Бағдарламамыздың тақырыбына арқау болып отырған – сайттарыңдағы @Ojdan атты пяншіктің өзінің мына бір сорлы муахахалсындағы «Ешбір қағаз жеті реттен артық екіге бүктелмейді!» деген тұжырымы еді. Баста оқығанда, бұл ақиқат тоқ ішегіміз онша

Жол бойында қатар тұрған екі ауыл…
Екі түрлі болмыс, екі түрлі түршілік.
Біреусінің үйлері еңселі, шарбақтары көз қуантардай әсемдікпен орналасып көшелері жасыл желегімен сүйсіндіреді. Қора қопсысы жинақы. Ауыл адамдарының да жүзінен заманына сай ұсыныс пен сұраныстың тоқайласатын жерінен нәпақасын тауып жағдайлары тым жақсы екені алыстан айқайлап тұр.

Қазақта шөппен емдейтін де, отпен емдейтінде қолы жеңіл емшілер болған кезінде. Тіпті құрсақта өлген сәбидің денесін бөлшектеп әйелдің өмірін сақтап алып шыққандар да болған баяғы заманның өзінде. Қазір осындай жолмен ақша тауып жүрген арамзалар жетерлік. Бұл жайлы «Шаншар» театры да «Ақ тырна» қойылымында керемет жеткізе айта алды.
Бұларға мен неліктен сенбеймін?! Мүмкін оннан бірінің шын қасиеттері бар да шығар. Біраз жыл бұрын қайтыс болған бауырымды Қазақстан көлемінде апармаған жеріміз жоқ… Медицинадан да үмітімізді үзгендік қой…

Барлау мақсатымен көршіміз қазақтардың газеттерін сүзгіден өткізіп отырып, мына әфсананы әлгі жерім шалып қалды:

Құлақтан кетті нақ)))))

Бірде Эрнест Хемингуэй: кез-келген адамды бей-жай қалдырмайтын ең қысқа әңгіме жаза аламын, деп біреумен бәстескен екен.
Ақырында: «Балалар аяқ киімі сатылады. Киілмеген» («For sale: baby shoes, never worn») деген әңгіме жазған жазушы бәсте ұтыпты.
Міне, содан бері осы бір қысқа әңгіме жазу әрекеті көпшілікке тыным бермей келеді. Талай адам оқырманды таңқалдырып, тебірентіп, толғантатын тұтас оқиғаны бар-жоғы 6 сөздің ішіне сыйдыруға тырысады. Бәрі болмаса да, бірді-екілісінің жазғаны сәтті шығады.

1. Бейтаныстар. Достар. Жақын достар. Көңілдестер. Бейтаныстар.
2. «Сіз нөмірден қателестіңіз», деді таныс дауыс.
3. Жолаушылар, сендермен сөйлесіп тұрған капитан емес.
4. Өз жартымды кездестірдім. Бірақ, ол елемеді.
5. Парашют сатамын: ешқашан ашылмаған, аздап қанданған
6. Бұл алтын тойымыз. Бір орындық дастархан.
7. Бүгін тағы да өз анама өзімді таныстырдым
8. Жихангез дабыл жіберді. Жерден жауап жоқ.
9. Үйіме раушан әкелдім. Кілтім сәйкес келмеді.
10. Анам маған қырынуды үйретті.
11. Шытынаған маңдай әйнегінде «жас жұбайлар» деп жазулы.
12. Біздің төсек. Екі дауыс. Есік қақтым.
13. Секіріп кеттім. Артынша ойымнан айныдым.
14. Менің бейнем қазір ғана маған көзін қысты
15. Ренжіме, сарбаз. Аяқ киімді жұбымен сатамыз.
16. Мұның әйелін өлтірушіні бөтелкемен тамақтандырады.
17. Есейген адаммын деп елестеттім. Есейдім. Елесімді жоғалттым.
18. Дәрігер науқасты құтқарды. Науқас Құдайға алғысын жаудырды

дереккөз: ADME
Превью мен посттағы сурет Freeimages сайтынан алынды

Егер қысқа әңгімелер қызықтырса, бұған дейін жариялаған мына екі постты оқыңыз:

1. Аз әріпті 9 әңгіме
2. 15 сөзден аспаған 6 әңгіме, 1 роман

2010 жылдың жазында қазақстандық интернет-басылымдарда қазақша фастфуд туралы жаңалық бұрқ ете қалған болатын. Олардың айтуынша, астаналық зейнеттегі әскери қызметкер, инженер Рахат Икибаев қазақ ұлттық тағамдарын популяризациялау мақсатымен қазақша фастфуд дайындау әдісін ұсынған. Оның бұл бастамасы жастар тарапынан қолдау тауып, тіпті «Ас-stars» атты қоғамдық бірлестік құрылатыны туралы айтылыпты. Және де оның бәрі – пайда табу емес, ұлттық мәдениет пен тілдің қайта жаңғыруы үшін делініпті. Басқа мәлімет жоқ.

---

Содан бері аттай үш жыл өтіпті. Қалада дөнер дүңгіршектері көбейіп, үлкен-үлкен сауда-сауық орталықтарының фудкорттарында фастфудтың неше атасын ұсынатын нүктелер ашылды. Ал қазақша фастфуд ұсынатын бір де бір тамақтану орны жоқ екенін өзіңіз де біліп отырсыз.

Сонда сол бір ұлы идея қайда қалды? Жанбай жатып өшкені ме? Мүмкін бар да шығар? Біз білмей жүрген болармыз? Қооой, мүмкін емес. Әйтеуір бір еститін едік қой, бар болса. Не де болса, идея авторының өзінен сұрап көрген жөн болар.

Интернеттің арқасында Рахат Икибаевты еш қиындықсыз таптым. Ұлттық тағамдарға қоса, басқа да қозғалыстардың басы-қасында жүрген азамат екен.

«Бізде тіл мәңгүрттігімен қатар ас мәңгүрттігі де бар (әнаңғара, қандай термин). Өзіміздің ата-бабамыз ойлап тапқан ұлттық тамақтарды дамытудың орнына өзге елдің мәзіріне әуеспіз. Мен зейнетке шыққан соң нарықты зерттей бастадым. Фастфуд тамақтардың жастар арасында үлкен сұранысқа ие екенін көріп, «неге фастфудтың қазақша түрін тұтынбасқа» деп ойладым. Ол бастамамды студент жастар да қолдап, олармен бірге арнайы декорациялармен, ұлттық киімдермен презентация ұйымдастырып, бірнеше рецептілерімізді ұсындық. Мәзірде «құндақ ет», «жұмбақ ас» сынды тағамдар болды. Презентация туралы сюжеттер түсіріліп, жарыса жаңалықтар жазылды. Айтпақшы, сол кезде бұл тақырыпқа қазақтілді басылымдар еш қызығушылық танытпады. Тамақтану индустриясында бизнесмендерден бұл идеяға реакция болмады, мемлекет тарапынан да қаржылай қолдау көрсетілген жоқ. Ұлттық кулинария мәдениеті жұлдыздарын біріктіретін «Ас-stars» атты қоғамдық бірлестік те осы себептен құрылмады. Сөйтіп қазақша фастфуд құр идея күйінде қалды.»

Ағамыз осылай дейді. Және қолдайтын адам болса, ол идеяны әлі де жүзеге асырғысы келетінін айтады. Ал меніңше, есеп әуел бастан дұрыс қойылмаған сияқты. Қаржылық пайданы мақсат тұтпай, құр ұлттық құндылықтарды дәріптеуге инвестор табам деу – кешіріңіз енді, тым…

Жарайды, инвестор іздеу мәселесін былай қоя тұрып, «қазақша фастфуд қаншалықты дәмді?» «қаншалықты фаст?» және ең бастысы «ол сұранысқа ие болуы мүмкін бе?» деген сұрақтарға жауап іздеп көрейік. Ол үшін бар амал – оны өзің дайындап көру сияқты. «Құндақ ет» — «блатнойлардың»«беш», ал өзіміз «асылған ет» деп жүрген тағамның өзгертілген түрі» деген болатын ағамыз. Түсінгенім — ет, анау-мынаусы жаймаға оралады. Нақты дайындалу технологиясын жөндеп сұрап алмаппын. Екінші рет ағамызға хабарласудың сәті түспеді. Амал жоқ, үйдегі Әсел құрбым екеуміз дайындау әдісін елестетіп, және оны мейлінше фаст қылуға тырыстық.

1. Мұндағы ең ұзақ пісетіні – ет. Оны алдын-ала пісіріп алудың еш сөлекеті жоқ деп шештік.


2. Одан кейінгісі қамыр. Оны да фаст-фуд нүкте иелері бір күнге жетерліктей алдын-ала жайып, кептіріп қоюларына болады. Тіпті өлшемі үлкендеу дайын жаймалар да бар.


3. Картоп пен сәбізді әлсін-әлсін порция-порциямен пісіріп отыруға болады.


4. Қалған көкөністерді «выкусымызға» қарай шикілей немесе қуырып қоса береміз.


Мінекей, біз енді клиенттердің тапсырысын орындауға сақадай саймыз: жайылған қамыр, піскен ет, сәбіз, картоп және шикі тәтті бұрыш, пияз, қызанақ, аскөк.


Содан клиент келіп «маған бір құндақ ет беріңізші» деген кезде:

Сартылдап қайнап жатқан сорпаға/суға қамырды салып жіберіп, 5-10 минуттан кейін аламыз.

Ең қиыны – көлемі үлкендеу болғандықтан жайманы жыртып алмай түсіріп алу. Осы жерінде аз мұз терлеп кеттік. Дегенмен, мұны тәжірибе мен техника арқылы ретке қоюға болады деп шештік.

Тамақтың ішкі құрамын дайындауда 2 нұсқасын жасап көрдік:
Алғашқысы — қамырға орамастан бұрын піскен ет, картоп, сәбізді басқа көкөністермен бірге майға қуырып алу жолымен жасалады.

Оған уақыт кетпейді, қамыр пісіп жатқан кезде параллель істеуге болады. Бұл әлгі майлы тамақты ұнататындарға.


Ал майлы тамақты жақсы көрмейтіндер үшін ет және көкөністерді сол күйінде қамырға орау.


Қамыр – ол лаваш емес, тағамды әлгі қағаз қораптарға салдым дегеннің өзінде жылп-жылп етіп, ішінің бәрі шашылып қалады.


Сондықтан құндақ етті клиентке ұсынбас бұрын екі жағына 2-3 минуттан уақыт беріп духовкаға салып аламыз (табаға май азғантай май жағуды ұмытпаңыз). Сол кезде қамыр сәл қатайып, қабысып, ұстауға ыңғайлы болады, кей жерінің сәл қызарып, қытырлауы тағамды тек қана дәмді ете түседі.
Құндақ ет дайын! Қымызбен тарта беріңіз.


Немесе сорпамен, ахаха))))


Өте дәмді!

---

Негізі, қазақша фаст-фуд идеясы соншалықты абсурд емес сияқты. Өзімізден бөлек шетелдіктер үнемі келген кезде жергілікті ұлттық тағамды жеп көргісі келеді. Оны мен университетке конференцияларға келген қонақтарымыз бірінші кезекте ұлттық мәзірі бар тамақтану орнын сұрайтынынан білемін. Ал біз сол кезде ештеңе ұсына алмай ұяламыз.
Жазушы Эдуард Топольдің «Астро. Кассиопея ашынасы» атты кітабында әйгілі KFC брендінің негізін қалаушы Харланд Сандерс туралы мынадай жолдар бар:

Азғантай зейнатақылы зейнеткер Сандерс «11 шөп түрінен жасалған тұздықта қуырылған тауық етін дайындау рецептімен адамзатты құтқарамын» деген албырт идеясын жалау етіп, жол бойынан «Қуырылған балапан» атты кішкентай мейрамхана ашуға бірнеше жүз немесе тіпті бірнеше мың инвесторлардан ақша берулерін сұрап шықты. Мыңдаған инвесторлар «жоқ» деп жауап берді (қай есі дұрыс инвестор 65 жасар шалға ақша құяды?). Бірақ мың бірінші инвестор тәуекел етіп, оның сұраған ақшасын берді. Осылайша жол бойындағы ең алғашқы Kentucky Fried Chicken ашылды, ал 10 жылдан соң Сандерс Америка кәсіпкерлігінің аңызы мен символына айналды.

Әрине бұл көркем шығармадан үзінді, бірақ тура осы оқиғада анау айтқан әсірелеушілік болды деп ойламаймын. Мүмкін біздің зейнеткерге осындай мақсатшылдық жетіспеген шығар?

Шеттерінен гурман, жоқ гурман емес спринтер аспаз. Кешегі «тер шығарарымды» ұзақ деп, мұрындарыңды шүйірдіңдер ғой, тіпті. Ең жылдам сорпа керек болса, мә рецепт.

Классикалық латын әліпбиі 26 әріптен тұрады: Аa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss,Tt, Uu,Vv,Ww, Xx,Yy, Zz. Ол роман, герман және басқа тілдердердің жазбаларының негізі.

Кейбір тілде белгілеуге сәйкес латын әріптері жоқ дыбыстарды белгілеу үшін латын әліпбиі кеңейтіледі. Кеңейтудің мынадай әдістері бар:

Шифонердің ішінде «киетін түк жоқ» екенін тойға шақыру келгенде ғана байқайтын әдет бар ғой. Сонда да гардеробты со слабой надеждой бір шолып шығасың. Сосын әмиянның ішіндегісін бір санап жіберіп, «уффф...» деп дүкен-базар аралауға кетесің. Қырсық қылғанда, әншейінде қайта-қайта көзге түсіп, қызықтырып жүрген көйлектерің де кездеспей, кездескендері ұнамай, ұнағандары әкесінің құнын сұрап… В общем, бұйырғанын алып қайтасың.
Осыны ескеріп, күзгі той-томалақтар басталмай тұрғанда қамданып, көйлек тіктіріп алдым. Молодец!
Енді көйлек туралы.

Өткен постымда Қазақстанда Кедендік Одақтың кесірінен автонарықта туындаған мәселелердің шет жағасына тоқталған едім.

Атап айтқанда, қазір сапалы, әрі арзан шетелдік машиналар көп әкелінбейді, есесіне бағасына сапасы сай емес Ресей машиналары қаптай бастады. Адамдарға, әсіресе қалада өмір сүріп/жұмыс істеп жатқандарға жеңіл, арзан, мүмкіндік болса — шыдамды, немесе қосалқы бөлшектері арзан авто керек.