Біздің бүгінгі репортажымыздың басты кейіпкері – Дәуірбала Нұрбаева апамыз. Алматы облысы, Балхаш ауданы тұрғыны тігін шеберханасын үйінен ашып алған. Кәсібін дөңгелетіп отырған апамыздың қос көмекшісі қыздары – Нәзира мен Эльмира. Дәуірбала апа Кеңес Одағы кезінде қарамағында 70-тен астам жұмысшысы бар тігін цехында басшы болған. Өзінің айтуынша ісімерлік анасынан тиген шарапат болуы мүмкін. Апамыз дәл қазір екі қызымен бірге үйіндегі шеберханасында құрақ тігіп отыр. Тапсырыс берушілерге алдын-ала дайын болып тұруы үшін көрпе тыстарын жаңалауда. Әрине, репортажды тілші өз көзімен көріп, отырып, оқиға ортасынан жазуы заңдылық. Айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызды дегендей скайп арқылы апамыздың шағын шеберханасында болып қайттым. Оған бола ұрыспайтын шығарсыздар енді. Апам құрағын тіге отырып, сөзінен де жаңылмай нәсібіне айналған кәсібі төңірегінде аз-мұз әңгімесін айтып берді. Апам өзі сөйлесін, ал, рұқсат болса.



Екі қызым, қос қарлығашым, 1990 жылы осындай кәсіп ашу туралы ұсыныс айтқаннан соң, біртіндеп бастап кеттік. Қыздарыма үйретіп те жатырмын. Қазір төселіп қалды. Мен тек бағыт беріп отырамын. Біз осы бір шағын тігін шеберханамызда қоржын, тұзкиіз, кішкентай дорбалар, той жабдықтары, көрпеше, киіз үй ішін жабдықтары сынды бұйымдарды жасап шығарамыз.
Қазір тігін машиналарының барлығы токпен жүреді. Еш қиындығы жоқ. Екі аяқпен педалін басып отырсаң болды, қолың бос. Тек қана ойыңдағы, қиялыңдағы құрақты жақсылап келтіру керек. Бұрыңғыдай емес технология дамыған заман ғой. Шешем өзі нағыз ісімер кісі еді. Абысын-ажын, құрбы-құрадасына, бала-шағасына отырып алып киім тігетін. Содан болар менің де іске икемім болып шықты. Сондықтан ата-бабамыздан келе жатқан дәстүрлі кәсіп деуге толықтай негіз бар. Ынтасы мен құлқы бар адам ғана іс тіге алады. Әйтпесе қазір көк инені түрте алмайтындар жетіп жатыр ғой. Қазір жастардың жұмысы бар, баласы бар, бәрі бар, тек уақыты жоқ. Сондықтан қолөнерлік деген адамның ынтасы мен қызығушылығына ғана тәуелді. Бұл таланттың сыртында төзімді қатты қажет ететін өнер. Құрақ көрпелер 10 мыңнан басталса, тұскиіздер 20 мың теңге шамасынан басталды. Нақты бір бағасы жоқ. Бұл шығармашылық жұмыс болғандықтан қолөнер бұйымдарына жұмсалған күшті есептеп барып, арнайы бағасын қоятын боламыз.



Түскиіз сәндік үшін төсектің тұсына ұстайтын болғандықтан тұскиіз аталған. Түскиіздің шеті түрлі-түсті жіппен өрнектеп, барқыт, мәуіті, шұға сияқты кестеленген бір түсті матамен көмкереміз. Біртұтас мазмұндағы бірнеше «мүйіз», «гүл», «жапырақ», «шырмауық», «түйетабан», «алқа» сынды өрнектер арқылы өзінше бір мән бергіміз келеді. Көбіне ою түрлерінен қошқар мүйізді бастырып жатамыз. Әсемдік үшін ішінара моншақтармен де әшекейлейтін кездеріміз болады. Алдағы жоспарымыз жалға беретін сегізқанат киізүйлердің санын арттырмақпыз.



Дариға Назарбаевның ұлы Айсұлтан үйленген кезде біздің шеберхананың безендірген киіз үйін апарып тіккен болатынбыз. Тағы да тойға керек тойбастар қоржыны, құрақ көрпе, тұскиіз сынды бұйымдарға тапсырыс алды. Жалпы сұраныс көп. Тапсырыс берушілер екі қызыма хабарласып, уақытын келіседі. Келісілген мерзімге жоспарлағаннан соң іске кірісеміз. Содан соң шын көңілмен, әйбаттап отырып, сапалы ғып тігу керек.
***Бұл фотосурет жеке архивтен алынып отыр. Шағын шеберханада жабдықталған киіз үй қабырғасы.


Еңбегіміздің жемісін көріп отырмыз. Биыл 2014 жылы Түркияның Стамбул қаласында өткен төрткүндік халықаралық EMITT-2014 көрмесінде Қазақстаннан барған шеберлердің арасында болдық. Көрмеге әлемнің 70 елінен 4500 қатысушы болды. Онда киіз бұйымдарының жасалу тәсілі жайында шеберлік-сыныптарын өткіздік. Ерінбей жұмыс істеген адамға ақша да, дүние де, мал да табылады. Қазір Қазақстанның жағдай бұрыңғыдай емес едәуір жақсарған. Әркім өзінің сүйген жұмысы істесе жамандық көрмейді, жарығым. Және құлшынысты балалар көп. Сондықтан ата кәсібіміз дамып, жаңа сипатқа ие болуда.

PS: “Еріншектік-күллі дү­ние­дегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұят­сыздық, кедейлік-бәрі содан шығады”-деп айтып кеткен ғой хакім Абай. Апамның да бүгінгі кәсібі жайлы айтқандағы түйіні осыған келіп тірелді. Сонымен сөздің қысқасы Дәуірбала апа сабақ алғысы келетін тәлімгерлерді өз шеберханасына шақырады. Осы жазбамды оқуға мәжбүр тарапқа рахметтен басқа айтарым жоқ.

Осы аптада 1500 жылдық тарихы бар Түркістан қаласына жол түсті. Қаланы турист көзімен қарауды ұсынамын.
Ежелгі қалаға тарихи ескерткіштерін және археологиялық орындарын көру үшін Қазақстан халқы мен алыс-жақын шетелдерден жылына 700мыңнан астам адам ағылады. Болашақта ежелгі қалада 4 туристтік орталық ашылады деп күтілуде.


1. Қалаға кіре берістегі қақпа.


2. Бекзат Саттарханов атындағы спорт орталығы


3. Халықаралық Қазақ-Түрік университеті, статистика бойынша осы білім ордасында 14,2 мың студент білім алады


4. Түркістан десе көз алдымызға келетін тарихи кесенеге сапар басталды. Ені — 46,5 м, ұзындығы — 65 м. Орталық залының айналасында әртүрлік мақсатта қолдануға арналған 35 бөлмесі бар

Кесенеде 200-ден астам қазақтың хан-сұлтандары, билері мен жақсы-жайсаңдары жерленген.


Отау құрған жастар осы маңда өміріне естелік қалдырмай кетпейді.
Кесене ішінде фотоға түсіруге рұқсат етілмегендіктен қасындағы тарихи орындарға тоқталамын.


Шығыс моншасы

Қылует — жерасты мешіті-медресесі және мұражайынан көріністер


Шілдехана — жартылай қираған жер асты құрылысы, сақталған бөлігі 2 метр тереңдікте орналасқан екен

Кесенеге келетіндердің біразына экзотикалық жануар болып көрінетін түйеге мініп 5 минуттық бір айналым жасау үшін 500тг төлейсіз.


5. Қалалық Жеңіс саябағы. 1941-1945ж. Ұлы Отан соғысы қатысушыларына арналған ескерткіштер орнатылған


6. Түркістандағы ірі сауда орны, тауар мен қызметтердің Қазақстан бойынша арзаны осы жерде дейді. Қала бойынша халықтың ең көп шоғырланған жері. Қала халқының басым бөлігі шағын кәсіпкерлікпен айналысады.


«Современный» қайыршы


Арба сүйреп, аяқ киім жөндеп нанын адал тауып жатқан халық та жеткілікті



7. 2000 жылы ашылған Түркістан қаласының сазды-драма театры


8. Саяхатты аяқтайтын вокзал :)

Санитарлық-гигиеналық талаптарға сай емес Түркістанның арзан кәуабын осы жерден табасыздар.

«Фотореп дегеніміз бүгін немесе кеше түсірген суреттер топтамасымен репортаж жасау» деген қағида болмағандықтан мына бір дүниемді көрген жандар «Фотореп емес» дей қоймас.
Қазақта «Ат жалын тартып мінгелі» деген жақсы бір сөз тіркесі бар. Өкінішке орай бұл тіркесті көп қолдана бермейді екенбіз. Өмірімнің өсу сатылары бойынша көрсетіп отырған түрім осы.
Көп сөйлеп созбай суреттерді сөйлетіп көрейік (Өзім жоқ суреттердің барлығын өзім түсіргенмін)…

Көкжиектен — көкжиекке
Аспан отқа оранған.
Сол бір жалын-безбүйректе,
Арман, үміт жоғалған…

Бірақ кетсең сен ұйқыға,
Періште сен үшін де
Келіп, сүртер көз жасыңды,
Жымисын деп түсінде.

«Большое дело вы делаете, товарищи, большое… но никому не нужное» ©

Ер Төстігім бір төбе демекші, Ню жанрында өзіндік орыны бар қылқалам шебері – мексикандық суретші Омар Ортиз. Суретші әйел тәнінің керім сұлулығын паш етуден бір сәтке де шаршаған емес. Ол 1977 жылы Гвадалахара қаласында туып, әлі күнге сол жерде күнелтіп, майлы бояумен сурет салуды өзіне серік еткен гиперреалист.
Бұл картиналардан сондайлық астар, мән-мағына іздеп те керек емес. Әр кім өзіне керегін алады ғой. Декоративтік фотокартиналар тәрізді көрінетін бұл суреттермен ел-жұртты таңқалдыра қою мүмкін болмас, бірақ бей-жай қалмасы анық. Себебі талант әрекеті мен саусақ ептілігінен туындаған қолөнер бағалауға әбден тұрарлық деп білемін. Өзіме ұнағаны картиналарында бейнеленген қыз-келіншектер бойындағы қымсыну сезімнің аз-мұз ұшқын беруі болды. Иә, қымсыну сезімі…

Бәрің адам жанының маманы боп алыпсыңдар байқап отырсам. Мысық екеш арыстанды (бұл да мысық қо) асырап көріп пе едіңдер?! © Satibaldi

Преәлгібула™

Баяғыда шатыры шайқалған шерменделер көңілін көншітіп, өмірінің өзегіне оралу үшін наебимамға мұң шағып жергілікті мешітке немесе турасынан сатанисттік шіркеуге тұрақты прихожан бола салатын еді.
Тоқсаныншы жылдары қит етсе тәуіпке, әулиелерге бару сән болды. Кашпировский, Чумак, Сары Әулие, Ақ әулие. Ендеше одан бөлек санаға түрлі зорлық пен зомбылық арқылы өзгеріс енгізетін танымал құбылыстарға тоқталсақ…

Бүгін жекпе-жек спорты туралы жазатын БАҚ-тардың бәрі шулап жатыр. Сөйтсем, Бразилияда Watch Out Combat Show деп аталатын промоутерліктің 28-шарасында бразилиялық Жулио Сесар «Кішкентай жарқанат»* Невес деген спортшы қарсыласы Денер дос Сантосты (Жуниор дос Сантостың фамилилиясы ғана шығар деп отырмын) капоэйрадағы бір тебіспен бірінші раундта нокаутқа жіберіпті. Жалпы, қимылдары мен тебістері көзге әдемі көрінгенімен аралас жекпе-жектерде капоэйра сирек қолданылып жатады. Сиректігі — осы сияқты айына-жылына бір рет  Есесіне қандай шоу жасайды!

Пай, пай «Шахтер»
«Ұшасың-ау» бір күні
Тыясың- ау қуанышты, күлкіні
Футбол деген бір жарқ еткен найзағай
Футбол деген жанкүйердің жүрегінің дүрсілі
Пай, пай «Шахтер»
Кетесің-ау бір күні!
Болмағандай, жүрмегендей чемпиондық лигада
Футбол қарап, жатып алып диванда
Басқаларға береміз де кезекті
Біз кетеміз,
Келер жолы жеңу үшін кетеміз
Футбол деген- соткаң емес қолдағы
Футбол деген-жанкүйерлер қолдауы
Қаның кеуіп қаталаған кездерде
Голдар салып тұрсаңдар тек болғаны
Мына стадион, мына көгал, табло анау
Бәрі бізден, бәрі бізден қалады-ау!
Футбол деген-тағатсыз бір қозғалыс
Футбол деген-жеңілем деп қарамау

Суретке сілтеме

Орыстарша тещин язык (қазақша тура аударса ененің тілі) бізше ащы тілдер деп аталатын мәзір ұсынбақпын керектік оқырмандарға. Қолымнан ененің тілін жасау келеді екен, енді ененің тілін табу келе ме жоқ па оны уақыт көрсетер.