"Есірткіні өз арамызда емес, ниггерлерге сатайық, олар бәрібір хайуан емес пе..."
«Крестный отец» фильмінде итальяндықтардың осылай деген жерінде тітіркеніп қалып едім. «Болады ғой жамандары. Негрдің бәрі саған Уилл Смит пен Эдди Мерфи ме не?», — деген сонда інім.
Қара нәсілді адамдармен араласып көрмегеніммен, кино, телевидение, музыка әлемі менің тесік-тесік басыма олардың образын мейірбан, аңғал, еңбексүйгіш, бала мінезді етіп мықтап қондырып кеткен. Жалпы, байқауымша, Америка киноларында афроамерикандықтарды жағымсыз рөлде бейнелей бермейді. Оның себебі тарихта жатыр ғой, әрине.
Он тоғысыншы ғасырдағы Америкадағы негрлердің құқығын аяққа таптаған, заңдастырылған құлдық туралы қанша естіп жүрсем де, осы күнге дейін ол туралы бірде бір әдебиетті ақтарып көрмеппін. (Холокост, 731 отряд, Невада-Семей- Хиросима-Нагасаки деген сияқты жантүршігерлік масштабты оқиғалардың қасында Оңтүстік Америкадағы негрлер құқығы деген не?) Бүгін әйгілі «Том ағайдың лашығы» деген кітап кездейсоқ қолыма түсіп қалды. Негрлердің күнделікті көрген адам төзгісіз қиындықтары туралы емес, олардың жан азабы жайлы екен. Бірге қиналдым. Ыза болдым. Оқи-жаза білген, төрт-бес тілді жетік меңгерген, өздерін әлем мәдениетін алға бастаушымыз деп санаған сол уақыттағы ақ американдықтардың қатыгездігіне емес, рухани мәгүрттігіне. Олардың қылмыстары — қара жұмысқа құл салу емес екен, мыңдаған құл негрлерді итпен қуып, атып-соғып өлтіргендерінде де емес екен. Олардың ең үлкен қылмысы, ауыр күнәсі – ана мен баланың бір-біріне деген махаббатын жоққа шығаруында екен: «Отправлю мать куда-нибудь, тобы не мешала – ведь вы сами знаете: с глаз долой – из сердца вон, — а когда дело сделано и назад его не повернешь, она воле-неволей свыкается. Ведь это не белые, которые сызмальства знают, что жена должна жить при муже, а дети — при родителях», — дейді бірқұл сатушы. Немесе: «Ну что вы! Такие слова смешно слушать! Негры принадлежат к низшей расе! Няня не способна на глубокие чувства… Можно подумать, что няня любит своих замарашек не меньше, чем я люблю Еву!»- дейді біреуі үйіндегі күтуші негр әйел туралы. Негр сүйе білмейді, негр үшін отбасы деген түсінік жоқ, негрге баланың қажеті жоқ. деген пікір аксиомаға айналған. Мен үшін бұл нағыз сұмдық.
ЗЫ:
Кішкентай күнімде балалар емханасында жатқанда бір кәрі орыс медбикенің: «Эти казахи совсем не умеют кормить своих детей. Они кашу не едят, привыкли только к жирным лепешкам, это ужасно», — дегені есіме түсіп кетті. Олардың да істемегені жоқ қой.
Әрі қарай
Қара нәсілді адамдармен араласып көрмегеніммен, кино, телевидение, музыка әлемі менің тесік-тесік басыма олардың образын мейірбан, аңғал, еңбексүйгіш, бала мінезді етіп мықтап қондырып кеткен. Жалпы, байқауымша, Америка киноларында афроамерикандықтарды жағымсыз рөлде бейнелей бермейді. Оның себебі тарихта жатыр ғой, әрине.
Он тоғысыншы ғасырдағы Америкадағы негрлердің құқығын аяққа таптаған, заңдастырылған құлдық туралы қанша естіп жүрсем де, осы күнге дейін ол туралы бірде бір әдебиетті ақтарып көрмеппін. (Холокост, 731 отряд, Невада-Семей- Хиросима-Нагасаки деген сияқты жантүршігерлік масштабты оқиғалардың қасында Оңтүстік Америкадағы негрлер құқығы деген не?) Бүгін әйгілі «Том ағайдың лашығы» деген кітап кездейсоқ қолыма түсіп қалды. Негрлердің күнделікті көрген адам төзгісіз қиындықтары туралы емес, олардың жан азабы жайлы екен. Бірге қиналдым. Ыза болдым. Оқи-жаза білген, төрт-бес тілді жетік меңгерген, өздерін әлем мәдениетін алға бастаушымыз деп санаған сол уақыттағы ақ американдықтардың қатыгездігіне емес, рухани мәгүрттігіне. Олардың қылмыстары — қара жұмысқа құл салу емес екен, мыңдаған құл негрлерді итпен қуып, атып-соғып өлтіргендерінде де емес екен. Олардың ең үлкен қылмысы, ауыр күнәсі – ана мен баланың бір-біріне деген махаббатын жоққа шығаруында екен: «Отправлю мать куда-нибудь, тобы не мешала – ведь вы сами знаете: с глаз долой – из сердца вон, — а когда дело сделано и назад его не повернешь, она воле-неволей свыкается. Ведь это не белые, которые сызмальства знают, что жена должна жить при муже, а дети — при родителях», — дейді бірқұл сатушы. Немесе: «Ну что вы! Такие слова смешно слушать! Негры принадлежат к низшей расе! Няня не способна на глубокие чувства… Можно подумать, что няня любит своих замарашек не меньше, чем я люблю Еву!»- дейді біреуі үйіндегі күтуші негр әйел туралы. Негр сүйе білмейді, негр үшін отбасы деген түсінік жоқ, негрге баланың қажеті жоқ. деген пікір аксиомаға айналған. Мен үшін бұл нағыз сұмдық.
ЗЫ:
Кішкентай күнімде балалар емханасында жатқанда бір кәрі орыс медбикенің: «Эти казахи совсем не умеют кормить своих детей. Они кашу не едят, привыкли только к жирным лепешкам, это ужасно», — дегені есіме түсіп кетті. Олардың да істемегені жоқ қой.
Менімен бірге ілесе отырыңыздар, бастайық!
Шығыс ақындарынан Омар Хайямды өзгеше құрметтеймін. Орысшаға аударылғандары көп. Бірақ, өзім орысша дұрыс түсінбегеннен соң, өлеңді жетік түсіну де қиынға соғады. Өз ойымда орыстардың тілі Омарды толық түсіндіруге жетпейтін сияқты көрінеді (өз ойым). Шығыстық үлгіде болған соң көбінесе, өзбек және шағатай тіліндегі аудармаларын оқимын. Аэропортта отырып, не істерімді білмей, Омардың мына өлең жолдарын шамам келгенше аударып шықтым. Бірақ, өзімнің көңілім кішкене толып отырған жоқ. Әлі де нағыз ойды шығара алмаған сияқтымын. Не болса да, оқып көріңіздер!
