Жүздеген жас әнші, жалт-жұлт жарық ойнаған караоке сахнасы, елімізге танымал өнерпаздар, қатаң қабақты қазылар алқасы… Бұлардың бәрін «Астана дауысы» байқауынан көре аласыздар! Мақсаты биік, арманы асқақ жоба. Авторы және жетекшісі — Нариман Думанұлы деген белсенді жас азамат. Бұл істің басы қасында өзі шапқылап жүріп, жұмысын өрістетіп келеді. Келесі жылы халықаралық деңгейге шығуды жоспарлап отырған жоба жетекшілері биыл көптеген жас әншілердің талантын шыңдап, дарынын ұштады.
Бұл жобада ең әуелі жүздеген жасқа есігін ашты. Содан соң солардың ішінен небір күміс көмей, алтын дауыстарын таңдап алып сайысты бастаған болатын. Оларға вокалдан дәріс беріп, дауысын қояды. Содан соң олардың ішінен іріктеліп, іріктеліп келіп, финалға шыққандарға авторлық ән сыйлап, студияда жазып та береді. Бұл өнерге келген жас әншіге үлкен қолдау екені рас.
Сайыстың ерекшелігі — әр сайыс қаладағы түрлі караоке барда өтетін болады. Еркін, заманауи стильде жүргізіліп, жастардың барынша өздерін жайлы ұстайтындай атмосфера қалыптасқан.
Алайда бір әттеген-айы — насихат жағы ақсап тұр. Бұндай жобаның ең басты атқарар шаруасы сол насихат емес пе?! Бірақ ұйымдастырушылар ол жағына жете мән бермеген секілді. Бірақ біздің порталымыз осындай еңбекқор, патриот жастарға деген көмегін көрсеткісі келіп, жобаға ақпараттық демеуші болды. Дәл қазір қорымызда «Астана дауысының» бірнеше сайысының бейнежазбалары бар.
Айтпақшы сайыстың ерекшеліктерінің бірі әр сайыс әр түрлі тақырыптарға арналады. Мысалы мына сілтемедегі сайыс kaztube.kz/video/191603 Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған. Сілтеме арқылы өтіп, Астана жастарының әндерін тамашалап көріңіздер!!!

Қазіргі кезде көп жағдайда көбіміздің дәрігерге барғымыз келмейтіні бар екені жасырын емес. Біріміз инеден түршігеміз, біріміз ауруымызды жасырамыз, кейбіріміздің тіпті аурухананың дәлізінен де қорқатынымыз да бар. Алайда «Ауруын жасырған өледі» демекші, түбінде ақ халатты абзал жандардың алдынан бір-ақ шығамыз.

Осындай жағдай болмас үшін, бізге аурудың алдын алып, қандай жағдайда не істеу керектігін біліп, қандай аурудың қандай әсерлері мен белгілері барын білудің артықтығы жоқ. Десе де, қазір ондай кеңестерді қазақ тілінде табу қиын. Ал біздің портал сол олқылықтың орнын, аз да болса, толтыру ниетімен «Дәрігер кеңесі» айдарын ашып отыр.

Аталған айдарда еліміздегі білікті дәрігерлерден видеосұхбат түрінде кеңестер беріліп, ауру түрлері бойынша нақты мәлімет алуға болады. Оның ерекшелігі, әр видеода ауру түрлерінің бірсыпырасын айтып, қалқып өтпей, жеке жеке тоқталады. Яғни бір сұхбатта бір ауру түрі туралы әңгімелейтін болады.

Қазірге дейін "Қант диабеті", "Скрининг" секілді аурулар туралы айтылды. Алдағы уақытта тағы да басқа тақырыптарда қамтылатын болады.

Құрметті, блогерлер, Казтюб порталы жаңадан «KVNet-KazVisionNetwork» әзіл-ысқақ бейне байқауын жариялаған болатын. Осыған дейін әлеуметтік желілерде жарияланып жатыр. Конкурсқа жас мөлшеріне, ұлтына, тұрғылықты мекен-жайына қарамастан, кез келген топ қатыса алады. Демек сіздердің де қатысуға мүмкіндіктеріңіз бар. Ол үшін бар болғаны мамырдың 31-не дейін info@kaztube.kz электронды поштасына бекітілген нұсқадағы өтінішті және 8 минуттен аспайтын СКЕТЧ форматында бір бейнеролик жіберу қажет. Бейнеролик еркін тақырыпта және команданы таныстыру элементтерімен болуы міндетті.

Негізгі талаптар:

1. Команданың құрамы 7 (жеті) адамнан аспауы;
2. бейнеролик мемлекеттік тілде болуы;
3. әзіл-ысқақ түрінде болуы;
4. әзілдің өзекті (актуалды) болуы;
5. берілген тақырыбына сай болуы;
6. қойылым барысында мәдениеттілікті сақтау;
7. бейнеролик форматы MPEG-4;
8. бейнероликтің бастапқы өлшемі HD720 (1280x720) кем болмауы тиіс.

Айналаңызға әзілсүйер жастарды топтастырып, шағын ғана видеоролик түсіріңіз де, порталымыз тағайындаған арнайы кубокпен және ақшалай жүлдені (150 000 теңге) алуға ұмтылыңыз.

Конкурс туралы толығырақ білгіңіз келсе, мұнда ережелер жазылған.

Пы.сы. интернеттегі, телеарналардағы, журналдар мен газеттердегі, КВН немесе Жайдарманның әзілдері және т.б. қолдануға рұқсат жоқ :)

Бұл 3 бөлмелі пәтерде 8 жан тұратын. Яғни күйеуі-Арман, әйелі-Сабина және олардың 2 қызы, 4 ұлы. Бүгін Сабина мен бала-шағалары әкелерін қашан келеді екен деп күтіп отыр. Себебі үйде жейтін бір түйір қара нан да жоқ еді. Кешкі 8-9 шамасында Арман үйіне жұмыстан шаршап келді. Арман сантехник еді. Ол бір байдың үйінде жылы еден(теплый пол) істеп жатқан еді. Бүгін бітірді. Бірақ көңіл-күйі жоқ. Себебі оған ақшасын берген жоқ. Бай:
-Қазір ақшам жоқ, кейін беремін,-депті.
Арман келе салысымен:
-Сабина тамақ барма? Бүгін жұмысты бітірейін деп түскі тамағымды ішпеген едім,-деп жуынатын бөлмеге кіріп кетті. Сабина бір нәрсе қылып тамақ істеді(Себебі үйде ақша болмаған соң, азық-түлік те жоқ еді). Дүкенге барып жалынып, өзінің жағдайын түсіндіріп қарызға жейтін нәрселер(мойонез, колбаса, печенье) мен нан алып келді. Барлығы дастархан басына отырып тамақтанды. Сабина неге көңіл күйі жоқ екенін Арманнан сұрады. Ол істеген жұмысының ақысын бермегендігін айтты. Сабина жылады. Себебі дүкендегі сатушы қарызға енді бермейтіндігін айтқан еді. Ертең 1 жасар қызына сүтті қайдан алатындығын білмеді. Оның үстіне нан да алу керек. Осы жағдайдың барлығы 15 жастағы қызы Аружанға қатты әсер етті. Ол басқа бөлмеге кіріп кетіп ойланды. Ол өз ойын қағазға түсіре бастады. Аружан:
-Ай, байлар-ай! Неге сендер сондайсыңдар. Ақшам бар екен деп шіренесіңдер. Мүмкін мен қателесіп отырған шығармын. Бес саусақ бірдей емес қой. Барлық байлар бірдей емес шығар. Сендер қарапайым адамдардың ақысын жейсіңдер. Істететін жұмыстарыңды істетіп алып олардың ақшаларын бермейсіңдер. Олар сол ақшаға қарап отыр ғой. Олардың бала-шағалары бар. Сонда сендердің бала-шағаларыңның қарындары тоқ, киімі бүтін болу керек те, қарапайым халықтың бала-шағалары аш отыру керек пе?! Сонда сендер кімсіңдер сонша. Алла сендерге ол ақшаны кедейлерді жылату үшін, оңды-солды шашу үшін емес, жағдайы төмендерге көмектесу үшін берді. Сол адамдардың ақысын жегендерің үшін әлі-ақ жауап бересіңдер. Бәрі де алдарыңнан шығады. Бұл өмірде болмаса да арғы өмірде яғни Алланың алдында жауап бересіңдер. Сендер кімді жылаттыңдар солардың көз жасына қаласыңдар,-деп жазды да, ол парақты тығып қойды.

Еліміздегі тарихи-мәдени мұра ескерткіштерін қорғауға қатысты қолданыстағы заңнамалар жетілдірілуі қажет



Бүгін Қазақ хандығының 550 жылдығына орай ҚР Ұлттық музейі ғимаратында ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты, «Мирас» қоғамдық кеңесінің төрағасы Мәулен Әшімбаевтың басшылығымен «Нұр Отан» партиясы жанындағы «Мирас» қоғамдық кеңесінің көшпелі отырысы болып өтті.
Іс-шара барысында арнайы әзірленген көрме ұсынылып, «Еліміздегі тарихи-мәдени мұра ескерткіштерінің қазіргі жай-күйі» тақырыбының аясында мәдени ескерткіштерді реставрациялау, консервациялау, қайтадан жасау жұмыстарының сапасы, қорық-мұражайлардың мәдени туризмді дамытуға қосар үлесі, тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы заңнамалардың орындалуы мәселелері қаралды.
Отырысқа ҚР Мәдениет және спорт вице-министрі Марат Әзілханов, ҚР Білім және ғылым вице-министрі Тахир Балықбаев, ҚР Парламенті депутаттары, сондай-ақ тарихшы ғалымдар мен сәулетшілер, мұражай саласының өкілдері қатысып, есептік баяндамалар жасады.
«Нұр Отан» партиясының Саяси доктринасында «Мәдениет пен руханилық қоғамды біріктіреді. Мәдениет – өмірдің өнерден, тарихи мұрадан, дәстүр мен тілден нәр алатын аса маңызды саласы. Біз қоғамымыздың бірегейлігін айқындайтын мәдени және рухани құндылықтарды сақтап, ұлғайта түсуді жақтаймыз» делінген. Сондықтан да, партия мәдениет мен өнерге айрықша мән беріп, осы салада уәкілетті органдар тарапынан атқарылып жатқан жұмыстардың сапалы жүргізілуін бақылауда ұстайды.
Еске сала кетейік, 2007 жылы өткен «Мәдени мұра» бағдарламасын іске асыру жөніндегі мәжілісте Елбасы Н.Ә.Назарбаев тарихи жәдігерлерге қатысты өз алаңдаушылығын білдіріп, былай деп тапсырма берген болатын: «Әсіресе, реставрациялық жөндеу жұмыстарының сапасына мұқият болған жөн. Баяғыдай, биыл қыруар қаржы жұмсап жөндеп, жылға жетпей сылағы түсіп, кірпіші құлап, жәдігер-мұраларымыз қотыр тайға ұқсап қалып жүрмесін» дей келе, «Археология жұмысында да бейберекет қаза бермей, қазылған сол тарихи орындарды сақтау жағын да ойластырғандарыңыз жөн. Ұлттық мұраларымыз қарлы боран, жауын-шашынның астында шайылып кетіп жүрмесін. Ертеңгі күні орнын да таба алмай қалып жүрерміз» деген еді.
Осындай ойды ортаға тастаған Қоғамдық кеңес төрағасы Мәулен Әшімбаев тарихи-мәдени мұра ескерткіштердің сақталуының ұдайы Елбасы назарындағы мәселе екендігін айрықша атап өтті.
«Содан бері 8 жыл уақыт өтті. Осы және басқа да тапсырмалар орындалып жатыр ма? Қолданыстағы заңнамалар қаншалықты дәрежеде ықпалды? Тиісті атқарушы органдар осы жағын жіті қадағалап отыр ма? Бұл сөз әлі де өз маңызын жоғалтқан жоқ. Біз тарихи нысандарды қорғау жауапкершілігін жаңа деңгейге көтеруіміз керек»», — деді өз сөзінде Мәулен Әшімбаев.
Отырыста тарихи-мәдени мұра объектілерінде атқарылған ғылыми зерттеулер мен олардың есептілігі, ұлттық құндылықтарды сақтау, зерттеу және насихаттау, оның ішінде қайта қалпына келтіру секілді күрделі тұстарға да қатысты бірқатар сыни пікірлер айтылды.
Қатысушылардың айтуынша, бүгінгі күні нарықтық жағдайға орай реставрация саласында лицензия алған мекемелер көп. Өкінішке қарай, қажетті ғылыми тәжірибелік деңгейді талап ететін бұл өрісте әзірге тек қана олқылықтарды тізбелеуге болады. Бұған «ЮНЕСКО-ның әлемдік мұра тізіміне» енген бірегей тарихи құрылыс – Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің қазіргі жағдайы жарқын мысал. Бірде-бір облыста реставрация саласын түсінетін, эксперттік баға бере алатын мекеменің жоқтығы да мәселенің өткірлігін көрсетіп тұр. Жалпы, әрқайсысының орны бөлек, тарихи, мәдени құндылығы қайталанбас мұраға қатысты жасалып жатқан кез-келген жұмыс мемлекеттік деңгейде сапа тұрғысынан тексеріліп отыруды талап етеді
Бұдан бөлек, «Мирас» қоғамдық кеңесінің 2014 жылғы 20 маусымдағы Қазақстанның мәдени саясатының ұзақ мерзімді тұжырымдама жобасын талқылау жөніндегі отырысының ұсыныстары бойынша атқарылған іс-шаралар қорытындыланды.
Отырыс соңында мәдени ескерткіштерді қайтадан жасау мекемелерін лицензиялауды пысықтау, қажетті мамандар даярлау, азаматтарды ескерткіштерге қамқор болуға ынталандыру және бұл үрдістерді заңнамалық тұрғыда сүйемелдеу мен табиғи апаттардан құтқару шараларын қарастыру бойынша сындарлы ұсыныстар айтылды.

15 мамыр күні Қазақтелеком» АҚ және «АЛТЕЛ» АҚ Қазақстан Республикасының аумағында 4G/3G/2G инновациялық мультитехнологиялық желісін енгізген сәтінен бастап алғашқы жылдың қорытындысын жасады.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың тапсырмасын, сонымен бірге «Қазақстан Республикасының аумағында кең жолақты деректерді жіберудің стратегиялық даму бағдарламасын» жүзеге асыру барысында республика аумағында мультитехнологиялық 4G/3G/2G желісін құру бойынша 2012-2014 жылдарға арналған жоспарын мерзімінен бұрын орындады. Еліміздің жалпы 9 млн. жуық (еліміздің жалпы халқының 56%) тұрғындары бар 450 елді мекендерінде дауысты GSM байланысы және төртінші буындағы 4G:GSM интернетке мобильді кең жолақты қатынау пайда болды.
Бір жылға тарта уақытта «АЛТЕЛ» АҚ абоненттері екі есеге көбейді және 2015 жылдың 15 мамырына қараған жағдайда 2,1 млн. құрады. 2,5 мыңнан аса базалық станциялар пайдалануға енгізілді.

«Компаниямыздың ең басымды бағыттарының бірі – телекоммуникация саласында заманауи технологияларды енгізу, сонымен қатар елдің қалың көпшілігін онымен қамтамасыз ету болып табылады және Елбасының бізге білдірген сенімін ақтай отырып, LTE жобасын жүзеге асырудағы қол жеткізген нәтижелеріміз — алдымызға қойған мақсатымызға жоспарлы түрде жеткенімізді көрсетеді – дейді», «Қазақтелеком» АҚ Басқарма төрағасы Қуанышбек Есекеев.

«АЛТЕЛ» АҚ деректерді жіберу желісі «Қазақтелеком» АҚ оптикалық транспорттық желісіне негізделген және Қазақстандағы ең заманауи болып табылады. «Қазақтелеком» АҚ және «АЛТЕЛ» АҚ Қазақстан Республикасында жаңа мультитехнологиялық LTE/GSM/UMTS желісін дамыта отырып, маңызды әлеуметтік міндетін орындап отыр. Бұл – ауылдық елді мекендерді дауысты байланыспен, сондай-ақ ҚЖҚ қызметімен қамтамасыз ету, еліміздің барлық азаматтары үшін байланыс және телекоммуникация саласындағы жаңа жетістіктердің және әлемдік трендтердің қолжетімділігін арттыру, «сандық теңсіздікті» жою жөніндегі мемлекетіміздің бағдарламалары мен тапсырмаларын жүзеге асыру.

««АЛТЕЛ» АҚ танымалдығының артуы заңды деп есептейді – «АЛТЕЛ» АҚ Басқарма төрағасы Максут Сауранбеков, «Тек жаңа технологиялар бойынша қызмет көрсету ғана емес, сонымен қатар тарифтік саясатпен өз абоненттерімізге мол мүмкіндік аша отырып, абоненттік базамыздың қарқынды өсуіне алып келді. Сөйтіп, ұялы байланыс және мобильді интернеттің заманауи қызметтерінің сапасымен және қолжетіміділігімен Қазақстанның алғашқы және жалғыз ұлттық операторы ретінде қазақстандықтардың сенімін ақтадық,- деп атап өтті Максут Сауранбеков.

«Ақпараттық Қазақстан-2020» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, 2018 жылға дейін LTE/GSM/UMTS қызметтері барлық аудан аймақтарында, қаламаңында және ірі ауылдық елді мекендерде тұрғындарға қолжетімді болады. Бүгінгі күні желі 160 аудан орталығының 30-да құрылған. Даму динамикасын ескере отырып, 2015 жылдың соңына LTE/GSM/UMTS абоненттік базасы 3 млн. абоненттен артады деп күтілуде.

Қазіргі замана сипаты: малы көптер жұрт билемейді, білімі көптер жұрт билейді

Қазіргі замана сипаты: малы көптер жұрт билемейді, білімі көптер жұрт билейді

Бiрiншi Дүниежүзiлiк соғыс қарсаңында 1915- 1916 жылдары түрік халқының Чанаккале жерiнде болған азаттық соғысы түрiктер үшiн ғана емес, бүкiл адамзат үшiн маңызы зор. Алаш ақыны Мағжан Жұмабаевтың әйгiлi “Алыстағы бауырыма” атты өлеңi де, отты жылдары қан майданда жан алысып, жан беріскен алыста азап шеккен туыстас бауырларға арналып жазылған туынды болатын.

Түркияның Радио және Телевизия Жоғары Кеңесінің (RTÜK) ұйымдастыруымен, TRT avaz телеарнасымен, Чанаккале 18 март университеті (ÇÖMÜ), Чанакале қаласының әкімдігі, Түркия Республикасының Байланыс және Ақпарат Министрлігінің қолдауымен Чанаккале жеңiсiнiң 100 жылдығына арналған кезектi «VII.Келешекпен байланыс» 3 күндiк медиа семинарынына қатысып қайттық. Бұл жылғы тақырып «Өңірлік ынтымақтастықты дамытуда БАҚ-тың рөлі». Әлемнің қырық елінен 123 адам қатысты. Оның ішінде медиа алаңында білім алып жатқан студенттер мен кәсіби мамандар бар.

Конференция барысында газет, графика, видео болып үш топқа бөлініп, іс-шара соңында, осы салада білім алып жатқан студенттер Чанакале рухы жайында көрген, сезінгендері бойынша өз сезімдерін мақала, репортаж, өлең ретінде жазып, ашықхаттар жасап, таспаға видео түсірді. Жұмсалған еңбек нәтижесінде газет пен ашық хаттар, шағын Чанаккале жайында фильмдерін жұртшылыққа ұсынды.

Конференция аясында Чанаккале жерінде болған әйгілі соғыстың орнын өз көзімізбен көріп, рухын сезінуге мүмкіндік алдық. Бұл қалада нендей сыр жатыр? Жол нұсқаушы маманның берген ақпараттарынан көп мәлімет алдым. Сіздермен де сол көрген-білгендеріммен бөліскенді жөн көрдім.

Измирге жақын орналасқанын білсем де, Чанаккалеге бұрын соңды барып көрген жерім емес. Түскі он екі жарымда шығып, кешкі алты жарымда мәремізге жетіп жығылдық. Жол бойы таң қалумен болдым. Түркияның ең жасыл аймағы Қаратеңіз өңірі деп жиі естігем. Алла-ай, бұл аймақтың өзі жап-жасыл қалың орман, көк жайлау. Қаратеңізі қандай болды екен?!

Түрік тарихында бұл соғыс Гелиболу деп аталса, ағылшын, француз, австралия, жаңа зеландия қайнақтарында Галликоли соғысы деп аталады. Мұндан жүз жыл бұрын дүниенің ең қанды шайқасы осы жерде болған. Чанаккаледе аты айтып тұрғандай түрлі қорған, бекіністер орналасқан. 16 қорған бар. Мұның сегізі бұғаз бойында орналасқан. Әр түрлі падишахтар мен ел басқарушылар тарапынан бой көтерген. Төрті Анадолы жағасында, қалған төрті Гелиболу аралында орналасқан. Ертеден Анадолының жүрегіболған Стамбулдың қауіпсіздігі, осы мекенден бастау алған. Бұл дегеніміз, ежелден бері маңызы зор аймақ екенін көрсетеді. Яғни әскери горнизондар орналасқан.

Бұл аймақта ежелден маңызды стратегиялық мәнге ие болып келген су жолы бар. Ордағы Дарданелл бұғазы Еуропамен Азияны бөліп жатыр. Измирге қарай баратын Егей теңізі мен Стамбулға шығатын Мәрмара теңізі жалғасып жатыр.

Дарданелл бұғазының азиялық жағалауында Түркияның Гелиболу ( грекше Галликоли), Еуропа жағалауында Чанаккале порттары орналасқан. Дарданелл бұғазының экономикалық әрі стратегиялық маңызы зор екенін жоғарыда атап өттік. Бұл күндері де бұғаз арқылы Қазақстаннан тауар (мұнай, астық, түсті металдар, т.б.) тиеген кемелер әлемнің бірқатар елдеріне сапар шегеді.
480 жылы Ксеркс патша өзінің әскерін бұғаздың Еуропа жақ бетіне өткізу мақсатымен сол тұстан екі көпір тартуға әмір еткен. Ал, әйгілі македон билеушісі Ескендр Зұлқарнай Шығыс елдеріне жорыққа шығарда бергі жағалауға дәл сол жерден өткен.

Чанаккале шайқасы Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында болған. 1914-1918 жылдардағы бұл соғысқа 38 мемлекет араласып, 74 миллион адам әскерге алынса, соның 10 миллионы өліп, 20 миллионы жарақат алған.

Соғыс неден басталды?

Осман империясы 2 тамыз1914 жылы Германиямен одақтастық туралы шартқа қол қойғанымен, баста бейтараптқ танытып, уақытша құпия сақталған болатын.
Ол замандар Балқан соғысынан шыққан Осман мемлекетінің әлсіреген тұсы болатын. Соғыс кемелеріне мұқтаждықтары бар. Соғыс басталмастан бұрын Осман елі Ұлыбританияға ақшасы нақты төленген екі соғыс кемесіне тапсырыс береді. Тапсырыс берген кеменің уақыты келіп, түріктер кеменің қолға тигенін күтіп отырған болатын. Осман пашалары кемелерді қабылдап алуға барғанда, кеменің берілмейтінін және ақысы да қайтарылмайтынын естіртеді.

Сол уақыттарда екі неміс кемесі ағылшын және француз әскерлерінің әскери кемесінен қашып теңіз жолымен Түркиядан көмек сұрайды. Осман елінің соғыс министрі Энвер паша бері өтуіне рұқсат етеді. Алмания Түркияға соғыс әскерін өздерінен сатып алуды ұсынады. Түркия да немістерден екі соғыс кемесін сатып алады. Осы оқиғадан кейін түріктердің ағылшындарға деген өкпесі, немістерге деген бір жақындағы пайда болады.

Ағылшындарға өкпелеген түріктер екі неміс әскерін бұғаздан бері өткізеді. Бұл хабар Англия, Франция мен Ресейдің құлағына жетіп, әсіресе ағылшындарды қатты ашуландырады. Бұл кемелер үшін, 500.000 алтын түрік лирасы төленгені, кеме атауын «Явуз», «Мидилли» деп ауыстырғанын және ол кемелер енді Осман еліне тиесілі екенін естиді. Мармара арқылы Стамбулға жеткен екі неміс әскері, 16 тамызда Осман мемлекетінің офицер шеніндегі әскери киімін киіп, кемелерін де Осман елінің байрағымен ауыстырады. Бұл жағдайдан соң 45 күннен кейін неміс әскері адмирал Сушон Османлы теңіз әскери флотының капитаны болып сайланады. Император Кайзер Вильгельмнен келген нұсқау бойынша адмирал Сушон, 14 қыркүйек 1914 ж. уақыттан бастап Османлы әскери теңіз флотының Қаратеңізге тәжірибе мақсатында шығып көруіне, түріктержағын барынша күш салып көндіруге тырысып бағады. Балқан соғысынан енді шыққан түріктер бұған келіспейді. 20 қыркүйекте Османлы үкіметі бұл шешімге қарсы шығады. Алайда, сол күні Энвер паша бір күнге тәжірибе мақсатында Қаратеңізге кемелердің шығуына рұқсат береді. Дәл сол күні де Саит Халим паша бұл жағдайға қарсы шығып, кемелер қайта кері шақырылады. Қарсылыққа қарамастан 27 қыркүйек 1914 жылы неміс адмиралы Сушон бастаған 9 кеме Қаратеңіз жаққа шығып орыстардың Севастополь, Одесса, Новороссийск порттарын бомбалайды. 2 қазанда Ресей, 5 қазанда Ұлыбритания Османлы Империясына қарсы соғыс ашады.

Осылайша, Анадолы жерін анталаған дұшпан қоршауға алады. Ал, Түркия болса, олардың ластанған саяси ойынының құрбанына айналып, Бірінші Дүнижүзілік соғысқа ойламаған жерден араласып кетеді.
Жау тарапы Осман империясын ыдыратып, Анадолы жерін өз араларында теңдей бөлісіп алмақшы болады. Дәл ол замандары Осман империясы әлсіреп, басынан бағы тайған уақыт болатын. Батыс елдері түрік елін әбден әлсіреп, дымы құрыған, «ауру» деп санаған еді. Олардың ойынша, елді бөліп алуға уақыттың ең оңтайлы сол сәт болып, бұл істі оңай көреді…

Осы кезде әскери-теңіз министрі, ағылшын флотын басқарған әйгілі Уинстон Черчилль «Осынау зілзалада даудан басы арылмаған, қирап, әлсірген, қалтасы тесік Түркияның күні енді не болар екен?» деп күле қарап, соғыста ойсыра жеңетініне сенімді болған еді. Алайда Дарданел бұғазындағы шайқаста масқара болып жеңіліске ұшырайды. Уинстон Черчиллдің операцияның бастамашысы ретінде отставкаға кетіп, министр портфелінен айырылып қалған кезі де, дәл осы сәт болатын.
Соғыс туралы егжей-тегжей әңгімелеп жатпай-ақ қояйын. Өзім әсерленген кейбір оқиғаларды айтып өтейін тек.
Сүңгі соғысы
«Нағыз ер – қиындықта сыналады» демекші, тұралап, титықтап тұрған түрік әскерлері ерліктің нағыз үлгісін осы Чанаккале шайқасында көрсетеді.
Мұстафа Кемал Ататүрік– түрік армиясы тарихында подполковник шенімен дивизия басқарған бірінші адам. Оның жұлдызының жарқырауы осы сәттен басталған болатын. Оқ-дәрілері таусылып, әбден әлсіреген түрік әскерлеріне сүңгі-пышақтарымен жауға соғысуға, сондай-ақ, Ататүрік өз командирлеріне «Мен сендерге шабуылға шығыңдар деп бұйырмаймын, мен сендерге шайқаста жан тапсырыңдар деп бұйырамын!» деп әмір еткен. Бұл сөзімен, «Біз бәріміз өліп болғанша біраз уақыт өтеді, оған дейін біздің орнымызға басқа әскерлер келіп үлгереді» деп түсіндірген. Бұйрық орындалып, 57-ші полктегі түрік әскерлері қасық қандары қалғанша соғысып, соғыста түгелмен шеһит болады. Оқ-дәрісіз қала тұра түріктердің қарсы шапқанын көрген дұшпан әскері артқа шегінеді. Осылайша, түрік әскері уақыттан ұта тұрғанша артқы жақтан қосымша күш келіп жетеді.

Соғыс барысында Мұстафа Кемал Ататүрік жүрек тұсынан ауыр жарақат алады. Жүрек тұсындағы сағаты төртке қақ айырлып паршаланып сынған екен. Мынау ескерткіш сағаттың төртке паршаланғанын білдіретін домалақ ескерткіш тастар.
Чанаккале соғысы қаһармандарының бірі – Сейіт Али Чабук. Қатардағы жауынгер бұғаз бойындағы артиллерияда расчетта болған. Ауыр артиллериялық снарядтарды көтеретін тетік бұзылып қалып, 240 миллиметрлік, 276 кг ауыр салмақтағы үш снарядты көтеріп тасып, жауға қарсы оқ атып ерлікпен көзге түскен. Бұл сандар ауызбен оңай айтыла салатын сандар емес. Қазіргі заманда арнайы жаттыққан спортшылардың өзі, мұндай салмақты оңайлықпен көтере бермейді.
Стамбул университетінің мыңдаған студенттері өз еріктерімен соғысқа қатысып, оның он мыңы ерлікпен қаза тапқан. Осылайша Түркияның ең алғашқы университеті болған білдей бір оқу орны оқушысыз қаңырап қалады.
Сұм соғыс жас талғамады. Жасы 13-ке жаңа толған, салмағы 45 килоға жетсе болды, ондай өрімдей бозбалаларды майданға аттандыра берген.
ШаҺиндере ауруханасы.
Бұл жер аурухана деп аталғанмен, соғыс кезінде ең комфортты деген аурухана табылған әр бір ағаштың көлеңкесі болған. Соғыс уақытында көлік болмағандықтан, әскерлер өз күштерімен, ат арбаларымен тасыған. Әрбір төрт әскердің үшеуі өмірлерімен жол үстінде қоштасқан. Ағаш көлеңкелері жаралылары әрі күннен, әрі жаңбырдан қорғаған.
Соғыс жағдайында жейтін астарына шыбын-шіркей, құрт-құмырсқа жабысып тыным таптырмаған. Солардың әсерінен көптеген әскерлерге жұқпалы эпидемия жаппай жайылып, сүзек ауруынан қайтыс болған. Осман мемлекетінде «шейіт» сөзінің мағынасы жоғары болғандықтан, соғыс уақытында аурудан қайтыс болған әскерлерге шейіт атауы берілмеген.

Дәрігерлерге берілген әмір мынадай еді; әуелі жедел жәрдем көрсетілетін адамдардың кезегінде ауыр жарақат алғандарды бірінші кезекте емдейтін болса, бұл шайқаста керсінше болады. Бірінші жеңіл жарақат алған әскерлерге алғашқы жәрдем көрсетіліп, әскер санының аздығынан соғыс алаңдарына қайта жіберіп отырған.

Өте ауыр жарақат алған, аяғын кесуге тура келген жаралылар, өз өтініштерімен соғысқа қайта баруға тілек берген. Ауру басатын дәрі-дәрмектер жеткіліксіз болғандықтан, ауырсынуды басу үшін, тістерінің арасына ақ киізді тістетіп жанын шыдаттырып аяқтарын кесуге тура келген.
Сондай шарттары ауыр, қиын-қыстау күндердің бірінде дала ауруханасында жәрдем көрсетіп жүрген дәрігер Салих бей, өз естелігінде мына бір хикаяны баяндап берген екен. «Ешқашан ұмытпаймын, қарны бинтпен оралған өте ауыр жаралы бір әскер әкелінді. Ішек-қарны ақтарылып кеткен.Жүзі қаннан көрінбейді. Жаралыны жаныма тастап кетті.Жаралы әскер дәрігерге қайта-қайта әлсіз ыңырсынған бар даусымен «Әке» деп шақырады.» Басында өлер аузында жатқан әскерлердің ата-аналарын еске алып жатқан даусы шығар деп мән бермейді. Қайта-қайта бірнеше рет «Әке» деп шыққан жаққа бұрылып, қолындағы бинтпен қанды жүзін сүртсе, жаралы әскер, өзінің Стамбул университетіне енді оқуға түскен мектеп жасындағы ұлы болып шығады. Соғысты естісімен өз еріктермен майданға аттанған екен. Сол арада түр-түсі бұзылып кеткен дәрігер: «Бұл менің ұлым, бірақ, ұлым болса да кезегін күтсін! Кезегі келгенінде мен оны қайта қараймын» дейді. Осылайша қан майданда әке мен ұлы осындай жағдайда ұшырасады. Осылайша аурухананың жеке бөлмесі деп есептелген басқа бір ағаштың түбіне орналастырады. Кейін ұлының кезегі келіп, жатқан жеріне барса, ол жаралыны ұлыны көре алмайды.
Маңайындағылардан сұрастырса, ұлының шейіт болып кеткенін естиді…

Белгісіз әскер

Менің тұла бойымды тітіреткен оқиғаның бірі мына бір хикая. Соғыс кезінде Жаңа Зеландиялық бір әскер соғыстан қашып бара жатып, шейіт болған бір түрік әскерінің басын кесіп алып, сөмкесіне салып еліне алып кетеді. Мумиялап, сандық түбінде 90 жыл бойы сақтайды.Достарына, жақындарына бұл «ерлігін» мақтаныш етіп көрсетіп жүрген. Ойлап қараңызшы, сұм соғыстың адамдарды не хәлге түсіргенін?! Ол адам дүние салғаннан кейін, үй ішіндегі өлі бас сүйек әсерінен немерелерінің әбден мазалары, тынышы кете бастайды. Австралия үкіметіне хабар беріп, Автралия үкіметі Түркия үкіметіне хабарлайды. Шейіт болған бас сүйектің көз үсті мен басының артқы жағында бірнеше қорғасын оқ өткен тесіктер табылған. 18 Mart 2003 жылында Түркия әкеліп ресми рәсіммен шехиттерге арналған бақшағы қайта арулап жерленеді. Ең соңғы болып топырағына қауышқан шейіт.

Жалғасы бар…
Чанакале,
1915-2015 жж.

Негізі өлеңңң… дәл уақыты есімде жоқ енді 2010-2011 жылдары ақынсымақ боп жүргенде жүректі жарып шыққан ғо. Мәтіні төменде. Оқып бағасын бере жатарсыздар.

Жаралы менің жүрегім

Шықпай қойдың ғой миымнан
Ғашық болғам ба өзіңе?
Бой алдырмайтын адам едім ғой сезімге?
Ақылды шіркін ақымақ сезім жеңдің бе?
Қалай болғанын түсінбей тұрмын мен мүлде.

Қай жерің мені елітті екен өзіңе?
Шашың ба, қасың, қарақат қара көзің бе?
Ерінің шығар шиедей болған қып-қызыл?
Тәнің бе әлде ұқсамайтұғын ешкімге?

Айтарым осы, жаралы менің жүрегім
Бір көру сені қазіргі менің тілегім.
Сыздаса жүрек, сағыныш басса кеудемді
Ұйықтап түнде, қалайша күндіз күлермін?

Жаралы менің жалындап жанған жүрегім…