Агентті ашқалы жақсымен де сөйлестік, жаманмен де сөйлестік. Қуандық. Қайғырдық, қажыдық… Жазып жүргеніміздің бәрі бос екен… Малдармен дос болу? Жоқ, дос бола алмаймын. Малмен мал боп отырайын сол...Қыздармен дос болу? Жоқ бола алмаймын.Бұл қыздар үйленген адаммен дос бола қалса, жаман ойлайтын пенделер ғой. Діншілдермен дос болу? Жоқ. Бола алмаймын.Олардың ақиқат дінде жүргеніне сенімім жок. Ақыры ойландым, қой Дінмұхамед Зиядиннің достығын қабылдай салайын деп…
Бала кезімізде осы ойынды көп ойнаушы едік. Көп балалы үйде өскендікі болар?! сол кезеңдерде әр үйде 5-6 баладан кем болмаушы еді ғой. Қазір ғой 5-6 жылда бір бала… Қой бірді айтып бірге кетпейін...
Иә, соқыр теке ойнайтынбыз. Біреуді соқыр теке қылып, яғни көзін әжеміздің орамалымен немесе атамыздың шарпысымен таңып тастаймыз. Айналасындағы қашып жүрген балаларды әлгі «соқыр теке» ұстап алуы керек. Ұсталған бала «соқыр текеге» айналып отырушы еді…
Одан қалса тығылыспақ ойнайтынбыз.Үйдің ішінде.Домалақ үстелдің асты, шипәнердің үсті, іші, тіпті жүн түтіп отырған әжеңнің етегі де тығылуға жарай беретін еді ғой, шіркін… күнде ойнап, күнде тығылып жүрген жердер болса да жалықпай ойнайтынбыз осы ойындарды…
Жұрттың бәрі бір нәрселерді ойлап тапқыш-ақ.Шетінен жолы болғыш."Қарап жатқанша жалап жат«дегендей менде бос жатқанша бірдеңе ойлап табайын деп шештім.Ақыры ойлап таптым! Айтсам сенбейсіздер ғой.Мен спамның басқаша түрін ойлап таптым. Сіздер көрмеген, естімеген спам! Сіздің поштаңызға, я болмаса ұялы телепоныңызға хат ретінде келетін спам емес бұл! Бұл спам ерекшелігі „дауысты спам“ болғандығында. Алдымен өз дауысыңызбен „Әлемдегі ең асыл жан-АНА! Қиналсаң көмектесетін де, қуансаң сенімен қоса шын сезінетін де АНА! Жұмақта аналардың табанының астында. Осы дауысты хабарламаны өз дауысыңмен 17 досыңа жібер.Сонда сенің АНАҢ ауырмайды, сырқамайды!“
Екінші түрі де бар бұл „дауысты спамның“. Әлгіндей мәтін сөзді даярлап аласызда 17 досыңыздың нөмірін теріп оқып бересіз! Керемет спам емес пе?!
Бір шал ашытпа ішіп отырса, тордағы тотықұс: -«Маған да ішкізсеңші!» — депті.
Шал: — Кет, таңертең бас жазуға тағы сұрамақсың ба?
— Жоқ, сұрамаймын, — депті Тоты.
Шал: — Жақсы, егер де сұрасаң, қанатыңды қиып тастаймын!- депті шал.
Екеуі ішіп, жатыпты.
Таңертең шал тұрса, Тотықұс олай-былай тыпыршып, торда орын таппай жүр екен.
— Осы маған қанаттың не керегі бар өзі?! – депті бір кезде…
***
Ауру адамды моргке апара жатыр.
— Мен әлі өлген жоқпын.
— Біз де әлі жеткен жоқпыз.
***
Құдасы көрші ауылда тұратын құдасына көрген сайын «үйге келмедің, бір қойдың басын жемедің» деп айта берген екен. Содан бір күні шақырылған құда да қонаққа келеді. Арада бір апта өткенде, қонақ күтіп әбден шаршаған құдағи:
— Құдеке, ауылыңыз өртеніп жатыр деген суық хабар алдық, қайтпайсыз ба?
— Ондай жағдай болса, ол жақта жататын жерде жоқ шығар.
Осында қала берейін.
— Құдеке, қалжыңдағаным ғой, бәрі аман-есен, қайта берсеңіз болады.
— Онда тіпті жақсы, енді алаңсыз жата беретін болдым ғой.
***
Соңғы қоңыраудан үйге келген баласы:
— Әке, ақша жоқ-ақша жоқ деуші едіңіздер ғой. Келесі жылы мен сіздерді қинамайтын болдым.
— Не дейсің?
— Маған енді жаңа кітаптар алудың қажеті жоқ. Жетінші сыныпта қайта оқитын болдым.
***
Сот:
— Неге сіз бұл көлікті ұрладыңыз?
Айыпкер:
— Ешкім о дүниеге мал-мүлкін алып кетпейді. Бұл көлік бейіттің жанында тұр екен. Сосын оған оның керегі жоқ шығар деп ойладым.
***
Екі кемпір әңгімелесіп отыр екен.
— Айтпақшы, келін түсіріпсің, құтты болсын! Келінің қалай екен?
— Ой, айтпа! Келінім сондай пысық болып шықты. Ертеңгі сағат 5- те тұрады, содан тынбай түнгі 12-де бірақ ұйықтайды.
— Айтқандай, қызың тұрмысқа шығыпты, құтты болсын! жағдайы қалай екен?
— Ойбу!!! Айта көрме! Ол қызым сорлап қалды ғой. Ертеңгі сағат 5-те тұрып, түнгі 12-де бірақ жатады екен.
Көктемнің алғашқы күндері де басталып кетті. «Маслиница-фышт» деп орекеңдер де мәз. Жалпы, біздің бабаларымыз қыстың қатты болуын қораға аузына шөп тістей кірген қойдан болжаса, көктемнің қашан шығатынын да болжай білген. Жалпы жан-жануарға қарап болжау әр халықта бар.Негізгі айтпағым мынау.
Ескіше наурызда яғни, 13-ші наурыз күні қойдың құмалағын қардың бетіне қойып қоятын болған. Кешке қарай құмалақ қарға кіріп көрінбей кетсе көктемнің ерте шығатынының белгісі. Бала кезімізде үлкендер "Құмалақ түсті ме?-деп жатушы еді. Сол сөздің мәнісі осында жатыр екен.
Біздер, сонау ұзын арқан, кең тұсау заманының бір пұшпағын көріп қалған, бірақта балалығымыз өліара кезге тап келген ұрпақпыз ғой. Кейде тым болмаса ой арқылы балалық шағыма орала бергім келеді.
Қазақтардың бала туу санын шектемеген тұстары үйдің бір бөлмесіне қаз -қатар көрпе жайып, рет-ретімізбен жата кетуші едік қой. Өзімізше бір-бір жастықты иемденіп, бір-бір көрпенің тұрақты жамылушысы болғанымызға мәз болатынбыз. көрпе ауысып кетсе арты төбелеске дейін барып тұратын. Біздер, үйдегі майда-шүйде балалар осылай ырду-дырду болып жатқанда ересектеу ағамыз анадай жерде раскладушккасын жайып жіберіп жататын еді. Кей күндері ағамыздың үйде болмайтынын білген кездерімізде, қоңыр материалын жан жағынан серіппелермен тартқылап, әлуминиге бекітілген сол раскладушкаға жату бақытына ие де болып қалатынбыз. Серіппе тартылған жері үзіліп әр жері салбырап, кей жерлері қызыл сыммен, енді бір жерлері қара сыммен бекітіліп тұрған сол қоңыр раскладушка әлі күнге көз алдымда.
Кейін, заман кеңіген бір тұста тәуелсіздіктің алғашқы жылдары маған да бір кішігірім көк раскладушка бұйырған еді. Қуандым әриен. Бірақ, сол раскладушкаға жатқан кезде қоңыр раскладушкаға жатқандай әсер ала алмадым…
Суретке сілтеме
Кезінде «Дәрібаевтар» ансамблінің орындауындағы әндерсіз ауылда тойлар өтпейтін. Міне, сол Дәрібаевтар патриоттық жаңылтпаш ойлап шығарыпты. Тек қана шығарып қана қоймай оны ән ретінде де орындап жүр.
«Бабам қазақ болмаса, атам қазақ бола ма?
Атам қазақ болмаса, әкем қазақ бола ма?
Әкем қазақ болмаса, мен қазақ боп өсем бе?
Мен қазақ боп тумасам, бақытты өмір кешем бе?»
Абайдың (Ибраһим) ауылында (немесе көрші ауылында,әйтеуір)Қисбай есімді бір кісі өмір сүрсе керек. Ол кісі маңайындағы адамдарды қисық сөзбен түртпектеп отыратын, тіпті екі-үш жерде Абайды да тосылтқан адам болған екен. Бір күні Абай сыйлы адамдармен отырса, үстіне Қиясбай кіріп келіпті.
-Қарағым, Абай, сені жұрттың бәрі данышпан дейді ғой.Менің бір шешуін таба алмай жүрген есебім бар еді, соның дұрыс жауабын айтып жіберсең…
-Ақсақал, айта беріңіз-деген екен Абай.
-Екі жүз ешкіде қанша мүйіз болады?
-Қиеке(Қилеке емес), өзі екі жүз ешкі болса, ешкіде екі мүйізден болатын болса 400 мүйіз емес пе?
-Әй, Абай қарағым-ай… Сонда ол екі жүз ешкінің ішіндегі тоқал ешкілері қайда, мүйізі сынған ешкілер қайда?-деген екен Қиясбай.
Кемпірі өлген шал ұлы мен келінінің қолына қарап қалыпты. Келін ойына келгенді айта салатын (ауылдың тәрбиесін көрмеген)қаланың қызы екен.Кейбір іске икемі келмесе де, жалпы жаман емес екен. Содан бір күні атасы келініне моншаға баратынын айтыпты.Келіні жанталасып сөмкеге атасының киімдерін, сабынын, орамалын салып беріпті. Байқаусызда өзінің іш киімін де салып жіберген ғой. Атасының дамбалы салынбай қалған. Шал моншада (жалпы монша екен, тағы 5-6 адам түсіп жатса керек)киінейін деп дамбалын шығара қалса өзінікі емес, әйелдікі екен. Жұрттың күлгеніне шыдай алмай баласына келіп айтыпты. «Осылай да осылай, мені жұрт мазақтады, сен келінге айт, келер жолы абай болсын» деп. Ұлы келіншегін сабап тастапты. Өзінің таяқ жегеніне намыстанып кеткен келіншек, сөмкега атасының дамбалын салып, атасының алдына әкеліп «ата, сіз жөндеп қарамағансыз ғой, міне дамбалыңыз тұр ғой» дегенде атасы, «Келін-ау, мені келеке қыла бермеш, бағана анауың үшбұрыш болатын» деген екен.