Ақтөбенің батысындағы аудан. Дәл осы жерде сәрсенбі мен бейсенбі күндері (24-25.09) Ұлы Жібек жолында қайта жаңғырған «Көкжар жәрмеңкесі» атты республикалық этнофест өтті. Картада көріп тұрғаныңыздай, Ойыл Қобда, Шұбарқұдық пен Байғанин және БҚО мен Атыраудың сәйкесінше Сырым, Қызылқоға аудандарымен шектеседі. Ал орталықтан көбіне Қобда арқылы барады. Шалғайлығы қаладан шамамен 250 шақырым — 3 сағаттай, бірақ жолы шынымен де жібек… тек арасындағы асфальт иректері мен Қобданың тым ұзақ жөнделіп кеткен жолдарын есепке алмағанда. Өйткені көлік жүргізіп келе жатып ұйықтап кеткенше, жүрегіңмен қоса қос бүйрегің селк еткеннен оянып тірі қалған – әлдеқайда қабылдарлық нұсқа. Ауданға апаратын түзу тас жол бұрынғы облыс әкімі, қазіргі сенатор Елеусін Сағындықовтың ойылдықтарға жасаған сыйлығы. Трасса қысқа мерзім ішінде тартылды. Ал шараға келсек, бұл тарихи мекен. Неге десеңіз, осында Ұлы Жібек жолы тармақтарының бірі, нақтырақ айтсақ, көне сауда орындары сақталған. Оның үстіне, бұл өңір Исатай мен Махамбет, Құрманғазы, Қазанғап, Мұхит секілді тұлғалардың кездерін жадына сақтаған. Сонымен қатар, кезіндегі рекордсмен – ақ тары атасының туған жері.

Бірінші күнге шолуымыз көп командаларды қуантпауы мүмкін. Сынның жөні осы екен деп сойылдай беруден аулақпын, алайда, қазылардың бірі айтқандай «командалар үнемі формада жүруі керек...»

Блогер Эльвира Ерғалина тағы да бір эксперимент жасап көрді. Бұл жолы әмиянын абайсызда құлатып алып, оған артында келе жатқан адамдардың қалай әрекет ететінін бақылап көрді. Әрине жасырын камерамен түсірілді. Көріңіздер, пікір білдіріңіздер :)

Көз майлары мен көт майларын компьютер алдында (күйік, смартфон демеңдерші тек) тауысып отырған жамағат!
Игигай, гигай, гигок, халайық! Блогиада ақтық мәреге шықты!

Жанселдің есімін биыл Астанада таэквондодан әлемдік Гран-при өткен кезде естіген едік. omarbirat досымыз Түркия құрамасында қазақ қыз бар екенін жазған еді. Бұл турнирден кейін Жанселдің Қазақстан құрамасына өтуі үшін келіссөздер жүріп жатқаны туралы айтылды.

Жансел Дениз 23 жаста (26/08/1991), Түркиядағы қазақ отбасында туған. Ірі жеңістері болмаса да түрлі халықаралық жарыстардың жүлдегері. 2013 жылы Ресейдің Челябинск қаласында өткен Ашық турнирдің жеңімпазы.
+67, +73 салмақтарда шығады.

Жетістіктері және нәтижелері: http://www.taekwondodata.com/cansel-deniz.agd6.html

Жанселді Түркия қазақтары арасындағы Мұстафа Өзтүрік бастаған таэквондо жолын жалғастырушылардың бірі деуге болады. Бұған дейін Еуропа чемпионы, Түркия құрамасының бұрынғы мүшесі Ильяс Керим де кезінде Қазақстанға шақырылған екен. Бірақ түрлі себептерге байланысты келе алмаған Ильяс қазір Түркияда жас спортшыларды жаттықтырады.

Ал Жансел Қазақстанға келсе де, келмесе де қазақтың бір қызы үшін таэквондо жарыстарында тақым қысатын боламыз.


суреттер Жанселдің Instagram-ынан алынды: cansel_deniz_12

Бізде тұрақты әңгіме жазып жүрген адам өзін біраздан соң априори «таланттымын» деп есептей бастайтын сияқты. Жалпы, ақын, жазушы біткен бірден өзін құдайдан ерек туған уникум деңгейінде қабылданатынына көзім үйреніп кетті. Ал батыста, қалам тербеушілерге кәдімгі даяшы немесе шаштаразға қарағандай қарайды екен. Бәлкім, бұл да стереотип шығар. Бірақ, қиялды түртпектейтін жаттығулардың, тіпті арнайы жазушылық қабілет дарытатын сабақтардың болуы — соның дәлелі.
Мен өзім адамда қиял өрбіту қасиеті әу бастан жоқ болса, оның кенет талантты болып кетуіне ешқандай курс та, жаттығу да көмектеспейтініне көзім жетті. Дегенмен, титімдей ғана ұшқын болса, оны әр-алуан өмірлік тәжірибе арқылы һәм қатемен жұмыс арқылы біршама тартымды дәрежеге жеткізуге болатынын да көріп жүрмін.

Осыдан бір апта бұрын Астана қаласының "Қарттар мен мүгедектер үйіне" бардым. Ондағы мақсатым жалғыз қалған қарттардың жағдайын білу еді…

Қарттар үйі дегенде көбіміз балалары тастап кеткен, нашар жағдайда тұратын қарттарды елестетеміз. Бірақ бұл күн мен үшін қарттар үйі туралы стереотиптер бұзылған күн болды.

Қарттар үйі Астана қаласының ішіндегі кішкентай жеке қала болып шықты. Ондағы аталар мен әжелердің жағдайлары да сіз бен біз ойлағандай жаман емес. Ал ендеше қарттар үйі мен қарт кісілердің жағдайы туралы суреттер сөйлесін.

---

---

 

 Қарттар жетіден бастап оянып, сегізде асханаға тамақтануға келеді. Олар күніне бес мезгіл тамақтанады.



 Қарттар үйінің тұрғындары асхана қызметкерлеріне көмектесіп, еңбектері үшін ақы алады.

 

 Өздері асханаға жете алмайтын «Паллиативтік бөлме» тұрғындарын мекеме қызметкерлері тамақтандырады.

 

 

 

 

 

Қарттар үйінде Ұлы Отан соғысы ардагерлері, тылда жұмыс істегендер, репрессия құрбандары және кезінде мемлекеттік қызметте жұмыс істеген қариялар тұрады. Олардың марапаттары музейде сақталған.

Сонымен қатар қарттар мен мүгедектер белсенді түрде спортпен айналысады. Сәйкесінше, бұл мекемеде медальдар мен жүлделер де көп. 

 

 

 

 
 

 


 

 

 Күні бойы қарттар тынығып, өздеріне ұнаған істерімен шұғылданады. Қолөнермен айналысып, гүл өсіріп, шахмат, шашки, тоғызқұмалақ ойнайды. Қосымша қаржы тапқысы келген қарттар сағат 9:00 мен 12:00 аралығында мекемеде ақылы тұрде жұмыс істейді.

 

Мекемеде қарттардың тырнақ-шаштарын алатын арнайы мамандар қызмет етеді.

«Аяқ киім жөндеу шеберханасы».

«Арба жөндеу шеберханасы».

 

 

Қарттар үшін аптасына екі күн монша, сауна, бассейн жұмыс істейді.

Арнайы емдік жаттығулар жасауға арналған бөлме.

Жарық сәулесімен емдеу бөлмесі.

 

 

Мекеме кітапханасында қарттар мен мүгедектер қалаған кітаптарын оқып, интернетке кіруге мүмкіндіктері бар. 

Қарттардың киімдері, төсек жабдықтары аптасына екі рет жуылады. Ал, арнайы бөлімшеде жатқан қарттардың төсек жабдықтары күнде ауыстырылады.

 

 


Мекемеде мұсылмандар мешіті мен христиандардың шіркеуі бар. Мұнда арнайы садақа беретін жәшіктерге жиналған қаржы осындағы қарттарға үлестіріліп беріледі.


Әр сенбі "Қарттар мен мүгедектер үйінің" тұрғындары иппотерапия қабылдайды.

---

---

Қарттар үйінде әр бөлмеде екі адамнан тұрады. Асхананың тағамын жегісі келмегендердің өздері тағам дайындауға мүмкіндіктері бар. Қалаға да кез-келген уақытта шығып, керек-жарақтарын алып келе алады. Жалпы қарттарымыздың жағдайы жақсы. Бір байқағаным ата-апалардың бәрінің қалтасында кәмпиттері бар ғой деймін, амандассам: "Қызым, ала ғой", — деп қолыма кәмпит ұстатады. Репортажымды жасап шыққаннан кейін екі алақаным түрлі-түрлі кәмпит, шоколадтарға тола болды :) Менің сөйлескен көп адамдарымның балалары шетел асып кетіп, өздері осында қалған екен. Алайда балалары алып келіп тастайтындардың да барын мекеме қызметкерлері айтты. Бірақ олармен сөйлескенімде бұл жағдайларынан ұялатындықтарын айтып, өздері жайында және суреттерін жарияламауымды сұрады…
"Қарттар мен мүгедектер үйінің" директоры Кенжеболат Бәпішевтың айтуы бойынша, бұл мекемеде тұратын «315 адамның 315 тағдыры бар...».

---

---

Әлияны ата-анасы «Қарттар мен мүгедектер үйіне» өткізген...

Мұхтаров Орынтай:
— Біз Жұбатқанова Әлия екеуіміз 1997 жылдары спорттық жарыстарға қатысып жүріп танысқан болатынбыз. Әлия Ақтөбеден. Мен Қарағандының тумасымын. Бұл жерге ата-анам қайтыс болғаннан соң өзім келдім. Ал Әлияны ата-анасы осында өткізген. Анда-санда ағалары жағдайын білу үшін келіп тұрады. Екеуіміз 2000 жылы отбасын құрып, бірге тұрып жатырмыз...

---

---

Ұлым мен келініме жүк болғым келмеді...

Анна Ивановна:
— Мен Ұлы Отан соғысына қатысқанмын. Бұрын тігінші болып жұмыс істегенмін. Алайда әрдайым медицина саласында жұмыс істеуді армандайтынмын. Сол кезде Ұлы Отан соғысы басталып кетті. Сонда мен өзімнің көмегім тиетін жерді іздедім. Сөйтіп, фельдшер-акушерлік мектепке түсіп, сол арқылы әскери комиссариатқа барып тіркелдім. Ол жақтан шақырту күтіңіз деді, мен қашанғы шақырту күтіп жүремін дедім де, өз еркіммен құрбыларыммен соғыста жараланғандарға көмек көрсете бастадым. 1941 жылдың 15 қаңтарынан бастап 1945 жылдың қазан айына дейін әскери емханада қызмет еттім. Соғыс аяқталғаннан кейін әскери комиссариат кім қай жаққа баратынын белгілей бастады. Сол уақытта Қиыр Шығыста медбикелердің жетіспей жатқандығын біліп, мен Ресейден Қиыр Шығысқа сұрандым. Ол жақта үш жыл жұмыс істеп, Ресейге қайтып келдім. 1955 жылдың сәуір айында Целиноградқа келіп, осында отбасын құрып, балалы болдым. Жолдасым қайтыс болды, ал балам 1993 жылы Ресейге қайту кезеңі басталғанда отбасымен көшіп кетті. Бір жағынан ол мені өзімен алып кеткісі келмегендігін сездім де, отбасына жүк болмайын деп өз еркіммен Қазақстанда қалдым. Ұлым 1997 жылы қайтыс болып кетті. Қазір Ресейдің Краснодар аймағындағы Ачинск қаласында немере, шөберелерім бар.

---

---

Қарттар үйіне анам өзі кетіп қалыпты...

Шолпан Рысақова:
— Мен осында оранжерея қызмет етемін. «Қарттар мен мүгедектер үйінде» жұмыс істеп жатқаныма 4 жылдай болды. Бұл жерде анам тұрады. Өзіміз бұрын Арқалықта тұратынбыз. Балаларымды оқыту мақсатында мен Астанаға келгенмін. Анам Арқалықтың соңғы тұрғындарының бірі болып, ол да Астанаға көшіп келді. Мен бала-шаға боп Астанада пәтерден пәтер жағалап жүрміз. Анам Арқалықтан көшкенде бізге ауыртпалық, салмақ түсірмейін деп өзі осында кетіп қалған екен. Бір жағынан анамның жанында болайын, бір жағынан аз да болса ақша табу мақсатымен осында жұмыс істеп жүрмін.

---

---

Кейде балаларымның болмағаны да дұрыс шығар деп ойлаймын...

Людмила Одинокая:
— Менің бұл жерде тұрып жатқаныма 7 жыл болды. Петямен отау құрғанымызға да 7 жыл. (Петя ағайдың толығымен аяғы кесілген) Менің жақын туысқандарым жоқ. Тек алыс тума-туыстар мен құрбыларым ғана бар. Өмірімде балаларым болмаған. Бұл жақта бәрі жақсы. Үйде тұрғанда ауырып, төсек тартып жатқанда төрт қабырғаға қарап өмірден де түңіліп кететін едім. Ал мұнда қарым-қатынас, дәрі-дәрмек, бес мезгіл тамағымыз — бәрі бар. Қандай да бір өтініш жасасақ, басшылық өтінішімізді жауапсыз қалдырмайды. Мұнда бізбен қатар ақылы түрде де тұратын қарттар бар. Ақылы түрде тұратын қарттардың барлығының бала-шағасы бар, солар осында әкеліп тастаған. Мен айтқанымдай менің балам болған емес. Осында келіп жатқан өзгелердің ата-анасын, апа-аталарын қартайған шағында осында әкеліп тастап жатқандарын көргенде болмағаны да дұрыс болды ма деп ойлап қоямын… Интернат бүгінгі күні біздің өміріміздің соңғы тұрағы...
 

---

---

Бұл жердің тұрғындарының үйі «жылы», тағам және киім-кешектен таршылық көріп жатқан жоқ. Таңнан кешке дейін күтушілері жанында. Алайда жан жылуы болмаған соң қарттардың көздері жасқа толып, жүректерін қайғы-мұң өртейді.

---

---

P.S. Суреттердің көптігі үшін Ерлан аға ұрыспайтын шығар…

Өзгенің руын сұрағанды жақсы көремін. Алайда, біреу менің руымды сұрамай-ақ қойса екен деймін де тұрам. Себебі, оның арты көп сөзге ұласады. Жоқ, білетіндер де бар. Дегенмен, басым көпшілігі «А, естімеппін, қайдан тарайсыңдар» деп сұрақтың астына алады.

Қазақтың ұлттық ойыны тоғызқұмалақты білмейтіндеріңіз кемде-кем болар. Иә, баяғыда ата-бабаларымыз қой бағып жүргенде жерді қаза салып қойдың құмалақтарымен осы ойынды ойнап, өз математикасын дамытқан-мыс. Кейін түрлі бағалы ағаштардан әдемі тоғызқұмалақ тақталары жасала бастаған. М.Әуезовтың «Абай жолында» осы тоғызқұмалақты ойнау барысы әдемі суреттелген.
Әдіптелген тақтасын қайдам, өзіміз осы ойынды ең алғаш үйренгенде мектепте қарапайым пластмасса тақта да болмаған. Әйтеуір 7-класста оқып жүрген бір күні дене шынықтырудан беретін Марат ағай класқа кіріп келіп мұғалімнен «математикаға мыналардың қайсысы жақсы?» деп сұрағанда ол Еркебұлан екеумізді көрсетіп, бізді спортзалға дедектетіп ертіп әкеткені есімде. Ол жақта алдында көп-көп түйме, моншақтар үйілген бізден бір класс жоғары оқитын Қаламқас отыр екен. Түсінгеніміз мынау – ертең жарыс, ағайымыз шұғыл тоғызқұмалақ командасын құрып, соған дереу қатыстырмаса, «кесекке» кіреді екен. Басшылық ұлттық құндылықтарға жаппай назар аудара бастаған кез болса керек сол. Содан ағайымыз дем арасында тақтаны қайдан таба қойсын, үйіндегі түйме, моншақтан түк қоймай алып келіпті. Не керек, өзінің де ойын ережесінен хабары шамалы адам, бізге үйрете бастады. Шын тақтаны ертесіне жарысқа барғанда бір-ақ көрдік. Әрине ойсырата жеңіліп қайттық. Кейін ғой ол, 60 мектеп ішіндегі топ-ондықта жүргеніміз. Тақтадан да таршылық көрмедік. Қазір де факультет атынан үнемі жарыстарға қатысып, жүлделі орындар алып жүрген жайымыз бар. Енді өз басым осы ойын барысында қолданатын айла-амалдарыммен бөліссем деймін.

---

Ойын ережесі

Айла-амалдарға кіріспес бұрын, алдымен білмейтіндер үшін ойын ережесіне тоқтала кету артық болмас.
Негізі, қазақ интернеті тоғызқұмалақ ойыны жайындағы ақпараттан кенде емес екен. Тіпті «Тоғызқұмалақ зияткерлік қауымдастығының» ресми сайты да бар екен. Ол сайтта ойын ережесі толық жазылған. Үзінді келтірсем:

Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы – 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз-тоғыздан салынған сексен бір құмалақ тиесілі.
Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны – бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны – қостаушы деп атайды. Кейде бастаушы үшін – ақ жағы, қостаушы үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданамыз.

Жүріс ойыншылар тарапынан кезектесіп жүріледі. Жүрісті кімнің жасайтыны жеребемен немесеқарсыластардың келісімімен анықталады.
1.Жүріс жасау үшін өз жағыңыздағы отаулардың бірінен біреуін орнына қалдырып, қалған құмалақтарды қолға алып, солдан оңға қарай бір-бірлеп таратамыз. Тарату сәтінде құмалақтар өз отауларымыздан асып кететін болса, қарсыластың отауына таратамыз. Егер соңғы құмалақ қарсыластың тақ санды құмалағы бар отауына түсіп, ондағы құмалақтарды жұп қылса (2, 4, 6, 10, 12), сол отаудағы құмалақтар ұтып алынып, өз қазанымызға салынады.
Егер соңғы құмалақ қарсыластың жұп санды құмалағы бар отауына түсіп (3 құмалақтан басқа), тақ қылса немесе өз отауымызға түссе, құмалақ ұтып алынбайды.
2.Отаудағы жалғыз құмалақ көрші отауға жүргенде орны бос қалады.
3.Жүріс жасаған кезде отауларға құмалақ салмай немесе 2-3 құмалақ бөліп алып жүруге болмайды.

Егер ойыншы ойын барысында 82 құмалақ жинаса ойын бірден тоқтатылады.

Иә, бәрі де дұрыс, яғни басты мақсат — өз отауларыңдағы тастар санын жұп күйінде сақтай отыра, қарсыластың отауындағы құмалақтарға шабуыл жасау. Түсініксіздеу болып жатса, мына видеоны көріңіз:


Бастапқы жүріс жасау ережелерімен таныстық па? Ары-қарай кішкентай қулықтарға көшейік.

Атсырау

Екі ойыншының бірінің ұпай саны 82-ге жетпей жатып-ақ ойын аяқталып қалуы мүмкін. Мұндай жағдай ойыншылардың бірінің жүрерге тасы қалмай қалғанда орын алады және ол «атсырау» деп аталады. Сіз атсырауға ұшырасаңыз қарсыласыңыздың ойын тақтастында қалған тастары автоматты түрде оның қазанына түсіп, ұпай болып жазылады және ол жеңіске жеткен болып есептеледі.
Атсырауға ұшырамау үшін ойын соңына қарай жүрісті үнемдеп жүру керек.
Енді ешқандай ұпай жинау мүмкіндігі болмай, тек жүріспен шешілетін ойын болса келесідей ережелерді ұстанған ләзім:

1. Қарсылас жаққа бір де бір тас жібермей барлық тасты 9-отауға жинаған жөн.

2. Жүріс барысында тастарды таратқан кезде қарсыластың территориясына бір тас болса да шығып кетпеуін қадағалап санап отырған жөн. Ол үшін отауларға артық тас жинамау керек. Мысалы бесінші отаудағы тастар саны бесеуден аспаған дұрыс, себебі ол отаудан жүріс жасасаңыз, ең болмаса 6 тас болған жағдайда бір тас қарсылас жаққа түсіп, ол онымен ең көбі 9 жүріс жасай алады.

3. Егер қандай да себеппен ортадағы бір отауда көбірек тас жиналып қалса оған жинай бермей, бірден таратып тастаңыз. Бұдан былай мүмкіндігінше бір отауда екі тастан артық болмайтындай таратып-таратып жүріс жасап отырыңыз.

Тұздық

Ойын барысында қарсыластың бір ұяшығында екі тас болып, сіз жүріс жасағанда соңғы тасыңыз сол отауға дөп келсе, ол отау сіздің қосымша ұпай жинау қорыңызға айналып шыға келеді және ол «тұздық» деп аталады.Бұдан былай ойын барысында ол отауға түскен әрбір тас сізге тиесілі болып, қазаныңызды толтыра бермек. Яғни:



Тұздық ашу бойынша келесідей ережелер бар:
1. Тұздықты ойын барысында әр ойыншы бір-ақ реттен аша алады.
2. Тоғызыншы отаудан тұздық ашуға болмайды.
3. Бірдей отаулардан тұздық ашуға болмайды. Яғни сіз қарсыласыңыздың 7-ұяшығынан бірінші болып тұздық ашып алсаңыз, қарсыласыңыздың сіздің 7-ұяшығыңыздан тұздық алуға құқығы жоқ.

Тұздықты ойын барысында бір-ақ рет ашатын болғандықтан кез-келген отауға жүгіре кетпей тиімді жерден ашып алған жөн әрине.
Ең тиімді тұздық – 7 немесе 8-отаулардан ашылған тұздық. Себебі жүріс солдан оңға қарай жасалатындықтан, қарсыласыңыздың жүрісінен тас жиірек түсіп отырады. Әрі ойын соңына қарай қарсыласыңыздың түрлі айла-амалдарына кедергі болады, жүріс санын азайтады.
Одан бөлек:
1-отаудағы тұздықтың артықшылығы – оған қарсыласыңыздың жүрісінен ұпай қосыла қоймағанымен, өзіңіздің жүрісіңізден ұпай қосылып отырады. Ойын соңына қарай тіптен өзіңіз әдейілеп бір-бірлеп салып отыруыңызға болады. Ол әдетте ойын соңында жеңіске 5-6 тас жетіспей қалмауына көмектеседі және жүрісіңізді көбейтіп атсыраудан қорғайды. Ойын соңында әр ойыншыда санаулы тастар қалған кезде жүрісті санап ойнау керек болатындығын бұған дейін айтқан болатынмын. Сол кезде бірінші отауда тұздығыңыз болса сіздің үнемі бір жүрісіңіз артық болады.
2-отаудағы тұздықтың артықшылығы – ол да ойын соңына қарай шым-шымдап ұпай жинауға септігін тигізеді. Ол үшін тоғызыншы ұяшығыңызға 2 тас жинап алып, кезекті жүрісте сол отаудағы бір тасты қарсыластың бірінші ұяшығына жүресіз. Қарсыласыңыз оны өз қолымен сіздің тұздығыңызға салуға мәжбүр болады, себебі қарсы жағдайда сіз ол тасты бәрібір тоғызыншы отаудағы бір таспен алып қоясыз. Яғни:


Қалған 3, 4, 5, 6 отаулардан тұздық алудың ондай амалдарға аса көмегі жоқ, тек екі жақтың жүрісінен ұпай жиналып отырады.
Бірақ тәжірибелі ойыншылармен ойнаған кезде тұздық алудың өзі мұң болып кететіндіктен, көбінетұздықты орайы келіп қалған кезде шансты жібермеу үшін ашып алып жатамыз. Яғни тұздықтың болғаны жақсы, болмаса несі жақсы?

Ескерту:
Ешқашан қарсыласыңызға ойын басында 7-8 ұяшығыңыздан тұздық алуына мүмкіндік бермеңіз. Тіпті оның орнына басқа отаудан ұпай алып қою мүмкіндігі болып тұрса, одан да соны құрбандыққа шалыңыз. Себебі ол тұздық ойын барысында сіздің адымыңызды аштырмай тастайды. Бұл отаулардан ашылған қарсыласыңыздың тұздығы сіздің әр жүрісіңізден ұпай жинап отыруынан бөлек, комбинация жасауға мүмкіндік бермейді. Ал «комбинация» туралы алдағы тақырыпшадан оқисыз.

Комбинация

Мықты қарсылас болса, сізге ойын бойы зар қақсатып тұздық бермеуі былай тұрсын, үнемі отаудағы тастарын жұп күйінде ұстап қайта-қайта артын жауып отырады.
Сондай кезде аз-аздап болса да ұпай жинаудың әдісі – комбинация. Ол үшін соңғы жақтағы яғни 6,7,8,9-отауларыңызда тас аз болғаны жөн. Жалпы ойын барысында соңғы отауларда көп тас ұстамаған жөн, себебі ол сіздің түрлі айла-амалдарыңызға кедергі жасайды. Енді қарапайым комбинацияларға тоқталайық:

1. Кезекті жүрістермен соңғы, яғни тоғызыншы отауға 2 тас, ал сегізінші отауға 4 тас жинап аласыз. Содан соң жүріс кезегі келгенде тоғызыншы отаудағы 1 тасты қарсыластың бірінші ұяшығына тастайсыз. Қарсыласыңыз ол тасты сізге бермеуге лажы болмайды себебі сізден қашып ол тасты екінші отауға жылжытса, сіз сегізінші отаудағы 4 тасты жүріп алып аласыз. Ал оны жылжытудан еш мән көрмей орнында қалдырып басқа жүріс жасаса, тоғызыншы отаудағы бір тастың көмегімен ала аласыз. Түсініктірек болу үшін видеоны көрейік:



Қарсыласыңыз осы әдісті сізге де пайдалануы мүмкін. Ондай кезде тасты орнында қалдырмай жүріп тастаңыз, ең болмаса бір жүрісіңіз артық болады. Бұл атсырауға ұшырамас үшін өте-мөте қажет.

2. Қарсыластың бірінші ұяшығы бос болмауы мүмкін. Әлбетте көбіне ондағы тастар саны жұп болып келеді. Ондай жағдайда қазаныңызды 2 таспен толықтырып алу тіптен оңай. Соңғы отауға 2 тас жинап алып, кезекті жүріс кезінде 1 тасты қарсыластың алғашқы ұяшығына тастайсыз. Сол кезде оның тастар саны тақ болып қалады да ол сол отаудан жүріс жасауға мәжбүр болады. Ал сіз соңғы отауға қалдырған тасты ала қоясыз.


Тоғызқұмалақ ойынындағы бастапқы қарапайым амалдар осындай. Ал жүріс санын көзбен бағамдау, тез санай қою, жылдам жүріс жасау деген сияқты дағдылар тәжірибемен келеді. Негізінде шахматтағыдай үлкен стратегияны қажет етпейтін, тек арифметикаға құрылған ойын деп есептеймін өз басым. Сәттілік!

Сурет yvision.kz-ке тиесілі

Күн суытты, жылы киімдерді көбейту керек. Ақша мұндайда судай ағады. Алайда, қолыңыздан іс келсе, киімді өзіңіз тігіп алсаңыз, анағұрлым арзанға түсетіні сөзсіз. Киім тіге алмасаңыз, үйрену әсте қиын емес ;)

Сіңіліме тігіп берем деп шешкен белдемшеге (юбка) 1,2 метр мата алдым. Негізі 1 метрі де жететін еді, «а вдруг» деп ойладым, жетпей қалғаннан артылғаны жақсы :) Матаның түр-түрі бар, Меруерт екеуміз келісе келе, қалыңдауын, торлысын таңдадық.



Бізге, ең алдымен, тігін машинасы керек. Одан соң мата, оның түсіне сай жіп, қайшы, резіңке, ұзындық өлшегіш, ілгектер және сабынның тұқылы керек (сызғанға) :d
Енді шығынды есептейік:
— матаның метрі — 1200 тг х 1,2 = 1440 тг;
— резіңкенің метрі — 600 тг х 60 см = 360 тг;
— жіп — 50 тг;
— керек-жарақ (әрбір үйде болуы керек негізі) — 500 тг (боп қалар).
1440+360+50+500=2350 тг
Сонымен жоғарыда аталған заттар, 2350 теңге және 2-3 сағаттық уақыт керек. Бастайық!

---

---

Алдымен матаны төртке бүктеп, үстел үстіне жазамыз. Одан соң өлшемдерін сызып, белдемшені пішіп алу керекпіз.
Бізге етектің кең болғаны және 40-45 см ұзындықта болғаны керек.
Сондықтан матаның шеткі бұрышынан 42 см өлшеп аламыз. Мына жақ беті де дәл солай.

Қалған 18 см орны белге кетеді. Сол шеңбердің қақ ортасын тауып, 18 см төмен сызық жүргіземіз. 2 см артқа қайтып, 16 см ғана сызықты қалдырамыз. Ол етектің барлық ұзындығы тең болу үшін.
Сол бұрыштан шыққан 16 см ұзындықты жалғастырып, тағы 42 см есептейміз. Болмаса, бұрыштан 60 см өлшеп, сол нүктеден 2,5-3 см артқа қайтамыз.

---

---

Матаны қимастан бұрын барлық жеріндегі ұзындықтың бірдей екеніне көз жеткізу керекпіз. Ана басын да, мына басын да өлшеп шығамыз. Әйтпесе, етектің бір жағы ұзын, бір жағы қысқа болып қалады. Ондайда 1-2 сантимертдің өзі көрініп қалады.

---

---

Сызған сызығымыздың үстінен матаны қатты көтермей, сырғытып алмай, қырқып шығамыз. Сосын бірден етектің астыңғы жағын оверлокпен тігу керек. Менде оверлок жоқ, соған ұқсас тігісті жүргіздім шетіне.

---

---

Бел жағына келгенде мұқият болған дұрыс.
Сіңілімнің белі — 60 см екен. Киіп-шешкенге ыңғайлы болу үшін 70-75 см қалдыру керек. Демек, бел жақтағы шетін мұқият, бірдей қылып артқа қайтарып шығамын. Бұл — кәдімгі желбезек, біркелкі болуы керек. Оны ілгектермен белгілеп кетеміз. Сосын ақ жіппен көзге қатты көрінетіндей етіп, қолмен тігіп шығамыз. Қолмен тікпеуге де болады, алайда ілгектер машинаның жүруіне кедергі келтіреді. Кейін барлық тігіс біткенде ақ жіпті сөгіп тастай саламыз ;)

---

---

Резіңкенің екі басын біріктіріп тігеміз. Бұл тігістің мықты болуы керек, сөгіліп кету ықтималдығы өте жоғары жер.
Енді резіңкені тартып тұрып, етектің бел жағына қоса тігуіміз керек. Ең жауапты да қауіпті сәт: қатты тартсаңыз — ине сынып кетуі мүмкін, қатты тарпасаңыз — резіңке мен етек бір-біріне сәйкес келмей қалуы мүмкін. Сондықтан бірнеше жерден белгі қойып, ілгекпен қыстыра кетіңіз.

---

---

Белдемшеміз аяқталуға аз-ақ қалды. Енді етегін қайтарып тігіп шықсақ болғаны. Байқадыңыз ба, «юбкамызда» 2-ақ тігіс болады, жандары қырқылған да жоқ :)

---

---

Етектің шетін 1 см етіп қайырамыз да, бір сызықпен тігіп шығамыз. Сосын тағы да ішке қарай 1 сантиметрдей қайырып, бір сызықпен тігіп шығамыз. Тігістің түзу болуын қадағалаңыз. Соңында тігісті жатқызып үтіктейміз :)

---

Белдемшеміз дап-дайын! =d> Бірақ, оны киіп көрместен бұрын оған аксессуар дайындап алайық. Қалған матадан «бабочка» тігеміз.



15х6 және 28х15 өлшемді екі мата қырқып аламыз. Үлкенін бір-біріне беттестіріп, шетін тігеміз. Матаның оң жағы іште қалу керек.

---

---

Матаны оң жағына қарай аударамыз да, жан-жақтарын туралап, үтіктеп шығамыз.

---

---

Енді матаның екі шетін ішке қарай қайырамыз, тігіс іш жақта қалу керек. Ал, тең бөлінгенін білу үшін өлшеп көрейік. Дұрыс екеніне көз жеткізген соң екі шеттің біріккен жерін оверлокқа ұқсас зиг-заг тігіспен жүргізіп шығамыз. Арғы бетінен тігістің көрінгені ештеңе етпейді, бірібір беті жабылады.

---

---

Кіші матаның да екі шетін біріктіріп, тігіп шығамыз. Оң жағына аударған соң үтіктеудің қажеті жоқ.

---

---

Енді тік төртбұрыш қылып тіккен матадан «бабочканың» кескінін жасайық. Ол үшін инені сабақтап алып, қолмен тігіп шығамыз. Сосын екінші тіккен «бау тәріздесті» ортасынан артқа қарай қайырамыз.

---

---

Бір-бірінен жылжып кетпес үшін жақсылап, бірнеше қайтара тігеміз. Матаның шеті сетінемес үшін ол жерін де бірнеше қайтара тігіп шығамыз.

---

---

Міне, мойынға тағатын бант әп-әдемі боп шықты ;lv:-@d Оған жейденің жағасына тағатын бау жасайсыз. Ерінсеңіз, түйрегішпен тағып алуға да болады :d

---

---

Міне, күздік образ дайын :-@d Бұл киімді студенттер де, қызметінде «арнайы формамен жүріңдер» демейтін қыздар да кие алады. Тез және арзан! :)

Айтпақшы, белдемшенің ұзындығын өз талғамыңызға қарай таңдайсыз ;)