Ия ия… қуанып отырмын. Есерсоқ дерсіздер мүмкін. Бірақ шын қуанып отырмын.
Неге??
Осы жаңа ғана, осы қазір мына бір постсымақты көрдім, оқыдым пікірлеріне дейін.

Қыс келді, суық түсті. Гугл астанада минус 41 дейді. Ақтөбеден кеше звандады минус 20 деді. Алматылықтарда үсіп барамыз дейді. Қысқасы, аяз. живойжурналда toxaby атты қолданушы Беларусь республикасының МЧСының сайтында жарияланған ескертуді келтіріпті. Беларустардың МЧСының сайтына сілтеме мынау.
Олай болса ҚЗның МЧСы недеватр екен деп кірдім. Ақпарат мүлдем жоқ емес бар, іздеп таптым. Негізгі бет / Қызмет / Төтенше жағдайлардың алдын алу / Тұрғындардың қатты аяз және тайғақ мұз кезіндегі әрекеті. сілтеме мынау.
Салыстырып көрейкші екі елдің министрліктері халқына деген назарын, жаны қаншалықты ашитынын.
қазақстанның аяздарында мчс айқай салып ескерту керек менім ойымша. сол айтқым келгені.

Құрметі сайттастар, ұлттастар!

Ежелден еркіндік аңсаған халқымыздың негізгі, бас мерекесі құтты болсын. Тәуелсіздік чемпиондық атақ сияқты. Біреуге оңай, біреуге қиын жолмен келеді. Қалай келгенде де оны сақтап қалу ең қиыны. Тәуелсіздігіміз мәңгі болсын!

Құрметпен админдерің.

Үш ғасыр армандаған азат күннің ақ таңы
Бүгін міне қазақ жерін қайта айналып тапқаны.
Желтоқсанда жанын берген ағалар мен әпкелер
Шындық үшін жазықсыз қаны аққаны.
Риза болып ерлігіне батырларға бергісіз
Ата-баба аруағының аунап түсіп жатқаны.

Алматыда, алаңда желтоқсанның ізі қалды қаралы
Сол бір күні қалған екен талай АНА жүректері жаралы.
Қия алмай көзалдында арманда кеткен сұңқарын,
Баз кешіп дүниеден, құлағандай алып қамалы.
Желтоқсаннан бастау алған жас мемлекеттің тыныштығы
Сол аналардың ақ бесігінде тербетіліп барады.

Желтоқсанда биік қойып басқалардан арында
Күш жігерін сарп етіп намыс үшін аямаған барында.
Қайрат, Ләззат, Ербол, Сабирасы, халқымның,
Сіздерсіздер сақталатын әр қазақтың жадында,
Сіздерсіздер мәңгі өлмейтін рухы биік асқақ шың,
Өзге тарихтан дараланып тұратұғын жанында.

Желтоқсанның әр бір сәті біздер үшін боранды
Желтоқсанда дүйім жұртым қайғы отын оранды.
Жазықсыз жала аяқ асты етіп арманын,
Қаншама қыз-жігіттің ар-намысы тоналды.
Қол жеткізе алмай аңсап жүрген еркіндік
Желтоқсанның мұзға жаққан алауымен оралды!


Марат Нигметжанов

Негізі бұл әңгімені не үшін жазып отырғанымды өзімде білмеймін, бәлкім біреуге қызық ал біреуге пайдасы тиіп қалар оны әркім өзі білер.Әйтеуір Америка ашудан аулақпын. Менің туып өскен жерім Шырайлы шығыс өңірі ал қазір мұнайлы Батыста жүрмін нақтырақ айтқанда Ақтөбе қаласында. Я мұнда келгеніме де көзді ашып-жұмғанша 2ші жыл болыпты. «Әр жердің салты әр басқа иттері қара қасқа »-деген сөз барғой. Сол сияқты бір Қазақстанның іші болсада біздің жақтан (Шығыстан) біраз ерекшелігі бар екен. Қазақ халқының келген қонаққа ең алдымен ет асып табақ тартатын дәстүрі бар екені бәріңізге аян. Бізде келген күні түскен үйімізде қазан қайнап дастархан жаюлы екен. Әне міне дегенше ортаға етте келді жол жүріп шаршап оның үстіне аздап қарнымыз ашқаны да бар еді исі мұрынды жарып барады бірақ әлі үстелге қасық қоймады ең таңқалғаным сол болды себебі мұнда «бешбармақты қолмен жейді» екен.4 күн бойы жол жүріп келе жатқанымызданба мән бермеппін аздап тырнағымда өсіп кеткен екен сондағы қысылғанымай. Әрі бұрын қолмен ет жеп көрмеген адамға ыңғайсыз болады екен бірақ уақыт өте келе оғанда үйреніп кеттім. Мені тағы бір таңқалдырған жәйт тілдік диялектнің айырмашылығы. Адамдармен сөйлескенде осы тілдің арқасында талайды қыран топан күлкіге батырып, өзім күлкіге қалған кездер көп болды өйткені кейбір сөздер 2жақта 2 түрлі мағынада қолданылады екен. Бұрын естімеген сөздерімде бар екен ол сөздердің мағынасын адамдардан сұрап алып жүрдім. Ақыры оғанда үйрендім. Енді төменде сөздердің қолданысындағы айырмашылықтарды ұсынамын. Көпке ортақ түсінікті болу үшін орысша атауында жазып отырмын.Егер де осы сөздер арасында жіберген қателерім болса алдын ала кешірім сұраймын.
Сөздердің бірінші бағанында орысша, екінші бағанында шығысша,үшінші бағанында Ақтөбеше атауы жазылған
спичка сіріңке шырпы
стул орындық стол
подушка жастық көпшік
тақыр тықыр
тазик тегене (леген) табақ
кленка жапқыш дастархан
паутина өрмекшінің торы шалам
стена қабырға жар
чайник шәугім шәйнек
шәйнек ақман
сахар қант шекер
сестра апай апа
бабушка апа әже
мальчик ұл бала
дядя Немере аға тәте
куда пойдешь? қайда барасың? қаяққа барасың?
че делаешь? не істеп жатырсың нестеватсын
телка по третьему году (коровы, оленя) құнажын қашар
валенки пима байпақ
қуырдақ қуырмаш
жаркое қара қуырдақ қуырдақ
Бүлдірді(қуып кетті деген жаргонда) картопты жарды
Примите соболезование алдынан жарылқасын қайырлы болсын
поздравляю қайырлы болсын құтты болсын
родственник туыс тума
врач доғдыр доқтыр
скажи айт айтшейш
лук сарымсақ жуа
мало, немного аз, аздап шамалы
Естуімше басқа ұлттардың тілінде мұндай айырмашылық жоқ екен. Ал қазақ халқы қашанда қайталанбас ерекшелігімен өзге жұрттан дараланып тұрады.

Дін саясаттың құралы болып барады
Қазір арабтың әйелдеріне кимешек кигізе алмайсың. Арабқа қымыз ішкізе алмайсың, қазы жегізе алмайсың. Ол домбыраның күйін де тыңдамас, қобызды да білмес… Ал сен Аравияда тұрып қымыз ішкен, қазы жеп, домбыраның күйін тебірене тыңдаған араб туралы естіп пе едің? Менің айтпағым — біздің қыздар мен жігіттер Аравияға бармай жатып-ақ арабқа еліктеп, арабша киініп, балаларына қазақта бұрын соңды болмаған арабша есімдер беріп, мұсылманданып жатырмын деп арабилануда. Міне бұл жаңағы дінни секталардың жемісті еңбегінің нәтижесі. Осы арқылы сана-сезімі шайқалған ұлт ертең жерінен де елінен де айырылып қалуы мүмкін. Міне бұл біздің мұнайлы аймақтарымыз Ақтөбе мен Атырауда, Маңғыстауда вахабистер мен салафиттердің, құраниттердің қаптауының, толассыз жарылыстардың болуының себебі.
Бұл туралы әйгілі Африка көсемі: Нелсон Манделланың: «Европалықтар Африкаға келгенде қолдарында Інжіл ғана бар еді, жер африкалықтарда болатын. Кейін Інжіл африкалықтардың қолына өтті де Жер европалықтардың қолына өтті» — деп осы шындықтың бетін ашқан болатын. Қазір біздеде тура сондай процесс жүріп жатыр. Есімізді жинап, ақыл-парасатымызбен Алланы танып, сана мен сенімді жаулай бастаған Дінни экстремизімді, дінни түс алған ЗОМБИЛЕНДІРУ жолына тосқауыл қоймасақ ертең-ақ күлімізді көкке ұшыруы мүмкін. Әсіресе елімізде Араб елінің дінни бағыты деп танылған, арабтардың берекесіздігі мен әліде байлықтарын Батыс елдерінің ойыншығына айналуларына себеп болған діни ағымды күшпен, зымияндықпен енгізуде. Тіпті аты шулы ағаларымызда осылардың соңынан еріп, өз елінің көрін қазып жүргеніне күллі халық куә.
Қазіргі Қазақстандағы таралып жүрген вахаббистер мен салафиттер, құраниттер ешқашан өздерінің сенімінің қате-дұрыстығы туралы ойлап та қоймайды. Тіпті оларүшін ойлау да күнә. Олар жаңағы зымиян саясаттың құлдары. Кез келген кезде дін басшылары «Жарыңдар, көтеріліңдер, сендердің ойлаған Ислам мемлекетін орнатамыз» десе, барлығы қаптап шығады, тіпті ел тағдырын трагедияға ұластырады. Міне бұлар нағыз дінді желеу етіп, дайындалған ЗОМБИЛАР. Сіз қазіргі Араб елдерін зерттеп көріңіз, тұп-тура осылардың жеңіске жетіп, елін күйретіп, байлығын басты елдеріне үлестіріп жатқанын түсінесің. Енді олар байлығы мол Орта Азияға аяқ басты. Қазақтың «ұлттық салт-санасы Аллаға серік қосады», «Әбу Ханафия мәзһабында қателік бар» деп қазақтың арасына жік салып жүргендер тура сол секталар. Олар шынын айтқанда Исламның нағыз жауы.
Әдетте мұндай сектада жүргендерде төмендегідей мінез бен таным болады:
1. Әке-шешесінің айтқанын орындамайды. Олар үшін «Братиялары» маңызды. Ұлт емес, секта үшін жұмыс жасайды. Олар үшін ұлт жоқ.
2. Қатыгез. Бұлар кез келген кезде әлде бір басшыларының бұйрығымен өздерін өздері жарып жіберуі мүмкін. Өздерінің басқа сектада екенін мойындамайды, тіпті өштесіп өлтіріп жіберуі мүмкін психологиялық дертке шалдыққан ауыру адамдар. Тоңмойын. Қазір қоғамдада адамдар бұлар туралы айтудан қорқатыны содан. Тіпті мемлекет қайраткерлері де олар туралы жәйшылықта айтқанмен ресми түрде айтудан қорқады. Мұны Ресей ғана өз деңгейінде айтты, әрі шектеді.
3. Тек өздерін мұсұлман санап, қалғандарын не Мүшірік, не Кәпір санайды. Өздерінің топтағы адамдарды қатты құрметтеп, соның айтқанын нағыз дұрыс деп түсінеді. Басқаша ойламайды. Егер ол адам «Жарыл» десе жарылады. Былайша айтқанда Зомбиге айналған.
4. «Аллаға серік қосу» немесе «Ахидасы дұыс емес» деген сөздерді көп айтады. Олар шын мәнінде амалды ниетпен шатастырғандар. Мысалы қазақтар бұрын отқа табынған деп санап, бесікті отпен аластауды мысал етеді. Шын мәнінде ол кезде қазақта прожектор жоқ болған соң от арқылы түнде бесікті қарап, ішінде жылан-шаян жатпасын деген сақтану екенін, отпен аластағанда құран айаттарын оқып, Алладан балаға тілек тілейтінін, оттан жаман нәрселер қашатынын түсінбейді. Түсінуге тырыспайды. Тіпті Ұлық пайғамбарымыз Мұхаммет(с.ғ.с) жиендеріне таққан тұмарды да Аллаға серік қосу санайды. Міне бұл олардың амал мен ниетті ажырата алмайтындығының дәлелі.
5. Ұлттық салт-сананы негізсіз айыптып, «Аллаға серік қосу» ретінде қарайды. Құран оқуды, сәлем жасауды діни мәселе ретінде көтеріп, дінді күрделендіреді.
6. Тек бір жақты діни көзқараспен ғана өмір сүруді дәріптейді. Ғылми, тарихи, саяси мәселелердің бәрін жоққа шығарады немесе ондайды ойламауға шақырып, адамдарды өз сектасына тартуға әрекеттенеді.
7. «Шайтан азғырды», «Алланың қалауымен» деп өздерінің қате істерін жаба салатын Жалақорлық. Немесе «Алланың сынағы», «Көну керек», «Сабырлық ұстау» керек деп адамның тәуекелдік істерге баруына, жаңаша ойлап тығырықтан шығуына кесе көлденең болады. Шығар жолсыз тірілікті уағыздайды.
8. Алла Тағала: «Мен сендерге(Адамдарға) екі түрлі ирада бердім, біріншісі күлли ирада, ол – сендеді еріктеріңнен тыс өзім білемін; ал Екіншісі, Жүззи ирада, ол – мен сендерге ақыл-парасат бердім, сол арқылы мені танып, өмірлеріңді дұрыстаңдар» — деген. Міне бұлар алдыңғы ираданы негізе алып, соңғы Алла берген жүзи ираданы ұмытып кеткен.
Қазір Ресей бұл жағынан дұрыс саясатты жолға қоюда. Атап айтқанда «Ислам дінінің Әбу Ханафия мәзһабын ел ішінде қолдап», басқа секталарды шектеді. Осылайша масондардың дін арқылы бөлшектеу ниетін тойтарды. Жұрт та кезінде «Шешен соғысының» вахабистердің зомбилерімен болған соғыс екенін түсіне бастады. Тіпті кеше ғана сол вахабистер осы секталармен нәтижелі күрес жүргізген Татарстан мүфтилерін жарып жібергені белгілі. Өткен жылы Орыс Ішкі Істер Министрі Рашид Нұрғалиев осы діни секталар атып өлтірген әскери қызыметкерлердің неше мыңдаған жесірлерін жинап, үлкен жиналыс жасады, осылайша әлгі секталардың сұмдығын әлемге паш еткен болатын. Енді бізге бұл жағынан орыстардан үйрену керек шығар.
Сақалдары қауғадай, балағы қасқа жандардың сана-сезімі мен ақылы да қысқа екенін, діни ЗОМБИЛАРҒА айнала бастағанын түсінетін кез жетті. Қазір Қазақстандада осындай діни ЗОМБИЛЕР мен ЗОМБИГЕ айналдыруды мақсат еткен секталар толып жатыр. Атап айтқанда вахабистер мен салафиттер, құраниттер солардың мысалдары. Күллі Араб жұртын ойрандап, байлығын талан-таржыға түсіруге себепкер болған діни ЗОМБИЛЕР Ресейден шектеліп енді Орта Азияда қоныстанып жатыр. Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау обылыстарында жауыннан кейінгі көктей қаптаған бұл секталарды үкімет шектеседе, әлі де нақты қадамға бармауда. Оның үстіне ел сенетін кей ағаларымыз бен көкелеріміз ақша мен атақ үшін солардың сойылын соғып жүргені де ащы шындық.
Алла Тағала ниеті жаман, дін атын жамылған қаскөйлерден сақтасын. Атақ пен ақшаға құнығып елін сатқан сатқындардан сақтасын, Мәңгүрттенген дін иелерінің сойқанынан сақтасын, төрт жағын түгел ұстамаған дүмшеліктен сақтасын!

«Адам сөйлескенше, жылқы кісінескенше» деген екен бізден бұрынғы қазақтар. Ия, жан-жануарларда сөйлейді. Бір-бірімен қалжыңдаса да алатын шығар бәлкім.
Ауылда өскен бала болған соң әр малдың жүріс-тұрысын аңдап өскенбіз. Жүні қалың қойларға қарап «Осылар ыстықтамай ма екен?» деп бала кезімде талай ойланушы едім. «Денелері қышымайды ма?» деген сауалда миымның бір бөлшегінде жатушы еді. Біз, адамдар бір жауырынымыз не болмаса басқа да қол жетпейтін жерлеріміз қышыса бауырымызға, баламызға, келіншегімізге айта аламыз. «Жауырынымды қасып жіберші. Е, е, осылай, сәл төменірек» дегендей.

Бүгінгі қоғамдағы адамзаттың күйбең тірлігі, тынымсыз еңбек етуі секілді қасиеттердің барлығы кішкентай болса да, әлі зерттіліп бітпеген құмырсқалардың бойынан табылатыны ешкімге таңсық емес. Алайда, жыл өткен сайын ғалымдар құмырсқалардың бізге беймәлім, адамзаттың тұрмыс тіршілігіне ұқсас тұстарын ашуда. Мен сізге солардың ішіндегі таңдаулы үш жаңалықты ұсынамын.

ҚҰМЫРСҚАЛАР НАРАЗЫЛЫҒЫ

Бүгінгі қоғамда түрлі әлеуметтік жағдайға байланысты наразылықтар, шерулер, көтерілістер жиі орын алып жатады. Дәл сондай наразылықтар құмырсқалар арасында да орын алатынын білуші ме едіңіз?

АҚШ-ның Солтүстік-Шығысында Protomognathus americanus атты құлиелнуші құмырсқалдардың бір типі мекендейді. Һәм олар Temnothorax longispinosus атты басқа бір типке үнемі шабуылдар жасап тұрады. Ол үшін олар ересек құмырсқаларын өлтіріп, жұмыртқаларын алып кетеді. Кейін сол алып кеткен жұмыртқалар өсіп шығып, олардың құлдарына айналады. Сол құл-құмырсқалар қожайындарының жұмыртқаларын бағып қағып, асырап, оларды қауіптен қорғап жүретін көрінеді. Бұндай құл-құмырсқалар Protomognathus americanus типінің бір калониясында 30-дан 60-есеге дейін жетуі мүмкін.

Сондай-ақ Protomognathus americanus құмырсқалары байырғыдан құлиеленушілікпен айнлаысқанымен, кейде олардың құлдары «наразылықтар, көтерілістер» жасап тұрады. Құлиеленуші құмырсқалардың балапандары өздеріне ғана тән, айрықша феномендер бөле бастаған кезде, Temnothorax longispinosus құмырсқалары өздерінің емес, бөтен біреудің ұрпағын асырап жатқанын бірден түсінеді екен. Сол кезде құл-құмырсқалар олардың жұмыртқаларын асыраудан бас тартып, тіпті оларды өлтіруге дейін барады екен.

Бір қызығы құлдардың бұндай наразылықтары өздеріне еш қандай пайда да, бостандық та әкелмейді. Алайда, қожайындарың саны азаяды. Бұл өз кезегінде, наразылықтардың көп орын алмауына әкеледі.

САНАСЫЗ ҚҰМЫРСҚАЛАР САНАЙ АЛАДЫ

Құмырсқалардың бір-бірімен байланысып, тілдесетіні ғылымға жаңалық емес. Алайда Сібір ғалымдары құмырсқалардың тек сөйлесіп қана қоймай, олардың тіпті санай алатын қабілеттері бар екенін анықтаған. Олар қосуды, алуды, тіпті қарайпайым есептерді шығаруды да біледі екен.

Зерттеу нәтижесі қарапайым. Бір үлкен тығыздыққа шытырман (лабиринт) орналастырып, оның ішіне дымқылданған мақталар орнатады. Ал оның біреуін тәтті сиропқа малып қояды. Содан соң, сол шытырманға барлаушы-құмырсқа келіп, қай жерде қандай азық бар екенің анықтайды. Құмырсқа илеуіне қайтып келіп, мұртшаларын тигізу арқылы, азықтың қай жерде тұрғанын басқа құмырсқаға хабарлайды.

«Осы жолмен тіке жүресің, сегізінші бұрылыстан кейін оңға бұрыласың, содан соң қайта солға екі рет бұрыласың». Шамамен осылай хабарлайды олар бір біріне. Содан соң құмырсқалар сол азыққа ұмтылып, еш қәтесіз азығын табады екен.

ҚҰМЫРСҚАЛАР ИНТЕРНЕТІ

Жалпы интернет деген ғажап кеңістіктің адам қолынан жасалған, сондықтан ол тек адамдар арасында ғана қолданылатын дүние һәм оның жан-жануарлар арасында болуы мүмкін емес екеніне сенімдісіз бе? Ендеше, қәзірден бастап ол сеніміңізден арыла беріңіз.

Стэнфорд университетінің ресми сайтында жарияланған мәлімдемеге сүйенсек, аталмыш университеттің биологтары мен есептеуіш жүйелерінің мамандары орақшы-құмырсқалардың әрекеттері интернет трафигін басқаратын протоколдарға ұқсастығын анықтаған

Құмырсқа мен интернетті салыстыратындай ортақ еш нәрсе жоқ ғой деп таңданарсыз. Алайда Стэнфорд университетінің зерттеушілері орақшы-құмырсқалардың азық іздеуге жіберілетін жұмысшылардың көлемін анықтауы, интернет протоколдарының деректерді табыстаған кездегі (Transmission Control Protocol ) каналдың көлемін анықтауынан айнымайтынын дәлелдеген.

Ғалымдардың пікірінше құмырсқаларды тереңірек зерттеу байланыс технологияларының одан әрі дамуына ықпалын тигізбек.

Биолог Дэбора Гордонның айтуынша, әлемнің түкпір-түкпірінде құмырсқалардың 11 000 түрі бар, олар не бір түрлі экологиялық проблемаларға душар болып жатырса керек.

Мұратбек Әл-Атырауи

Пілдер — қоғам боп өмір сүретін мақұлық болғандықтан, олар өздерінің отбасы мүшелеріне қатты бауырмал болады. Сондықтан да олар ауру және қиын жағдайға тап болған бауырларына қол ұшын созып жүреді ылғи. Сондай ақ, олар мерт болған бауырларына «Жаназа» оқып, тіпті оларға арнап еске алу рәсімдерін өткізіп тұратынын сіз білесіз бе?

Пілдердің өз типтестері өлгеннен кейін өткізетін айрықша жерлеу рәсімдері жөнінде ғалымдар жақында ғана білген. Өлген туыстарының сүйегін көргенде, тұмсықтарымен оны құшақтап, аяғынан тұрғызғысы келеді екен (тура бір жанына жақын серігін өлімеге қимайтын адамдар секілді). Кейін сол сүйектің өлік екенін білгеннен кейін, тұмсықтарымен керней тартып, у-шу көтеріп, жоқтау айтады. Кейінннен мейіттің үстіне жапырақтар лақтырып топырақпен көміп, солай жерлейді. Содан соң екі күн бойы «моланың» басына зиярат жасап, оның қасында ұзақ уақыт болады. Ол аз болғандай, пілдер тек қана өздерінің туыстарының ғана емес, жолдарында кездейсоқ кездестіріп қалған бөтен жануардың да өлігіне осылай «жаназа» рәсімін жасайды екен.

Пілдердің өлген туыстарының қасында соншалықты ұзақ уақыт бойы қамқор болуы қатты таң қалдырады. Тіпті адамға ең ұқсас жануар деп танылған маймылдардың өздерінде бұндай қамқорлық байқалмайды. Рас, ғалымдар бір шимпанзенің ұзақ уақыт бойы өлген туысының қасынан кетпегенін байқаған, алайда өлі дене шіри бастағанда, шимпанзе ала тонынын ала қашқан.

Дерек көзі: National Geographic

Аударған: Мұратбек Әл-Атырауи