«Аяғына кірген тікен сүйкімді балақанның мазасын әбден алған сынды. Қабағы шытылып, аузы әнтек ашылып тікенді алып тастауға барынша тырысып отыр. Скульптураға қарап «сенің табаныңа кірген тікен менің маңдайыма қадалсын» деп жанұшыратын қамқор анасы қайда екен» деген ой келеді. Бір жағынан, тікен мына өмірде ол жеңуі керек соңғы кедергі емес...»

Анатолий Рыбаковтың «Кроштың демалысы» атты шығармасы осыған ұқсас әфсанамен басталады. Бірақ ол жерде тәмсіл «Кітап ұстаған бала» атты нэцкэ (кішкентай скульптура, бастапқыда қытай, жапондарда қыстырғыш түйменің орнына пайдаланылып, кейін өнер туындысына айналған) туралы. Повестің мазмұны да мектеп оқушысы Кроштың осы бір уникал нэцкэнің соңына түскен коллекционермен жұмыс істеуінің айналасында өрбиді.

«Антиквар дүкені» дегеннің болатынын мен алғаш осы кітаптан білген болатынмын.

"Әр аулада бір мұражай"
Ондай дүкен өзімізде де бар екен. Мекен-жайы — Республика көшесі, 23.


Бір қарағанда сырты көзге қораштау дүкенге адамдар қызығушылық таныта қоймайтын сияқты.


Бірақ ішіне кірсең, құдды бір мұражай дерсің. Тұнған тарих.


Дүкен иесі Дмитрий Семеновтың айтуынша, бұл расында да кішігірім тегін мұражай. Үлкен кісілер немерелерімен келіп, көне заттарды тамашалап, олардың аңызын тыңдайды. «Еуропада қадам бассаң — мұражай, бізде де солай болса дұрыс болар еді» дейді ол.


Дмитрийдің әкесі Валерий ағай бала кезінен сіріңке қораптарын, пошта маркаларын жинаумен айналысқан. Кейін қызығушылығы артып, Гагаринге қатысты барлық бұйымдарды жинаған. 2011 жылы коллекциясының көрмесін өткізген.


«Гагарин — XX ғасырдың ең танымал адамы».


Әке мен баладан бөлек бұл дүкеннің штатында Виктор Акимович бар. Ол да тегін адам емес. Оның коллекциясының тақырыбы – Қытай. Нэцкэні ең алдымен жапондар емес, қытайлар ойлап тапқанын осы кісіден білдім.


Виктор Акимович мені 27 мамырда заманауи өнер мұражайында өтетін көрмесіне шақырды.


Антиквар дүкенінің музейден айырмашылығы – кез-келген экспонатты ұстап көруге болады. Қаласаң сатып та аласың. Әрине қомақты ақшаға.
Мысалы мына бір неміс радиоқабылдағышы (үстіңгісі) Ұлы Отан соғысына дейін шыққан. Атақты «Көктемнің 17 мезеті» фильміндегі эпизодтарда тура осындай радиоқабылдағыш бар. Бағасы шамамен 300 мың теңге.


Әйтсе де бұл дүкендегі ең қымбат зат – 1917 жылғы граммофон. Оның бағасы 600 мың теңгедей. Әрине мұндай бұйымдарды жинаушылар сирек. Дегенмен қандай да бір ретро-интерьер үшін таптырмас аксессуар бола алады. Оның үстіне әлі де жұмыс істеп тұр, пластинка ойнатып, ретро-әндерге елітуге әбден болады.


«Астанада, жалпы, Қазақстанда коллекция жинаудан ең көп тарағаны – нумизматика, екінші орында графика, скульптура, сосын түрлі бұйымдар» дейді дүкен иелері.


Бұл дүкендегі тиындардың бағасы 500 теңгеден басталады.


«Түпнұсқаны көшірмеден көпжылдық тәжірибе арқасында ажыратамыз» дейді Дмитрий. Дегенмен ерекше қымбат эксклюзив заттарды арнайы экспертизаға жібереді екен. Заттың бағасы – көнелігінен бөлек, сапасы мен тиражына байланысты.

«Адамдар-ай, адамдар»
Негізінен мұндай дүкеннің клиенттері — коллекционерлер, қала берді дизайнерлер. Жай сыйлық алу үшін бас сұғатындар да жоқ емес.


Алексей Николаевич механикалық сағаттар жинайды. Коллекциясы шамамен 1500 сағатты құрайды. Өзі зейнетке дейін тергеуші болып қызмет атқарған екен.


«Бұл сағаттардың бәрі менде бар» дейді ол. Енді «сағаттың жаңа түрі келіп қалды ма екен» деген оймен дүкенге соғып тұрады.


«Өткенде теледидардан америкалық Джон деген біреу «1500 сағат жинадым» деп жатыр, оның өзінің жартысы электрлік сағаттар екен, ал менікі — барлығы да механикалық» деп, телефонынан коллекциясын көрсетіп те қойды.


Ал Владимир Родионович ескі фотоаппараттар жинайды. Зейнетке дейінгі кәсібі – етікшілік.


Владимир Родионович дүкендегі фотоаппараттардың жылын, сипатын жатқа соғады. Мына фотоаппарат — алғашқы кеңестік фотоаппараттардың бірі.


Анатолий болса, Ұлы Отан соғысына дейінгі әскери формаларды жинайды. Өзінің қазіргі қызметі де сонымен тікелей байланысты.


Ол Ұлы Отан соғысының «белгісіз солдаттарын» іздеу топтарының әлі де жұмыс істейтінін айтты (охх, А. Рыбаковтың тағы бір шығармасы жылт ете қалды!).


Жалпы 1 сағаттың ішінде дүкенге келім-кетім кісі аз болмады.


Қайыркен аға – ауған соғысының қатысушысы. Ол медалін жоғалтып алған екен. Осы дүкеннен ұқсасын тауып, сатып алды.


Әсел – мемлекеттік қызметкер. Дүкенге ағасы сыйлаған маркалар коллекциясын бағалату мақсатымен келіпті. Яғни бұл жерге адамдар тек сатып алу үшін емес, сату үшін де келеді. Көне затты лақтырмастан бұрын ойланып көр — мүмкін ол бір жәдігер?


Бір әжей қаптаған фарфор бұйымдардың арасынан мына бір пластик скульптураны көріп қалып, балаша қуанды.
«18 жасыма дәл осындай бұйымды сыйлыққа алып едім. Жас кезде мән бермеппін, сақтамаппын» деді ол. 10 мың теңгені қымбатсынса да, жастық шағының жаршысындай болған «Тікен»-ді сатып алды.

Коллекция жинаудың бала тәрбиесіне ықпалы зор
Дүкен иелері клиенттерінің бәрін дерлік таниды және оларды жіті бақылап отырады.


Мақтан тұтып айтатын тағы бір қарлығаштары — 17 жасар нумизмат Уәлихан Бахретдинов. Дүниежүзі тарихы бойынша түрлі олимпиада-жарыстардың жеңімпазы бұл дүкенге алғаш рет 9 жасында келіпті. Баланың коллекция жинауға қызығушылығын байқаған бұлар оған барынша көмектесіп, бағыттап отырған. «Қазір Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар университетіне түсуге дайындалып жатыр» деп мейіріммен қосып қойды Валерий ағай.


«Коллекция жинаушылар әлемі балаларды жоғалтты» дейді өкінішпен Валерий ағай.
"Қазір балалардың бірдеңе жинауы сирек құбылыс. Басты себеп – қаражат. Бұрын екі баланың бірі марка, сіріңке қорабын жинаумен айналысатын, және олар тиын-тебен тұратын. Коллекция жинау – баланың жан-жақты дамып, өресінің кеңеюіне септігін тигізеді. Әлденені жинайтын баланың мектеп бағдарламасын да меңгеруі оңай. Ең бастысы – бұзақылықтан, жаман әдеттен аулақ болады".

Келіспеске болмайды. Эйнштейннің өзі «Марка жинаңыз, ол жұмыстан кейін ойларыңызды жүйелеуге ықпал етеді» деген екен.

P.S.: Антиквариат дүниелерді алып-сату пайдасы жағынан алмаз бен мұнай бизнесінен кейін үшінші орын алады.