ҰЛТТЫҚ БІРЫҢҒАЙ ТЕСТІЛЕУ – жоғары оқу орындарына түсуге арналған іріктеу емтихандарының бір нысаны.

ҰБТ-ға қатысуға өтініштерді қабылдау 10 наурыз – 10 мамыр аралығында ҰБТӨП-де жүргізіледі. Бітірушілердің тестілеуге қатысуға өтініштері ҰБТӨП–де тіркеледі. Өтініштерді қабылау аяқталғаннан кейін «Бітіруші» деректер базасы қалыптастырылады.

ҰБТ-ның жаңа форматы 5 пәннен тұрады (3 міндетті пән және таңдаған мамандыққа байланысты 2 бейіндік пән):
1.Қазақстан тарихы – 20 тапсырма;
2.Математикалық сауаттылық – 20 тапсырма;
3.Оқу сауаттылығы – 20 тапсырма;
4. 2 бейіндік пән – 30 тапсырма. Оның алғашқы 20 тапсырмасы бес жауап нұсқасынан бір дұрысын таңдау және 10 тапсырмасында көптеген жауап нұсқасынан бір немесе бірнеше дұрыс жауапты таңдау ұсынылады. Мысалы, берілген 8 жауап нұсқасында 2-і немесе 3-і дұрыс жауап. Бұндай тәсіл талапкердің нақты тақырыпты қаншалықты меңгергендігін анықтауға мүмкіндік береді және жауаптарды «жаттау» арқылы болжап табуға кедергі болады.

Барлығы 120 тапсырма бар. Максималды балл — 140. Шекті деңгей – 50 балл. Тестілеу уақыты 3 сағат 50 минут (230 минут).

«Алтын белгі» иелері, тізбесін білім беру саласындағы уәкілетті орган айқындайтын жалпы білім беретін пәндер бойынша халықаралық олимпиадалар мен ғылыми жобалар конкурстарының, орындаушылардың республикалық және халықаралық конкурстарының және спорттық жарыстардың соңғы үш жылдағы жеңімпаздары, сондай-ақ өздері таңдаған мамандықтары олимпиаданың, конкурстың немесе сәйкес келген жағдайда, жалпы білім беретін пәндер бойынша ағымдағы жылғы Президенттік, республикалық олимпиадалар мен ғылыми жобалар конкурстарының жеңімпаздары жалпыға ортақ тәртіпте ҰБТ тапсырады. Бұл тұлғалардың басым құқығы басқа талапкерлермен баллдары бірдей болған жағдайда ғана ескеріледі.

ЖОО түсуге ниетті ТжКБ түлектеріне арналған кешенді тестілеу (КТ)

Жоғары оқу орнына түсуге ниет білдірген ТжКБ ұйымдарының түлектеріне арналған КТ де өзгерістер енгізілді. Егер ТжКБ ұйымының түлегі ЖОО-дағы мәндес мамандығына қысқартылған оқу нысанына түсетін болса, яғни 2(3) курсқа, онда ол 2 пәннен тест тапсырады (60 тапсырма).

1. Жалпыбейіндік пән (базалық пән бойынша академиялық білімін тексереді) – 20 тапсырма;

Анықтама:
Жалпыбейіндік пән – мамандықтар тобына арналған. Мысалы, барлық педагогикалық мамандықтар бойынша жалпыбейіндік пән «Педагогика және психология негіздері», заң мамандықтары бойынша «Мемлекет және құқық негіздері», ветеринария мамандықтары бойынша «Биология» т.с.с болып саналады.

2. Бейіндік пән (академиялық білімінің тереңдігін және оны тәжірибеде қолдана білу деңгейін тексереді) – 3 блокка бөлінген 40 тапсырмадан тұрады:
— 20 тапсырма бір дұрыс жауапты таңдайтын;
— 10 тапсырма бір немесе бірнеше дұрыс жауапты таңдайтын;
— 10 жағдаяттық тапсырма бір дұрыс жауапты таңдайтын пәндер (әрқайсысында 5 тапсырмадан бар 2 жағдаят).

Анықтама:
Бейіндік пән – таңдаған мамандыққа тән пән. Мысалы, болашақ математика мұғалімдерінің бейіндік пәні – «Математика», құқық қорғау органдары қызметкерлерінікі – «Қылмыстық құқық», ал ветеринарларда – «Жануарлар анатомиясы мен физиологиясы».

Жағдаяттық тапсырмалар – жауаптардың барлығы бір жағдаяттың аясында табылатын бірнеше тапсырмалар жиынтығы және де жағдаяттар күнделікті өмірлік тәжірибеден алныған. Мұндай тапсырма алынған білімнің жүйелілігін анықтауға мүмкіндік береді. Жағдаяттар мен олардың тапсырмалары түрлі ақпарат формасында ұсынылған: мәтін, кесте, графика, статистикалық мәліметтер, суреттер және т.б. Кейде жағдаяттар бірнеше ақпарат түрлерімен берілуі мүмкін.

Түлектер өздерінің білімі мен іскерліктерін өмірде қолдана білетіндіктерін және берілген мәліметтерді түсіндіре алатынын, талдай білетінін, жүйелей және қорытындылай алатынын көрсетулері керек.

«Мәндес» мамандықтар ҚР БҒМ 2010 жылғы 21 маусымдағы №316 бұйрығымен бекітілген, ҚР БҒМ 2016 жылғы 4 тамыздағы №489 бұйрығымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің және Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің сәйкестік кесте топтамасында көрсетілген.
Қалған жағдайларда (колледжде меңгерген мамандығы ЖОО-дағы таңдаған мамандығына сәйкес келмеген жағдайда) ТжКБ ұйымдары түлектері форматы мен технологиясы ҰБТ-мен бірдей КТ тапсырады.
Барлығы 60 тапсырма және тестілеу уақыты 1 сағат 40 минут. Ең жоғары балл 70, шекті деңгей 35 баллдан кем емес.

Тестілеу түрлерін бағалау жүйесі (ҰБТ, КТ):

Бес жауап нұсқасында 1 дұрыс жауабы бар тапсырмаларға 1 балл, басқа жағдайда 0 балл беріледі.
Көптеген жауап нұсқасында бір немесе бірнеше дұрыс жауабы бар тест тапсырмаларында (8 жауап нұсқасынан 2 немесе 3 жауапты таңдау):
— дұрыс жауаптарын толық таңдау — 2 балл;
— 1 қате (1 дұрыс жауап табылмады немесе 1 дұрыс емес жауап таңдалды) – 1 балл;
— 2 немесе одан көп қателер – 0 балл.

Тестілеу өткізу мерзімі ҚР БҒМ бұйырығымен бекітіледі. Шамамен, мерзімдері төмендегідей:
1. ҰБТ-ға қатысуға өтініш қабылдау 10 наурыздан 10 мамырға дейін (КТ 1-20 маусымға дейін).
2. Тестілеуді өткізу: ҰБТ – 20 маусым мен 1 шілде аралығында, КТ 17 — 23 шілде аралығында.
3. Шығармашылық емтихандар: 8 мен 13 шілденің аралығында.
4. Арнайы емтихандар 20 маусым мен 18 тамыз аралығында өткізіледі (педагогикалық қызметке бейімділігін анықтау үшін педагогикалық мамандықтарға тапсырушылар үшін).
5. Қайта тапсыру 19 — 24 тамыз аралығында (ҰБТ-да шекті балл жинай алмағандар) және 20-24 қаңтар аралығында (ҚР жоғары оқу орнына шартты түрде қабылданғандар және шетелдік оқу орнынан ауысып келушілер үшін).

Үштілдік оқыту жүйесін енгізуге қатысты ФБде белсенді екі тарап пайда болғанын көріп жүрмін, немқұрайлыларды есепке алмағанда. Өзім дәл қазіргі уақытта ортада тұрмын, бірақ жақтамаушылардың жағына жақынырақ тұрмын десем болады. Оған себептер бар.

Министрдің осы мәселе бойынша интервьюлерін қарап шықтым, жақтаушы блогерлердің жазып жүргендерін де оқып жүрмін. Негізгілеріне тоқталып өтсем олар мынадай. Министр де, блогерлер де ағылшын тілінің әлемдік тіл екенін айтады, сөйтеді де ағылшын тілінің маңызын түсіндіруге тырысып, көптеген дәлелдер келтіреді. Бұл тіл қазақтарға үлкен мүмкіндіктерге жол ашатынын айтып, күллі әлемнің осы тілді үйреніп жатқанын айтады. Министр бір сөзінде «сонау дамып кеткен Францияның өзі мектептерінің оқу программасына ағылшын тілі пәнін қосып жатыр» деп француз елін мысалға келтіріпті.

Дұрыс қой. Негізі, ағылшын тілінің әлемдік тіл екеніне күмән келтіріп жатқан ешкім жоқ, меніңше. Оны үйренуге қарсы шығып жатқандар да жоқ. Енгізгелі жатқан жүйеге сенімсіздікпен қарайтындардың басым бөлігі ағылшын тілін оқытқанды/үйренгенді/білгенді қолдайды. Олардың уайымы жақтаушылар айтып жүргендей ағылшын тілін білуге қарсылық емес, қарсылардың уайымы мүлдем басқа, олар қазақ тіліне қатысты алаңдайды. Ал министр мен блогерлер үштілдік оқыту жүйесі туралы айтқан кезде бас салып ағылшын тілінің әлемдік ролін айта береді. Министр мен блогерлердің көпшілікке онысыз да белгілі нәрсені сол көпшілікке түсіндірмекке әлектеніп, әсіресе екінші аталғандардың «мыңмен жалғыз алысқан» адамдардай боп өздерімен-өздері шыж-быж боп жүргені қалай? «Ағылшын тілінен тек ақымақ қана бас тартады», «тобыр ғана ол тілдің маңыздылығын түсінбей, босқа ұрандай береді», «мен өз баламның ағылшын тілін білгенін қалайм, ал жалған патриоттар ұрандай берсін» дегенге саятын посттарды оқыдым. Сырттан қызық көрінеді, шынымен. Өйткені шындығында, айтқанымдай, ешкім ағылшын тілінен бас тартып жатқан жоқ, ол тілдің әлемдік роліне де ешкім күмән келтіріп жатқан жоқ. Бұл тілді бәрі үйренгісі келеді. Онда «тобырдың» үстінен күлулерін қалай түсінеміз? Бәлкім қара тобырмен алысқан данышпанның образына кіру арқылы іштегі «менін» қанағаттандыратын шығар, кім біліпті.

Сонымен Францияда ағылшын тілі пәнін оқытыла бастады дейді. Дұрыс-ақ. Бірақ осы айтылған жағдай, яғни Франция мектептерінде ағылшын пәнінің қосылғаны немесе пән сағатының көбейгені, бізде химия, физика пәндері ағылшынша оқытылуы керек дегенді білдіре ме? Францияны не үшін мысалға келтірді? Түсініксіз. «Француздар ағылшын тілі пәні сағатын көбейтіп жатыр, сондықтан біз химия, физикаларды ағылшынша оқытуымыз керек». Логика бар ма осы жерде? Мен көріп тұрғам жоқ. Ағылшын тілінің маңыздылығын көрсету үшін айтты дей салған күннің өзінде, жоғарыда жазғанымдай, ағылшын тілінің маңызы жөнінде және оны үйрену қазіргі заманның талабы екенін ешкім жоққа шығарып жатқан жоқ қой. Яғни ресми һәм бейресми жақтаушылардың дәл осы түсіндіруінде тұщымды дәйек жоқ.

Белгілі жағдай, біздің мектептердегі ағылшын тілі пәнінің оқытылу сапасы нашар. Әйтеуір өзім тек қана мектептегі программа арқылы (репититор мен арнайы курсқа барусыз) ағылшын тілін үйреніп шыққан адамды көрмеппін. Сонда, аталмыш жүйе енгізілгеннен кейін, қазіргі осы оқытылуы сапасыз ағылшын тілі пәнінің орны ертең химия, физика пәндерімен толықпайтынына қандай кепілдік бар? Әрине, мінбеде тұрып есеп бергенде бәрі әдемі естіледі, келісем – химия, физика мұғалімдері арнайы тіл үйрену курстарынан өтеді дейді. Алайда іс жүзінде шетел тілін үйренуге біреу табиғатынан епті боп келсе, енді біреу епсіз болады емес пе? Мәселенің осы тұсы ескерілді ме екен? Бұған мұғалімдердің айтқанды тез қағып алатын жасөспірімдік шақтан өсіп кеткенін қосыңыз.

Хош, мұғалімдер ағылшын тілін үйреніп шықты делік. Тіпті солай болған күннің өзінде (из области фантастики болса да), мен сіздерге айтайын, тілді білу мен сол тілде сабақ беру екеуі екі бөлек нәрсе. Мәселен, қазақ пен орыс тілдерін жетік білсе де дәрістерді тек қана қазақ тілінде беретін ЖОО оқытушыларын білуші едім. Орыс тілінде де дәріс берсе бұл оларға үлкен плюс болар еді, бірақ ондай мүмкіндіктері бола тұра олар одан керісінше ат-тонын ала қашатын. Неге? Өйткені тіл білу бір бөлек нәрсе, ал сол тілде оқушы мен студентті оқыту тіптен бөлек нәрсе. Шешім қабылдап жатқанда мәселенің осы қырлары ескерілді ме?

Келесіде, үштілдік жүйеге көшкен кезде қазақ тілі жаңа технологиямен оқытылады дейді. Қазақ тілін жаңа технологиямен үйрету үшін химия, физикаларды ағылшынға көшіру міндетті емес шығар. Осы екеуінің арасынан байланыс көріп тұрғам жоқ. Яғни бұл да аргумент емес. Ол ол ма, осы жаңа технологиямен оқытылады деген сөздер айтылып жатқан кезде министрдің өзі де сол кезде сұхбат берген екен. Соны кеше ғана қарап шықтым. Блогерлер жаңа технология деп жүрген технология шындығында әлі жасалмаған екен. Оны министр өзі айтып отыр, былай деп:
«… на сегодняшний день методику преподавания казахского языка надо радикально обновить. Работа идёт в двух направлениях: первое, мы разрабатываем новые технологии преподавания казахского языка, включая компьютеры, мобильные приложения для сотовых телефонов там и т.д. То есть когда всё это будет готово, мы покажем чтó будет в электронных учебниках там… Это — раз. И второе, мы собираемся подготовить десять, пятнадцать, может даже двадцать сильных методологов преподавания, и готовить их нужно за рубежом. У нас несколько глобальных центров таких методологов — Университет Гарварда, Гумбольда, университет в Израиле. Поэтому вот мы на сегодняшний день договариваемся, вот с некоторыми уже договорились, чтобы они наших молодых, талантливых методологов приняли на шестимесячные курсы, и после того как они вернутся, мы эти два направления соединяя, надеемся, что с 2017 года начнём в школах менять методику преподавания казахского языка и начнём это с русских школ".
Көріп отырғанымыздай, ешқандай методика да, технология да әлі дайын емес. Үштілдік жүйе арқылы (осыған дейін меңгерілмей келген) қазақ тілі енді меңгеріле бастайды, өйткені жаңа технология, анау-мынау деп, әлі жасалып шығарылмаған өмірде жоқ нәрсеге сенім арту, меніңше, орекеңдер айтпақшы паровоздың алдына түсіп жүгіруге ұқсап тұрған сияқты. Қалай ойлайсыздар?

Соңғы күндері кейбір блогерлер «үштілдік оқыту жүйесі болашақта орыс тілін ығыстыру үшін енгізіліп жатыр, ал соған қарсы боп жатқандар Ресейдің тапсырысын орындап жатыр» дегенді айта бастапты.

Жоғарыда ағылшын тіліндегі химия, физикалардың сапасы қандай болатыны жөнінде күмәнімді жазып кеттім. ШҚО, СҚО, Алматының орыстілді мектептеріндегі Марьванналардың ағылшын тілі курстарын өтіп алып, өз пәндерін енді ағылшынша оқытып жатқанын көз алдыма елестеткім-ақ келді, бірақ еш елестете алар емеспін.))) Меніңше, қағаз жүзінде, жоғарыға есеп берулерде «ағылшын тілінде оқытыбатырық» делінгенімен, іс жүзінде орысша жүреді ғой дейм. Ал қазақ тілінде оқытылатын тарих пәні болса, осы уақытқа дейін қағаз жүзінде оқытылып келген(!) қазақ тілі пәнінің қатарын толықтырады. Бұған күмәнім жоқ десем де болады, өйткені орыс мектептерінде Қазақстан тарихы пәні тіпті орыс тілінде де жақсы оқытылмайды, һәм орыс оқушылары да оны оқуға ынталы емес. Әрине, оқушылар барлық пәндерді дерлік оқуға ынталы бола бермейді деуге болады, алайда бұл жерде дәл Қазақстан тарихы пәнінің жағдайы өзгешелеу – әлгілер ол тарихты мойындамайды, ойдан шығарып жазылған деп біледі, өйткені бала үшін ата-аналардың әңгімелерінен естіген нәрселер, жалпы сол ортада айтылатын көзқарастар көп сенімдірек… («Оқымаса онда осы уақытқа дейін тарихтан емтихан, тестілерді қалай тапсырып келді?» дейтін шығар. Қазақ тілі мен ағылшын тілдерінен сүрінбей өтіп жатқанда, басқадан да солай өтуге болмайды дей аламыз ба?). Айтпақшы, мұғалімдерге ағылшынша үйрететін жаңағы курстарға қатысты мынадай ой кеп қалды. Ақыры курстар арқылы тілді басқа құйып қою мүмкін болса, ендеше орыстілді оқушыларды сондай курстардан өткізіп қазақ тілін бастарына құйып қоя салу әлдеқайда тиімді болмай ма?

Ұзын сөздің қысқасы, «осы жүйе арқылы ағылшын тілі орыс тілін ығыстырады» деп жүргендер негізінен қазақтар көп шоғырланған жерде өскендер ғой деймін, орыс психологиясынан хабарсыз адамдар. Орыстардың басым бөлігі қазақ тілін ешқашан үйренбейді – бұны оң құлақпен де, сол құлақпен де ұғып алғанымыз жөн. Мүмкіндік болса олар статус-квоны сақтап қалу үшін күреседі (бейбіт жолмен де, мүмкіндік туындап жатса(!) тіпті қарумен де). Ал ондай мүмкіндіктер жоқ болса, бұл елден не кетіп тынады, не қоғамнан оқшауланып өмір сүре береді. Мәселен, басқа ТМД елдерімен салыстырғанда Балтық елдерінде орыстілділердің (тілге, статусына қатысты) жағдайы әлдеқайда нашар – Латвия мен Эстонияда көбінің тіпті азаматтығы да жоқ, ал орыс тіліне біздің елдегідей статус берілмеген, және орыстардың басым бөлігі эстон мен латыш тілін білмейді. Сонда да олар ол елдерден көшіп кетіп жатқан жоқ. Соған қарағанда «елден кетіп тынуы» елдің экономикалық ахуалына тікелей байланысты ғой деймін. Жаңалықтардан оқып жатамыз, бізде соңғы жылдары орыстардың көшу қарқыны өскенін айтып жатады. Бұны экономикалық себептерден деп білемін. Ел ішінде тұрып жатқан орыстардың табиғи өсімі де қазақтардың табиғи өсім көрсеткіштеріне қарағанда төмен, қазақтардыкі жоғары. Және, өздеріңіз де білесіздер, туу көрсеткіші қазақтілділер жайласқан аймақтарда жоғары. Бұдан бөлек сырттағы қазақтарды қабылдап жатырмыз. Басқаша айтқанда, осы үрдіс жалғаса берсе болашақта тіл мәселесі өзі-ақ шешімін табар еді. Қазақшаға шорқақ қазақтар болса балаларын болашағы үшін қазақша оқытуға мәжбүр болады. Бәлкім мүмкіндігі барлары елден кететін де шығар. Бірақ ондай Тайчибеков сияқты «идейный мәңгүрттер» тым аз, яғни олардың үлесі роль атқармай қалады. Ал былайша, орыстілді қазақтардың басым бөлігі балаларының қазақ тілін білгеніне ынталы. Яғни осындай үрдістер бола тұра, ұсынылып отырған күмәнді эксперименттің қажеті қанша?

Жарайды, Марьванналардың буыны кетер, орнына ағылшын тілін білетін һәм сол тілде химия/физиканы оқыта алатын жаңа буын келер, сонда осы аралықта оқығандардың білімі не болмақ? Оны да қойшы, уақыт өте келе сапалы оқыту жүйесі қалыптасады дейік. Ол кезде оқушылар ағылшын тілін жетік біліп шығатыны сөзсіз. Министрдің айтып кеткені ақыры орындалар, қазақтардың ағылшыншасы жоғары деңгейге көтерілер. Ал қазақ тілінің жағдайы ше? Қандай болмақ? Химия, физика, бәлкім кейінірек тағы да сондай нақты ғылымдар ағылшын тілінде оқытылатын болар, сонда қазақтарда ғылым тілі дамуын тоқтатады емес пе? Қазіргі мүшкіл ғылым тілін ары қарай дамытудың орнына, бұл керісінше қылқындыру емес пе?

Жазба шашыраңқы боп кетті. Сонда да негізгі ойымды жеткізе алдым ғой деймін. Сонымен, «тобырдың» үштілдік оқыту жүйесін қолдамай отырған себебі осыда, құрметті элитный (хыхыхы) тобыр өкілдері.

Ағымдағы жылдың 15 ақпанында "Қарағанды облысының жастар ресурстық орталығы" КММ Ақпараттық қамтамасыз ету және әлеуметтік технологиялар бөлімінің мамандары " Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты жолдауын түсіндіру мақсатында Қарағанды мемлекеттік медицина колледжінде білім алып жатқан студент жастармен кездесу өткізді.

Сондай-ақ, аталмыш кездесуге Қарағанды қаласының Салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығының маманы мен Қарағанды облысы Конфессияаралық қарым-қатынастарының проблемаларын зерттеу орталығының маманы қатысып, Міндетті медициналық сақтандыру жүйесі (ММСЖ) және діни экстремизм мен терроризмнің алдын-алу бойынша түсіндіру жұмысын жүргізді.

Зерттеуге қатысушы жасөспірімдердің дара типологиялық ерекшеліктерін диагностикалау мақсатында К.Леонгардтың (С.Шмишек модификациясы) характереологиялық сауалнамасы, Пип Уилсонның «Ағаштағы орныңыз қайсы?» проективті тесті, Люшердің «Түстік социометрия» әдістемесі, Тұлғаның агрессивтілік деңгейін зерттеуде Басс- Дарк сауалнамасы, Ч.Спилбергтің мазасыздық деңгейін зерттеу әдістемесі қолданылып, психологиялық сипаттама дайындалды.

Тренингтер мен кездесулердің жоспарлары мен мазмұны. Социумға бейімделе алу мен жағымды әрекетке түсе білу қабілеті жеке тұлғаның көптеген даралық ерекшеліктеріне тәуелді болып табылады. Аталған мәселеге қатысты адамның өзге адамдар мен әлеуметтік жағдаятты түсінуді қамтамасыз ететін интеллектуальдық қабілеті ерекше назар аударуды қажет етеді. Мұндай қабілет психологияда әлеуметтік интеллект деп аталады. Әлеуметтік интеллект айналасындағы тұлғалармен өзарақатынасты үйлесімді ұйымдастыруды қамтамасыз ететін, олардың тәртібі мен іс-әрекетін адекватты түсінумен сипатталады. Әлеуметтік интеллект құрамына келесі аспектілер енеді: коммуникацияға қатысушылардың ойын, сезімін, ықыласын түсінуге негізделген оқиға мен мінез-құлық сапаларын алдын ала көре, түсіне білу іскерлігі; өзгелерді бейвербальды қимыл әрекеттері бойынша жәй-күйін, сезімін, дұрыс бағалай білу қабілеті; тілдік экспрессия деңгейі (мінез-құлқы мен сөз бояуына сезімталдық); адамдармен өзараәрекеттестік барысындағы күрделі жағдайларды талдап, олардың шынайы себебін тауып, түсіну. Девиантты тәртіпті түзету мен алдын-алуға бағытында құрастырылып, жасөспірімдермен жүргізілген бағдарлама социумға бейімделуге мүмкіндік беретін әлеуметтік интеллектілерін дамытуға жағдай туғызды. Бағдарлама міндетттері: Әлеуметтік интеллектінің аспектілерін дамыту. Жасөспірімдерге әлеуметтік дағдыларды меңгеру маңыздылығын түсіну мүмкіндігін жасау. Жасөспірімдерге қарым-қатынас тәсілдерін меңгеруге баулу, рөлдік репертуарларын кеңейту. Бүгінгі ғылыми зерттеулерге сүйене отырып, экспериментке қатысқан жеке тұлғалар тәртіптерін бағалау құрылымына енетін өзара байланысты бірнеше деңгейлер (тәртіпке итермелейтін мотивация, тәртіпті жетелеуші эмоционалдық үдерістер; тәртіпті өзіндік реттеу; ақпаратты когнитивті өңдеу; сыртқа көрініс беруші іс-әрекеттер) тұрғысынан қарастырылды. Аталған жүйелердің бұзылуы жеке тұлға тәртібіндегі ауытқуларға себеп болып табылады. Біздің жасөспімдермен жүргізген психодиагностикалық жұмыстарымыз девиантты тәртіптердің келесі себептерін анықтауға мүмкіндік берді: Девиантты мотивация- бұл құндылық, сенім, жеке тұлғалық мән, қажеттілік, және мұның барлығы жеке адам үшін белгілі маңызға ие болады да, нормативке қарсы белсенділікті оятады. Ауытқулы тәртіп жоғары мәнді құру және өмірлік құндылықтарын бекітудің тапшылығынан, тұлғаның рухани дағдарысына байланысты болуы мүмкін. Мұнда девиация мотивациясы агрессиялық және аутоагрессиялық тәртіп формасына ие. Екінші себеп — эмоционалдық проблемалары мен өзін-өзі реттеуде туындайтын қиындықтарға байланысты. Мұндағы ауытқулы тәртіп жағымсыз эмоция немес эмоционалдық бұзылу, агрессия, депрессия, алаңдаушылық формасында көрініс алған. Аталған себептер ерікті әрекеттерді реттеуге қатысты – жоспар құру, мақсат қою, бағалау және өзін қадағалаудың бұзылуымен тығыз байланысты. Нәтижесінде, жасөспірімдерде жеткілікті дамымаған тілдік регуляция, төмен деңгейдегі рефлексивтілік, өзін төмен бағалауларымен сипатталады. Девиантты тәртіп тән келесі топ жағымсыз-девиантты әлеуметтік тәжірибелерімен ерекшеленеді. Бұл дезадаптивті тәртіп стереотиптері (әдет, дағды), когнитивті бұрмалану, т.б. Девиантты тәртіптердің себептерін қарастыра отырып, психологиялық көмектің стратегиялық мақсаттарын құрдық: — жекелеген тәжірибелерді интеграциялау; — өз тәртібін реттеуді жетілдіру; — стресске төзімділікті көтеру мен тұлғалық ресурсты кеңейту; — дезадаптивті мінез-құлық көріністерін азайту және жою; — әлеуметтік байланыстар мен тұлғалық жағымды әлеуметтік тәжірибені кеңейту

"Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын бүкілхалықтық талқылау туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 25 қаңтардағы № 141 өкімі
1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясына мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
1. 26-баптың 1 және 2-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:

Әркiм заңды түрде алған қандай да болсын мүлкiн жеке меншiгiнде ұстай алады.

Ағымдағы мазмұны:

Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады.

2017 жылдың 27 қаңтар күні тараздық жас кәсіпкер Азат Бердіқұлов Алматы қаласына келеді. «Бизнес Бастау» кәсіпкерлік мектебін жаңа тәмамдаған түлектер кешінде Азат алдағы жоспарларымен бөліспек.

Азат дүниеге келгенде дәрігерлер ДЦП диагнозын қойған. Өмірге құштар жан қиындыққа мойымай, өз бетінше кәсіп ашып, он екі мүшесі сау адамдар жасай бермейтін дүниелерді атқарып жүр. Ол «Бизнес бастау» мектебінің екі айлық курсын тәмамдады. Бүгінде туған қаласы Таразда компьютер жөндейтін маман. Жас кәсіпкер болашақта қайырымдылық қорын ашуды мақсат тұтады. Аяқ-қолы жоқ Ник Вуйчич әлемді өзінің шешендік өнерімен баурап алып, талайдың жүрегіне үміт отын құйды.
Ал Азат икемге келмейтін денесіне қарсы тұрып, ерекше қайсарлығымен қазір аяғынан тік тұрған кәсіпкер. Ол да ертеңіне алаңдайтын, қолымнан ешнәрсе келмеді деп налыған миллиондардарға үміттің сәулесі болары анық.

Құрметті, БАҚ өкілдері, блоггерлер қазақтың осындай қайсар баласы туралы жазып, көпшілікке ой салсаңыздар екен. Осы орайда сіздерді «Бизнес Бастау» кәсіпкерлік мектебінің түлектер кешіне шақырамыз.

БАҒДАРЛАМА:
17.00 – Түлектер кешінің ашылуы.
17.30 – Түлектерге бизнес мектепті тәмамдағандары туралы диплом табыстау
18.00 – Азат Бердіқұлов сөз сөйлейді.
18.30 – Түлектер кешінің мерекелік бөлімі.
22.00 – Қорытынды.

Ұйымдастырушылар: «Бизнес Бастау» кәсіпкерлік мектебі және «SapalyQazaq» қоғамдық ұйымы
Байланыс: +7 701 743 25 46 +7 778 410 10 11
e-mail: biznes.bastau@gmail.com

Высокие технологии помогают в реализации молодёжной политики
Сегодня информационные технологии стали частью нашей жизни. Всю необходимую информацию и любую новость можно найти в Интернете, доступ к которому имеет любой гаджет. Практически все ведомства и организации имеют собственные сайты, где размещают информацию о своей деятельности. Не стало исключением и управление по вопросам молодежной политики акимата области, которое ведет свою страницу с 2014 года.

Сайт молодежного управления открывается приветствием его руководителя Еркебулана Куралбаева. Здесь же есть ссылка на его личный блог. Сайт ведется на казахском и русском языках. Во вкладке под названием «О нас» располагается информация о специалистах управления и молодежного центра, функционирующего при нем. Здесь же можно найти информацию об имеющихся вакансиях.

Вкладка с говорящим названием «Наши проекты» включает в себя все проекты, над которыми работало или продолжает работать управление. Хочется отметить и богатый фото- и видеоархив сайта, где есть записи мероприятий, которые проводили управление или областной молодежный центр.

В разделе «Законы» размещены тексты законов РК «О противодействии коррупции», «Об образовании», «О государственной молодежной политике» и Кодекса чести государственного служащего. В соседней закладке «Государственные закупки» можно отслеживать участие ведомства в тех или иных тендерах.

Прямо по центру проходит новостная лента. Здесь публикуется информация о мероприятиях, которые проводят все молодежные ресурсные центры региона.

А еще на сайте можно ознакомиться с Посланиями Главы государства Нурсултана Назарбаева, с которыми он обращался к народу Казахстана в разные годы. Думаю, гостям сайта, особенно иностранным, будет интересно узнать и о наших государственных символах, описание которых также имеется на сайте.

На странице есть активная ссылка на информационный портал «Биржа труда», где собрано огромное количество вакансий со всей страны. Молодые люди, которые ищут работу, могут воспользоваться этой услугой совершенно бесплатно.

Прямо со страницы управления по вопросам молодежной политики можно попасть на сайты Акорды, Премьер-Министра РК, акимата Жамбылской области, партии «Нур Отан», молодежного крыла «Жас Отан», электронного правительства, Службы центральных коммуникаций при Президенте РК, Международной выставки ЭКСПО-2017 и другие не менее полезные порталы.

Сайт работает бесперебойно, и посещаемость у него хорошая. Хотелось бы, чтобы здесь запустили еще и диалоговую площадку, где молодые люди могли бы делиться своими предложениями или вести личные блоги.

Айжан АУЕЛБЕКОВА

Шусцы требуют снижения цен на подключение к газопроводу
В редакцию нашей газеты пришло письмо от жителей Шуского района. Они пишут, что в селе Толе би, для того чтобы подвести газопровод к дому, подрядчик просит 570 тысяч тенге, тогда как другие подрядчики в соседних селах делают это почти на 200 тысяч дешевле. К письму приложены подписи 253 человек, которые также просят нашу газету помочь разобраться в этом вопросе.

В Шуский район голубое топливо пришло еще в 2012 году. Тогда в ходе общенационального телемоста по запуску индустриальных проектов Глава государства Нурсултан Назарбаев в режиме онлайн ввел в эксплуатацию новый газопровод высокого давления Кордай — Шу. Мощность объекта составляла 462 миллиона кубометров в год. Поставка газа осуществлялась из магистрального газопровода Бухара — Ташкент — Бишкек — Алматы.

Реализация проекта предусматривала обеспечение товарным газом более 33 тысяч жителей города Шу и села Толе би, а также 22 коммунально-бытовых и 10 промышленных предприятий, 18 школ, пяти колледжей, семи больниц и других социальных объектов.

Тендер на строительные работы в селе Толе би, где проживают более 20 тысячи человек, выиграло меркенское ТОО «Париев».

В эпистолярном жанре
«Мы очень рады, что в районе появилась возможность подключения к газу. Но эта возможность дорого стоит. Первоначальная цена составляла 380 тысяч, через некоторое время она увеличилась до 420 тысяч тенге. Сегодня подведение газа к дому без какого-либо оборудования уже стоит 570 тысяч тенге. Какая тут газификация?!» — недоумевает член Союза журналистов Казахстана и Союза писателей народов мира Макен Уаков, проживающий в Толе би. К письму он приложил несколько документов, в том числе два протокола сходов с жителями районного центра. В одном из них пишется о встрече, которую 20 марта 2015 года проводили представители ТОО «Сетевые Технологии Ломар», предложившие провести газ за 300 тысяч тенге.

«Через полтора месяца, 14 мая того же года, аким Толебийского сельского округа Ербол Даберов, его заместитель Талгат Ахметов и представитель ТОО «Париев» Нурходжа Дуйсенбеков составляют фиктивный протокол о проведении встречи с населением», — пишет М. Уаков и в подтверждение своих слов прилагает копию второго протокола.

О дороговизне газификации шусцы писали и в областной акимат. Однако письмо было перенаправлено обратно — в район. Отвечая на него, первый заместитель акима района Нурлан Жаксыбаев пишет: «Подрядчик вкладывает собственные средства в строительство подземного газопровода. При распределении этой суммы на абонентов получается, что строительство магистрального газопровода высокого давления от города Шу в село Толе би для каждого абонента обходится в 60 тысяч тенге; укладка газовых труб по улицам села Толе би — 390 тысяч тенге; монтаж от газопровода до точек подключения — 120 тысяч тенге. Итого 570 тысяч тенге».

Не удовлетворившись таким ответом, люди обратились к шускому межрайонному прокурору Жандосу Бердикулову. Надзорный орган перенаправил письмо в департамент Комитета по регулированию естественных монополий и защите конкуренции Министерства национальной экономики по Жамбылской области. Там нарушений в действиях ТОО «Париев» не обнаружили, о чем и сообщили в ответном письме.

«Стоимость услуг ТОО «Париев» выросла по причине подорожания материалов. Например, 6 августа 2015 года трубы диаметром 315 миллиметров подрядчик закупал у ТОО «Plast Invest Production» по цене 9400 тенге за один метр, а 11 ноября того же года цена на трубы выросла до 15633 тенге за метр. По ценовому предложению ТОО «Plast Invest Production» на 2016 год один метр этой трубы стоит 19275 тенге. В соответствии с информацией, предоставленной подрядной организацией, они совместно с банками второго уровня разрабатывают программу газификации, в соответствии с которой последние будут предоставлять кредиты сроком до трех лет», — отвечает заместитель руководителя департамента Комитета по регулированию естественных монополий и защите конкуренции Миннацэкономики РК по Жамбылской области Ерболат Дуйсембиев.

Монополисты также направили письмо на имя акима Шуского района с предложением содействовать снижению цен на подключение к системе газоснабжения.

При повторном обращении граждан в межрайонную прокуратуру исполнявший на тот момент обязанности межрайонного прокурора Даурен Базарбаев в письме от 9 августа 2016 года пишет, что спорные вопросы лучше решать в ходе переговоров. Если не удастся прийти к обоюдному решению, то в соответствии с законодательством Республики Казахстан обратиться в судебные органы.

Идут навстречу
Мы обратились за разъяснением в акимат Шуского района.

— Сегодня цены для абонентов в населенных пунктах на подключение к газу полностью согласованы. В городе Шу это 330 тысяч тенге, в селе Жана жол — 360 тысяч, Коккайнар — 353 тысячи, Белбасар и Енбекши — 310 тысяч, Бирликустем — 410 тысяч, Конаева — 350 тысяч и Толе би — 570 тысяч тенге. Разница в стоимости подключения зависит от удаленности газопровода и объема выполненных работ, — говорит первый заместитель акима района Нурлан Жаксыбаев.

По его словам, на встречах, которые проводились в 2014 году, жители Толе би согласились с подземным способом проведения газопровода. Тогда стоимость подключения составляла 420 тысяч тенге. Только строительство газопровода протяженностью 8,5 километра от города Шу до села Толе би обошлось ТОО «Париев» в 240 миллионов тенге. Государство на эти цели средства не предусматривает, то есть подрядчик вкладывает собственные деньги.

Как отметил заместитель директора ТОО «Париев» Нурходжа Дуйсенбеков, в газификацию села Толе би они планируют инвестировать 1,6 миллиарда тенге.

— Мы понимаем, что такую сумму — 570 тысяч — сразу внести могут не все, поэтому идем навстречу людям. У нас предусмотрены скидки для социально незащищенных слоев населения. Им же мы продлеваем срок оплаты до двух лет. Обычным абонентам предоставляем удобный для них график оплаты сроком до одного года, — говорит Н. Дуйсенбеков.

На вопрос о фиктивном протоколе, о котором в своем письме упоминает М. Уаков, ответил аким Толебийского сельского округа Ербол Даберов:

— Заказчиком строительства газопровода в селе Толе би является отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог акимата района. Мы лишь организуем сходы с населением и составляем протокол каждого.

Во время беседы с представителями подрядной организации и акимата выяснилось, что в настоящий момент ведутся переговоры о том, чтобы возместить затраты ТОО «Париев» на строительство газопровода от города Шу до села Толе би в размере 240 миллионов тенге. При положительном решении данного вопроса цена на подключение снизится до 510 тысяч тенге.

Айжан АУЕЛБЕКОВА

P. S. Пока ответственные за газоснабжение ведут переговоры о снижении цен, шусцы написали Премьер-Министру Кариму Масимову и Генеральному прокурору Жакипу Асанову. Копию письма имеется в редакции.

Әлі есімде...Әкем мен анам жол жүріп кеткен болатын. Үйде жеңгем, ағам мен мектепте менен жоғары сыныптарда оқитын әпкем мен ағам болатын. Қыстың күні. Ол кезде мен 2 не 3-ші сынып болуым керек қателеспесем, мектепте шырша болатын болды. Спорт залға биік шырша құрылған, балалар мен ата-аналар көп. Одан бір күн бұрын мектепте дайындық кезінде апай: «Кім болып киінесіңдер? Қандай костюм киесіңдер? Ертең бәрі дайын болсын, кешікпей келіңдер!»-деп қадап айтқан тұғын. Сынып жетекшіміз қаталдау болатын. Сөйтіп не керек үйге көңілсіз оралдым. Анам жоқ. Костюмді қайдан аламын, не киемін деп ойлап,үйге келіп жыладым. Жеңгем не болғанын сұрап әлек.Содан айттым: «Ертең балалардың бәрі әдемі көйлектер мен костюмдер, аңдардың киімдерін киеді. Менде ештеңе жоқ. Қалай барамын?»-деп өкірдім. Жеңгем жұбатып-жұбатып ұйықта деп айтып, шығып кеткен. Кешкісін оянсам жеңгем үйге әдемі «Түйме қыз» бар еді ғой, «Дьюмовочка» соның киімін әкеп қойыпты. Мәзбін. Киіп те көрмеппін. Таңертең ертемен тұрып жеңгем екеуміз мектепке бардық. Барсақ басталғалы жатыр екен, тездетіп киіне бастадық. Үстіңгі жақ бөлігін киіп, астыңғы белдемшесін кидім. Құдай-ау, көйлекті киіп болғандағы түрімді көрсеңіздер ғой...Ұялып барамын… Юбкасы дөңгеленіп келген, балеттегі қыздар киетін белдемше секілді.Енді прям сондай емес, сәл төмендеу, сонда да қысқа болды… Тек қана тік жүру керек. Еңкеюге болмайды)))) Амал жоқ кидім… Жүгіріп балаларға қосылып, шыршаны айналып ән айтып кеттік. Балалардың көздері менде. Шындығында, басқаларына қарағанда менің костюмім әдемі болды… Бойым да кішкентай, нағыз «дьюмовочка». Сыйлық та алдым. Қазір есіме алсам, ол кезде бала болсам да қатты ұяламын. Анам мен әкем үйге келгенде бәрін айттым. Сосын анама: «Енді кетіп қалмашы, мен жыладым»- деп түнде қасына жатып ұйықтап қалдым…
Естеліктер есте қалғаны жақсы ғой. Қалай болғанда да балалығыңның жарқын сәттері жадымда мәңгі сақталатынына Аллаға шүкір…
Сурет жазбаға қатысты емес...))) әлдеқайда өсіп қалған кезім)

Бірнеше жыл бұрын скандинавиялық консалтинг компанияларының бірі дүниежүзіндегі әр балаға жаңажылдық сыйлық жеткізу логистикасы жөнінен Санта Клаус үшін Ферғана жотасы ауданы ең қолайлы орын болатынын есептеп шығарған еді. Бұл мекен Алматыдан 500 шақырым жерде орналасқан. Сондықтан жылжымайтын мүлік сатып алушыларға арналған Homsters.kz онлайн-сервисінің мамандары егер Санта мен Аяз Ата Қазақстанның оңтүстік астанасына көшіп келсе, оларға қандай баспана қажет болатынын және ол үшін қанша қаражат жұмсайтынын анықтап көрді.
Ресми статистика цифрларына сүйенер болсақ, әр қазақстандыққа орташа есеппен 21,5 шаршы метр баспанадан келеді. Осы мәліметті негізге ала отырып, Аяз Ата мен Санта Клаусқа қолайлы баспана өлшемдерін оңай анықтауға болады.
Аяз Ата мен оның немересі – Ақшақарға екі жатын бөлмесі, қонақ бөлмесі мен жеке кабинеті (бұл – міндетті түрде қажет бөлме, себебі Аяз Ата балалардан келген хатты оңаша отырып оқуы керек қой) бар төрт бөлмелі апартаменттің жарап қалатыны кәдік. Тұрғын үй кешені қала орталығынан алыс емес жерде, тауға жақын маңда, инфрақұрылымы дамыған және экологиясы қарт адамға қолайлы ауданда орналасқаны жөн. Шаршы метрі 390 мың теңге шамасында деп есептегенде ауданы 90 шаршы метр болатын мұндай пәтерлердің әрленер алдындағы құны 35,1 млн. теңгеге шығар еді. Шанасы мен үш атын жайғастыру үшін Атаға жерасты паркингінен тағы екі орын қажет болады, яғни үй бағасына шамамен тағы 8 млн. теңгені қосыңыз. Барлығы – 43,1 млн. теңге.
Ал Санта Клаусқа қаражаттың да, баспана көлемінің де әріптесіне қарағанда, көбірегі қажет. Себебі оның көмекшілерінің өзі бір қора — гномдар, эльфтер мен Рождествоға арналған сыйлықтар өндірумен айналысатын басқа да ертегілік кейіпкерлер бар. Өкінішке қарай, Санта көмекшілерінің нақты саны белгісіз, сондықтан қажеттілік мөлшерін жобалап есептеуге тура келеді.
Сонымен, Алматыға көшіп келгенде Сантаға ең алдымен баспана, шаруашылық және өндірістік нысандар салуға қажетті жер телімін сатып алу керек. Қала аумағындағы бір сотық жердің орташа құны – 4 млн. теңге. Санта Клаусқа үй, таңғажайып көмекшілеріне арналған жатақхана, сыйлық өндіретін цех пен оларды сақтайтын қойма салу үшін және 9 бұғы мен шанаға қажет орын үшін, кем дегенде, құны 40 млн. теңгеге шығатын 10 сотық қажет болады.
Санта жалғызбасты болғандықтан оған 2 млн. теңге тұратын ауданы 50 шаршы метрге дейінгі ағаш үй де жетеді. Өндірісте жұмыс істейтін гномдар мен эльфтерге арналған ауданы 16 шаршы метр болатын 60 пәтерлік бесқабатты жатақхана 240 млн. теңгеге (мұндай пәтерлердің орташа құны 4 млн. теңге деп есептегенде) шығады.
Сыйлық өндіру мен сақтауға арналған әрқайсысының ауданы 200 шаршы метр болатын қос орын құрылысына 8 млн-ға жуық теңге, ал бұғылардың бағымы мен шананы жайғастыруға тағы 4 млн теңгеге жуық қаржы қажет болады. Жалпы алғанда, Санта Клаустың Алматыға қоныс аударуы үшін кем дегенде 294 млн. теңге жұмсалар еді.
Анықтамалық ақпарат

Homsters.kz – жылжымайтын мүлік сатуға арналған халықаралық онлайн-алаң. Homsters.kz жылжымайтын мүлік объектілері туралы сенімді ақпарат негізінде екі тарапқа да тиімді мәмілелер жүргізу үшін сатушы мен сатып алушыны біріктіреді. Қазіргі уақытта онлайн-алаң белсенді сауда кезеңіндегі жаңа үйлер сатушыларының 70%-мен серіктес болып, жұмыс жүргізіп отыр, сонымен қатар бүкіл республика бойынша қайталама тұрғын үй нарығының 28 мыңнан астам объектісін қамтитын тексерілген мәліметтердің ашық базасына ие. Homsters.kz Қазақстанның жылжымайтын мүлік сегментіндегі көшбасшы үштіктің қатарына кіреді және нарықтағы өз позициясын нығайтып келеді.