Астана несімен ерекшеленеді? Иә, ғажайып архитектурасымен, зәулім ғимараттарымен.


Сіз осындай күнге шағылысып жылтыраған биік ғимараттар қалайша әдемі әрі таза болып тұрады деп ойлайсыз?


Бәлкім, қолында шелегі бар ғимараттың төбесінен салбырап тұрған адамдарды байқаған боларсыз?
Олар өндірістік альпинисттер. Осы кәсіп жайлы «Maхima» клинингтік компаниясының қызметкері Элер Махмадаминовтан сұрап, әңгімелейтін боламыз.
— Өндірістік альпинисттерді қайда оқытады? Сіз қайда оқыдыңыз?
— 2000 жылдары СНГ елдерінде, тіпті Ресейде кәсіби альпинистерді оқытатын курстар жоқ еді. Көп қабатты, шыны үйлердің көптеп салынуына байланысты 2008 жылдардан бастап Қазақстанда арнайы оқыту орындары ашыла бастады. Алматыда, Щучие, Астанамызда да бар. Ал өзім басым 2002 жылы Германидағы Мюнхен қаласындағы альпинистерді оқыту орталығында 9 ай оқыдым.
— Мұндай қауіпті мамандықты таңдауыңызға не себеп болды?
— Жеке қызығушылығым. Бастапқыда тауға шығатынмын, ал қазір табыс көзі болып кетті.
— Еңбекақыңызға қанша сонда?
— Жалақымыз жақсы. Айына 120 мыңнан жоғары.
— Осы салада тәжірибеңіз қанша?
— Жалпы альпинизммен айналысқаныма 12 жыл. Бастапқыда альпинизм бойынша нұсқаушы болып істедім. Ал өндірістік альпинист болғаныма 5 жыл болды. Ресейдің Мәскеу, Санкт-Петербург, Қазан қалаларында жұмыс істедім.
— Жұмыс тәжірибеңіздегі ең биік ғимарат неше қабатты болды?
— 125 қабатты Мәскеудегі «Гранд» қонақ үйі еді. Жоғары қабаттың терезесін ауыстырдық. Сонда төменге қарағанымда жердегі адамдар кішкентай қыбырлаған жәндіктер сияқты болып көрінді.
— Ерекше тапсырыстарды орындадыңыз ба? Мысалы төбеден түсіп романтикалық құттықтау жасау сияқты.
— Иә, жаңа жылда қызықты тапсырыс болды. Бір кісі кішкентай балаларын аяз ата болып киініп, терезеден кіріп, сыйлықтарды табыс етуімді өтінді. Сөйтіп бір күн аяз ата болып, балаларды қуантып кеттім.
— Жеке тәжірибеңізден қызықты оқиғаңыз туралы айтып берсеңізші.
— Бір рет үйдің қабырғаларын бояп жүргенде 9 қабаттағы терезе ашылып, бір апа «Балам, байқа. Мә мынаны ал» деп, шәй мен кәмпит ұсынды. Әр жағынан баласы шығып, «Не істеп жатырсың, мама? Жап терезені, бөгет жасама» деп айқайлады. Осы оқиға есімде қалыпты.
— Ауа-райы сіздердің жұмыстарыңызға қаншалықты әсер етеді? Әсіресе Астананың желін ескерсек.
— Қатты жел болғанда, жаңбыр жауғанда жұмысқа шықпаймыз. Сондықтан ауа-райы болжамын қарап, бақылап жүреміз.
— Жұмыс барысында трагедиялық оқиғалар болды ма?
— Жоқ, үнемі қауіпсіздік ережелерін сақтап жүремін, оның үстіне тәжірибем де аз емес, сондықтан ондай жағдай болған жоқ.
— Қорқынышты жеңу үшін «допинг» қабылдап немесе ішімдік ішкен таныстарыңыз бар ма?
— Жоқ, өз басым ондай альпинистерді кездестірмедім.
— Биіктіктен кез-келген адам көре алмайтын қаланың әдемі көріністерін тамашалайсыздар. Осы туралы айтып берсеңіз?
— Иә, дұрыс айтасыз. Мына алып қаланы, көркем ғимараттарды биіктіктен көреміз. Ол сұлулықты сөзбен түсіндіру үшін тіл байлығым жетпейтін шығар. Таңның атқаны, күннің батқаны, көліктердің қозғалысы, жердегі адамдардың қарбалас тіршілігі, жалпы биіктіктен бақылау қызық.
— Сіздің жұмысыңыздың 3 кемшілігі мен 3 артықшылығы қандай?
— Артықшылығынан бастайын. Біріншіден, сұранысқа ие, еңбек ақысы жоғары жұмыс. Екіншіден, адреналин. Қызығушылығым болғандықтан бұдан ләззат аламын. Үшіншіден, достарыммен жиналғанда биіктіктерді бағындырғаным туралы әңгіме айтым отыру ұнайды. Ал кемшілігі — қауіпті жұмыс. Алпинистің қателік жасауға құқығы жоқ. Бір қате жіберсең не денсаулығың, не өмірің қатерге тігіледі. Осы ғана, басқа кемшілігін білмеймін.
— Кәсіби ырымдарыңыз бар ма?
— Жоқ, ондай жоқ.



Мен де драйв пен экстримді сезіну үшін 12 қабатты «Парасат» іскерлік орталығының төбесіне мініп, өрмекші адамдарша түспекке бел будым.



Қауіпсіздік техникасы туралы нұсқаумен таныстырып, екі жігіт үстіме жабдықтарды кигізе бастады.



Сонымен ең негізгі жабдық, бұттан бастап киілетін обвязка (1). Сонан соң статикалық жіп (2), басқаша канат деуге де болады. Түсетін құрылғы (спусковое устройство) (3), яғни осы арқылы жіп өтеді. Карабин (8,9), отыратын жабдық. Негізгі құрылғылар осылар. Жалпы бір өндірістік альпиниске қажетті құрылғылар жинағы 400 мың теңгеден асады.


Канат қажалып жыртылып кетпес үшін құбыршекке (шланг) кигізеді екен.


Ал статикалық жіптің өзі шатырдағы қолайлы бір жерге мықтап байланады.




Басым айналатын шығар деп қобалжығаным рас. Алайда, биіктікке шыққанда да, төмен қарай түсіп жатқанда да еш қорыққан жоқпын. Акрофобиямен ауырмайтыныма көзім жетті.



Ендігі мақсатым — парашютпен секіру.

P.S. Бұл пост алғаш рет 14.07.15 ж. «Columnist.kz» сайтында жарияланған болатын.

Осы бір топтың фанаты(eagles) болмасам да әндерін тыңдап тұрамын. Бұл пост арқылы мен 91(ninety one) тобын жақтап, немесе жамандап жатқым келмейді. Менсіз де жамандап, немесе мақтап тастаған адамдар жеткілікті. Халық арасында қатты сынға ұшыраған топтың жақында(кеше ғана) "Қалай қарайсың" әніне клиптерін көрдім.(Glaмұр для дұр филімінің саундтрегі). Негізі жақсы клип екен. Алған әсерімнің плюс жақтары көп болды. Барлығы да жаңаша. Егер "қоғам бір орында тұрмайды, әрдайым жаңашылдыққа ұмытылу керек" деп айтсам 91-дің, оның ішінде осы топтың бас продюссері Ерболат Беделханның сөзін сөйлеп тұрғандай көреді барлығы. Жақында(өткен аптада) ninety one-ның шетелде тыңдармандары пайда болыпты дегенді естіп қалғаным бар. Егер шетелде "Қазақстанда осындай топ бар екен, осыларрдың әндерін тыңдап көрейік" деп шетелдіктер қызығушылық танытып жатса бұның несі айып. Тағы бір мәрте "Қайтадан" айтам маған "Қалай қарайсың" ол жағы өз еріктеріңізде, бірақ мені жазылған постым үшін ешкім «Айыптама»-с деп үміттенемін.

Өз үйімде кеңге салып арқаны,
Босаңсыған қуатымда артады.
Кей нәрсеге ызалансам куінсем,
Өз үйімде бәрі соның тарқады.

Өз үйімде өлең төсек жайғассам,
Тәтті ұйықтаймын кірпіктерім айқасса.
Кісі үйінде ілінбейді көзімде,
Еске түсіп бастан кешкен қай қайда

Қайран меніқ қадірі жоқ өз үйім,
Ыстығыңа күиіп суығыңа төзеиін.
Босағадан аяқ шығып жатсада,
Депті қазақ, -«Кең сарайдай боз үйім».

Өз үйім ол Ұлы Отанның макеті,
Айтыңдаршы барма мұның қатесі.
Отаныңды өз үйіңдей сүйе біл,
Ал Азамат сол үйіңнің әкесі.

Насыреддин Қожырбайұлы

Республикалық Алматы ашық лигасы аясында «Тәуелсіздік кубогы» арнайы жобасы өтті. Алматы қаласының жайдарманшылары Қазақстан Республикасы 25 жылдығына арнайы  қазақша КВН ойындарына қатысты. Барлығы 13 команда өнер көрсетіп, жеңімпаз кубоктары үшін таласты. Қатысқан командалар:

1. Алматы Мемлекеттік Энергетика және Электронды Технологиялар колледжі «Энерджи»
2. Еуразиялық Технологиялық униврситеті «Жұрттың балалары»
3. Қордай ауданы «Қордай құрамасы»
4. Шет Тілдер және Іскерлік Карьера университеті «Алма сити»
5. Қазақстан Республикасы Ішкі Істер Министрлігі Алматы Академиясы «Біздің жігіттер»
6. Алматы Индустриалды колледжі «Күлкі грант»
7. Алматы Энергетика және Байланыс университеті «Келесі Аялдама»
8. Нархоз университеті «Нархоз құрамасы»
9. Алматы Автомобиль Жол-колледжі «Жайдарлы жігіттер»
10. Алматы Мемлекеттік Энергетика және Электронды Технологиялар колледжі «Энерго жастары»
11. Алматы Технологиялық университеті «Фаворит»
12. Алматы Көпсалалы Техника ЭкономикалықКолледжі «График»
13. Қонаев атындағы Заң Академиясы«Найнти найн». 

Ойынды қорытындылай келсек, үшінші жүлделі орынды «Біздің жігіттер» және «Энерго жастары» командалары, ал екінші орынды «Келесі аялдама» иеленді. Арнайы жобаның басты кубогын «Нархоз құрамасы» командасы иеленді. 

Дүниежүзілік экономикалық форумның Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексінің жыл сайынғы қорытындысында Қазақстан ғылым саласында жұмыстарын белсенді жүргізуде деген тұжырым жасалыпты.

«Ғылыми-зерттеу ұйымдарының сапасы» көрсеткіші бойынша Қазақстан 2015 жылы 81-орында болса, биыл 63-орынға көтерілген. «Жоғары оқу орындары мен бизнестің ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардағы әріптестігі» көрсеткіші бойынша республикамыз 66-орынға шыққан (2015 жылы 88-орында болатын). «Инженерлер мен ғалымдардың қолжетімділігі» көрсеткіші бойынша біздің еліміз 8 орынды артқа тастап, 64-орынға табан тіреді.

Еліміздің білім беру жүйесінің басқа параметрлері бойынша да даму байқалады. Мәселен, «Орта біліммен қамтылу» көрсеткіші бойынша Қазақстан 138 елдің ішінен 21-орынға шықты (2015 жылы 42-орында еді). Мектептерде интернетке қолжетімділік те жақсарған – былтыр осы позиция бойынша 71 орында болсақ, биыл 29-орынға бір-ақ шықтық. Сарапшылар математика және жаратылыстану пәні бойынша білім сапасының жақсарғанын да атап өтуде. Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан екі пунктке көтерілді, былтырғы 71-орыннан 69 орынға шықты.

Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі (The Global Competitiveness Index) — бұл Дүниежүзілік экономикалық форум (World Economic Forum) нұсқасы бойынша экономикалық бәсекеге қабілеттілік көрсеткішнің әлем елдері арасындағы рейтингі және ғаламдық ауқымдағы зерттеу.

Бұл индекс Дүниежүзілік экономикалық форумның (World Economic Forum) әріптес ұйымдар желісімен, яғни танымал зерттеу институттармен және осы саладағы көшбасшы ұйымдармен бірлесе терең талдау жасай отырып жүргізілетін жыл сайынғы ауқымды зерттеу нәтижесінде есептеледі. Бұл ауқымды зерттеу әлем бойынша әртүрлі компаниялар басшыларының ғаламдық сауалнамасының нәтижелеріне және жалпыға қолжетімді статистикалық деректерге негізделеді. Ал, индекстегі білім беру жүйесінің сапасы нақты 12 көрсеткіш бойынша анықталады.

Бұл зерттеу 2004 жылдан бері жүргізіліп келеді және қазіргі таңда дүниежүзінің түрлі елдер бойынша бәсекеге қабілеттілік көрсеткішінің ең толыққанды кешені болып саналады.

Арабтар VII ғасырдың орта тұсында көрші елдерге қырғидай тиіп, басқыншылық жорық жасай бастады. 150 жылға жуық уақыт бойы жаугер халықтың жолы болды. Осы аралықта арабтар бірталай мемлекеттерді өздеріне бағындырып, жаңа жерлерді басып алды. IX ғасырдың басында Таяу және Орта Шығыс, Солтүстік Африка мен Батыс Еуропа елдерін қол астына қаратқан. Арабтар осындай кең байтақ патшалығын Араб халифаты деп атады.
Араб халифаты біртұтас мықты мемлекет болып қалыптасты. Дегенмен де ел арасында астыртын бүліктер мен шайқастар шығып, Араб халифаты бір ғасырдай өмір сүріп, аяғында құлаған-ды. Оның ішінде саяси күші жоқ ұсақ-ұсақ мемлекеттер мен жеке бөлініп кетті. Сонымен қатар көптеген қалалар бұрынғысынша жоғары мәдениет орталығы болған күйінде қалды. Яғни уақыт өте келе бұл өз нәтижесін берді. Осының бәрі есімі бүкіл әлемге әйгілі ғұлама ғалым, философ әрі ақын, Шығыс халықтары Екінші Ұстаз атанған Әбу-Насыр әл-Фарабидің философиялық көзқарастарында көрініс тапты.
Ежелгі Ұлы Жібек жолында, кең арналы Сырдария өзенінің жағасында бой көтерген осы Отырар қаласы бағзы замандарда Фараб атауымен әйгілі болған. Осы бір құтты мекенде әл-Фараби жарық дүниеге келіп, жастық шағын өткізген.
Нақтырақ айтқанда, Әбу-Насыр Мұхаммед әл-Фараби Фарабтың өзінде емес, соның маңындағы Весиж қалашығында дүниеге келген. Алайда қазіргі оқырман қауымы Весижді ешкім біле бермейді. Ал Фарабтың атақ-даңқы сол кездің өзінде асқақ еді. Бұл да уақыт өте келе Весиж ұмытылып, асқан ой иесінің Отаны Фараб қаласы саналып кетті.
Хижраның 260 жылы осындай тәтті түндердің бірінде Весиж қаласында Мұхаммед Тарқан ибн Узлағ ат-Түркінің шаңырағында көптен күткен ер бала дүниеге келді. Оның атын әкесінің құрметіне Мұхаммед қойды.
Кішкентай Мұхаммед жасынан өте пысық, сергек, қағілез әрі сезімтал болды. Ол айналасындағы көзге көрінгеннің бәрін білсем деген білімқұмарлығымен ерекшеленгені болмаса, өзі құралпы басқа балалармен бірдей өсіп жатты. Жердің шаңын бұрқырата, топ баланың ортасында аяғы-аяғына жұқпай құлдыраңдай жүгіріп, ертеден қара кешке дейін сілесі құрып, құмары қанғанша ойнайтын. Алайда ойынның қызған шағында кенет шөптің арасынан кесірткені не болмаса қарағаштың бұтағына қонған құсты көзі шалып қалса, лезде бар ынтасы соған ауып кететін. Ол мұндай өзіне беймағлұм тіршілік иелерін көргенде бар дүниені ұмытып, әрбір қимылын бағып, қаққан қазықтай қатып қалатын. Сонда ойыңды жалғастырғысы келген достары Мұхаммедті қарату үшін:
— Әй, Мұхаммед! Сен не, ұйықтап қалдың ба? – деп, айғайлап, тіпті одан қалса олай-бұлай жұлқылап, ақ жейдесінің жеңінен тартқылап жататын. Мұаммед сонда да селт етпейтін. Ондай да оны орнынан қозғалту мүмкін емес. Тек манағы кесіртке шөптің арасына сіңіп, көзден ғайып болса немесе бұтақта мұның өзіне таңырқай қараған сұр құс пыр етіп ұшып кетсе ғана Мұхаммед ойынның қызығына қайта кіріп кететін.
— Шынымен де, кесірткелер неліктен жорғалап жүреді екен, ал құстар неліктен ауада ұшады, олар неге жерге құламайды. Ал, бүркіт қырандар ше? Олар тіпті адам аяғы баспайтын шырқау биіктерде өмір сүреді. Осылайша сан сауалдың астында қиялына ерік берген бала Мұхаммед тәтті ұйқыға ене береді.
Аристотель әл-Фарабидің өмірінде үлкен рөл атқарады, үнемі дұрыс жол сілтейтін темірқазықтай болды. Бұның бәрі тегін емес еді. Әл-Фараби ықты соңынан ертіп, жаңа, бақытты өмірге бір рет жетелеп көру үшін өмірлік тәжірибе де, бай білім де жинады. Ұзақты күндер бойы бақшаның бұрышындағы зәулім ағаштың көлеңкесінде күн сәулесінен жасырынып, «Ізгілікті қаланың тұрғындарының көзқарасы туралы ғақлия» атты тамаша туындысын жазды.

Адамзаттық бақыттың мәні де? Осы бір сұрақ бір сәтке дейін ойыннан шықпапты. Жылдардан соң жылдар, онжылдықтардан соң онжылдықтар жылжып өтіп, оның жауабын өмірдің өзі өзгертіп, өңдеп, толықтырып берді. Ол бәрін түсінді, өз сұрағының шешімін тапты. Бақыт дегеннің не екенін білді. Мұхаммед енді осы жаңалығын адамдардың санасына жеткізуге асықты. Иә, бақыт деген байлық емес, атақ-даңқ емес! Мұның бәрі шөл далада алыстан бұлдырап көрініп, жолаушыны адастыратын сағым сияқты алдамшы жолдар…
Бақытты алтынмен, байлықпен еш байланыстыруға болмайды. Бақытты адамдар өзі үшін іздейді. Бұл адамның жетілгендігі деп түсіндіреді… Кез келген адамның өзін бақытты сезінуден асқан бақыт жоқ! Алайда оған жету үшін ең алдымен әлемнің үйлесімділігіне, оның сұлулығына қол жеткізе отырып, асықпай, біртіндеп жоғары көтерілу керек.
Осының бәрі оның жүрегінде сайрап тұрды. Енді соны оқыған әрбір адам көзі ашылғанына қуанатындай етіп, анық әрі түсінікті етіп, қағазға түсіруі тиіс.
Сонымен қатар әл-Фараби өмірді бақылап, байыптап, талдап отырып, маңызды қорытынды шығарды: ізгілікті қасиеттер мен әдеттерге бай адамдар өз әрекеттері арқылы айналасындағы елдің бақытты болуына ықпал етуі тиіс. Бақытты болуға кедергі келтіретін әрекеттер, әрине, кемшіліктерден, білімсіздіктен, көргенсіздіктен туындайды.
Өз бақылағандарын, логикалық пайымдауларын сараптай келе, әл-Фараби тағы да бір тұжырым жасайды: егер бақыт адамға жеткізбесе, егер бақыт адамзаттық әрекеттердің күтілген нәтижесі болып шықпаса, онда адамның соған ұмтылысының, сол жолдағы іс-әрекетінің тамаша болмағаны. Ізгіліктілік қасиетті ол қиялында қала деп алады да, оның тұрғындары «нағыз бақытқа жеткізетін әрекеттерде өзара көмек көрсетуді» мақсат етіп алуы тиіс деп түсіндіреді. Қоғамды да осы тұрғыдан қарастырады. «Сөйтіп егер жер бетінде тұратын халықтар өздерін бақытты сезінуі үшін бір-біріне көмектерін ұсынса, бүкіл жер жүзі ізгілікті болады» дейді.
Дегенменде әл-Фарабидің адамдарға «бақыт елін» тауып беруге бар күшін салуын діндарлар жақтырмаған-ды. Ғұлама ғалым философияны ғана қамтымай, музыка әлемі жөнінде де өз жинақтарын қалдырған.
Әбу Насыр әл-Фарабидің «Музыка туралы үлкен кітабы» музыкалық мәдениет тарихында музыка мен музыкалық өнер туралы білімдердің энциклопедиялық жинағы ретінде танымал болған. Ол өз бойына музыка туралы тарихи жинақталған теориялық материалды ғана емес, музыкалық аспаптар және оларда құйқылжыта ойнау туралы практикалық білімдерді де енгізген. Онда әл-Фараби музыка феноменін зерттеудің теориялық және практикалық мәселелері және өзіндік вокальдық болсын, мейлі аспаптық болсын орындаушылық шеберліктің өзін де, оның рөлі мен маңызын да сіңіретін музыкалық өнердің мәні мен мағынасын түсіну жөніндегі өз ұстанымын баяндайды.
«Музыкалық практика өзінің дамыған формаларын жеткен кезде», — деп түйіндейді әл-Фараби, музыкалық теория пайда болады. Әл-Фараби үшін теория мен практика бірлікте өмір сүреді, «музыканың теориясы мен практикасы бірін-бірі толықтырады, ал олардың қосылған жиынтығы музыка туралы ілімді құрайды».
Әл-Фарабидің «Азаматтық саясаты», «Бақытқа жету туралы», «Бақытқа жетелер жолдың көрсеткіші» және «Ізгі қала тұрғындарының көзқарастары жайлы» трактаттарының мазмұнынан біздің аңғаратын бұл контекст музыка туралы трактаттағы әл-Фарабидің ойларын толығымен растайды және ұштай түседі. Бұл трактаттарда әл-Фараби шынайы бақыт туралы айтады және оны надан қалалардың тұрғындары басшылыққа алатын жалған бақыттан айырмашылығын көрсетеді.
Музыкалық аспаптар тарихында ол өзінің негізгі ұстанымы –жіктеуді ұсынады. Музыкалық аспаптарды қарапайым және күрделі ұстындары бойынша жіктей отырып, Әбу Насыр әл-Фараби практикалық музыкалық мәдениетті қалыптастырудың тарихи ұстынын ашады. Әл-Фараби музыкалық өнердегі дәстүрлер тасымалының өте маңызды рөлін атап көрсетеді. «Өнер ғасырлар бойы ұрпақтар ұрпаққа, халықтан халыққа беріліп отырды». Ғалымның бұл сөзінен оның өз зерттеулеріндегі музыкалық мәдениеттің рецепциясы туралы идеясы және музыканың түрі өзгергендігі, жанрлардың өзгергендігі туралы, сондықтан әрбір дәуірдің музыкасы өзіндің музыкалық құмарлықтары мен мұраттарын енгізгендігі туралы идеясы түйінделіп отыр.
Әбу Насыр әл-Фараби музыкалық аспаптардың пайда болу тарихын адамның рухани-практикалық әрекеттерімен байланыста сипаттайды. Ол музыканың адам психологиясына, оның этикалық қылықтарына ықпалы өте зор деп санайды. Әл-Фараби музыка әртүрлі адамдарды жақындастырады деп жазды, ол әлемге деген қатынастың әмбебеп тәсілі болып табылады.Ең бастысы әл-Фарабидің музыка туралы трактаты Батыс Еуропадағы музыкалық-эстетикалық теориялардың жасақталуына да түрткі болды. Мысалы, Род жэр Бэкон өзінің музыкалық өнер теориясына арналған «Opus tertium»еңбегін жатқыза аламыз. Қазақстанда әл-Фарабидің мұрасын халыққа ұсыну ретінде шыққан алғаш музыка жанрындағы кітабы 2008 жылы «Лотос-Астана» деген баспаханадан шығарылды. Бұл ктіап жинағының атауы: «Музыканың үлкен кітабы» деп аталады.
Әбу Насыр әл-Фараби өзінің философия көзқарастарында басты үш бағытты анық қалдырды: ол дүниенің мәңгілігін мойындады, танымның болмысқа тәуелділігін растады, ақыл-парасат туралы ілімді саралады. Мәңгілік пен тәуелділік бастауларын құдіретті Алладан, аспан әлеміндегі құбылыстардың мәніне, ақыл-парасаттан, адамның жан-дүниесінен, түр мен материя арақатынасынан іздеді.
Ғұлама сезім мен ойлау, тәрбие мен іс-әрекет жүйесін жетілдіру мәселесіне қайта айналып, соғып отырған. Білімсіз адамгершілік молаймайды, білімсіз адам өзгенің абзал қасиеттерін тани алмайды. Жан-дүниені тәрбиелемей үлкен жетістікке жету жоқ. Ғылым мен тәрбие ұштасса ғана рухани салауаттылыққа жол ашылмақ. Мінез-құлқын түзей алмаған адамның ақиқат ғылымға қолы жетпейді деп ескертеді. Әбу Насыр әл-Фараби ілімі шығыс ойшылдарына, Аристотельдің және жаңа платоншылдық көзқарастарға сүйенеді, оларға жаңа сипат береді. Ол өзінің «Философияны үйрену үшін қажетті шарттар жайлы трактат» атты еңбегінде Аристотельдің философиясын меңгеруге қажет болатын тоғыз шарт жайлы өз пікірлерін ортаға салып, бұл туралы былай дейді:
Бірінші шарт — философиялық ағымдарды тану (аты-жөнін білу) жеті нәрседен тұрады:
1. философиялық бағытқа (ағымға) бас болған ұстаздың аты-жөні;
оның шыққан қаласы;
2. философияға мекен (медресе) болған орынның аты;
3. философиялық ағымды тудырған басты себеп;
4. философиялық талдауға түскен мәселелер;
5. философияның алға қойған мақсаты туралы;
6. философияның практикалық мәні, нәтижесі.
Оның пікірінше, тұңғыш рет философиялық бағыттың алғаш негізін салушы — грек философы Пифагор, яғни пифагоршылар мектебі. Бұл жерде Фараби ежелгі Грециядағы негізгі ғылыми философиялық мектептерге шолу жасап, өз пікірлерін ортаға салады.
Екінші шарт — өткендегі ірі философтардың еңбектеріндегі негізгі ойларын, мақсаттарын тану. Мұнда Фараби ежелгі гректерден қалған логикалық шығармалардың яғни, формальдық дәлел (логика); силлогизм; аналитикалық мазмұн мен оқу ретін қысқаша айтып өтеді.
Үшінші шарт — философ болу үшін қажетті ғылымдарды тани білу.
Төртінші шарт – философия ғылымын үйретудегі мақсатты түсіну, философия ғылымын үйренуде оның күттіретін мақсатын тану. Ол мақсат – жаратқан иені тану. Ол өзі ауыспайтын, өзгермейтін жалғыз зат ретінде. Бүкіл дүниені, барлық нәрселерді барлыққа, болмысқа шығарған жаратушы. Барлық философ ғалымдардың істеген еңбектері өздерінің шамасынша сол жаратқанға ұқсап бағу. Әрине, бұл жерде біз әл-Фарабидің өз заманының перзенті болғандығын дұрыс түсінуіміз қажет, өйткені заман талабын аттап өте алмау қай кезде болсын тарихи табиғи нәрсе.
Бесінші шарт – философия ғылымына кірісудің төте жолын тану. Бұл жерде Фараби білім, ғылымға жетудің ең бір дұрыс жолы аянбай еңбек ету дейді. Сонымен қатар философияның тек жаратылыстану ғылымдары арқылы ғана танып білуге болады деген пікірлер айтады.
Алтыншы шарт –Аристотель еңбектеріндегі қолданылған ғылыми ұғымдарды талдай білу.
Жетінші шарт – Аристотельдің өзінің еңбектерін оқыған адамнан терең жұмбақ сырларды шешуді талап етуінің себебін білу. Аристотель еңбектерінде жұмбақ түрінде айтылған түсініктердің сырын ашу. Оның кейбір ғылыми түсініктерді терең жұмбақ түрінде келтіруінің үш түрлі себебі бар. Бірінші, оқушының табиғи қабілетін сынап, үйретуге тұратынын немесе тұрмайтынын айыру. Екінші, философия ғылымын көрінген адамның бәріне бірдей рәсуа қылмай, оны алып жүретіндерге ғана пайдаландыру. Үшінші, ғылым іздеу оны алып адам бейнеттеніп, ой пікірін шынықтыру керек. Осы үш себептен Аристотель еңбектерінде жұмбақ (аллегория) қолданылады.
Сегізінші шарт – философ адамның міндеті мен тіршілік ережесін және қалпын түсіну.
Тоғызыншы шарт – Аристотель ілімін үйрену үшін нендей нәрселер қажет білу. Фараби бұл жерде Аристотельдің логика ғылымын, шығармаларын оқу тәртібін келтіріп, оны жоғары бағалайды. Бұл орайда түйіндеп айта келгенде Фараби философияны үйрену үшін ежелгі грек ойшылдарынан бастап өзіне дейінгі ғалымдардың ой-пікірлерін сарапқа салады да, соңында өз ойларын айтады. Адамы болу үшін Фарабидің пікірінше, ғылым мен философия адамы болу үшін қойылатын ең бірінші талап –ол адамның жан тазалығы, ар тазалығы, бүкіл адамға, өз халқына деген таза махаббаты, ғылым мен білімге деген қалтқысыз құштарлығы мен берілгендігі. Бұл шарт орындалмаған күнде адам философияны үйрене алмайды, үйрете алмайды, үйрете де алмайды деп көрсетеді Фараби.
Аристотельдің «Никомахтың этикасында» келтірген схемасын негізге ала отырып, әл-Фараби философияны өзгермейтін, өткінші емес заттарды, практикалық философия өзгертуге немесе жазуға болатын заттарды зерттейді. Философия, Әбу Насыр әл-Фарабидің білуінше, адамда ғана болатын «ең ерекше» игілік –ақыл, парасат арқылы меңгеріледі. Ақыл, парасаттың қызметі қалай болса, солай бет-алды жүргізілмеуге тиіс, онда мақсаттылық сипат алады. Оның негізін логика қарастыратын ойлаудың дұрыс әдістері құрады. Әл-Фарабидің атап көрсетуінше, адам бақытқа жету жолын логикадан бастаған жөн екендігін айтқан.
Әл-Фараби өз халқына, келешек ұрпақтарға, бүкіл адамзатқа өткен ғасырлардың ақыл-ойының асылын теріп, жинаған баға жетпес қолжазбалар қалдырды. Ол өмірді, ондағы адамның алатын орнын түсіну үшін және оны адамдарға жеткізу үшін қажымай, талмай, көп ізденді.
Ол өз өмірінде тағы бір маңызды шындықты түсінді: ақыл-ой –адамзаттық мәселелерді шеше алатын ұлы күш.
Әл-Фарабидің ғақлиялары көптеген адамдарға рухани азық берді. Олар басқа тілдерге де аударыла бастады. Оның даңқы шартарапқа тарап, әлемге «Екінші Ұстаз» деген атпен танымал болды.
Оспанова Шынар Сабитовна
Жылуфизика және техникалық физика кафедрасының аға оқытушысы, PhD

Кеншілердің астанасы — Қарағанды қаласында «Мясной двор» деген дүкен бар. Тек жас малдың әрі сапалы ет сатылатындықтан мұнда келетін тұтынушылар саны ешқашан азайған емес.


Дүкен директоры Евгений Апеисов өнімнің сапасына кепілдік беремін дейді. Өйткені сөреде жатқан барлық өнім Қарағанды облысында орналасқан жеке фермасынан жеткізіледі.


Дүкенде сатушылар мен қасапшылар барлығы 8 адам еңбек етеді.


Мына жігіттің есімі Нұрасыл. Есту мен сөйлеу қабілетінен айырылған ол мұнда 3 жылдан бері жұмыс істеп келеді.


Евгений Апеисовтың айтуынша, шағын және орта бизнес мүмкіндігі шектеулі азаматтарды жұмыспен қамтуы керек. Өйткені осының нәтижесінде жарымжан жандар өздерін қоғамның толыққанды мүшесі етіп сезінуіне мүмкіндік алады.


Дүкенді аралап болған соң біз «Шатан» шаруа қожалығының жұмысымен танысу үшін жолға шықтық. Ферма Қарағанды қаласынан 200 шақырым жерде орналасқан екен.


Ферманың қаладан тым алшақтығын Евгений былай түсіндірді: «Ен даладағы шаруа қожалығына жаз мезгілінің өзінде жету қиын. Ал қыстыгүні жол тіптен жабылады. Ферманы айнала ондаған шақырым жерде бірде-бір елді мекен жоқ. Бұл бірішіден – ұрлыққа жол бермейді, екіншіден – мал өсіру үшін қолайлы әрі мінсіз табиғи жағдай жасауға мүмкіндік береді».


Кеңес дәуірінен қалған ескі, қирауға шақ қалған база мен үйі ғана бар ферманы Евгений Апеисов 2012 жылы сатып алды.


Алдымен тұрғын үй, сосын сиыр қорасы толықтай қалпына келтіріліп, жемшөп сақтайтын қойма мен техниканы жөндейтін гараж жаңадан салынды.


Ал мынау «Шатан» шаруа қожалығының мақтанышы – асыл тұқымды тайыншалар. Селекциялық және асылдандыру жұмыстары қазақтың ақбас сиыры мен әулиекөл тұқымдары бойынша жүргізіліп келеді.


Екі тұқымның да артықшылықтары мол әрі біздің климатқа өте бейім, өсімтал. Қысы-жазы далада ұстауға болады.


Қазақтың ақбас сиырларының сүті құнарлы, майлы болғандықтан тайыншалар салмақты тез жинайды. Мынау 4-5 айлық бұзаулардың салмағы 200 келіге дейін жетеді.


3-4 айдан соң мына бұқалар сойылымға жіберіледі. Әрқайсысы шамамен 250-300 келіден аса ет береді.


Ал мынау «Шатан» шаруа қожалығындағы қазақтың ақбас сиыры тұқымының аталық із бастаушысы. «Михаил Потапыч» атты бұл бұқаны Евгений 2012 жылы Көкшетаудан алып келген екен.


«Аграрлық несие корпорациясының» қолдауы арқасында «Шатан» шаруа қожалығындағы мал басы 2015 жылдан бері екі есе өсті. Бүгінде мұнда 1200-ден аса сиыр бар. «Сыбаға» бағдарламасы бойынша ферма 100-ге жуық іріқараны сатып алды.


Бұдан бөлек 2016 жылы «Құлан» бағдарламасы бойынша 100 жылқы сатып алынды. Евгений Апеисовтың айтуынша, кредит шарттары фермерлер үшін өте тиімді.


Евгений Апеисов шаруа қожалығын кеңейтуді көздеп отыр. Қазіргі таңда 500 бұқаны бордақылайтын жаңа база салынып жатыр.


2016 жылы қожалық егін шаруашылығына қажетті жаңа техникаға ие болды.


Бүгінде «Шатан» шаруа қожалығы қажырлы еңбектің арқасында бар болғаны 4 жылдың ішінде үлкен нәтижелерге жетіп, ірі бизнес нысанына айналып отыр.


Евгений Апеисовтың айтуынша елімізде ауыл шаруашылығын дамыту үшін барлық жағдай жасалған. Субсидия, жеңілдетілген кредит беретін мемлекеттік бағдарламалар бар. Тек аянбай еңбек ету керек. Еңбек етсең ерінбей тояды қарның тіленбей!

Астанада «Қауіпсіз жол қозғалысы апталығы» республикалық шарасы аясында автомектептер арасында конкурс өткізілді. Үш кезеңмен өткен конкурста курсқа қатысушылар сайысқа түсті: жол қозғалысы ережелерін білу, көлік жүргізу, жол көлік оқиғасы кезіндегі алғашқы медициналық жәрдем көрсету.

Конкурс қорытындысы бойынша Астана қаласының«Отан» автомектебінің курсанты Пфальсграф Ирина топ арды. Жеңімпазға «В» санатындағы жүргізуші куәлігі табысталды. «Нұр авто» автомектебінің курсанты Жәлімхан Абай 2-орын алды.

Еске салайық, 14 қарашада басталған «Қауіпсіз жол қозғалысы апталығы» республикалық шарасы жолдарда апаттар мен жарақаттануға назар аударуға, жолдағы қауіпсіздік ережесін сақтауға, жүргізушінің мәдениетін арттыруға, сондай-ақ жол апаттарының алдын алуға бағытталған.

Ауа температурасының төмендеуіне байланысты бірінші ауысымдағы 1-4 сынып үшін сабақ болмайды