Сахараны дүр сілкіндіріп тағы бір поезд өтті… Сол поездың ішінде кімдер кетіп барады екен?
(Оралхан БӨКЕЙ. "Өз отыңды өшірме")

Иә… Поезд көрген сайын Оралханның осы сөзі, кітабы есіме түседі… Бұл жолы, бұл поезда мен кетіп барамын… Бәлкім, Оспан да кетіп барады-ау…


* Өне бойымда қобалжу, қуану сезімдері мен «тезірек жетсем екен» деген шыдамсыздық бар… Мақсатым: Жаннаттың қақпасындай жап-жасыл шаһардың тарихы ұлан-ғайыр"- деп Әбіш Кекілбаев сипаттап кеткен 2000 жылдық тарихы бар көне қаланы өз көзіммен көріп қайту. Көз алдыма көне, ескі шаһар бейнесі елестейді… Тіпті, бойымды сол кезеңге барып қайтатындай сезім билейді…
Тараз қаласының тамыры тереңде екенін бәріміз білеміз. Сол қаншама жылдар мен тарихтың куәсі көне шаһарға түннің ортасы жетіп, 2 күн қонақ болып қайттық.



* ТАРАЗ БҰЛ — ...



Әр ауданының өзі тарихта тұнып тұр: Байзақ, Жамбыл, Қордай, Меркі ауданы, Жуалы, Тұрар Рысқұлов, Шу т.б.

* Қай жерге болмасын барғанда алдымен сол жердің «Музейімен»танысқан абзал. Мен Көрген Таразды Музеймен байланыстырып баяндауды жөн көрдім! Жамбыл облысының орталық Музейінде болдық. Түрлі көне заттармен танысып, музей қызметкерімен бірге тарихқа шолу жасадық. Музейдің іші бірнеше залдан құралған, екі қабатты екен.

Бұл — Көне Тараз тарихи-мәдени орталығы. Тараз қаласының орталық базары аумағында орналасқан. Бұл жерге қазба жұмыстары жүргізіліп нәтижемсінде Тараз өмірінің әртүрлі кезеңдерін сипаттайтын елеулі материалдар, қыш-құмыралар, әшекейлік бұйымдар, алтын-күмістер көптеп табылған.
Тараз жерінде балбал тастар жиі ұшырасады. Осы күнге дейін олардың бірнеше үлгісі табылған. Оны өз көзімізбен Орталық Музейден тамашаладық. Сонымен қоса, Бауыржан Момышұлының, Жамбыл Жабаевтың жеке тұтынған заттарын, қыш құмыралардың бірнеше түрін, зергерлік бұйымдарды, Алтын адамды тамашаладық.

Балбал тастардың ерекшеліктері:

* Қайтыс болған адамдардың басына ескерткіш ретінде орнатылған екен.
* Тасқа сол кезде белді, ортаға сыйлы тұлғалардың бейнесін кескіндеген деп жорамалдайды.
* Кейбір тастарда араб жазулары бейнеленген.

* Түркі дәуіріндегі балбал тастарда тек ер адамның бейнесі салынған. Олардың қолдарында құстың бейнесі бар. Бұл туралы екі пікір бар:
1) Бұл адамдар кезінде құсбегі болған десе;
2) Қайтыс болған адамның жаны құс сияқты ұшып кетсін, — деген мақсатта қолдарына құсты бейнелеп қойған.

Не үшін балбал тастарды орнатқан?
Зерттеуші ӘЛКЕЙ Марғұлан осы балбал тастардың астын қазған. Ол кезде адамның сүйегі емес, тек жануарлар мен ыдыстардың бөлшегі шыққан. Демек, бұл мәйіт немесе қабір емес. Бұл адамдарды еске алуға арналған тастар деп қорытындылайды.

• Барлық тастар граниттен жасалған. б.з.б 6 ғасырдан бері келе жатыр.
• Бұлардың беттері күн шыққан кезде жарқырап тұрсын деген ойменкүнге қаратылып қойылған.
• Б.з.б 8-13 ғасырда қыпшақ дәуірінде әйелдің бейнесі салына бастаған. Және олардың күліп тұрған, жылы жүздерін көреміз.
• Және Қол мен аяғы бейнелене бастаған. Ерлердің малдас құрып отырған бейнесін көреміз. Бұл осы кезеңдегі адамдардың шеберлігі артқанын көрсетеді.


Балбал тастар жайлы видео мәліметті мына сілтемеден көре аласыздар!
youtu.be/wuL7EEH-4j8
Өз басыма қатты ұнады! Ол кезде сондай ауы тастарды көтере алмайтын болғандықтан, қай жерде тас бар, сол жерге барып бейнелейді екен.

* Орталықтың қақ төріндегі менмұңдалаған биік мұнараға көзіңіз сонау жерден түседі. «Мұнара» дегенде есіме Әбіш Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» романы есіме түседі… Әрине, ондағы мұнарадай аспанмен таласқан биік болмаса да, өзінше әдемі "Қарауыл" мұнарасы! Қаланы тамашалаушыларға лифтпен жоғары шығуға жағдай жасалаған. Төбесінен айнала алақандағыдай көрінеді. Жан-жағына тағы да жаңадан нысаналар салынуда.



* Талайымыздың ауызымызды аштырып, сұлулығымен тәнті еткен «Тектұрмас» кесенесінің маңайы болды. Сылдырап аққан Талас өзенін, жап-жасыл айналаның сұлулығын айтып жеткізе алу мүмкін емес. Күмбезді мазар Сұлтан Махмұт ханның бейітіне екен. Күмбез тек 19 ғасырдың 80-жылдарындағы фото суреттер арқылы белгілі. Өзі түгелімен қираған… 2002 жылы қайта жаңартылып, салынған.


.

Айшабибі, Қарахан, Бабаджа қатун кесенелерінің де өз аңызы, мен тарихы бар! Айша бибі мен батыр Қарахан арасындағы шексіз махаббаты жайлы білмейтін адам кемде-кем. Аңыз бойынша Айша өзінің ғашығы Қараханға бара жатқан жолында жыланның шаққанынан қайтыс болған, — дейді. Күмбезді Айшаның жары Қарахан (Әулие ата) салдырған. Оның бір-біріне ұқсамайтын өрнектері көпшілікті таңқалдырады.


* Сонымен қоса Мен көрген Тараз ескерткіштерге бай қала екен. Қаланың орталықтарынынан қала қылды жарған Төле бидің, Даңқты батыр, қаһарман Бауыржан Момышұлының, жыршы, жырау — Жамбыл Жабаевтың, «Бәйдібек» бидің т.б тау тұлғаларға қойылған ескерткіштерді көрдік.



Музей ішінде Бауыржан Момышұлының жеке қолданған заттарын көргенде көзіме жас келді… Бір кездері батырдың ұстаған заттары, біздің көз алдымызда тұр… Ішкі толқуымды айтып түсіндіре алмаймын… Ол кісіні қатты бағалаймын!



Қорытынды:
-Мен ташалаған Тараз тазалығымен тәнті етті!
-Мен ташалаған Тараз жаңалығымен, салынып жатқан көз тоймас нысаналарымен таңқалдырды.
-Мен ташалаған Тараз Облыс бойынша 1064 тарихи-мәдени мұрасының барымен сүйсіндірді.
-Мен ташалаған Тараз 2000 жылдық тарихы бола тұра көркемдігімен көздің жауын алды!
-Мен ташалаған Тараз ауыздың суы құрып айтатындай тамаша қала екеніне кепілдік беремін!

Осы мүмкіндіктердің бұйырғаны үшін «Блокқұрылтай-2106» шарасына, ұйымдастырушыларға алғысым шексіз!!!



Тараз қаласына демалуға, тарихпен көзбе-көз танысуға келіңіз! Өкінбейсіз! Осымен біздің Тараз қаласындағы саяхатымыз аяқталды! Ежелгі қаланы тамашалап, ой үстінде қайта Қарағандыма аттандым…

Сахараны дүр сілкіндіріп тағы бір поезд өтті… Сол поездың ішінде тағы кімдер кетіп барады екен?
(Оралхан БӨКЕЙ)

(Ескерту: тек бірінші сурет интернеттен алынып өңделген, қалғаны авторлық)

Адамзат өркениетінің дамуына серпін әкелген Ұлы Жібек жолының солтүстік бөлігінде, Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан, ежелгі қаңлы, ғұн, үйсін, сақ тайпаларының астанасы болған, түрік, қарлұқ, түргеш қағанаттары кезінде едәуір гүлденіп бой көтерген, талай тарихи оқиғалардың сүрлеуінде талқандалып, феникс құсы секілді қайта түлеп, қазақ хандығы тұсында тарих аренасына қайта шыққан, кеңес заманында “Мирзоян” аталып дәуірлеген, кейін XIX ғасырда “Әулие Ата” аталып, онан соң “Джамбул” болып, Қазақ Тәуелсіздігін алғаннан кейін, елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен “Тараз” атауын қайта алған Ежелгі Тараз шаһарының екі мың жылдан аса тарихы бар.