Қай жерде, қай елде, қай ұлттың қасында болмасын, туған тілімде, қазақша сөйлегенім мен үшін әрқашан абырой саналады. Қазақ деген сөзді естігенде, қазақ деген жазуды көргенде мен үшін ыстық сезіліп, өз ұлтымның аңқыған иісін иіскеп тұрамын. Мейлі мен патриотсымақ боп көріне берейін, есесіне менде туған жер, туған тіл, ұлт, дін, салт-дәстүр, бәрі-бәрі бар. Осы байлықтарға жер бетінде қаншама ұлттар қол жеткізе алмай кетті, жеткізе алмай да отыр әлі. Мен осылардың қадірін түсіне отыра, туған ұлтымды, туған тілімді көтеру, асқақтату, дамыту, өркендету, қандай бай, көркем тіл екенін көрсету жолында қолымнан келген үлкенді-кішілі іс-әрекеттердің барлығын соңғы деміме дейін жасап қалуға тырысамын. Әрине бұлар тек Ислам дінінің аясында орын алуға тиіс. Себебі, дін — адамға ақ пен қараны айқындап көрсетіп отыратын, біздің жолбастаушымыз, біз тек дін арқылы ғана түзу, тура жүре аламыз.
Біз өз ұлтымызға, өзге ұлттарға туған тілімізді білу арқылы, тек барынша туған тілімізде ғана сөйлеу арқылы үлгілі, абыройлы бола аламыз. Қазақ тілін көтеру әрбір қазақтың қолында, бұл тіпті де қиын емес. Барынша қазақша сөйлеуге тырысса болды жетіп жатыр. Мен киелі қазақ тілімді қатты жақсы көремін, осы тілде сөйлей бергім, жаза бергім келеді…

Ораза айы да аяқталып келеді. Қасиетті ай да таусылуға шақ қалды. Алда мұсылмандардың, яғни біздің керемет мерекеміз — Қадір түні мен айт келе жатыр. Алақай!
Қадір түні Рамазан айының ішіндегі,Құран кәрімде мадақталған ең қадірлі түн болып табылады. Аяти каримада: «Қадір түні мың айдан қайырлы» делінген. Құран кәрім Расулуллаһқа осы түні түсе бастады. Рамазанның соңғы он күндері және түндерінен іздеу керек.
Ораза ұстаған бауырларымызға «Ораза қабыл болсын» дейміз. Рамазан айында баршаңыздың дұға-тілектеріңіз қабыл болсын! Алладан сұрағандарыңыздың бәрі де орындалсын!

Астана күнінің құрметіне орай, канадалық «Bombardier» компаниясының заманауи турбиналы-винтті Q400 NextGen» маркалы ұшағының тұсаукесер рәсімінде, «Самұрық-Қазына» қоры «Bombardier» компаниясымен он ұшаққа серіктестік келісімін бекіткендігін хабарлады. Бұл ұшақтар өңіраралық әуе желілерінде пайдаланылады.
Атап айтқанда, бұл ұшақтарды қордың құрамындағы екінші отандық әуе компаниясы — «Эйр Қазақстан» пайдаланады.
«Ұшақтардың қауіпсіздігі бойынша әуе компанияларына деген талап күшейіп келеді, алайда отандық компаниялар бұл талаптарды орындамайтын жағдайлар кездесуде»,-деп атап өтті ол.
Басқарма төрағасы Елбасының тапсырмасы бойынша екінші отандық әуе компаниясын құру қадамы жасалғанын жеткізді.
Оның сөзіне қарағанда, қор «Эйр Астана» мен «Эйр Қазақстан» компанияларының акционері болғандықтан осы екі әуе компаниясы серіктестік негізінде жұмыс істейтін болады.
Астана күнінің құрметіне орай, канадалық «Bombardier» компаниясының заманауи турбиналы-винтті Q400 NextGen» маркалы ұшағының тұсаукесер рәсімінде «Air Kazakhstan» компаниясының президенті Нұржан Шәкіров:
— Біз алдағы жылдың алғашқы жартысында «Bombardier Commercia Aircraft» компаниясының «Q400 NextGen» маркалы су жаңа 10 ұшағын сатып алып, Қазақстан көгінде самғатуды жоспарлап отырмыз. Оның әрбірінің құны 23 млн доллар шамасында тұрады. Ал ұшақтарды елімізге әкелу кезеңі 2015 жылдың наурыз-сәуір айларында жүзеге асады деп күтілуде. Сөйтіп, көп ұзамай алғашқы жыртыжылдықты еліміздің жолаушыларын жаңа ұшақтармен тасымалдауды қамтамасыз ететін боламыз, — деді ол.
Айта кетейік, шара аясында «Bombardier Commercia Aircraft» компаниясының вице-президенті Рой Джонс БАҚ өкілдеріне ұшақтың қыр-сыры мен қабілет-қарымы жайлы егжей-тегжейлі баяндап, тіпті, тілшілер қаумының әуе кемесінің кейбір артықшылықтарын сезінуі үшін олардың Астана көгінде самғауының да орайын келтірді.
Вице-президенттің айтуынша, ұшақтың бұл түрі «әуе кемелерінің болашақ буыны» деп аталуға әбден лайық және мүмкіндігінше еркін ұшуы үшін Орта Азия елдерінің климаттық жағдайына мейлінше бейімделіп жасалған.
— Бұл ұшағымыз 50 градус ыстық пен 54 градус аязды күндері де ұшуға қабілетті. Турбиналы-винтті болғандықтан жүк тасымалдауға болады. Тіпті, орындықтар тұратын жерді үнемдеп немесе кеңейту арқылы 72 мен 86 адамдық жолаушылар сыйымдылығын қамтамасыз ете алады. Үнемді, шапшаң әрі маневр жасауға ыңғайлылығын айтпағанның өзінде, бұл ұшақ жүктемесі тәулік бойы тынымсыз әуежайлар үшін бір мезетте жолаушылар отырғызып, жүк тиеумен қатар, жанармай құю қызметтерін де мінсіз атқара алады. Ал ұшу-қону қашықтығын өзге ұшақтармен салыстырғанда тым қысқа әрі 10-17 минут ішінде 6-7 мың метр биіктікке тез көтеріле алатын мүмкіндіктерге ие. Ең маңыздысы — «Q400 NextGen» ұшағын Орта Азия мемлекеттерінің ыңғайына қарай бейімделгендігін баса айтқым келеді. Яғни, ұшу-қону алаңдарының санатына қарамай, тегістелген қатты топырақтың бетіне қону қабілетіне иелік етуі оның өзге бәсекелестерінен бір бас жоғары екендігінің белгісі болып отыр, — дейді Рой Джонс.

Адам қандай істі қолға алса да, алдына қойған мақсаты болса, оны ештеңе де тоқтата алмайды. Сол сияқты «Октябрьское небо» фильміндегі басты кейіпкерді, кішкене ғана шахтерлер қаласында өскен он жеті жасар Хомерді ештеңе де жолынан тайдыра алмайды. Әкесі ұлының орындалмас армандарының жетегінде кетпей, өзіндей жақсы шахтер болуын қалайды. Өйткені бұл қалашықтың тауып жатқан наны осы шахтадан. Сол себепті тұрғылықты жастардың мамандық таңдайтындай жағдайы да жоқ. Алайда, жас жігіттің бар ойын ракета құру идеясы басқан. Және бұл идеясының жүзеге асуына мұғалімі мен жақын достары ықпалын тигізеді. Әрине мұндай арманның орындалуы оңайға соқпады, себебі Совет Үкіметінің алғаш жіберген спутнигінің кіп-кішкентай жарығын аспаннан бір-ақ рет көргеннен бойын ракета құру арманы шырмаған балаға кім сенсін. Бірақ соңында әкесі де ұлына қол ұшын созады. Фильмде әкесі мен ұлының арасындағы қатынас жақсы жеткізіліп түсірілген.
«Октябрьское небо» — мақсатыңа талпыныспен, еңбек етіп, сабырлылықпен жете білу жайында үйреттетін, жігерлендіретін фильм. Шын өмірден алынып, түсірілгендіктен де қатты ұнады. Көруге кеңес беремін.

Астана арман қала,
Бағы бір жанған қала.
Тұрады ол биік болып,
Мен үлкен болғанда да, — деп Тұманбай Молдағалиев жазған осы бір өлең шумағы бес немесе алты жаста ең алғаш жатталған, осы уақытқа дейін ұмытылмаған, сол кездің жаңа жылдарында сыйлық әперген тақпақ. Астана өркендей берсін!

Бүгін біздің экспедициямыздың жетінші күні, бұл күн өте сәтті өтті.Неге десеңіз біз бүгін Астана қаласының оңтүстік батысына қарай 130 шақырым жерде орналасқан Қорғалжын қорығына бардық.Қорықтың басты мақсаты табиғи комплексті қорғау және табиғатты аялау ниеттерін халыққа жеткізу болып табылады.Қорық Қорғалжын шұңқырында орналасқан.Қорық 18 сәуірде 1968 жылы ашылған.Аумағы 543 171 га.Жалпы айтқанда қорық аумағында екі үлкен көл бар.Олар Теңіз және Қорғалжын.Теңіз көлінің ұзындығы 85 км, ені 35 км.Жазда көл бетінде әр түрлі құстар болады.Мәселен аққу,қаздар,үйректер және фламинголар тағы басқалары.Мұнда сүтқоректілердің 37 түрі, құстардың 294, бауырымен жорғалаушылардың 3, қосмекенділердің 2, балықтардың 10-нан астам түрлері тіршілік етеді. Сондай-ақ, дала суыры, қоян, күзен, борсық, ақбөкен, т.б. мекендейді.Бұл жердің ең әсем көз тартар құстарының бірі қоқиқаз(фламинго). 1960 жылдары қорықта қоқиқаздың саны 45 – 60 мыңдай болса, 2000 жылдары 10 – 15 мыңдай ғана қалды.Бұл факті арқылы айтайын дегенім, оларды қорықта қаншалықты жағдай жасап өсіргенімен әлі күнге дейін оларды атып алу, оның сұлулығына қызығып әр түрлі бұйымдар жасау тоқтамай тұр. Қорғалжындағы жалпы аумағы 260 мың гектарды құрайтын өзендер жүйесі бүкіл Орта Азиядағы құстардың ең маңызды сулы-батпақты мекені болып табылады. 1976 жылы қорықтағы су айдындары «Рамсар» тізіміне енгізілген. Қорғалжындағы өзендер жүйесі қызғылт қоқиқаз (фламинго) және жоғалуға айналған өзге де сирек құстардың: бірқазан, тырна, савка және тарғақтың әлем бойынша солтүстіктегі ең шалғай мекені. Қорықта құстың 294 түрі жұмыртқа салса, суларында балықтың 17 түрі мекендейді. Сондай-ақ мұнда сүтқоректі жануарлардың 41 түрі тіршілік етеді.
Қазірде қорыққа шет елдерден де көптеп келуде.Әсіресе ғалымдар мен тек елімізде ғана кездесетін жануарлар мен құстарға қызығушылар болып табылады.
Алдағы уақытта мен қорыққа шығармашылық жетістіктер тілеймін.Ел табиғатының одан әрі жандануына үлес қосып жүрген қорықтың табиғи байлығы арта түссе екен.Еліміз самалмен тербеліп сыбдырлайтын өсімдіктерге, асуланып ағыспен толқитын өзендер мен көлдерге, шексіз қиыры жоқ сайын далаға бай емес пе? Осынау табиғатқа қарап мен де жүрекжарды туындымды арнаймын.Шалқар даламыздың әсем табиғатын бірге қорғайық!!!
Бір керемет орын бар сайын дала төсінде,
Орын тепкен ол жерде Қорғалжының көсіле.
Қазағымның шалқар дала, мөлдіреген көлі мен,
Табиғаттың кереметін табасың сен ол жерде.

Айзек Азимовтың «Жалтарта шыр айналу» («Runaround») әңгімесінде Меркурий ғаламшарының бетінде сапарда жүрген космонавттар (жұмысын атқарғанға көмектесетін) роботты басқарғанда қандай қиындық туындайтынын және қиындықтан роботопсихологияны түсіну арқылы шығу жолы табылатыны баяндалған.
Әңгіме желісі бойынша ғаламшарда көл болып жинақталған селеннің (селен- Selenium заттың химиялық атауы) табиғи кен ошағынан роботқа оны өндіріп әкелу тапсырылады. Селен космонавттарға істен шыққан күн батареяларын жөндеу үшін қажет. Күн батареялары өндіретін электр тоғысыз ғаламшардағы космонавттардың станциясының жұмысы мүмкін емес еді. Станцияны суытуға электр тогы қажет, әйтпегенде планетаның ыстығы станцияны паналаған космонавттарды күйдіріп өлтіреді.
Космонавттарды жарты сағатта барып –оралатын жерде орналасқан селен кең орнынан «селен өндіріп әкелуге» жіберілген роботтың келмегені алаңдатады.
Станциядан роботпен байланыс орнатпақшы болған кезде одан дөйдала, ұйқаспайтын жауаптар алынады да, роботпен байланыс орнатылмайды. Робот жаңа бұйрықтарды қабылдамайды. Космонавттар робот көмегінсіз қажет селенді өндіруге шамалары жоқ, өйткені, олар ғаламшар бетіне түскен күн сәулелерінің астында аз ғана уақыт жүреді, күн ыстығынан ғаламшар бетінде тек тастардан (жартастардан) түскен көлеңке қорғайды.
Космонавттар ебін тауып ғаламшар бетіне шығып жартастың көлеңкесіне күн сәулелерінен жасырынып тұрып басқарудан шығып кеткен роботты бақылайды. Робот болса селен жиналған көлді шыр айналып жүр. Космонавттарға қарай қозғалғанда жақындап, сосын әрі қарай шеңбер бойымен жүргенде алыстайды. Робот болса, жақындаған кезде космонавттардың барын анық көреді, бірақ оларға көңіл аудармай мас болған адамдай өз алдында кете береді.
Роботтар жасанды интеллектпен қамтылғанымен роботехниканың үш заңын бұлжытпай орындайтын.
Бірінші заң. Робот іс-әрекетімен (немесе іс-әрекетсіздігінен) адамға зиян келтірмейді.
Екінші заң. Робот адам бұйрығын бұлжытпай орындайды, егер бұйрығы бірінші заңға қарама-қайшы келмесе.
Үшінші заң. Робот өз қауіпсіздігін қамтамасыздандырады, егер бірінші немесе екінші заң шегінен шықпаса.
Басқарудан шығып кеткен робот роботтарың жаңа түрі болатын. Роботты басқаруға арналған нұсқалықта осы роботтың түрі басқа роботтардан қарағанда өз-өзін сақтандыру әрекетіне басым көңіл бөлетіндігі ескертіліпті.
Роботты селен өндіріп әкелуге жұмсаған тұста ғаламшардың геологиялық белсенділігі артып қойнауынан ыстық газдар шыға бастайды. Яғни, роботтың қауіпсіздігіне кері әсерін тигізеді.
Роботқа бұйрық берілді. Бұйрық роботехниканың бірінші және екінші заңына қарама-қайшы болмағандықтан селен жиналған көл тұсына барады. Бірақ көлге жақындамайды. Көл маңында планета қойнауынан шыққан газдар роботқа зақым әкелуі мүмкін. Робот соны ескереді. Өйткені роботқа бұйрық қатал түрде емес, жұмсақ түрде берілген болатын. Сондықтан робот өзіне төнген қауіпті ескере орындауға тиісті бұйрығы «маңызды» деп үшінші заңға жүгініп, өз-өзін сақтандыру үшін селен жинақталған көлден алыс қозғала бастайды. Робот қауіпсіздігіне қауіп-қатер көлден қашықтаған сайын азайып, үшінші заң күші бәсеңдеп, екінші заң басым түседі. Робот оған жүктелген бұйрықты орындамағанын ескеріп, қайтадан селен жинақталған көлге қарай жақындай түседі. Бірақ көл маңынан ыстық газдар шығып жатыр. Бұйрық қатал түрде берілмегендіктен, екінші заңнан үшінші заң басым түседі де, көлден кері бағытқа қозғалады. Сондықтан робот селен жинақталған көлге біресе жақындап, біресе алыстап айналған қозғалысын тоқтатпайды.
Робот бұйрықты орындаудан, яғни, селенді өндіріп әкелуден жалтарта шыр айналып қашып жүргендей. Робот басқарусыз қалғаны оның үш заңды орындап, шырғалаңнан шықпай қалғаны. Егер роботқа бұйрық «селен әкеліп берші» дегеннің орнына «қайтсең де селен өндіріп әкел, өмірімізге қауіп төнді!» десе, ол бұйрықты міндетті түрде орындар еді.
Космонавттар ғаламшар бетіне шығып, көлді шыр айналып жүрген роботты бақылап тұрған жерге оралайық. Робот көлді, тағы бір рет айналып космонавттарға жақындай бергенде, космонавтың біреуі робот алдында шығып күн сәулесінің ыстығынан күйгенше әдейілеп тұрады, уақыт өткен сайын өлімге жақындай түседі. Осы кезде робот космонавт, яғни, адамның өміріне қауіп төнгенін байқап, өзі бағынатын роботехниканың заңдарының ең біріншісі «бәрінен басым түседі» деп шешім қабылдап, космонавты өлімнен құтқарады. Робот алғашқы бұйрықтан туындаған шырғалаңнан шығып, қайтадан қалыпты жағдайға келеді. Космонавт өз өмірін қатерге тігіп, робот көңілін өзіне аудартып, жағдайды түзейді.
Егер де жасанды интеллектке ие роботтың жеке психологиясы бар болса, қазір «таңдатар жайт емес-ті» деп тұрғанда, «жасанды интеллектке әлі адамзат қол жеткізбегенін» еске түсірген жөн.

P.S.: Техникада, программалауда шырғалануға түсу немесе шығу жолдары қарастырылады. Көпшілікке таныс Windows операциялық жүйесі кейде басқарудан шығып, шырғалаңға түсіп, жауап бермей қояды, «Әттең!» дейсің де reboot-қа қоя бересің.

Сурет мына жерден алынды

Бүгін біздің әсем қала Астанадағы 5-күніміз. Таңғы астан соң, НЗМ келіп, Қазақстанның АҚШ-тағы елшілігінен келген Майра Тунгатарова ханыммен сұхбаттастық. Ол бізге АҚШ-тағы Harward университеті туралы көптеген мәліметтер берді. Біздің сұрақтарымызға жауап беріп, жылы лебізін білдіріп кетті. Сонан соң, өз арамызда караоке ұйымдастырдық. Түскі астан соң Астана қаласындағы Астана күніне арналып, үшінші шілдеде ашылған ұлттық музейге барып, ол жақтың кереметтерін тамашаладық. Мұражай 4 қабаттан тұрады. Онда ежелгі қазақтардың кезеңінен бастап, қазіргі заманға дейін айқын бейнеленіпті. Алтыннан жасалған бұйымдардың осы уақытқа дейін сақталғаны бізді қатты таң қалдырды. Тәуелсіз Қазақстанның тарихын тамашалау бізді ерекше сезімге бөледі. Әсіресе маған ұнағаны, Алтын адамның жетіден алтысы осы жерден орын алыпты.Сол замандағы адамдардың мінген аттары, киген киімдері алтынмен безендірілген. Тарихи орындарды тамашалаған соң, лазерлі шоудан Астананың қалай өркендеп келе жатқанын тамашаладық. Сыртқа шығып музейдің қасындағы керемет мерекелік кешті тамашалап, Орта Азиядағы ең үлкен мешітке бардық. Ол «Хазірет Сұлтан» мешіті болатын. Мектептен тамақтанып, бойымызды сергітіп, жатар орынға бардық.

Міне әні-міне дегенше Астанадағы алғашқы күніміз аяқталды. Бүгінгі күн маған керемет әсер қалдырды. Мектептегі танысу сәті жақсы өтті және шаршаңқы бізді тез сергітті деп ойлаймын. Түскі астан кейін Ханшатыр ойын-сауық орталығына барған сәтте барлық шаршағанымызды ұмыттық десем болады.Маған Астанамыздың керемет климаты ұнады. Осыншама қысқа уақытта керемет ғимараттар пайда болып Астанамыз гүлденуде Бар болғаны 20 жылдың ішінде осындай әсем қала пайда болады деп кім ойлаған? Осы экскурсия маған көп пайдасын береді деп ойлаймын. Кереметтей әсем табиғат және таңғажайып ғимараттар маған керемет әсер қалдырды.Барлығы қызық әлі алда, бізді жақсы күндер күтуде