Қоғам деп тұтас адамдардың бірлестігін, жиынтығын, бір-бірімен байланысын айтамыз.Қоғамда ең басты рөлде адам тұратыны даусыз.Адамдардың әр түрлі болуы, мысалы:
1)Жынысына байланысты — ер мен әйел
2)Жас өлшеміне байланысты — балалар, жастар, егде адамдар,қарттар
3)Материалдық игіліктерге байланысты-жоғары тап, орта тап, төменгі тап болып бөлінуі;
4)Біліміне байланысты — орта біліммен шектелген не жоғары білімі бар,ғылым жолына бағыт алғандар;
5)Қызметіне байланысты — жұмыссыздар мен жұмысшылар;
6)Мүмкіндігіне байланысты — дені сау, он екі мүшесі түгел жандар мен мүмкіндігі шектеулі жандар
және осылай бөлініп кете береді.
Ал мен бүгін қоғамдағы өз орны бар және мемлекет пен қоғамның қолдауын аса қатты қажет ететін мүмкіндігі шектеулі жандардың, соның ішінде қос жанарынан айырылған зағип жандар тұрмысын қозғамақпын.Себебі 13 қараша " Халықаралық зағип жандар" күні болып бекітілген, бұл жыл сайын атап өтіледі.Сол себепті Астана қаласынан зағип жандар барып тұратын қоғамдық орындарды іздедім.Астанада зағип жандарға, яғни зағип және көзі нашар көретін жандарға арналған мамандандырылған кітапхана жұмыс істейді екен, мекен-жайын алып, сабақ біте салысымен құрбым екеуміз жаяулатып Таха Хусейн көшесі 2/1 мекен-жайына жол тарттық.
Жол-жөнекей адамдардан сұрастырып, кітапхананың қайда орналасқанын білмек болып едік, кездескен адамдардың барлығы жақын маңда кітапхананың жоқтығын, тіпті біз айтқан мекен-жайдың барын білмей шықты.Адасып жүріп үйлердің арасынан әзер дегенде кітапхананы тауып алдық.Біз күткендей биік ғимаратта орналасқан, жаңа кітапхана болып шықпады.

Жұмыс кестесі - дүйсенбі-жұма таңғы 9-дан 17:00-ге дейін жұмыс жасаса,сенбі,жексенбі күндері демалыс

.
Кітапхана ішіне кірдік, бізді осында жұмыс атқарып келе жатқанына 4-5 ай шамасы болған кітапханашы — Ғалым Нұрланов деген кітапханашы қарсы алды.Біз өзіміздің не себепті келгенімізді түсіндіре кетіп, кітапханашыдан кітапхана тынысымен таныстыруды сұрадық.

Кітапханада 29 000-нан аса материалдар бар.Бұл материалдарға арнайы «брайль» жүйесі бойынша жазылған кітаптар, аудиокітаптар, дискілер және газет-журналдар жатады.Кітапхана бір оқу залынан, және екі бөлмелі абонементтен тұрады.Мұндағы кітаптардың көп бөлігі «Брайль» жазу жүйесімен жазылған кітаптар болғанымен, көпшілігі орыс тіліндегі кітаптар.Ғалым мырзадан қазақ оқырмандары мен орыс оқырмандарының айырмашылығын сұрағанымызда, екеуі де бірдейкітапханаға келетіндігін айтты.Алайда біздің аңғарғанымыз,«Брайль » жазу жүйесінде қазақтың төл әріптерінің жоқтығы еді.Сіз өз Отаныңызды жазу үшін "Қазақстан" емес «Казакстын» немесе «кітапхана» емес «китапхана» деуіңізге тура келеді.




Ғалым мырза бізді кітаптармен қатар арнайы аппараттармен де таныстырды.Мұнда арнайы
шетелден кітап қаріпін үлкейтіп көрсететін аппараттың барын, оның қалай жұмыс жасайтынын көрсетті.Сонымен бірге арнайы лупалар, жазу құралдары, сонымен бірге А4 форматындағы қағазға кәдімгі әріппен көрсетілген мәтіндерді оқитын аппаратпен таныстырды.Кітапханада оқырмандарға арналған екі компьютер жұмыс істейді, интернет желісіне қосылған, дегенмен біз тексеріп көргендей интернет желісі нашар жұмыс істейді екен.Зағип және көзі нашар көретін адамдарға арналған кітапханада арнайы қысымдарын өлшеуге арналған құралдармен қамтамасыз етілгендігін атап өткім келеді.Және кітапханаға келген оқырмандарға шахмат ойынын ойнауға да мүмкіндіктер қарастырылған.










Кітапхана қызметкерлерінің жалпы саны 7-8, олар келген оқырмандарға қызмет етумен қатар, тыңдағысы келген кітаптарын оқып береді, мұндағы оқырмандарды тыңдайды емес, оқиды деп айту керек екен.Сонымен қатар арнайы бір бөлме зағип жандардың шығармашылықпен айналысуына арналған екен.Бірақ та заманауи техника мен жаңа жиһаздардан құр қалған бұл кітапхана шырайына көлеңке түсіріп тұрған секілді көрінді.

(Төмендегі фотолар кітапхана мұрағатынан алынды)
Кітапханаға студент жастарда келіп тұрады, мысалы 12 қараша күні колледж студенттері келіп, зағип жандардың қалай кітапты оқитындығымен,қандай аппараттардың барын және қалай жұмыс жасайтындығымен танысып кеткен болатын.




Біз барған күні оқырмандарды көре алмадық, оның себебін Ғалым мырза былай деп түсіндірді:
— Қыс мезгілінде оқырмандар сирек келе бастайды, себебі оларға мұнда келу оңайға соқпайды.Бірақ бізде сол жандардың үйіне арнайы кітап апарып беру немесе оқып беру қызметі қарастырылған.Және де зағип жандарға арнайы көлік те қарастырылған,-деді.
Шағын ғана кітапхана оқырмандары 1000-ға жуық екен.Бірақ та мамандандырылған кітапхана жағдайы көңілімізден шықпады.Себебі:
1)Кітапхана тым ескі, жөндеуді соңғы рет қашан көргені белгісіз
2)Тым тар, мүмкін жаңа ғимаратқа көшу керек те шығар
3)Есіктері де кішкентай, мұнда арбамен келетін жандар да бар
4)Пандустың жоқтығы, бұл үлкен проблема
5) «Брайль» жүйесінде қазақ қаріпінің болмауы


Бұл қоғамдық орынның бақылау көрмегені көзге ұрып тұр.Жихаздары да, аппараттары да ескі.Кітапхана аумағы тар, орналасқан жері де ыңғайсыз.Зағип жандардың бәрібір көзі көрмейді ғой деген сияқты, бұл кітапханаға жоғарғы орындардан ат басын бұрып, тіршілігін көріп жатқандар жоқтың қасы секілді.Кәдімгі көзі көретін, дені сау адамдар егер де осындай олқылықтардың барын көрсе, дер кезінде басшылыққа шағымданатын еді.Бұған кітапхана қызметкерлерін кіналаудан аулақпыз, себебі олардың қолдарынан өз қызметтерін жасаудан басқа ештеңе келмейді.Жаңа аппараттар сатып алуға үлкен қаражат керек,ғимарат орнын ауыстыру мәселесі де бар.Біз мүмкіндігіміз бар бола тұрып, мүмкіндігі шектеулі жандарды қолдаудан тыс қалып жатамыз.Олар қоғам көмегіне зәру, сол себепті осы кітапхананы басшылар өз көзімен көріп, көмек көрсетсе деймін.Өйткені зағип жандар демалатын қоғамдық орындардың санаулы екені, соның бірі осы кітапхана екенін айтқым келеді.

Мутанттар туыла ма? Алматыда оқып жүргенімде осы сұрақ алдымнан көп шығатын. Жыл өтті, құлағым тыныш. Ал жазда бөлем қыдырып келген кезде таң қалған: — Қазақтың жері емес пе? Тіпті, мынау тұрған Қазалыдан келген Ispek92 -тің туыстары да дәл осы сұрақты қойған болатын. Рас, Байқоңыр қаласына құжатсыз кіру қиын. Ал мүмкіндіктері қарастырылған. Мен Атбасар, Щучинск, Жітіқараның Солтүстік Қазақстанда, ал Хромтау мен Жемнің Батыс жақта екенін білемін. Алайда жұрттың көбісі мен туған жердің қайда екенін, қандай қала екенін мүлдем біле бермейді екен. Осы бір себеппен Grand Duos-қа сенім артып, қаланы жаяу араладым...

---

---

№1 бөлік. Сырдариядан стадионға дейін...

Мен тұратын үйдің сиқы осы. Жалғыз біздің ғана ауламыз көлікке толып тұрмайды. Пошта жәшігі әкімшілікке шағымдануым арқылы пайда болды. Көшенің сәнін газ құбыры келтіріп тұр. Ал екі үйдің ортасы қазіргі күнде тегін автотұраққа айналған. Біздің мұрынбоқ кезімізде бұл футбол алаңы болатын. Жігіттер оқуға кеткен соң алаңымыз алаңсыз солай қалды. Бұл күнде санаға деградация жасайтын бір сұрақ бар: адам өзгерген бе, әлде заман өзгерген бе? Әлбетте, мен де жауапсыз қалуды жөн көремін. Дегенмен, сізге сұрақ: біздің алаңда ауланың жүгермектері доп теппейді, ал алаң «баяғы жартас сол жартас» әлі. Қандай өзгеріс бар екен? Иә, мүмкін олар жасыл алаңда бұт терлетіп жүрген шығар.

---

Өзен жағалауының көрінісі осы. Әкімшіліктің бұл жерді жиыстыруға құлқы жоқ. Әй, әкімшіліктің осы отырысы дұрыс-ей! Жағалауды қоқысқа толтырған әкімшілік емес қой! «Сатурн». Кезінде кинотеатр болса, қазір тек мәдени іс-шаралар өтеді. «Дом пионеров». Әлбетте, пионерлердің заманы өткен. Мектеп оқушыларын жетпіс түрлі өнерге баулитын үй. «Луна» осыдан екі-үш жыл бұрын жабылды. Кезінде талай оқушының мас күйінде, ал жігіттердің тасқа түйінделген қайран зар заманы болған еді. Ал шіркеуіміз сонау ІІІ ғасырда өмір сүрген, Рим императоры Гай Авреелий Валеерий Диоклетианның тұсында басы шабылған мегагиперсупер азап шегуші Әулие Георгийдің атында. satibaldi -ның ата-әжелеріне құрмет ретінде оқиғалардың хронологиялық кестесін ұсынамын:

1 сәуір, 1992 жыл	Протоиерей Геннадий Макаренко ізгі христиандарға алғашқы «жұмасын» өткізді.
24 сәуір, 1992 жыл (Пасха)	Протоиерей Алексий Бутенко алғаш боп басқарған ғибадатхананың тіршілігі басталды.
1992-1994 жылдар аралығы	Иерей Сергий Снопков «бас имам» болды.
1994-1996 жылдар аралығы	Иерей Евгений Ворончихин «бас имам» қызметін атқарды.
1996 жыл	Шіркеудің «бас имам» қызметіне Сергий Бычков тағайындалды. «Наиб имамы» протоиерей Михаил Иванцов болды.
1 маусым, 2005 жыл	Жоғары мәртебелі Елевферий (Олефир), Шымкент пен Ақмола архиепископтары шіркеуді дәріптеді.

---

Бәрі жек көретін ЦОН (ХҚКО). Мына еркек болса жүгіріп бара жатыр. Көк туымыз желбіреген орын — сот. Құдай сақтасын! «Титаник» кафесі тек жаздыкүн шілде болғанда орыстарға толады. Біздегі жұрт тұзды суы үшін мына құбырдың астына жата кетеді. Жым-жырт жағалауда жалғыз жүріп сергіп алдым.

---

«Орион». Бассейн. 2009 жылы 1 ақпанда ашылған мемлекеттік бюджеттік мекеме. Мекемеге «Олимпия» кафесі де тиесілі. Мұнда көбінесе балаларды жүзуге үйретеді. Сонымен қатар шейпинг те бар. Мекемеде 96 адамға арналған бассейн, дамбал кептіретін зал, он бес адамдық 2 жаттығу залы бар. Футбол алаңында еркектердің доп тебетінін көргем. Бірақ теннис алаңы «ескерткіш» үшін салынған-ау шамасы. «Десятилетие» стадионы «Маяк» спорт кешенімен қоса мемлекеттік бюджеттік мекемеге тиесілі «Байконур» спорт-сауықтыру кешеніне қарайды. Бұл кешен 2001 жылы 27 сәуірде құрылған. «Байқоңыр» кеден бекетінде тірі жанның бар-жоғы білінбейді. Байқоңыр әкімшілігінің бөлімшесінде тұрғындардың құжаттары рәсімделеді. Иә, сырттан келетін қаратабан «елім-айшыларға» да бір айлық уақытша құжат осы жерде дайындалады.

---

---

№2 бөлік. Алаңда Ленин алаңсыз...

Орталық алаң. Ленин де әжем заманнан бері әлі тұр. Кейде «Центральная» қонақүйіне жол сілтеп тұрған шығар деген азғын ойлар сананы сан-саққа шапқылатады. Суретте шошқаның етін жейтін орыстың екі сары домалағы 24 сағат бойы сауда жасайтын «Космо» дүкеніне кіріп бара жатыр. Бұл дүкенге өзім кіріп көрмеппін. Бұл дүкеннің орны кезінде офицерлердің үйі болған деседі.

---

Екінші дүниежүзілік соғыста о дүниеге аттанғандардың құрметі үшін саябақтың кіреберісінде ескерткіш қойылған. Қалалық мәдениет және демалыс саябағы Байқоңырдың бір шеті боп табылады. Ары қарай Жезқазғанға жол тартуға болады. Асықпаңыз, өкініштің үшінші дәрежесіне сәйкес әлі ондай жол салынбаған. Ал мұндағы атракционға бала-бақша көбінесе мереке күндері ғана келеді.

---

---

№3 бөлік. Arbeit? — Жоқ, Арбат!

Циолковский атындағы мен оқыған №2 қазақ орта мектебі. Биыл шынымен де іші-сыртын жөнге келтірген. Директор әжейдің жасы жетпістен "қашып" бара жатса да, «тағынан» тұратын ниеті жоқ. Алжыды деген осы! Әй, не де болса, әбілхаят суын ішіп жүр-ау осы. Мектептің жанында қарттардың балабақшасы бар. Орыстар әке-шешелерін азанда әкеліп тастап, кешке әкетеді. Балаңа жасағаның алдыңнан шығады деген осы.

---

---

№4 бөлік. Көлік және денсаулық һәм Қарулы күштер министрлігіне қарассыз қала бөлігі

Аурухана жаққа (госпиталь) жол тарттым. Госпиталь дегенім, кезінде бұл жер әскери аурухана болған. Тіпті, кереуеттері де сол тоқсаныншы жылдардан қалған дүние. Осыдан алты-жеті жыл бұрын соқырішекпен осы жерге түскен едім. Кереуетте жазылған «Мордовия» жазуы әлі есімде. Жолдың арғы бетінде жетімнің үйіндей қазақтардың әскери комиссариаты бар. Жеті насырым жерге кіріп, бетіңіздің суы бес төгілетіні сөзсіз. Мұнда әскерге бару үшін де, бармау үшін де тиын-тебен төлейсіз. — Отан алдындағы борышыңды өтемейсің бе? — дейді өзі әскерге бармаған иығында «шені» бар еркек. Бұл жетім бұрышта дамбал киген жігіттердің күлкісінен микрофлорасымен қоса ағызып шайып кететін оқиғалар көбірек болады. Ауруханаға қарама-қарсы бетте перзентхана орналасқан. Иә, қандай керемет, үшқабатты ғимарат деп тамсануға болады. Тек асықпаңыз. Перзентхананың сырты бүтін болғанымен, іші түтін. Ішінде лифт жоқ екен. Сөйтіп, әкімшілік түрлі себептерді негізге ала отырып, перзентхананың ашылуына рұқсатын бермеді. Қазақтардың бюджетті қалай тонағандарын әңгімеге қоспайын. Себебі бұл ғимараттың кірпіштері сонау 2007 жылдары қаланған еді.

---

Мәдениет сарайы. Міне, Қайрат Нұртасың да, Музартың да, Моцартың да, басқасы да мың теңгелік концертін осы жерде өткізеді. Соңғы рет оқушы кезімде Шаншарды тамашалауға келіппін. Балақай болса музыка мектебінің есігін ашып жатыр. Еті тірі аналар балаларын осы мектепке береді. Екінші қабатында біреу пианинода ойнап жатқан. Көзбен көрмеген соң құлақпен тыңдағандай болдым.

---

МАИ. Мәскеудегі авиациялық институттың филиалы. «Біз оқушы кезде бұның дәрежесі жоғары болатын. Қазақтан жылына бір-екі бала ғана оқуға түсетін. Ал қазір қазақтың ұл-қыздары өріп жүр. Шүкір, қазақтың білімі артқан екен», — деген ішкі монологым іштей тынды. Дегенмен, біздің колледждің мұғалімдері асханасы арзан деп осы МАИ-ға барады. Үшінші суреттегі ғимарат жұмыспен қамту орталығы ғой. Осы мекеме арқылы «Космос» колледжіне жұмысқа орналасқам. Мына қатынымыз Стелла емес, стела. "Ғылым және ғарыш" ескерткіші. №1 орыс мектебінің ғимараты ұнайды. Ғимаратта бөсіп жүр Таня, Катя, Машалар.

---

---

№5 бөлік. Шағын ғана ықшам аудан

6 және 7-ықшам ауданды жалғап тұрған мына жолда «Ленинск» жазуы әлі күнге дейін тұр. Дұрыс, бұл — тарих! Қаланың бір бұрышы 7-ықшам ауданға тіреледі. Ары қарай: Ақай елді-мекені. Сәйкесінше, Ақайға осы ықшам аудан арқылы өтесіз. №14 мектептің кімнің атында екенін білмеймін. Бұл да қазақтардың жылап жүріп ашқан бір мектебі. Орыстар оңайлықпен рұқсатын бермеген еді. «Евразия» базары қазақтың қолында. Қаладағы мақтауға тұрарлық орта. Дәл қасында «Аяулым» мейрамханасы бар екен. 2009 жылы «Голливуд» клубы болып ашылған еді. Бастығы — қазақ. Сол жерде біздің түлектер бешірі болған. Есте қалғаны, темірді көрдім де, қызды көрмедім. «Гранд» маркеті бар деп бір молда қуанып келе жатса, дәл артында түнгі клубы тұрғанын көріп, мешітке №1 автобуспен тайып тұрыпты.

---

---

№6 бөлік. Қала орталығы — Абай көшесі

Орталықты Абай көшесі алып жатыр. Көшенің мұрны ҚР ІІД мекемесіне тіреледі. Ар жағы — Ақай, мына жағы — Төретам. Жалғыз кітапханада бірде-бір қазақша кітап жоқ. Нәтижесінде жақсы білім алып шығасыз. Себебі қазақ тілінде мұндағы кітаптарды таппайсыз. Екіншіден, ақпаратқа қарныңыз әбден ашып жүрген болар. «Астана» кафесі қалай ғана дағдарысқа ұшырамай жүргеніне таң қаламын. Орталық үлкен базарды өзіміз «дәу базар» дейміз. Гагарин атындағы №8 қазақ орта мектебінің алды көлге айналды. Ал әскери бөлімшенің мына бір ғимараты солайымен тұр. Құлайтын түрі де жоқ. Біздің «Космос» колледжі сарбаздардан қалған осындай ғимарат қой.

---

---

№7 бөлік. «Даманский» ықшам ауданы

Континентаралық қос сатылы сұйықтық… іһқэх-һэх-іэх! Межконтинентальная двухступенчатая жидкостная ракета легкого класса 15А15 (SS-17) главного конструктора М.К. Янгеля. Оһ, міне, енді дәл келді. Даманский аралында орыстар мен қытайлар қақтығысқа қата қалса да, бұл Даманский шағын ауданы қазақ пен қазақтың талай төбелесіне куә болған жер. Сырттан келген қаратабан қазақтар осы ауданда көп. Сондықтан алқаш Жәкеңнің Бәке-Сәкелерге "әкең!" деп тәжікені таңға дейін созатынын жиі көретін боласыз. Әуезов атындағы №6 қазақ орта мектебінің артындағы ашық жер қоқыр-соқырға жиналған. Тіпті, мектептің айналасы қоқыс боп жатыр. Байқоңырдың бір бұрышы осындағы шеткі үйлермен бітеді. Ар жағы шекара. Байқоңыр мен Төретамды осы қоршау бөліп тұр.

---

---

Әдишінлей: Төретам

Білесіз бе, Қазақстан темір жолы арқылы Оңтүстіктен Батысқа қарай сапарға шықсаңыз, Байқоңырдың вокзалын таппай өтесіз. Жолсерік қатынға немесе қарынға теңгесін берсеңіз де, ол сізге тек Төретамның вокзалын көрсете алады. Мінген сасық пойызыңыз Төретамға жақындағанда қаланың картинасын көруіңіз сондай ғажап! Менің де айтпағым сол, Байқоңырға келу үшін жалғыз дүңгіршегі бар Төретамның вокзалынан 8 минут ішінде түсіп үлгеруіңіз керек. Ал мына сызба сіз үшін құпия карта болмақ.

1. 1000 теңге? Иә, вокзалдағы тайқарбай-майқарбай такси жүргізушілер сізді қалаға мың теңгеге жеткізіп салады. Бір жақсысы, сіз қаланың шетіне жаяу тартып, дуалдан секіріп жүрмейсіз. Кім біледі, бұтыңыз екіге ажырап кетер. Дегенмен, құжат көрсету арқылы өтетін шекарадағы (КПП) кезекші сарбаздарға сөзі өтпейтін шопырлар да болады. Міне, күніңіз соларға қараса, әуелі сізді қаланың шетіне жеткізіп тастайды. Дуалдан амалсыз секіруіңізге тура келеді. Сөйтіп, жалдаған таксиіңіз қаланың ішінен сізге жетіп, туысыңыздың үйіне аман жеткізеді. Біз болсақ «КП» (кыпы) дейміз.

2. Бөгет бөгет болмас. Мың теңгеңізді бейшара шопырға қимасаңыз, дуалдан«О, мақанзең!» деп омақаса құлағанда жыртыла жаздайтын бұтыңызды сол ақшаға тіктіріп аларсыз. Бірінші тұрған нысананың белгісі Сырдарияға жақын орналасқан. КП-дан алыстау. Сонымен қатар мешітке жақын дуалдан да аттап өтуге болады. Кейде Даманскийден келе жатқан жігіттер ерінгенде сол жерден секіріп өтеді. Бұл — суретте екінші нысана.

3. Пүлістің белгісі Төретам мен қаланың орта нүктесі. Осы жерден Ақайға да жол тартуға болады. Тіпті, осы орта жолда да қалаға өтуге болатын дуалдар бар. Алайда өтуін өткенмен, алдыңыздан еменнің бұтағы құлайтындай күйге түсесіз. Себебі қаланы жылумен қамтамасыз ететін ЖЭС және жұмысшыларды пойызбен алаңға жеткізетін орын орналасқан. Қысқасы, қорқынышты ортадан өтесіз. Алайда дефектолог Korkem секілді жоғалып кетуіңіз мүмкін. Ол Facebook-тан әрең табылған еді. Міне, сіз не қоршаудан шаршау білдірмей екі аттап өтесіз, не болмаса КП-да сиықсыз орыстан көтіңіз гүрілдемей аман өтесіз. Жалпы, бізде үш КП бар. Төретам мен қала арасы — негізгі жол. Бұл жолға Королев көкеңнің аты берілген. Ал орта жолда орналасқан КП арқылы сіз бірден қала бұрышындағы ықшам ауданға тартып кетесіз. Міне, сол жақта қала мен Ақайды ажыратып тұрған шекара — тағы бір КП бар.

---

---

Бұл коллажда екі суретке рентгенге түскен алақанымның суретін жабыстырдым. Біріншісі мен айтқан қорқынышты ортадан қалаға өтетін жол. Байқасаңыз, дуалдың жартысы жоқ. Ал екіншісі Ақайға алақайлап тартатын жол. Айтар ақылым, бұл жақпен Ақайға барып жүрмеңіз. Себебі бұл орын сонау тоқсаныншы жылдардан қалған өнеркәсіп орындары, сысысырыңа көк тігілгір!

---

---

Атамның әңгімесі

Жалпы, қарашаның он төрті күні Төретамды толықтай бір айналып, суретке түсіріп шыққам. Сол үшін қолда бар алтынның қадірі болған Grand Duos-қа шектеулі алғысымды білдіремін. Сурет пен сөзге сүрінген болсаңыз, атамның әңгімесін тыңдап көріңіз:

---

---

Құрметті оқырман, сізді мына сілтемелерге әбден сілтеп-сілтеп жіберейін: Байқоңыр панорамасы, Нөстәлжі Байқоңыр, Байқоңыр әкімшілігі. Сонымен, не білетін едіңіз, енді не білдіңіз? Сіз білмейтін тағы не бар?

Замандасқа айтарым бар…
«Анау кісінің баласы сақалдылардың қатарына қосылып үй қарасын көрмей кетіпті», «өткенде ана қарияның қызын көрдім, үйінен безіп, жамылып, көзін де тормен тұмшалап алыпты», « басқа ағымға қосылған баласы әкесіне құран бағыштамай көміпті», — деп алғашында үрке қарайтын біз пиғылы жат топтарды көргенде үрейленбейтін халге жеттік, көз үйреніп кетті, көшеден топ — тобымен жүргендерін күнде көріп міз бақпай жандарынан өте береміз. Соңғы кезде кейбіреулердің «олар мәйітті жерлегенде үйінен иіс шығармақ түгілі жаназасын бағзы қазақтардыкіндей емес, мүлде өзгеше шығарады екен, тұратын үйлерінің терезесін жауып, үйге күн сәулесін түсірмейді екен» деген әңгімелерін естіп, жағамызды ұстаймыз. Құдды біз солардың арасында өмір сүріп отырған халық секілдіміз. Біз емес, олар біздің арамызда жүріп өзінің діни бағытын насихаттап жүр. Иісі қазақта талай ғасыр бойы болып көрмеген сұмдыққа тәуелсіздіктің ауасын жұтып, еркіндіктің тұлпарына енді міне бергенде кезіккенімізді айтсаңызшы?!

Сонау аты шулы Шыңғыс ханның жойқын шапқыншылығы тұсында да халқымызға діни қысымшылық жасалған емес, мәдениетіміз бен тілімізге құрық ілінген жоқ. Бертін келе Ақтабан шұбырындыда да еліміз аузынан Алланы еш тастамай, «елім-ай» — лап жүріп аман өтті.

Ал бұлар қайдан, қандай мақсатпен келді? Бізді ішімізден ірітіп, түбіттей түткілері келетіндей бізде не жеті атасының құны бар? Қазақ деген ежелден ешкімге соқтықпай, малын жайып, бейбіт көшіп — қонып жүрген, жерімізге көзін тіккендердің туын жығып, дос болайық дегеннің кеудесінен итермей, өзегінен теппеген халық едік қой?! Әлде тек қарумен ғана күшті едік пе? Жоқ, жоқ! Жерімізде ұлы Арыстанбаб, Йассауидің аруағына құрмет көрсетіліп, әсем кесенелер тұрғызылған емес пе? Осындай ғұламалардың өсиетін, уағызын тыңдап, рухани байлыққа қаныққан халқымыздың жан дүниесін әлсіз дей алмаймыз. Жетпіс жыл патшалы Ресейдің отары болып, атеистік іліммен жүрдік, олар барынша біздің ата дін, тіл, салтымызды тұншықтырып, отарлық езгінің астына салып, ұлттығымызды, бар құндылығымызды жаныштап бақты. Бірақ әрдайым бар нәрсеге төзіммен қарай білетін қайсар ұлтымыз қашып — пысып жүріп өз мұрасын сақтап қала білді. Дін, тіл деп шарқ ұрған арыстарымыз атылғанымен, олардың ұрпақтары, ұлтжанды азаматтарымыз соңына дейін күресе білді. Патшаның әскерінен тығылып жүріп намазын тастамай, оразасын тұтқан талай ата — әжелеріміз болған. Енді таңымыз арайлап атып, күніміз күлімдеп батар сәтке келгенде мынадай қасіретке душар боламыз деп кім ойлаған? Ата салтымызда болмаған нәрселерін, бабамызға таңсық дүниені бойымызға дарытуға неге сонша әуестендің, қазағым?! Дүниеден озған әке — шешесіне құран бағышатамайтын, табытты жерге тігінен салып жерлейтінді қай қазақтан көріп едің? Қазақ деген ертеден қонақ келгенде жалғыз атын мінгізіп, жалғыз шапанын жауып жіберген халық. Ал қазіргі өзін шын мұсылманға теңеп, басқаның жетегімен жат ағымның шартын орындап, жолынан адасып жүрген қандастарымыз үйіне қонақ кіргізбей, туған — туысымен араласпай, ата — анасымен бір дастарханнан ас ішпей жүр. Мұның қай жері дұрыс? Кімнің әмірімен жүргендері бір Аллаға ғана аян. Ислам дінінің бұрыс ағымдарына ата дінге бас ұрамын деп адасып от басқан, өз бағытын таба алмай қателесіп қосылғандар қаншама? Ал заты қазақ бола тұра басқа дінді жағалап, оның тура жолдан тайынғандарына ілескен қандастарымыз саф таза дінінен безініп, неге өзгенің дінін үйренуге құмарта қалды екен?

Діни сауатымыз жоқтың қасы болып орыстанып бара жатқанымызда азаттықтың көк туы желбіреді. Енді бар құндылығымызды қайта оралтамыз, әлемге «қазақ» атын паш етеміз деп бөркімізді аспанға лақтырып, атой салып жүрген шақта тезірек рухани байлығымызды түгендеп, бойымызға сіңіруіміз керек пе еді? Өткенді де кінәлауға хақымыз жоқ.

Сондықтан елімізде құдды өз жерінде жүргендей тайраңдап, алшаң басып жүрген, қай ұлтқа, қай дінге жататыны белгісіз, біреудің бұйрығымен келіп, өз миссиясын орындап, халқымызға іріткі салып жүргендермен бірлесе күресуіміз керек. Біреудің азғыруынан құрдымға кеткен ел болмайын десең бүгіннен бастап жаратқанға иман келтір, Пайғамбарымыздың(с.ғ.с.) өмірін оқып, әйелдерінің (Аллаһ оларға разы болсын) іс — әрекетінен, исламның дамуына қосқан үлесінен үлгі алып, бес уақыт намазыңды қаза қылмай, айлардың ең қасиеттісі Рамазанда отыз күн аузыңды бекіт, замандас! Бәріміз бірдей өз дінімізге берік болсақ қана арам ниетті келімсектер де ит сиақты иесіне оралар. Қанша экономикалық қуатты болсақ та, рухани әлсіздік бізді адуынды жаудың оңай жемтігіне айналдырады. Осыны жадыңда мәңгіге ұстағайсың, құрметті егемен елдің азат ұланы — Қазақ азаматы!

Әкежанның арманы
Әкежан 12 жаста. Арманшыл бала. Өскенде сәулетші боламын дейді. Біз палатаға келгенде жатырқамады. Кішкентай балаларды жинап алып, асыр-салып ойнап жүр. Бірін пират етті, енді біріне «полиция боласың» деп қару-жарағын тапсырды. Бір-бірін қуып мәз. Ойында қорқыныш та, үрей де жоқ. Енді 5 күннен соң оң қолы дәл білегіне дейін кесілетінін білмейді…

Анасы Бибігүл Семей қаласының Георгиевка ауылынан. Жасы 38-де. Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығындағы балалардың онкологиялық ауруларын емдейтін бөлімшеде жатқанына 6 айдан асыпты. Әкежанның бұл аурумен ауыратынын мүлдем білмеген. Жазда Әкежан құлап қалып, қолын ауыртып алған. Еті ауырып қалған деп назар аудармапты. Бірде балалардың бірімен жұдырықтасқанда алақаны ісіп кетті. Дәрігерлерге қаратқанда, олар физиоемдеуге жолдаған екен. Сәулемен әсер еткен соң алақаны тіптен үлкейе түсті. Тек содан соң дәрігерлер бұл остеогенді саркома екенін анықтаған. Химиятерапияның 4 процедурасы да оң әсерін бермепті. Енді тез арада қолын кеспесе, денеге тарап кетуі мүмкін.
Қазір Әкежанды ота алдында психологиялық дайындау үшін Бибігүл психотерапевт шақыртты. Оның әр сеансы 7 мың. Әрине, бөлімшеде бір психолог бар. Бірақ ол бөлімшедегі отыз баланың қайсысына үлгерсін.

— Мұнда тек балаларға ғана емес, олардың аналарына да психолог керек, — дейді Бибігүл көмейіне келген өксігін басып. Анасы ұлына қолыңды кессе қайтер едің дегенде, оған баласы үзілді-кесілді қарсы болып, қолымды ешкімге кескізбеймін деген еді.
Әкежан психотерапевтке бар сырын ақтарады. Армандарын айтады. Суреттерін көрсетеді.

Бұл Әкежанның салған арман үйі

Бір сөзінде егер саусақтары қозғалатын протез салса, қолымды кестіруге көнер едім депті. Бірақ ондай протезге қаражат қайдан болсын. Баласының бұл дертке шалдыққанын естігенде Бибігүл жұмысты тастап, Астанаға тартқан. Әкесімен ажырасып кеткен. Ол осында анда-санда келіп тұрады. Бірақ одан әріге қауқары жоқ. Бұл бөлімшеде жатқан балалардың көбісіне квота бөлінген. Бірақ квота тек баланың жатқан орнын, емін және тамағын өтейді. Ал баламен жатқан ата-анасы орнына да, тамағына да қаражатты өзі төлейді. Палатадағы бос төсекті нұсқап, «мұнда ауқатты отбасының 4 жасар баласы жатады. Астана тұрғындары. Баласына күтуші жалдап жатқызады. Күтушісіне дәмділеп ас-сауқат беріп жібереді екен. Ол болса, кейде бізбен бөліседі. Оны да құдайдың бізге жолдаған қамқоры деп түсінемін» дейді. Химиятерапиядан кейін балалардың тәбеті мүлдем нашарлайды екен. Алты ай бойы аурухананың нәрсіз тамағынан әбден шыққан балалар тамақты татып алмайды. Аңсары үйдің тамағына ауады да тұрады. Көршісінің иісі аңқыған, үйден жасалған тамағына қарағыштай беретіні де содан болар.
Алты ай бойы баласының жанын бағып, тілеуін тілеп отырған Бибігүл кез-келген көмекке риза.
Назымның өмірге назы бар
Осыдан бір жыл бұрын әлеуметтік желіде Гүлнұр Мәмежанованың онкологиялық ауруға шалдыққан балаларға көмек көрсету қажеттігі туралы постын оқығам. Шама-шарқымызша кітап жинап берген болдық. Гүлнұр болса, бос уақытын волтонтерлікке арнайды. Бірде балалардың бірінен арманы туралы сұрағанда, «Қайрат Нұртасты көруді армандайтынын» айтқан екен. Телеарнада істегендіктен Гүлнұр бұл арманын да орындады. Бұл ретте Қайрат Нұртасқа адами алғысымды білдіргім келеді. Ал, осы жолы Гүлнұр Назымға қыстық киім қажет екенін айтты. Сыйлығымызды алып Назымға келдік. Табиғатынан ұяң қыз, біз келгенде де ашылып сөйлемеді. Мұңды жүзін бұра берді. Анасы осы бөлімшедегі барлық кітаптарды түгел оқып шығып, енді тоқуды ермек етіп жүргенін айтты. Назым 16-ға толса да, ауру тек құр сүлдерін қалдырыпты. Мен білмесем, 12-13 жаста деп ойлар едім. Әкежан сияқты, Назымға да бұл ауру сүйектен келген, диагонзы: остеогенді саркома. Әкежан сияқты Назым да Семейден. Бұл орталықта жатқанына жеті айдан асты. Жазда ауруы асқынып, жүруден қалған еді. Химиятерапия оң әсерін берген сияқты. Қазір анасының көмегімен бір-екі қадам жасайды. Әйтсе де, Назым мойымайды. Өмір үшін күресін бір сәт те тоқтатпайды. Бос уақытында тоқумен айналысады. Ауылдағы сіңілісіне әдемі жейде тоқып қойыпты.
Тіпті бөлмесіндегі 1 жастан асқан Абайға да шұлық пен бас киім тоқып берген.


Ал Абай бір жастан енді асты. Біз келгенде пысылдап ұйықтап жатыр екен. Анасы Әйгерім сәбиінің ұйқысын күзетіп отыр. Оның көзінен мейірімді, жанкештілікті, үрей мен аянышты байқадым. Әйгерімнің, айтуынша алты айға дейін сәбиінің қатерлі ауруға шалдыққанынан бейхабар болған. Тек алты айында Абайдың бүйірінде түйін сезіле бастады. Біртіндеп өсе берді, өсе берді. Осылайша онкологиялы балаларды емдеу бөлімінен бір-ақ шықты. Ота жасалып, бір бүйрегі алып тасталды. Қазір химиялық терапияны қабылдауда. Әйгерім іштегі шер-мұңын өлең жазып шығарады. Бірақ түбі осы аурудың жеңетініне сенімі мол. Ішкі шерін де, үмітін де кейде ақ қағазға ақтарады:
Кішкентаймын, ауырып құлай бердім,
Мазалап анашымды жылай бердім
Әлсізденіп бойыма күш жия алмай,
Тұрамын ба? деп анамнан сұрай бердім

Құлыным деп аймалап анам сүйіп
Мен үшін суға түсіп, отқа күйіп
Пенде жоқ ауырмайтын балапаным,
Күресейік аурумен күшті жиып.
***
Жаным, қалқам, өмірдегі жанашырым,
Асылым, көзімдегі қарашығым.
Басыма бақыт болып қонғаныңды
Сезіндім махабатты бар асылым.
Сезіндім, сезе білдім махабатты,
Тіледім жүректерге шапағатты.
Қиналып, қапа болып, азап шегу
Өшірмесін жүректегі парасатты.


Бұл бөлімше пациенттерінің көбі Семей өңірінен екен. Ең кішісі бір жасқа да толмаған.
1949-1989 жыл аралығында Семей полигонында 473 ядролық жарылыс, 175 химиялық жарылыс жасалған. Соңғы ядролық сынаққа 25 жыл өтсе де, дүниеге кемтар сәбилер келуде, сау болып туылған балалар айықпас дертке ұшырауда.
Дәлізде химия терапиясынан шашы түскен, аурудан құр сүлдері қалған балаларды көргенде осы полигонға, оны жасаған адамдарға қарғыс жаудырудан басқа амал таппадым.

Кезекші дәрігерлер қайта қайта мазасызданып, ескерту жасай бастаған соң, достарымызбен қоштаса бастадық. Менің ойымнан Әкежан кетпейді. Анасынан Әкежанды қалай қуантсам болады, өзі нені қалайды дегеп сұрадым.
Маматай, маған ролик әперші. Осы жерде тып-тыныш тебемін. Басқа ешнәрсе сұрамаймын, — деп қиылған екен өзі. Ал, Бибігүл болса:
Ролик кемінде 6 мың теңге тұрады. Оған ақша қайда. Әкежанның бүйрегі бұрыннан ауыратын еді. Қазір химиялық емдеуден кейін мүлдем нашарлады. Аяғы да содан бола терлей береді. Егер мүмкіндік болса, табаны шимен тоқылған үйде киетін сүйретпе болса, жақсы болар еді, — деді.
Кетіп бара жатып, өзіме кешікпей қайтып келемін деп уәде берумен болдым. Балалардың жәудіреген жанарлары, аналарының мұңға толған жүздері көз алдымнан кетпейді.

Сіздің ойыңызша қоғам деген не? Қоғам – бұл биік мінбердерден айтылатын жалынды ұрандар, сарабдал саясат, жыл сайын ел алдында берілетін есеп, аудиториясы белгісіз ауқымды бағдарлама ма? Меніңше, қоғам «адамның күні адаммен» принципі бойынша бір біріне мейіріммен қарайтын, бір-біріне жанашырлық жасауға қабілетті адамдардан құралған топ. Егер келіссеңіз, жаныңызда сіздің көмегіңізге зәру жандар бар. Соларға назар аударыңыз.

gbbbgh

Осы аптада 1500 жылдық тарихы бар Түркістан қаласына жол түсті. Қаланы турист көзімен қарауды ұсынамын.
Ежелгі қалаға тарихи ескерткіштерін және археологиялық орындарын көру үшін Қазақстан халқы мен алыс-жақын шетелдерден жылына 700мыңнан астам адам ағылады. Болашақта ежелгі қалада 4 туристтік орталық ашылады деп күтілуде.


1. Қалаға кіре берістегі қақпа.


2. Бекзат Саттарханов атындағы спорт орталығы


3. Халықаралық Қазақ-Түрік университеті, статистика бойынша осы білім ордасында 14,2 мың студент білім алады


4. Түркістан десе көз алдымызға келетін тарихи кесенеге сапар басталды. Ені — 46,5 м, ұзындығы — 65 м. Орталық залының айналасында әртүрлік мақсатта қолдануға арналған 35 бөлмесі бар

Кесенеде 200-ден астам қазақтың хан-сұлтандары, билері мен жақсы-жайсаңдары жерленген.


Отау құрған жастар осы маңда өміріне естелік қалдырмай кетпейді.
Кесене ішінде фотоға түсіруге рұқсат етілмегендіктен қасындағы тарихи орындарға тоқталамын.


Шығыс моншасы

Қылует — жерасты мешіті-медресесі және мұражайынан көріністер


Шілдехана — жартылай қираған жер асты құрылысы, сақталған бөлігі 2 метр тереңдікте орналасқан екен

Кесенеге келетіндердің біразына экзотикалық жануар болып көрінетін түйеге мініп 5 минуттық бір айналым жасау үшін 500тг төлейсіз.


5. Қалалық Жеңіс саябағы. 1941-1945ж. Ұлы Отан соғысы қатысушыларына арналған ескерткіштер орнатылған


6. Түркістандағы ірі сауда орны, тауар мен қызметтердің Қазақстан бойынша арзаны осы жерде дейді. Қала бойынша халықтың ең көп шоғырланған жері. Қала халқының басым бөлігі шағын кәсіпкерлікпен айналысады.


«Современный» қайыршы


Арба сүйреп, аяқ киім жөндеп нанын адал тауып жатқан халық та жеткілікті



7. 2000 жылы ашылған Түркістан қаласының сазды-драма театры


8. Саяхатты аяқтайтын вокзал :)

Санитарлық-гигиеналық талаптарға сай емес Түркістанның арзан кәуабын осы жерден табасыздар.

«Керек тілші» конкурсының алғашқы туры Салауатты өмір салты тақырыбына арналған болатын. Конкурс форматы репортаждар болғандықтан мұндай форматты аздап жатырқау байқалды. Дегенмен суырылып шыққан 3 үздікті атауға болады, олар конкурс соңында арнайы сыйлықтармен марапатталады. Алғашқы үштікті өкшелеп келе жатқан топ та анықталды. Қатысушыларды сәтті бастамаларымен құттықтаймын. Жарыстың бәрі әлі алда. Сәттілік!

qonyrbai — 9,75
ademi_alem — 9,50
Aya — 9,25
tomarlik — 8,75
AydosRymkul — 7,25
ErbolAliaskaruly — 7,25
Maqta_qyz — 7
AlmasNakhypbek — 5,50
Sunshine — 5,00
FaraOn1 — 5,00
tauewki — 2,00
Kuralayka — 1,75
DinarNahypbek — 1,50
NazerkeAbibulla — 1,50

Отбасы – қоғамның бір бөлшегі болса, отбасындағы әрбір бала – қоғамның бір мүшесі. Балаңыздың тұлға болып қалыптасып, өмірден өз орнын табуы үшін қандай әрекет жасап, қандай тәрбие беріп жатырсыз? Көптеген жұмысбасты ата-аналар бала тәрбиесін балабақша еншісіне қалдырады. Бұл қаншалықты дұрыс?

Бүгінгі адамды ақша билеп тұрған нарық заманында жақсы тұрмыс кешіп, азық-түлік пен киім-кешектен кемшілік көрмеу үшін тұрақты жұмысың не болмаса жеке кәсібің болуы керек. Ал егер тұрақты жұмысқа тұра алмасаң, кәсіп ашып өз наныңды табуға ебің келмейтін болса ше?
Қоғамда ондай адамдар да бар. Осыдан біраз уақыт бұрын Қарағанды қаласында күшін сатып, күнін көріп жүрген адамдар туралы blogtime.kz сайтында жазба салған болатынмын. Суретті басып оқи аласыздар.



Қарағанды ірі қала, облыс орталығы, тұрғындардың саны да көп, кәсіпорындар да жеткілікті. Сәйкесінше 200-300 адам күшін сатып, түрлі жұмысқа жалданып өз күндерін көре алады. Ал Теміртау тәрізді шағын қаланың жұмыссыз тұрғындары ше?
Қарағандыдағы тәрізді бұл жақтың азаматтары да базар маңын торуылдайды. Кейбіреулері саудагерлерге жалданып, базарда арба сүйреп жүрсе ондай «бақыт» бұйрмағандары жылу трубасын жағалап, базардың кіре берісінде өз нәпақаларын күтумен жүреді. Труба жағалағандардың ұзын саны 70-80 адамға жетеді. Көпшілігі күзетші, аула сыпырушы болып тыйын-тебенге жұмыс істеп, қолдары босаған сәттерінде, демалыс күндерінде трубаға келіп, жұмыс істейді екен. Ал басқа ешқайда еңбек етпейтін, нәпақасын осы трубадан табатындардың саны шамамен 15-20 адам.



Осы жерде жүргендердің пікірін білмек болып қастарына барған кезімде бәрі жақтырмай қарады, расында мына суықта таңертеңнен бері дірдектеп ашқарында жұмыс күтіп тұру кімге жеңіл болсын? Қабақтары салыңқы, ит көрген ешкідей ежірейіп, қастарына жолатқысы келмеді. Ал суретке түсіру тіптен мүмкін емес еді.



Амал жоқ әңгімені алыстан суртпақтап тұрып, біраз жайттың басын ашып алдық. Бұл жердегі жігіттердің көпшілігі Өзбекстаннан қоныс аударып келгендер екен, ол жақта комбинатта ұзақ жыл бойына жұмыс істеген металлург жігіттер де бар болып шықты. Елге келген соң, өндірісті қала, мамандығымыз бойынша жұмыс табылып қалар деген ниетпен Теміртауға қоныстаныпты, бірақ, завод басшылығы жастарың 40-тан асып кеткен деген желеумен жұмысқа алмаған екен. Басқа кәсіп істеу қолдарынан келмеген соң, амал жоқ осы жерді паналапты. Басқалар суретке түсуден қашып жатқан кезде мына бір ағам:
«Құлбазарда тұрып, нан тауып жүргендерің өтірік емес, несіне қашасыңдар? Басқа түспесе мен түсейін, түсіре бер» — деп тұра қалған еді.



Суретке түсуін-түскенімен аты жөнін айтудан бас тартқан ағам осы жер туралы қысқаша айтып берді. Енді сол кісінің сөзімен берсем:

Трубада тұрғандардың денімен сонау Өзбекстаннан бері таныспыз, бізді жастарың асып кеткен деп жұмысқа алған жоқ, бірақ, шүкір деймін әйелім мен балаларыма жұмыс табылды. Олардың тапқан нәпақасына ортақтасып отыруды жөн санамай, тиын-тебен болсада тауып, еңбек етейін деген мақсатпен осында келіп отырмын. Көбінесе орыстар келіп жалдайды, ұсынған жұмыстарының көлеміне қарай ақша төлейді, кей-кездері кісі басына 5-6 мың берсе кей уақытта 2-3 мыңның айналасында ғана ақша ұсынады. Сәтін салған күні 2-3 жұмысқа түсіп, үйге 10-15 мың теңгемен қайтатын күніміз болады, ал кей уақыттарда бірнеше күн бойына жұмыс таппай бос қайтамыз. Күн жылы болып тұрған кездері осы жерде, базарға кіре берісте топталып тұратын болсақ, қыстың аязы қысқан шақтарда анау жатқан жылу трубаларына барып отырамыз, аяқ-қолымызды жылытып алуға көп жәрдемі тиеді.



Бұлай тұра беру денсаулыққа айтарлықтай зиян тигізеді. Аязда табаннан өткен суықтың салдарынан әрі ауыр жұмыстың кесірінен беліміз, бүйрегіміз сыздап ауырғанда шыдатпайтын сәттер болады. Бірақ, күн көру керек, амалсыздан осын жерді торуға мәжбүрміз.

Теміртау қасындағы құлбазар мен Қарағанды қаласындағы құлбазардың арасында біршама айырмашылықтары бар екен. Алғашқысы адамдар санында және жасында. Қарағанды қаласында «пиятаққа» шығатындардың басым бөлігі студенттер мен араққа ақша іздеп келгендер және жұмыссыз жатудан шаршап, нәпақа іздеп келгендер болса Теміртау қаласында «Трубаға» шығатындардың арасында студенттер жоқ. Себебі Теміртау шағын қала, таныстары құлбазарда тұрғанын көрсе ұят болар деп, ешкім тани қоймайтын Қарағанды қаласына барады екен. Екінші, Қарағандылық «Құлбазаршылардың» көпшілігі «местный қазақтар» болса Теміртаудағылары, елге көшіп келіп жатқан оралман ағайын екен.
Ал ұқсас тұстарына келер болсақ. Біріншісі, екі жақтағылардың мақсаты біреу, амалын тауып, күшін сатып ақша табу. Екіншісі екі жақтағы құлбазарында тек ҚАЗАҚтар ғана тұрады.

Пы/Сы: Жатақхана туралы жазба салып, бірақ оны аша аламадым. Сіздердің пікірлеріңіз былай тұрсын тіпті өзіме ұнамаған жазба еді. Енді, көптен бері көкейде жүрген, өзім барып, көзбен көрген жағдай туралы жазбаны назарларыңызға ұсынып отырмын.

Ескерту: Мен бұл репортажды Астанаға қоныс аудармай тұрғанда жазған болатынмын, тек жарияланбаған ешқайда… Сонымен, осы жұмыс істеп тұрған орталықтарға өзім бардым. Жеңіл жүрісті жолмен табыс табатын қыздармен пікірлеспестен бұрын, менде үнемі «олар, неліктен мұндай жолға барады?» деген көкейімде сауал болды. Сөйлескеннен кейін оларды кінәлай кетуден бұрын бұл жолға итермелейтін салдар мен себеп бар екенін ұқтым. Сосын бұл қыздардан алақандай пікірді алуым оңайға түспегені рас. Және қандай жолмен пікір алғанымды ашып айтпауды жөн санап отырмын. Себебі, керекинфода бұдан әріректе жарияланған бір жазбамды жеке өміріммен байланыстырып, сыртымнан әңгіме қылғандарды естіп, ренжігендей болғаным бар. Сол себепті кей жерлерін күңгірттеу етіп тастап кетіп, тек артық пікірімді тықпаламастан айтылар ойды маман ауызынан естігендеріңізді құп көрдім… Мархаббат, ендеше...

<img
Әлеуметтанушы уәжі


«Жезөкшелік – жастарды құндылық-моральдық тұрғыдан тәрбиелей алмауымыздан» дейді әлеуметтанушы. Алайда студент қыздар мұндай жолға әлеуметтік теңсіздіктің кесірінен баратындарын айтады.

«Қыз-келіншектерді мұндай жолға түсуге итермелейтін нәрсе – ол салыстырмалы түрде оңай жолмен жақсы ақша табу мүмкіндігі. Макродеңгейде бұл құбылыс елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайына байланысты десек те, негізгі себебі соңғы 20 жылда біздің құндылықтық-моральдық тұрғыдан жастарды бейімдей алмауымыздан туындап отыр. Яғни құндылықтық дағдарысымыздың деңгейінің көрсеткіші» дейді әлеуметтанушы Серік Бейсенбайұлы.

Алайда Алматыдағы «Paradise», «Золотой Дракон» сынды ойын-сауық орталықтарында жұмыс істейтін студент қыздар жезөкшелікпен айналысып, қосымша ақы табуға мәжбүр болуының негізгі себебі қаржылық тапшылық екендігін айтады. Өздерін официант-аниматор деп атайтын олар тек Кореядан, Жапониядан, Қытайдан келген шет елдік азаматтарға қызмет көрсетеді. Бір кеште қызмет көрсету ақысы айтуларынша 300 бен 500 доллардан кем емес. Жұмыс уақыты кешкі жетіден түнгі бір сағат шамасы аралығы. Олар жылу батареялары істен шыққан караокенің жертөлесінде қонақтардың келуін күтеді. Караокеге көңіл көтеруге келген қонақтар алдына қаздай тізілген қыздардың арасынан келушілер көңіліне жаққанын таңдап алады. Әлгі «шекесінен шертіп жүріп таңдап алу» деген нақ осындайда айтылса керек.

Мұнда жұмыс істейтін жасы отызға жетпеген қыз-келіншектердің жарымы студент, біразы отбасынан ажырасқан балалы әйелдер. Официант-аниматор қыздар өздерін әр түрлі шет елдік лақап есімдермен атайды.

Кәсіби маман сөйлесе


Алматыдағы ірі караоке орталығының бірінде жұмыс істеп келе жатқанына жеті жыл болған Алина С. Асфендияров атындағы медицина университетінің студенті. Жұмысым сабақ үлгеріміме кері әсер етпейді дейді ол.

«Сабақтан да қалмаймын, ақшам да бар. Тіпті осы шет елдік клиенттерімнің арқасында тіл үйрену үшін Америкадағы жазғы тіл үйрету мектебінде оқып келдім былтыр. Дубайда дем алып келдім. Өзіме ұнайды. Машинам да бар. Бастысы келісті фигураң мен әдемі түрің болса бәрі сенікі. Бұл караокені екі жылдай болды полициялар мазаламайды. Соған қарағанда мықты «крыша» тапқан болу керек біздің бастық. Бұл жерде қорқынышты ештеңе жоқ. Ұжым болып жұмыс істейміз. Әртүрлі мерекелерде бастығымыз қыздарға сыйлық береді. Осындай кішкене көңіл бөлгенінің өзі қуаныш» дейді Алина. Ол жеті жылдың ішінде талай рет полицияларға ұсталған. Бірақ оларға да тілегені мен сұраған ақшасын берсең оңай босатып жіберетіндігін айтады.

Ал мұнда екі жылдық стажы бар Хабиби Абылайхан атындағы әлем тілдері университетінің төртінші курс студенті. Ол жақында тұрмысқа шықсам, бұл жұмысымды біржолата тастаймын дейді.

«Әкем мен шешем кішкентайымда ажырасып кеткен. Өзім ақылы бөлімде оқимын, өзім төлеймін. Мен біреудің ақшасын ұрлап жатқан жоқпын ғой. Өз күшіммен ақша тауып жүрмін. Сондықтан менің өмірімнен хабары жоқ біреудің маған сын, ескертпе айтуына еш қақысы жоқ. Сосын мұндағы шет елдіктер жергілікті қазақстандықтардан көп төлейді. Қазақстандықтар келмейді де. Бізге Кореядан «Samsung» компаниясының бастықтары келеді. Басқада шет елдік мықты компаниялардың қызметкерлері жиі келіп тұрады. Бірақ жаңадан жұмыс істеуге келген қыздарға бас тартуларын айтамын. Себебі бір сағат жезөкше болып істесең, мәңгілік жезөкше болып кеткенің» дейді.

Хабибидің жақын құрбысы Зара ҚазЭУ-нің 3 курс студенті. Олар Талдықорғанда мектепте бірге оқыпты. Зараның айтуынша бұл жерде тұрмыстық қиындықтарды басынан кешкендер жұмыс істейді екен.

«Жеке өзімді айтар болсам, оқуымның ақшасы, квартирамның ай сайынғы төлемі, өмір сүруіме керек ақшамен ата-анам қамтамасыз ете алмайды. Өздерінің кредитін төлей алмай отыр. Үйіме ай сайын елу мың тг жіберіп тұрамын.Біреу ерігіп мұнда жұмыс істемейді. Еріккендер істей алмай екі күннен соң кетіп жатады. Күндіз жарты ставкамен мамандығым бойынша бухгалтер болып жұмыс істеймін. Кешке осы жұмыстамын. Әрине қиын, бірақ уақыт өте келе үйреніп кетесің» дегенді айтады.

Психолог уәжі


Психолог Бақыт Дастанқызы мұндай жолмен қосымша ақы табуға мәжбүр студент қыздардың бұл жолға келуінің әр түрлі себептері бар дейді. Мысалы, отбасы жағдайының дұрыс болмауы, материалдық жағынан қиындық көруі, жеке факторлар, ортасындағы адамдардан алдануы, жігіттерге қатысты алданып қалуы, ауылдан келген қыздардың қалада жүргенде өз орындарын таба алмай қиналған кездегі оңай жолды іздеуі немесе алданып қалуы және т.б. факторлар әсер ететіндігін айтады.

Психолог Бақыт Дастанқызының ойынша, «студент қыздардың жезөкшелікпен айналысуының негізгі себебі осы жолда жүрген тұлғаның жеке мінезінен немесе оның тәуелділігі есебінен, замандастарымен қарым-қатынасының күрделігінен, білімде, карьералық өсуде талпыныстың жоқтығынан. Сондай-ақ, материалдық және тағы басқа қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында осы жолға түсуі мүмкін. Бізде қазір материалдық құндылық бірінші орынға шығып кеткендіктен, рухани құндылықтар екінші орынға қалып жатады».

«Ол қыздарға неліктен мұндай жолға түсуіне қатысты, қалай азайту керкетігі жайлы жалпылама ештеңе айта алмаймыз. Психологтар индивидуалды ерекшеліктеріне қарай отырып, әр қайсысын жеке тұлға ретінде тыңдап, мәселелерімен таныса отырып қана көмек қолын соза аламыз» дейді психолог.

ІІД-нің айтуынша 2014 жылы қаңтар айында Алматы қаласында жеңгетайлық ісі бойынша сегіз факт тіркелген, оның төртеуі қылмыстық іс негізінде танылып, сотқа жолданса, 2013 жылы 65 іс тіркеліп, 19-ы қылмыстық әрекет болып танылған.

P.S: Суық жертөледе топтанған қыздар әңгіме айтып отырды. Сонда әрқайсысы өз армандарын ортаға салды. Біреуі тұрмыс құрғым келеді дейді, біреуі шет елге кеткім келеді дейді. Сонда тұрып ішіндегі біреуінің айтқаны ғой:
Мен аристократтардың арасында осы жұмысымды істегім келеді, күшті ғой.


***Өзiм түсiрген суреттерiм дәл қазiр қолымда болмағандықтан репортажға көркемдiк мақсатта немiс көркем суретшiсi Отто Дикс шығармалары пайдаланылды. Суретшiнiң туындылары жалпыадамзаттық құндылықтар мен әлеуметтiк маңызы бар тақырыптарды бейнелеуiмен ерекшеленедi. Бiрiншi картина «Проститутки» деп аталса, екiншi картина «Светские дамы», «Люди» атты суреттерi.

Ая Өмiртай