстанда да достарым бар. Жиі болмаса да барып тұрамын. Түркияда қолымнан келгенше Қазақстанды және қазақтарды жарнамалап жүрмін деп ойлаймын.

— Жақында еңбектерің үшін Түркияның бір университетінде арнайы сыйлық алыпсың. Сол туралы айта кетсең?
— Кыршехир қаласындағы Ахи Эвран Университетінде Түркі әлемі қауымдастығының «Түркі Әлеміне Қызмет» сыйлығын Қазақстанның Түркиядағы елшісі Жансейіт Түймебаевтың қолынан алдым.

— Сұхбатыңа рахмет, жобаларыңда сәттілік тілеймін.
— Рахмет!