«Кәсіп түбі — нәсіп». Бұл қанатты сөзді өмірлік қағидасы санайтын адамдардың бірі – Айша Рахимбекова апамыз. Ол бүгінде талай жылдық еңбегінің зейнетін көріп отырған аяулы ана, отбасы ұйытқысы. Сонымен қатар бір зейнетақымен шектеліп қана қоймай, шағын кәсіппен айналысуда. Айша ханым осыдан бір жарым жыл бұрын шағын кәсібінің негізін қалаған болатын. Бұл кәсіпті бастауға үлкен қаражаттың да, оффистің де, уақыттың да керегі болған жоқ. Себебі, Айша ханым ас үйінде отырып-ақ қала тұрғындарынан тапсырыс алып, зейнеткер болса да құр отырмай, қолынан келетін өнері – аспаздық, яғни дәмді тағамдар, торт, бәліш және т.б әзірлеуді кәсібіне айналдырған.
Қарағандыға кенеттен жолым түсіп, құрбымның үйінде қонақта болдым. Қазақтың салтымен жайылған мол дастарханнан дәмі тіл үйіретін торттан ауыз тидім. Құрбым бұл тортты арнайы тапсырыс беріп алдыртыпты. Сол кезде ойыма «шағын кәсіп» орала кетті. «Неге үйде отырып, өз нәсібін қолынан келетін өнерімен көріп отырған адамдар туралы жазбасқа?» деп ойладым. Құрбымнан тапсырыс алушы адамның номерін алып, сұхбат беруге келісімін сұрап, С.Мұқанов көшесі 32 мекенжайына жол тарттық.
Есікті күлімдеп 50-ден асқан апа ашты. Құшақ жая қарсы алған Айша апамызбен таныстық осы жерден басталып кетті. Әңгіме барысында зейнетке қай уақытта шыққанын, бұрын қандай кәсіппен айналысқанын, қазіргі уақытта неліктен кондитерлік өнімдер әзірлеумен айналысатынын сұрадым. 25 жылдық өтілі бар балалар дәрігері, ал қазіргі уақытта шағын кәсібін жалғастырып жатқан Айша ханымға біз бара салысымен тапсырыс келіп түсті.

Үй телефонына хабарласқан адам тортқа тапсырыс берді. Дәл осы сәтті пайдаланып, мен де әңгіме иесінің жұмысына қызығып, бақыладым.
Алдымен керек заттарды дайындап алды.Сосын оларды араластырып, ыдысқа құйды. 2 түрлі қамыр дайындап алды. Олар піскен соң, кремін жасауға кірісті. Соңында біріктіріп, арасына крем жағып, шоколад және арнайы ұнтақпен безендірді. Мінекей, соңында төмендегідей тамаша торт шыға келді. Айша ханымға 1 тортты әзірлеу үшін 1 ғана сағаттық уақыт жеткілікті болды.

















2 түрлі қамыр дайындап алды. Олар піскен соң, кремін жасауға кірісті. Соңында біріктіріп, арасына крем жағып, шоколад және арнайы ұнтақпен безендірді. Мінекей, соңында төмендегідей тамаша торт шыға келді. Айша ханымға 1 тортты әзірлеу үшін 1 ғана сағаттық уақыт жеткілікті болды. Ең соңында тортты қорабына салып, тапсырыс иесіне ұсынды.

Торттың бағасы 2000 теңге. Ал кеткен шығын мың - мың екі жүз теңге шамасында болды

Айша Рахимбекова: Мен зейнеткерлікке шықсам да, бос отырмас үшін шағын кәсібімді аштым. Демалыс күндері тапсырыс көптеп түседі, ал жұмыс күндері кемінде 2-3 тапсырыстан болады. Маған керек азық-түліктерді жұбайым әкеліп береді.Қазір ғаламтор деген бар ғой, сол жерде де адамдар тапсырыс беріп жатады.

Айша апа бізге өзі әзірлеген тәтті-дәмділерімен шәй берді. Аз сөйлеп, көп іс тындыратын бүгінгі кейіпкеріміз көпке үлгі болары сөзсіз. Уақыт тығыз болғандықтан, кәсіптің нәсібін көріп отырған апамызға зор денсаулық тілей отырып, қоштастық.
Ия, біздің арамызда жұмысқа қабілетсіз адамдардан гөрі қабілетті адамдар мыңдап артығырақ. Ал Айша апамыз жасы ұлғайса да әлі тың. Себебі адам кез келген уақытта жұмыс жасай алуы тиіс дейді. Сөз соңында айта кетейік, қазіргі кезде қолдан жасалған бұйымдарға, өнімдерге, тағамдарға сұраныс артуда. Сіз де, мүмкін, сіз де өз үйіңізде шағын бизнес ашуды ойлап жүрген шығарсыз? Ендеше артқа қарамай, тек алға ұмтылып, кішкенеден үлкенге жетуге тырысыңыз! Кәсіпкер атану үшін сіздің кез келген жұмысқа деген ынтаңыз жетіп артылады. Ынта-шынтаңызбен істеген әрбір ісіңіз жемісін бермей қоймайды.

Біздің бүгінгі репортажымыздың басты кейіпкері – Дәуірбала Нұрбаева апамыз. Алматы облысы, Балхаш ауданы тұрғыны тігін шеберханасын үйінен ашып алған. Кәсібін дөңгелетіп отырған апамыздың қос көмекшісі қыздары – Нәзира мен Эльмира. Дәуірбала апа Кеңес Одағы кезінде қарамағында 70-тен астам жұмысшысы бар тігін цехында басшы болған. Өзінің айтуынша ісімерлік анасынан тиген шарапат болуы мүмкін. Апамыз дәл қазір екі қызымен бірге үйіндегі шеберханасында құрақ тігіп отыр. Тапсырыс берушілерге алдын-ала дайын болып тұруы үшін көрпе тыстарын жаңалауда. Әрине, репортажды тілші өз көзімен көріп, отырып, оқиға ортасынан жазуы заңдылық. Айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызды дегендей скайп арқылы апамыздың шағын шеберханасында болып қайттым. Оған бола ұрыспайтын шығарсыздар енді. Апам құрағын тіге отырып, сөзінен де жаңылмай нәсібіне айналған кәсібі төңірегінде аз-мұз әңгімесін айтып берді. Апам өзі сөйлесін, ал, рұқсат болса.



Екі қызым, қос қарлығашым, 1990 жылы осындай кәсіп ашу туралы ұсыныс айтқаннан соң, біртіндеп бастап кеттік. Қыздарыма үйретіп те жатырмын. Қазір төселіп қалды. Мен тек бағыт беріп отырамын. Біз осы бір шағын тігін шеберханамызда қоржын, тұзкиіз, кішкентай дорбалар, той жабдықтары, көрпеше, киіз үй ішін жабдықтары сынды бұйымдарды жасап шығарамыз.
Қазір тігін машиналарының барлығы токпен жүреді. Еш қиындығы жоқ. Екі аяқпен педалін басып отырсаң болды, қолың бос. Тек қана ойыңдағы, қиялыңдағы құрақты жақсылап келтіру керек. Бұрыңғыдай емес технология дамыған заман ғой. Шешем өзі нағыз ісімер кісі еді. Абысын-ажын, құрбы-құрадасына, бала-шағасына отырып алып киім тігетін. Содан болар менің де іске икемім болып шықты. Сондықтан ата-бабамыздан келе жатқан дәстүрлі кәсіп деуге толықтай негіз бар. Ынтасы мен құлқы бар адам ғана іс тіге алады. Әйтпесе қазір көк инені түрте алмайтындар жетіп жатыр ғой. Қазір жастардың жұмысы бар, баласы бар, бәрі бар, тек уақыты жоқ. Сондықтан қолөнерлік деген адамның ынтасы мен қызығушылығына ғана тәуелді. Бұл таланттың сыртында төзімді қатты қажет ететін өнер. Құрақ көрпелер 10 мыңнан басталса, тұскиіздер 20 мың теңге шамасынан басталды. Нақты бір бағасы жоқ. Бұл шығармашылық жұмыс болғандықтан қолөнер бұйымдарына жұмсалған күшті есептеп барып, арнайы бағасын қоятын боламыз.



Түскиіз сәндік үшін төсектің тұсына ұстайтын болғандықтан тұскиіз аталған. Түскиіздің шеті түрлі-түсті жіппен өрнектеп, барқыт, мәуіті, шұға сияқты кестеленген бір түсті матамен көмкереміз. Біртұтас мазмұндағы бірнеше «мүйіз», «гүл», «жапырақ», «шырмауық», «түйетабан», «алқа» сынды өрнектер арқылы өзінше бір мән бергіміз келеді. Көбіне ою түрлерінен қошқар мүйізді бастырып жатамыз. Әсемдік үшін ішінара моншақтармен де әшекейлейтін кездеріміз болады. Алдағы жоспарымыз жалға беретін сегізқанат киізүйлердің санын арттырмақпыз.



Дариға Назарбаевның ұлы Айсұлтан үйленген кезде біздің шеберхананың безендірген киіз үйін апарып тіккен болатынбыз. Тағы да тойға керек тойбастар қоржыны, құрақ көрпе, тұскиіз сынды бұйымдарға тапсырыс алды. Жалпы сұраныс көп. Тапсырыс берушілер екі қызыма хабарласып, уақытын келіседі. Келісілген мерзімге жоспарлағаннан соң іске кірісеміз. Содан соң шын көңілмен, әйбаттап отырып, сапалы ғып тігу керек.
***Бұл фотосурет жеке архивтен алынып отыр. Шағын шеберханада жабдықталған киіз үй қабырғасы.


Еңбегіміздің жемісін көріп отырмыз. Биыл 2014 жылы Түркияның Стамбул қаласында өткен төрткүндік халықаралық EMITT-2014 көрмесінде Қазақстаннан барған шеберлердің арасында болдық. Көрмеге әлемнің 70 елінен 4500 қатысушы болды. Онда киіз бұйымдарының жасалу тәсілі жайында шеберлік-сыныптарын өткіздік. Ерінбей жұмыс істеген адамға ақша да, дүние де, мал да табылады. Қазір Қазақстанның жағдай бұрыңғыдай емес едәуір жақсарған. Әркім өзінің сүйген жұмысы істесе жамандық көрмейді, жарығым. Және құлшынысты балалар көп. Сондықтан ата кәсібіміз дамып, жаңа сипатқа ие болуда.

PS: “Еріншектік-күллі дү­ние­дегі өнердің дұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұят­сыздық, кедейлік-бәрі содан шығады”-деп айтып кеткен ғой хакім Абай. Апамның да бүгінгі кәсібі жайлы айтқандағы түйіні осыған келіп тірелді. Сонымен сөздің қысқасы Дәуірбала апа сабақ алғысы келетін тәлімгерлерді өз шеберханасына шақырады. Осы жазбамды оқуға мәжбүр тарапқа рахметтен басқа айтарым жоқ.

Тонадайда мырс-мырс күліп Ақнұр Бектеміс кетіп бара жатты… ©

---

"ҚАЗАҚСТАН" ТЕЛЕАРНАСЫ

AKA тоғай ішіндегі үйіне мырс-мырс күлген күйде кірді. Қарашаның қара суық мезгілі екенін есіңізге сала кетейін. Ақнұр Бектеміс сайттан алғыр «Ас мәзірі» сайтына кіріп, кеше ғана өзі жариялаған «Роллтон мен Big Bon по-доширакски» жазбасын оқыған бойда плазмалық «Рекорд» телебезерін қосты. Құдайдың бере салған жалғыз "Қазақстан" телеарнасын ғана көрсетеді екен. Ақнұрдың мән бермегенін байқаған әлгі телебезері Нұр Отан партиясының кәсіпкерлерді қолдайтын бағдарламасын назарына ұсына қойды. Ақнұр қылқ ете кілт тоқтай қалды. Жападан-жалғыз қалғанда өзінен-өзі сөйлейтіні бар. Құрылысшы қызды үнсіздікке не нәрсе бойсұндырды екен, ә?! Телебезер Көркем Аблаеваның кәсіпкер атанғанын мақтана көрсетіп жатты. Ақнұрдың екі беті қызарды да қалды.

---

---

АКА-НЫҢ АШУЫ

Сөйтіп, біздің Ақнұр ашуға бой бергісі келмесе де, ертегі оқиғасының жалғасуы үшін ашуға бой алдырды. Тіпті, ашу-ызасының бойында буги-вуги билегенін түрінен де байқауға болады. Сонда біздің қызымыз не үшін ашуланды? Міне, Ақнұрдың ашуды жеңу үшін ас әзірлейтін қазақбайшылық әдеті бар еді. Бұл жолы қандай тағам дайындайды екен? Көркем екеуі әлгі трафигі толғыр сайтта адамзат дәмін көрмеген неше түрлі тағамдардың дайындалуын жазатын. Крейтервейс сорпасын да әзірлеген осы екеуі еді. — Кеше ғана ас дайындап жүрген Көркем қалайша кәсіпкер боп шыға келді? — деп, Көркем қыздың пісірген бауырсағын қарқылдап күлген түрде дайындай бастады. Расында, оған Көркемнің ойда жоқта кәсіпкер болғаны қызық көрінді. Қызғанбады да. Ақнұр үнсіз қалғанда менің тіліме сөз қайдан қонсын?!

---

---

АЛТЫН БАУЫРСАҚ

Ашуы тарқамаған Ақнұр осыншама пісірген бауырсағын жалғыз тауыса алмайтынын анық білді. Ескі ағаштан жасалған терезесінен басын шығарды да, "әппағым-әппағым, сендей жанды таппадым" деп бұлбұлша сайрайтын кәрі қарға арқылы VKM -ге осы шақтан әлдебір дыбыстарды: абракадабра, ақалай-мақалай сиқырлы сөздерін қайталау арқылы хат жолдады. Алқамшүкірін айтып, көзі түскен бауырсаққа енді ғана тырнақтарына Orly лагы жағылған қолын соза беріп еді: — Ақнұр Бектеміс, мені жеме! — деген дауысқа лезде сұлап түсті. Есін жиған соң, «дауыспен» сөйлесе бастады. — Мен — алтын бауырсақпын! Сен — құрылысшысың, — деді бауырсақ. Ашуына жүк болған бауырсақты қолына ұстаған сәтінде: — Мені жеме! Жеті шелпек болып кетпей тұрғанымда жеті тілегіңді орындауға әзірмін, — деп қыздың көңілін тапты. Ал бауырсақтың бұл әрекеті қазақтың қызға сөзі жүрмейтін жігіттеріне сын. Алайда қыз баласын мал секілді алып қашуды алтын бауырсақ сөз етпеді. Ақнұрымыз ақымақ емес, құрылысшы. Сондықтан Санта-Мария Нашенте мешітін салу оның арманы еді. Қызымыз да пенде ғой. Пендешілікке салынып, Көркемдей кәсіпкер болуды қалады. Бірақ бұл тілегі орындалмады. Неліктен дейсіз бе? Жалғыз қырсық себебі: VKM келді. Сол сәтті пайдаланып, бауырсақ та ашық тұрған терезеден аксель секіріс жасап қашып кетті.

---

---

ТОҒАЙ ІШІ ДУ-ДУМАН

Алды-артына қарамастан қашып келе жатқан алтын бауырсақты бұрышта cannabis sativa шегіп тұрған Adiletshu тоқтатты. — Зомбилар ақылды мақұлық қой, — деді қарқылдап-күркілдеп. «Зомбидің қолын шауып, тісін қағып тастаса ешкімге зияны жоқ екен. Дәл солай жұмысқа сап қойса ешек сияқты еңбегі адал екен ғой жарықтықтың...» деп әңгімесін жалғай түсті. Бауырсаққа бұл кісінің тоқтамастан күле бергені ұнамады. Қашып құтылды. Алдынан кеше ғана Түркістаннан келген ErbolAliaskaruly шыға келді. Қарны әбден ашқан көрінеді. — Мені жеме! — дегеніне біздің Ерболымыз себебін сұрады. Әлбетте, бауырсақ ән айтты. — Мария Магдалина, чип-чип-чип! — деп ыңылдай бастағаннан-ақ әлгі балақай билеп, Күнсұлуын іздеп кетті. Бауырсақ бұған ашуланды. Әлі әндететін "Қызыл өрігі", «Бол жанымдасы», «Ақ маржаны» бар еді. Қамырын бір сілтеді де, жолын жалғастыра берді.

---

---

АЛҚАШ ӘУЛИЕ ВАЛЕРИЙДІҢ АҚЫЛЫ

VKM Ақнұр Бектеміске көмектесе алмады. Сөйтіп, сыпырғысымен Өскеменге ұшып кетті. Құмалақ ашуға қарсылық білдіретін қызымыз амалсыз Әулие Валерийдің үйіне барды. Алқаш әулиеміз есік алдында шалқанды тартқылап жатыр екен. Бір кезде көмекке мысық сасыған алжапқышы бар баба Зина жүгіріп келді. Екеуінің де шамасы келмеді. Ақнұр болса жай ғана бақылап тұр. Мұсылманшылық жасап, көмектессе де болар еді-ау! Олар да ізгі христиандар. Үшінші боп шалқан тартысқа қызы Наташа ұйқыдан ояна салған түрімен қосылды. Күні бойы ашық-шашық жүретін Наташаның бұл тұрысына Ақнұр Бектеміс жиіркеніп қарады. Ал Ispek92 осы қызды көрген бойда артына кеп жабысты. Әлбетте, алқаш әулиеге қызына жабысқан күйі қол ұшын созды. Ит-мысығы да қосылып, сері жігіттің үстін бүлдірді. Шал шаруасы біткен соң, Ақнұрға алтын бауырсақты іздеуден бұрын үйіне пластик терезе салдыруын кеңес қылды. Әйтпесе, бауырсақ табылғанымен, терезеден қайта қашып кетеді. Өкінішке қарай, пластик терезе Ақнұрдың ауылынан табылмады. Валерий әкей Төретамда сондай кәсіппен айналысатын Тимур Джуринский бар екенін айтты. Ақнұр «Түркістан-Сексеуіл» пойызына отырып, Төретамға жол жүрді.

---

---

ТИМУР ДЖУРИНСКИЙ

Ақнұр Тимур Джуринскийдің жұмыс орнына жеткен соң есіне Жәния Джуринская түсті. Дегенмен, ол үшін Көркем қыздай кәсіпкерлікті қолға алу бірінші орында еді. Бұл кәсіпті жыл бұрын бастаған Тимур цехті көрсетті. Цех орны әзірше Тимурдың үй жағында сарайда екен.


Ескі сарай ішінде Ақнұрдың тынысы тарылып, сыртқа шықты. Ом бху бхувах свах тат, сыртта да ашық аспан астындағы цех бар екен.


Ақнұрдың қызығушылығы оянғандай болды. Дегенмен, оның іздеп келгені басқа мәселе еді. Тимур да телебезерге шығамын деген оймен өзінің бәдік әңгімесін сапыра жөнелді:

Бұл кәсіптің басты ерекшелігі: айлықты күтпейсің. Бәрі де тапсырысқа байланысты. Ал қиыншылықтары: жасап берген соң қалай қолдану керектігін түсіндіріп бересің, бірақ сонда да қолдан қиратып тастайды. Бір жылға дейін кепілдік бар. Тапсырыс әр кезде әрқалай түседі. Қазір валютаның ойнауына байланысты қиыншылықтар көбейіп тұр. Бәрі ақшасын ұстап отыр. Жазда тапсырыс көбірек түседі. Қазір адамдар сапаға мән беретін болды. Негізі, кәсіп деген заман талабына қарай өзгеріп отырады. Сондықтан әзірге бұл нәрсе керек. Ағаш терезеден айырмашылығы көп. Боямайсың, сырламайсың. Тек қана шаңын сүртіп аласың. Кез келген пластикалық материалың жетпіс жылға дейін жетеді. Пластикалық терезенің тек резеңкесі ауыстырылады. Сынса, терезесін ауыстыру керек.

---

---

АКА АҚАЙДА

Тимур Ақнұрға пластик терезенің қалай салынатынын, жалпы, жұмыс барысын көрсету үшін оны Ақайға ертіп әкетті. Тимурдың қарамағында Асан мен Үсен деген екі батыр бар екен. О баста отыз мың теңгеге жұмыс істеген екеуі бүгінде елу мың теңге айлық алады екен. Бәрінен бұрын Ақнұрға жаңа салынған үйдің құрылысы әсер етті. Тіпті, мұнда қайдан неге келгенін ұмытып та қалды. Қиялдаған күйі терең ойға шомып кетті.

Ақнұрдың ішіне кіріп-шықпаған Тимур әңгімесін жалғастырды:

Бізде терезелер Түркиядан келеді. Қазақстанда да шыға бастады. Алайда сырттың терезелері жақсырақ боп тұр. Түріктердің, немістердің, қытайлардың пластика терезелері бар. Айырмашылықтары бар: күнге сарғайып кететіні болады. Қытайлық терезелердің де жақсылары болады. Бәрі бірдей емес. Тапсырыс берушілер көбінесе жылы болсын дейді, жел соқпасын дейді.

Бәсекелестер бар. Бірақ бар деп қорқуға болмайды. Әркім өз жұмысын таза істесе, ешкімді алдамаса, жақсы шығады. Біз бәсекеден қорықпаймыз.

Тимурдың мылжыңы ақыры Ақнұрдың зығырданын қайнатты. Бірақ Ақнұр бұл маңды бет алды тастап кете алмады. Алтын бауырсақтың да уайымы эндокарды бүріскен жүрегін мазалай берді. Аритмияға сәл-ақ қалған еді. Қажет кезінде электрокардиостимулятор да болмай қалды. Ақнұр Тимурдың мынадай сөздерінен соң сабасына түсті:

Мемлекеттен ақша бөлініп жатыр дейді. Бөлінсе бөлініп жатқан шығар, бірақ бізге жеткен жоқ. Біз барсақ, бізге анау дейді, мынау дейді. Мына жаққа жұмсайды, ана жаққа жұмсайды. Онымен айналысып жүруге уақыт жоқ. Жұмысты кім жасайды сонда? Терезенің шаруасы бір күнде біте қоймайды. Оны жинауың бар, салуың бар, тексеруің бар. Әуелі өлшемі алынады. Пластик терезенің зияны бар деп те естігем. Бірақ қарап отырсаң, жүз пайыз зиян емес нәрсе болмайды ғой. Барлық заттың плюс-минусы болады.

Ақнұрға таң қалуға болады. Ол сыртқа шықты да, жаңа салынып жатқан үйлерге көз жүгіртті. Өзі де құрылыс жайын ойлап, армандай бастады. Немене, болмайды ме екен? Бұл да құрылысшы ғой.

Шетелде пластик терезелерін қойып, қайтадан ағашқа көшіп жатыр деседі. Материалы тура осындай. Кепілдігі он жылға созылады екен. Бірақ ол бізде қымбат болады. Бұқараның тесік қалтасы көтермейді. Ақша бөлініп жатыр дейді, бірақ өз күшімізбен жұмыс істеп жатырмыз. DAMU-ға да барып көрдік, басқа да ұйымдарға бардық. Қыста тапсырыс аз болғанымен істеуге болады. Мен өзім соның мысалымын. Бұған дейін фирмаларда айлыққа жұмыс істедім. Ешбір жұмысқа алмады. Жұмыссыз жүрген соң осы кәсіппен айналыса бастадым.

Ақнұрдың бар ойы кәсіпкерлікте болды. Ол үй құрылысын қызықтаумен алаңсыз жүре берді. Тимурдың сөздері мына құлағынан кіріп, ана құлағынан шығып жатты.
Біздің қызымыз үй құрылысын сыртта тамашалап жүрген кезінде іште Құдайберген Бекіштің "Қуырмашын" сүймей-ақ тыңдайтын құрылысшы жігіт Зейнедин терезе салып жатты.


Асан мен Үсен елін табу үшін осы жерде жұмыс істеп жүр. Екеуінің де сынық ине мен пышақтың сынығын табатыны осы жер болса керек. Енді жақын жерден қазақтардың моласын тапса, елін табатын түрі бар. Молалы жерде су болады, сулы жерде ел болады деген сандырақ санасын сан-саққа жүгіртеді әлі.


Ақнұр Бектеміс ойдың түбіне батып, терең тыныс ала бастады. Алтын бауырсақтың уайымы 1400 теңгенің Аквафор сүзгісінен өткен суын сепкендей басылды. Por favor!

---

---

АҚЗЕРЕНІҢ ӘРУАҒЫ

Кенет Ақнұрдың көз алдына Zere әруағы көрінгендей әсер қалдырды. Табиғаттың сылқым күші болар деп Ақнұр сабыр сақтай алмай, абдырап тұрып қалды.


Өзі үшін уайымға түскен Ақнұрымыз алды-артына қарамастан қашты. Қала шетіндегі саябаққа жақындады. Бұл саябақ «Саяжан» атанып кеткен еді. Қарадан шыққан KILYZAMAN -ның билігі кезінде бір ингуш шешеннің он үш жасар Саяжан деген қызы осы саябақ ішінде жоғалып кеткен болатын. Бірақ Ақнұр бұл оқиғаны, бұл мекенді білмейді, тек мен ғой әңгімелеп отырған.


Қызымыз саябақтан аман шыққан соң орталыққа жетейін деп автобусқа мінді. Жұрт толы жерде жаны жай табар деп үміттенді.


Қызымыз автобустан түскен сәтте әлем төңкерілгендей болды. Орталыққа саябақ ішімен қорыққан күйде өтіп, өзі әзер дегенде жетіп еді. Енді не болды? Торғай Атажанның әруағы жыққыр, қайтадан «Саяжан» саябағы шықты.


Бұл жолы Ақнұр Бектеміс… Әдетте, бұл ертегіні Дулаттарға әңгімелеп берер болсаңыз, мына шежірені тарқата қисайып, масайраған күйде айтыңыз. Шапыраштыларға бұл әдіс сәйкес келмейді. Сөйтіп, Дулаттарда Шымыр деген бір атасы бар екен. Шымырдың өзі үш атаға бөлінеді: Бекболат, Шынқожа, Темірболат. Бекболаты сан жағынан көп екен: Жиенбай, Толмәмбет, Жиенбет, Шілмәмбет, Бестерек. Жиенбайда екі-ақ ұл болған екен: Жаңабай мен Шажыт. Жаңабайдан бес ұл тараған: Шоқан, Күлтемір, Айтқұл, Шөже, Сырлы. Ал Шажыттан үш ұл туады: Байқан, Бектеміс, Сәмбет. Дулаттардың қалған аталарын Албандардың тойында тарқата жатармыз. Міне, Ақнұр Бектеміс осы Шажыттың Бектемісіндей болса, бәлкім, есінен танып, қара жерге еркін құлау үдеуінің көрсеткіші 985 см/сек² болмас па еді. Бізге бұл құбылыс беймәлім, бірақ Ақнұрдың санасында мынадай естеліктер кадры жүріп жатты:

---

---

ОЯН, ҚАЗАҚ!

— Оян, қазақ! — деп орысша сөйлеген VKM бесін кезінде алма шырынын ішкен соң көз шырымын алған Ақнұр қызымызды оятты. Түрі бозарып, шошынып оянған еді. Сөйтіп, Малика көкесіне көрген түсін, алтын бауырсақты тәптіштеп түсіндіріп айтып берді. Жалпы, өмірде ешқандай «алтын бауырсаққа» сенім артпай, тек қана еңбектеніп өмір сүрудің маңызын түсініп, осыған сәйкес шешім шығарғандай болды. Шәйнекті қайнатып, екеуі дастархан басына жайғасты. Сол сәтте VKM сөмкесінен мына бір жапырақ қағазды шығара бастады:


Бұл басқатырғыштың сұрақтары мынандай еді: 1. Адамның өзіндік табыс алуға бағытталған дербес қызметі. 2. Кәсіпкерлікті, сауда-саттықты ағылшындар қалай айтады? 3. Сон Паскальдің ата-әжесі бұл сөзді Ресейде «подпись» деп айтады. 4. Қаражатты ұзақ мерзімге әр саладағы бағдарламаларға, инновациялық жобаларға құю. 5. Тауар өндірушілердің күресі. 6. Іс-әрекет жасауға бағыт беретін нұсқаулар жиынтығы. 7. Үй шаруашылығын жүргізу өнері. 8. Бағаның өсіп, тауар тапшылығы мен оның сапасының төмендеуінен болатын ақшаның құнсыздануы. 9. Шикізатты дайын өнімге айналдырудың әдіс-тәсілдер жүйесі.

IT кәсіпкерліктің артықшылықтары:
Нәтиженің лездігі. Мысалы, кәсіпкер үшін ең маңыздысы тұтынушылар, және ол тұтынушыларды көбейту үшін кәсіпкерлер белгілі бір маркетингтік шаралар қолданады. Ал ғаламтор арқылы бұл мәселе оңай шешіледі. Себебі интернет арқылы ақпараттың таралуы өте тез. Интернетте жасаған маркетингтік шара нәтижесі көп күттірмейді, кейде бір күн, тіпті 1 сағаттың ішінде өз жемісін әкеліп жатады.
Қаржылық шығындардың салыстырмалы түрде аздығы.Жалдамалы еңбекті аз қолданып жүзеге асырылатын кәсіп болғандықтан, шығынды азайтуға мүмкіндік бар. Әрине, егер сіз өз салаңыздың қыр-сырын жақсы білетін, кәсіби маман болсаңыз.
Қашықтықтан басқарылу мүмкіндігі. Интернет желісі қол жетімді кез-келген жерден басқаруға болатындықтан, ІТ-кәсіпкерлік тұтынушы үшін де басқарушы үшін де өте қолайлы. Бір мезетте бірнеше шаруаны қатар тындыруға мүмкіндік бар. Мысалы, қажетті құжаттарды рәсімдеу үшін талай кабинеттің есігін күзетіп, таблодан нөміріңді сарыла күтпей, интернетке қосылып, өз істеріңмен айналысып, уақытты тиімді қолдануға болады.

Менің виртуалды репортажымның кейіпкері өз кәсібінің артықшылығын осылай суреттеді. Енді кейіпкерлер туралы аздаған ақпарат:
Ғабит Бекахметов – 29 жаста. Биологиядан халықаралық олимпиадалар жеңімпазы (Аршаттың түнгі чаты есіме түсіп кетті) Дьюк Университетінде (АҚШ) экономика, шығыстану және саясаттану мамандықтары бойынша білім алған. Нью Йорк, Алматы, Астана қалаларында энергетика және пайдалы қазбалар салаларында жұмыс жасаған. Ғабит курстастары арманаған Уолл-стритте мансап қуып, мықты лауазымда отыруға мүмкіндігі бар еді. Алайда, бүгінде ІТ-кәсіпкерлікке бет бұрып, энергетика және білім саласында инвестициялық жобалармен айналысады. Айтпақшы, ол критикалық ойлау негіздері бойынша дәріс береді, осы аттас кітап авторы.
Абай Жарлығап — Нью Йорк Университетінде компьютер инженерлігі мамандығын игеріп, Астанада стартап және білім беру саласындағы жобалармен айналысады. Физика мен математика сабақтары бойынша оқу құралдары мен емтиханға дайындық әдістемелерінің авторы.

Ал енді репортаж жүргізілетін жер туралы айтсақ: www.kz.educator.com/ сайты

Өз жобасының басталуы туралы Ғабит былай дейді:
Жаһандану заманында, интернетті қолданып білім алу ең ыңғайлы тәсілдердің бірі. Алайда, еліміздің бұл саладағы білім қазынасы әлі толыса қойған жоқ, яғни ғаламтор желісінде оқушыларға қажетті қазақша материалдар өте аз. Сондықтан, бұл жағынан сұраныс бар да, қажеттілік өтейтін ұсыныс аз. Осыны ойлай келе, Қазақстанда кеңінен қолданысқа ие болып, жақсы нәтиже беретін веб сайт ұйымдастыру қажеттілігі туды деп қорыттым. Сөйтіп американдық достарымызбен ақылдаса келе ҰБТ, SAT сияқты емтихандарға дайындалуға көмектесетін сайттың негізін қаладық. Жеке инвестицияландыру арқылы, Калифорнияның Educator.com сайтымен бірге Educator.kz интернет порталын құрдық.
Қазірде бұл порталдың он мыңнан астам жазылушылары бар. Онлайн сабақтары қымбат емес. Бір жыл бойы сабақтарды шектеусіз көрем десеңіз – 12 мың, 3 ай – 5 мың, 1 ай – 2 мың. Сайттағы төлем жасау туралы нұсаулығы еріксіз жымитты:

Сайттың контентін толтыруға баса назар аударылады. Қазір порталда математика, физика, биология, химия, тарих, география, тілдер (ағылшын, қазақ, орыс) пәндері бойынша дәрістер курсы толық жүктелген. Дәрістердің мазмұндық және техникалық сапасын қатаң қадағаланады.

(1 сағаттың шикі видео-контентті өңдеуге шамамен 3 сағат жұмсалады)
Физика сабағынан Астана қаласының дарынды балаларға арналған «Зерде» мектебінің мұғалімі, білім саласының үздігі, 39 жыл ұстаздық еткен Қамбар Хатапұлы дәріс береді. Дәріс тақырыптарының өзі адамның мысын басады екен :)

Порталдың жазылушыларының демографиясымен таныстық. Астана қаласының жастары ең белсенді әрі оқымысты болып шықты)

Бұл кәсіптің өзін өзі өтеуі туралы сөз қозғағанымда, Ғабит былай деді:
Қазақ тіліндегі ресурстар арқылы жоғары табысқа жету үшін оған лайықты сайт болу қажет. Ол үшін желі басқарушылары барынша ақпарат базасын толықтырып, дамытып отыруы тиіс. Ең қажетті информацияларды біріктіру арқылы қолданушылардың жоғары трафигіне қол жеткізу қажет. Тек осы критерийлер қарастырылған жағдайда ғана қазақ тіліндегі ресурстардың монетизациясы жоғары болады.
Дегенмен өз жобамызға келер болсақ, кәсібіміз жаман табыс әкелмейді (сомасы туралы нақты ақпарат тек инвесторлар мен салық агенттігіне ғана айтылады), алайда біздің негізгі мақсатымыз еліміздің ғылыми ақпараттандырылу ахуалын көтеру. Ал табыс табу мен ғаламтор арқылы пайда келтіру негізгі мәселе емес, оны жай ғана толассыз еңбектің жемісі ретінде қарастыруға болады.

Ресми деректерге сүйенсек, бүгінде интернетті пайдаланушылар саны 12 миллионға жетіпті. Ал пайдалану мақсатына келер болсақ, сипаты келесідей:

Бұл деректі бекер келтіріп отырғам жоқ. Себебі маған интернет керек-жарағы да, қоқысы да араласқан үлкен бір үйіндіні елестетеді. Біреу бар уақытын әлеуметтік желілерге сарп етіп, өзінің сасық амбициясын қанағаттандыруға тырысады, енді бірі «мәңгілікке» айналған 9 сағаттық жұмыс уақытын жылдам өткізу құралы ретінде пайдаланады. Ал біреулер, осы алапат ақпарат тасқынында сіз бен бізге сапалы контент ұсынуды мұрат тұтады. Кәсібің тіршілік етуге қажетті қаражат көзі ғана емес, өмірлік ұстанымың болған қандай жақсы…

Кәсіпкерлік – азаматтардың немесе олардың бірлестіктерінің өзіндік табыс табуына бағытталған қызметі. Осындай өз күнін өзі көруге тырмысып, өз кәсібін ашып, шаруасын дөңгелетіп жүргендер көп арамызда. Солардың басым көпшілігі — сауда кәсібіне жақын алапсатарлар, саудагерлер. Бұл кәсіпті серік қылғандардың күнделікті жұмысымен танысып, көкейімдегі сұрақтарды қойып көрдім. Сөйлескенде жүзі жарқылдап тұрған адамдар суретке түсуге келгенде ұялшақтық танытты. Кейбірі өз кәсібінің сан қырымен, саудаға қалай келгенімен, ай сайынғы пайдасымен бөлісті.
Гүлдер сатумен айналысатын Ирина осы кәсіппен биыл қатарынан 7 жыл шұғылданатынын жеткізді. Табыс жақсы дегеннен басқа ештеңе ашылып айта қоймады.


Ал сурет шығарып, әртүрлі әдемі фотосуретке арналған жиектемелер сататын қыздардан сыр тартып көріп едім, ештеңе шықпады. Әйткенмен, жақсы табыс табатындары келушілердің көптігінен-ақ көрініп тұр.

Мына екі әжейдің жағдайы кішкене ауырлау. Боранда тоңып тұрғандары. «Күнкөріс қамы,»- дейді біреуі, екіншісі:-жаз бойы бақшамда өскен көкөністерден түрлі қысқы азық жасап, саттықтан тапқан қаржыны немерелеріме беремін,- дейді.

Осы әжелерге Құдайдың бір смартфонын беріп, инстаграмға жарнама салуды үйрету керек-ау деймін!!!

Мына «Саида» дүкенінің бір жағында азық-түлік сатылады, екінші жағында құрылыс заттары деген жазу болғанымен, 1-2 жыл болған, жабулы тұр.


Иесі – татар ұлтының өкілі Разина Закирова. Дүкен 1996 жылы ашылған екен, Саида кенжесінің есімі болғандықтан осылай атағанды жөн көріпті.


Дүкеннің орташа күнделікті табысы – 60-80 мың теңгені құрайды екен Разина ханымның айтуынша.
«Клиенттер аз болған күні пайдамыз 30 мыңға дейін түсіп кететін кездер болады,»- дейді дүкен иесі.
Қызметкерлер құрамы: аға сатушы, 3 сатушы, кіші қызметкер

Әңгіме соңында дүкенді күрделі жөндеуден өткізсем деген ойы бар кәсіпкерге табыс тіледім.

Мына сатушылар өздерінің саудасы жақсы жүріп жатқанын ғана айтты.

Кәсіпкерлікті дамытудың идеалды жолы – ИНСТА ЖАРНАМАЛАР!!!

Бұл да дұрыс екен… Себебі, нарық заманында кәсіпкердің қоғамдағы белсенділігі — өте қажет нәрсе.
Сауда кәсібінен несібесін тауып жүрген ағайынға табыс пен өсу тілеймін!!!

Ескерту: Осы жазбамды жазарда Шу қаласында болғандықтан, 2-3 күн кәсіпкер іздеп уақыт өкізіп алдым. Шуда бұрын байқамаппын, ешқандай өнеркәсіп шығаратын зауыттар, шаруашылық қожалықтары жоқ екен. Барлық кәсіпкерлер тек тойханалар, дүкендер мен бутиктер ашып қойған. Содан не керек, Шу қаласынан 20 км жерде Қорағаты өзенінің жанында бір кәсіпкердің жеке мал шаруашылығы кешені бар дегенді естіп сол кісімен келістім.
Сенбі Телефонмен:
-Ассалаумағалейкум, аға! Мен студент едім, маған сіздің мал шаруашылығы кешеніңіз туралы фоторепортаж жасау керек еді. Сізден рұқсат алмақ едім.
-Түсінбедім, ол сонда қайда жарияланбақ?
-Миниблогиядаға қатысып жатырмын, кәсіпкерлікті кеңінен насихаттайтын жазба жазу керек еді, «КерекИнфо» деген сайт бар соған жариялаймын.
-Білмеімін.
Осы уақытта байланыс үзіліп кетті.
Қайта қоңырау шалдым
-Аға, не болды келісесіз бе?
-Жамандап жазбасаң болды.
-Оныңыз не аға, сізді керісінше жақсы қырынан көрсетуге тырысамын.
-Е, онда бопты.
-Айтпақшы, қай кезде келуге болады сізге?
-Ертең жексенбі мен өзім сонда боламын. Мекен-жайды білесің ғой?
-Иә
Жексенбі.
Досымды жаныма алып, фотоаппаратымды иығыма асып келісілген жерге беттедім. Шыны керек, бұл «ферманы» өзім бұрын көрмегенмін.


Анадайдан үйлер көріне бастады. Мәшиненің ішінен түсіргендіктен, дірілден фото сәтті шықпады.

Сағат 17-00. Сәскеден бесін ауғалы біраз уақыт.
Фотоаппараттың «Вспышкасы» істемей біраз қиындықтар туды. «Мал өрістен 1-2 сағаттан соң келеді»,- дейді өзін Думан деп таныстырған бір кісі (Суретке түсуге көндіре алмай-ақ қойдым. Өзі көнбегесін қатты қысатамадым). Айтпақшы осы жерде мал бағады екен. Айлығы айына 45000 теңге. Шағын аудан тұрғыны үшін жаман сома емес.
Бұл қожалықтың иесімен осы жерде сағат 17-30 да кездесеміз деп келіскенбіз. Мен біраз ерте барып алдым. Бірақ, сағат 18-00 болғанда өзім телефон соғуға оқталдым. Сөйтсем бұл жерде «свзяь» деген тек шатырдың төбесінде ғана ұстайды екен. Оған да көндігіп шатырдың төбесінен телефон соқтым. Көтермейді. «Вот қырсық». Енді қайтпекпін. Таға 5-6 рет «звондадым». Бір кезде әлгі кісіден смс келді.

«Балам, мен жиналыста отырмын. Аудан әкімі Қазақ хандығының 550 жылдығына орай бір маңызды шаруамен кәсіпкерлерге жиналыс ашыпты. Тоғыз-онсыз шықпаймын. Өзің бірдеңе ғып жаза бер»

Айта кетейін, Қазақ хандығының 550 жылдығы келесі жала тойланатынын естідік. Интернет шулап жатыр. Шу мен Талас өзені, Қозыбасы тауына Керей мен Жәнібек ту тіккен. Соны ескере отырып, 550 жылдық тойланатын қала — Шу болып бекітіліпті. Шудағы «дөкейлердің» дереу іс-әрекетке кіріскеніне қарағанда бұл сөздің растығына шүбәм жоқ.

Күн ұясына кіріп кеткен, вспышкамен бірдеңе ғып түсіру керек енді. Неден бастарымды білмеймін, Атқа мініп алдымда үйден шамамаен 500 метрдей жерде өрістен келе жатқан қойларды түсіруге беттедім..



Қой саны 250 екен.

Кеш қарайып бара жатыр. Өрістен сиыр мен жалқы келер емес. Атқа мініп алып өзеннің арғы бетінен сиырды іздеп жүрмін.

Осы өзеннің арғы бетінде сиырлар жайылып жүр екен. Барып іздеп түсірмекке бел будым.

Мынау суреттен сиырды байқау қиынның қиыны. Десе де әнебір жерде талдың жанында ақбас сиырды байқауға болады. Мұнадғылардың айтуынша Қайрат ағай(«Ферма» иесі) өткен жылы қазақтың «ақбас сиыры» тұқымын көбейту үшін мемлекеттен 5млн. теңге субсидия алып, оған ақбастың әрқайсысы 450000 теңге 11 бұзауын сатып алыпты.

Мен сиырларды түсіріп келемін дегенше жылқылар өрістен айдалып келіп, қораға қамалып үлгеріпті. Қораның ішінен жалқыны түсірудің ырымын жасап бақтым.



Қойларды қораға кіргізу сәті.
Қорытынды. Бұл жолы «пост» аса сәтті шықпаса да, мен үшін өте қызық болды. Бұрын атқа мініп көрмеген мені, «сиырларды түсіремін десең, мына жылқыға отыр да өзеннің арғы жағынан түсіріп кел», — деген Думан ағайға бұрын атқа мінбегенімді білдіртпей аспай-саспай өзеннен өтіп, жұмысты сәтті-сәтсіз аяқтадым. "Өлімнен ұят күшті". Аударыспақ тауралы пост жазып, ондағы чемпиондардың атқа мінбеген жігіттерден қорқамын деген сөздері, өзімді қамшылап еш саспай, атты меңгеуге себеп болды. Тіпті үйге кетер уақыт таяғанда досым мені аттан түсіре алмай әуре болғаны бар. Себебі атпен шапқан, атқа отырған өзіме қатты ұнады. Тақарып — Мал бағу да кәсіп. Мұндағылардың бар өмірі малмен байланысты. Онсыз өмірлерін елестете алмайды. Қайрат ағаның 250 қойы, 50 жылқысы, 80 сиыры(оның 11 асыл тұқымды «ақбас» сыйыры) бар екен. 80 сиырдың, саууға болатын 50 сиырынан күніне 400 литр сүт сауылып мемлекетке өткізіледі. Аптаның әр жесенбісі 40 литр қымыз базарға жеткізіледі. Құрт, май, ірімшік те дүкендерге жеткезіледі екен. 2 отбасын жұмыспен қамтып отыр.

Табыс.
Сиыр сүті 400 литр х 90 теңге= 36000 теңге күніне
36000х30= 1080000теңге
1080000х12960000 теңге жылына

Жылқы сүті 40литрх350теңге=14000 теңге аптасына
5250 теңге x 4= 56000 теңге айына
56000х12=672000жылына

12960000+672000= 13млн 632мың теңге

Шығын:

Арпа 1 тонна= 67000
Ұрпақ 1 тонна= 55000
Жоңышқа 1 жылға 350 теңгеден 500 тюк = 175000
Шөп 1 жылға 175 теңгеден 500 тюк =87500
Жұмысшылардың айлығы — 45000 теңге х 2 отбасы= 90000айына
90000х12= 1млн 80 мың теңге жылына
Азық-түлік 10000х12=120000жылына

Жалпы: 1 млн 584 500 теңге

Кіріс — Шығыс = 13632000-1584500= 12 миллион 47 мың 500 теңге

Мәлімметерді Қайрат аға смс арқылы жіберді

.

Мал бағып, істің көзін таба білген адамдардың бірі осы Қайрат аға. Халықты сүтпен, қымызбен, қамтамасыз етеді.
2 отбасын үймен, жұмыспен қамтып отыр.

Шамамен он бес мыңнан астам тұрғыны бар Зайсан қаласында жүзге жуық сауда үйлері мен дүкендер бар. Халыққа қажетті заттың бәрі сатылатын сол сауда үйлерінің бірі — "Қара Ертіс". Жерлестері «Жекен аға» деп атап кеткен Жеңісбек Кәрібаев сауда үйін ғана емес, өзінің "Қара Ертіс" деп аталатын мал шаруа қожалығын да басқарады.

Қоғам тақырыбы мазмұнды тур болды, түрлі әлеуметтік тақырыптар қозғалды. Сәйкесінше алған бағалары да жақсы болды. Төмен балл алғандарды да құттықтағым келеді, идеялары үшін. Ал орындау, жеткізу тәжірибемен келетін нәрселер.

qonyrbai — 10
AydosRymkul — 9,50
Basic — 9,25
ademi_alem — 8,50
Aya — 7,75
NazerkeAbibulla — 7,00
tomarlik — 6,75
ErbolAliaskaruly — 6,50
Kuralayka — 2,25
tauewki — 0,25

Ерлан Әшім мырзаның аты Қарағанды қаласының жұртшылығына жақсы мәлім. Бұл азамат, Қарағанды мен оның айналасындағы серіктес қалаларды, алыс аудандарын және Повладар облысының кейбір аймақтары мен Астана қаласының бір бөлігін сапалы сүт өнімдерімен қамтамасыз етіп отырған «Нәтиже» сүт фабрикасының басшысы және Қаладағы мәдениет пен өнер салаларына үнемі қаржылай қолдау көрсетіп отыратын ірі демеушілердің бірі. Осы күз айында Ерлан Әшім мырзаның қарамағындағы «Нәтиже» мен «220 вольт» фирмаларының ұйымдастыруымен өткен Асық патиден кейінгі, сүт фабрикасына жасаған саяхатымыз барысында естіп-білген мәліметтермен таныса отырыңыздар...


Компания тарихы

Ерлан мырза бизнеспен 1999- жылдан бастап айналыса бастаған. Әуелде бөлшек саудамен айналысатын шағын фирмасына кейіннен кондиттерлік цех пен шағын наубайхана қосылады. Бірақ, бұл жетістікпен ғана шектеліп қалмай, әрі қарай өсуді ойлаған кәсіпкер, қаланы сүт өнімдерімен қамтамасыз етуді қолға алуды ойластыра бастайды. Себеп, сол кезде Қарағанды сүт заводы дағдарысқа ұшырап, халыққа сапалы өнім ұсына алмайтын дәрежеде болған еді. Нарықтағы жағдайды бағамдай келе, фирма басшылығы үлкен тәуекелге бас тігіп, бұрынғы айналысып отырған бизнесін түгел сатып, қаржыға айналдырады. Ол ақшаға бірнеше көлік пен сүт сақтауға арналған тоңазытқыштар сатып алып, Қостанайдан Қарағандыға сүт тағамдарын тасымалдай бастайды. Аз уақытта бұл кәсібі күткен нәтиже беріп, бір аптадағы сатылым көлемі 15-20 тоннаға дейін өседі. Қарағанды нарығын жаулап алған соң, алдағы таңда сүт тасымалдаушы емес, өндіруші болуымыз керек деген шешім қабылданып, бұл жобаны бірге жүзеге асыру туралы «Балқаш сүт» ААҚ ұсыныс тасталады. Олардың қолдауына ие болған соң, қала сыртында қараусыз тұрған ғимараттарды сатып алып, сүт өңдеу қондырғыларын орнатады. 2003 жылдан бастап, өз сүт өнімдерін шығара бастайды. Компания өз айналасына жұмыс істеуге құлшынысы бар, алғыр жігіттерді топтастырып, өздерінің «Нәтиже» брендін шығарып, нарықта бәсекеге қабілетті ірі фирмалардың қатарына қосылады. Бірақ, компания басшылығы бұл жетістікті де місе тұтпай, кәсіпорынның өнімділік қуатын арттыра түсу мақсатында іздене бастайды. Соның арқасында Дания мен Голандия тәрізді шет мемлекеттерге іс-сапарларға шығып, сол елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, завот құрылғыларын бірте-бірте Европалық технологиялармен жабдықтай бастайды. Қарағандылық «Нәтиже» сүт фабрикасында қазір — «Tetra Pak» швед компаниясының жабдықтары жұмыс істеп тұр. Фабриканың өнім шығару қуаттылығы алғашқы кездері 12 тонна болса бүгінгі таңда 120 тоннаға жеткен.



Компанияның серіктестерімен жұмысы

Компания бір стильде безендірілген 12 фирмалық бөлімшеден тұрады. Бұл фирманың жұмысын жандандыру мақсатында қолға алынған жоба, әр фирманың өзінің айналысатын кәсібі бар. Мысалы, бір фирма тек сүт тасымалымен айналысатын болса, келесі фирма дайын өнімді саудаға шығарады т.с.с. Әр фирманың өз басшысы, өзіне тән қаржылық есебі бар. Олар бір-біріне кедергі келтірмей, қайта тиімті байланыс орната отырып жұмыс істейді, бұл компанияның дамуына оң ықпалын тигізуде.



Фабриканы үнемі шикізатпен қамтамасыз етіп отыру мақсатында Шет ауданында 200 ірі қарадан тұратын екі шаруа қожалығы ашылған. Фабрика өзіне қажетті шикізатты сол фермаларда бағылатын сиырлардың сүті арқылы және Қарағандыға жақын орналасқан елді-мекендерден сүт жинау арқылы қамтамасыз етеді



Сүт тапсырушылар компанияның серіктесі деп танылады, сондықтан оларға компания тарапынан қолдаулар көрсетілу үстінде. Мәселен, сиыр саууға адам күші жете бермейді. Бір адам әрі кетсе 5-6 сиыр саууға ғана үлгереді.
Бұл кемшілікті жою мақсатында «Нәтиже» сүт фабрикасы жеңілдетілген несие түрінде фермерлерге Түрік мемлекетінде жасалған 220 волттық сиыр сауу апараттарын ұсынады. Бұл аспаптар сынақтан сәтті өтіп, сиырлар екі-үш күннің ішінде сауудың осындай түріне үйреніп кетуіне жағдай жасаған екен. Ал Ресей мен Қытайда жасалған сауу аппараттары, сиырларды қаны шыққанша сауатын болғандықтан, олар сауғызудан қашып, сүтін тартып алатын болған.

Нағыз өнім 7 күн ғана сақталады

Компания ұстанымы бойынша өнімге ешқандай консерванттар мен тұрақтандырушы заттар пайдаланылмайды. Тек таза табиғи сүт өнімі ғана нарыққа ұсынылады. Рас бұл ұзақ сақтауға келмейді және завоттың дамуына айтарлықтай кері әсерін тигізеді, бірақ, бұл кемшіліктің орнын халықтың көңілінен шығатын өнім ұсына отырып, толтыра алады.
«Нәтиже» сүт фабрикасының өнімін тек 7 күн ғана сақтауға болады. Себебі пайдалы бактериялар тек осы уақыт аралығында ғана өз белсенділігін сақтайды, ал 8 күні ол бактериялар өле бастайды және өзінің пайдалы әсерін жояды.
Фабрикада арнайы зертхана орналасқан, ол жерде мамандар өнімнің сапасын қадағалап отырады және айран өндіруде қолданылатын ашытқылар құрамында кездесетін бактерияларды өсіреді.



«Нәтиже» сұйық сүттен басқа айран мен ірімшіктің бірнеше түрін және сықпа құрт өнімін нарыққа шығарады. «Нәтиже» өнімдерінің ішіндегі ең танымалдары: Ішетін сүт, Қарлы сусын, Нәринел, құрт, Био-айран, т/б…

«Наринель» қалай «Нәрине-L» атанды
Фабриканың шығаратын сүт тағамдарының арасында «Нәринел» деп аталатын өнім бар. Бұл өнім кешегі кеңестер үкіметінің тұсында халықтың сүйіспеншілігіне бөленген «Наринель» йогурт өнімінің бір түрі. Фабрика аяққа тұрған шақта, тұрғындардың сұрауы бойынша аталмыш тағам түрі нарыққа шығарыла бастайды. Арада бірер ай шамасында уақыт өткен соң, Армениялық бір компанияның өкілдері хабарласып, «Наринель» брендін заң жүзінде еншілеп алғандықтарын, сондықтан «Нәтиже» компаниясы аталмыш өнім түрін нарыққа шығарғандары үшін өтем ақы төлеулері керек екендігін айтады. Бұл хабардан соң, фирма тарапынан өнім атауын өзгерту керек деген шешім қабылданып, йогурттың атын «Нәринел» деп қазақшалап жаза бастайды.

Ұлттық ерегшеліктері

«Нәтиже» сүт фабрикасының басқалардан бір ерекшелігі, компания басшылығы ұлттық құндылықтарды насихаттауды жолға қойған. Компанияның бас кеңсесіндегі қабырғаларда ұлттың ұлты тұлғаларының портреттері мен қанатты сөздері орын тепкен. Кеңсеге кірген кезде құдды мектеп қабырғасына қайтып келгендей әсер алған болатынмын. Себебі тұлғалардың сөздері мен суреттерін тек мектептен ғана көрген екенмін. Ал басқа жерден әсіресе кәсіпкер азаматтың кеңсесінен көремін деп еш ойламаған болатынмын.

Ерлан Әшім мырзаның айтуынша ол кісіге қарайтын фирмаларда жаңа жыл тойланбайды. Ескерусіз қалдырылады. Рас тойлама деп ешкімді қинамайды, жұмысшылары тойлаймын десе ерік өздерінде, бірақ компания көлемінде атап өту, мерекелік безендіру, сыйлық беру тәрізді шаралар өткізілмейді. Есесіне наурыз мерекесі үлкен көлемде атап өтіледі. Фабриканың ауласында қазан асылып, алты бақан тебіліп, ұлттық ойындар ойнатылып, қызметкерге сый-сыйапат жасалып, мерекелік банкет өткізіледі. Жалпы ірі мерекелік іс-шара жылына бірнеше мәрте қайталанады екен. Мәселен, Наурыз мейрамында көктемнің келуін, жаңа жылдың басталуын тойласа, онан соң, ораза айт, құрбан айт мерекелері де компания көлемінде тойланып тұрады екен.

Қолдау көрсетулері

Фирма басшылығы тек ақша тауып қана қоюды мақсат тұтпайды. Бизнесті алғаш бастаған күннен бастап, әлеуметтік істерге назар аударып, қолдау көрсетіп тұру бұл фирманың әдетіне айналған. Сол әдет, фирма дамыған сайын, ұлғайып, қайырымдылық шаралары мен түрлі жұмыстарға демеушілік көрсетуге бөлінетін қаражат көлемі күн өткен сайын барынша ұлғайып отыр.
«Нәтиже» фабрикасы балалар үйіне, мектептерге демеушілік көрсетіп, әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларына жағдай жасау үстінде. Сонымен қатар спорт саласына, мәдениет пен өнерге де хал-қадірінше қолдау көрсетуге тырысып келе жатыр екен. Ерлан Әшім мырзаның айтуынша фирманың қайырымдылық шараларына белсене қатысуы, жарнамалық мақсаттан не болмаса о дүниеде сауап аламыз деген ойдан туындамаған екен. Бұл адамди құндылықтан туындаған. Қолда мүмкіндік барда, айналадағы жандарға жәрдем көрсетіп қалу қажет екендігін айтады. Себебі ертең қандай күн күтіп тұрғанын ешкім білмейді.

Қолға алынған жобалар

Бизнестен бөлек фабрика басшылығы ұлттық құндылықтарды насихаттайтын бірнеше жобаны қолға алған екен. Олардың ішінде екі жобаны ерекше бөліп алып қарастыруымызға болады.
Алғашқысы «Текті қазақ» жобасы. В контакте, Фейзбук, Майл.ru тәрізді әлеуметтік желілерде пабликтер ашып, ұлттық құндылықтарды насихаттауға бағытталған. Бұл пабликтерде ұлттың келешгі үшін еңбек еткен тұлғалар туралы, олардың қанатты сөздерін және адамға ой саларлық қысқа да нұсқа мәтел сөздерді таба аласыздар.

Келесі жоба «Лұғат.kz» қазақ тілінің сөздіктер кешені. Айбек Өжкен деген жігіттің бастамасымен ашылған, сайт. Бұл жерде ағылышын-қазақ, орыс-қазақ, түсіндірме сөздік, орфаграфиялық сөздік, аймақтық сөздік тәрізді бірнеше сөздіктер жүйесі ашылған. Өзіңізге қажетті сөздің аудармасын не болмаса түсіндірмесін осы сайттан таба аласыздар.
Аталмыш жобалардың екеуі де бейкомерциялық жобалар болып табылады және пайда табуды көздемейді. Тіпті, осы жобалардың бас демеушісі болып отырған, «Нәтиже» фабрикасы туралы да көп айта бермейді.

«Нәтиже» сүт фабрикасы туралы мен жинаған мәліметтер легі осындай болды. «Нәтижес» фабрикасы денсаулыққа пайдалы сүт өнімдерін өндіру арқылы тұрғындардың саулығын қамтамасыз етумен қатар, жақын ауылдардан сүт жинап, ауыл тұрғындарына жұмыс көзін ұсынып отырса, басшылары мәдениет пен өнер саласынан қаражатын аямай, тұрғындардың рухани жан дүниесінің сау болуына да назардан тыс қалдырмауда.

Кәсіпкерлік. Бизнес. Қолдау. Серіктес .

Ия, бұл сөздер баршамызға аян. Күні бүгінде елімізде шағын және ірі кәсіпкерлікті қолдайтын ұйымдар ашылып, жұмыс жасап отыр. Олардың басты мақсаты — кәсіпкерлікті қолдап, олардың басшылық қасиетін дамытып, елге тиер пайдасын алу.
Дегенмен, әр бір бизнестің басы жоспардан тұрады. Бізге экономика сабағынан беретін ұстазым ылғи солай дейтін.
Күн сайын, жаңа жобалар іске асырылып, бірнеше өзгертулер енгізіліп жатыр. Әрбір кәсіпкер өзінің жұмысына сенімді, әрі сақ адам болу керек. Сондай — ақ, қиын жағдайда тез шешім қабылдай алатын, шешім қабылдай алатын жан болу тиіс.
Дегенмен, әр кәсіпкер білу керек ережелер бар. Бұны, біреулер білгенмен, біреулері біле бермес. Сонымен, сатылап басталық.
1. Сенімділік. Өзіңізге өзіңіз сенбесеңіз, сізге ешкім сене қоймас. Егер, болашақта өзіңізді қожайын ретінде елестетсеңіз үйрене беруіңіз керек. Өйткені, басшы ретінде өзгелердің сеніміне кіре білу керек.
2. План Б. Міндетті түрде болу керек. Өйткені, бизнес бар жерде шығыс және дағдарыс болуы заңды құбылыс.
3. Сәтсіздіктерді жеңе білу. Бір мәселеден кейін, жеңіле салуға болмайды.
Қызықты мәлімметтерге сүйенетін болсақ, әйгілі ірі байлардың басынан талай қиындық болған. Бірақ, олар мойымай жеңе білді. Әлемдегі ең бай адамдардың тізімі:

1. Билл Гейтс
Дәулеті: $77.2 млрд
Кіріс көзі: Microsoft, инвестиция
Мемлекет: АҚШ


2. Карлос Слим Элу

Дәулеті: $ 70.9 млрд
Кіріс көзі: коммуникациялық индустрия
Мемлекет: Мексико


3. Уоррен Баффет

Дәулеті: $ 65.7 млрд
Кіріс көзі: Berkshire Hathaway
Мемлекет: АҚШ


4. Амансио Ортега

Дәулеті: $ 63.7 млрд
Кіріс көзі: бөлшек сауда
Мемлекет: Испания



5. Лоуренс Эллисон

Дәулеті: $ 50.2 млрд
Кіріс көзі: Oracle
Мемлекет: АҚШ


6. Алико Данготе

Дәулеті: $ 3,3 млрд
Кіріс көзі: цемент, қант, ұн өнәркәсіптері
Мемлекет: Нигерия


4. Тауар. Ұсыныс және сұраныс.
Белгілі бір жобаны қолға алғасын, міндетті түрде халықтың сұранысына мән беру керек. Және ол зат мейлінше, ешкімнің алуға қаржысы жетпейтіндей болу керек. (яғни, бәсекелестеріңіздің)

Енді біраз суреттерге назар аударсақ.

Бұл архивтен алынған құжаттар. Яғни, әр бір жеке кәсіпкерліктің осылай шығыны мен кірісін зерттеп, анализ жасап отырады.


Осы суретте шағын бизнесті қолдайтын банктер мен акционерлік компаниялардың тізімі. Бұнадығ атаулардың барлығы баршаңызға танымды.



Өзіміздің елімізде тамаша жобасы, жалынды жастарды қолдау үшін " ДАМУ", " ҰКП " секілді тамаша қорлар ашылған.
Ел басының өзінің кезекті сөзінде былай деген:

— Біріншіден, Қазақстандағы кәсіпкерлік ұлттық экономиканың ілгерілеуші күшіне айналуға тиіс. Шағын және орта бизнестің үлесін кемінде екі есеге арттыру қажет. Екіншіден, жекешелендірудің екінші кезеңін өткізу жөнінде ауқымды міндет қойылды. Іскерлік қабілеті бар және тиімділік көрсетіп жүрген қазақстандық кәсіпкерлер оның субъектілері болуға тиіс. Үшіншіден, ұсақ кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлердің орта топқа тезірек өтуін ынталандыратын шараларды жедел әзірлеп, жүзеге асыру керек. Төртіншіден, бизнес кооперациясы үшін, әсіресе, өңірлік деңгейде жағдай жасау маңызды. Сондай-ақ, кәсіпкерлердің Ұлттық кәсіпкерлер палатасына міндетті қатысуы үлгісінің жобасын талқылаған жөн. Бесіншіден, Жаңа саяси бағдарға экономикалық қызметті реттеу мәселелеріне мемлекеттің қатысуының жаңа қағидаттары сәйкес келуге тиіс. Соның ішінде, әңгіме кәсіпкерлерді мемлекеттік қолдаудың сапалы деңгейі туралы болып отыр .

Айта кететін жай, елімізде белгілі бір күндері Жас кәсіпкерлер форумы өтіп тұрады. Бұл кәспкерлерге өте пайдалы және маңызды дүние. Ақпарат көздеріне сүйенетін болсақ, жақында Ақтөбе қаласында алғаш рет Жас кәсіпкерлерді қолдау форумы өткен.
Толық ақпарат үшін :http://www.24.kz/kz/zha-aly-tar/ekonomika/item/29585-orumy-tude

Уоррен Баффеттің мына бір қағидасын қмытпаған жөн:

Өзің түсінбейтін бизнеске ешқашан қаржыңды салма.

Инвестициялау. Қаржы салу керек, бірақ оның көзін білу қажет. Барлық артықшылығы мен кемшілігін таразылаңыз, барынша көп ақпарат жинаңыз, проблеманы жете зерттеңіз, негізсіз тәуекелге жол бермеңіз. Тәуекел орынды болу керек, ал инвестициядан түскен кіріс шығысты жабу керек.

Қазақстан Президенті кәсіпкерлікті дамыту 2050 Стратегиясының негізгі міндетінің бірі екеніне тоқталып өтіп.

– Менің Жарлығымның жүзеге асуы Қазақстанда кәсіпкерлік қызметті дамыту үшін қажетті жағдайды түбегейлі жақсартуды қамтамасыз етеді. Бұл – бизнес жүргізіп отырған әрбір қазақстандық үшін нақты көмек. Кәсіпкерлердің жұмыс жағдайын ұдайы жақсартып отыру жайы әрқашан мемлекеттің басты назарында болады. Бұл – Қазақстанның әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылуы жолындағы тағы бір маңызды қадам. Осы шара және кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттен қаражат бөлу экономикамыздың өсуіне, жұмыс орындарының көбеюіне, барша қазақстандықтардың әл-ауқатының артуына серпін береді деп сенемін, – деді Мемлекет басшысы.

Ия, бизнес бастау бұл оңай нәрсе емес. Ең тамаша әдіс, экономиканы меңгеру және түсіну. Жеке кәсіпкерлікті ашу ойыңызда болса, бүгіннен бастап экономикалық терминдерді меңгерген дұрыс. Биік шыңдарды бағындыруда сәттілік тілеймін!
P/S: Жалпы, бұдан басқа тамаша ой болып еді. Бірақ, ол жүзеге аспады. Сондай — ақ, осы турдың 2 тапсырмасын орындаған жоқпын. Кешірім өтінемін. Дегенмен, менің міндетім ескерту. Сіздің міндетіңіз баға қою! Турға қатыстырылмай қалсам да, ренішім жоқ !:)