Сәлем, достар! Бұл сайтта менің бірінші мақалам. Сол үшін барлығыңызбен танысқаныма қуаныштымын. Мен акушер болып жұмыс жасаймын. Соған байланысты жүктілік жайында ютуб канал ашып оны дамытып келемін. Сонымен, менің бірінші тақырыбым жүктіліктің 1 аптасы жайлы болмақ.

Жүктіліктің алғашқы белгілері көбінесе байқалмайды. Әйел адам өзінің жүкті екенін тек уақыт өте келе ғана біле алады. Белгілер өзі екіге бөлінеді. Күмәнді және нақты белгілер.

Күмәнді белгілерге: бас айналу, өзін ерекше сезіну, ай сайын келетін әйел адамға тән қонақтардың тұрақсыздығы және циклдың бұзылуы жатады.

Нақты белгілеріне анық байқалған токсикоз, әлсіздік, шаштың түсуі және бел омыртқасының ауыра бастауы.

Толығырақ мына видеода қарай аласыздар.

Шерхан Мұртазаның шоқтығы биік туындыларының бірі — «Ай мен Айша» романы. Шығармадағы ананың кешкен күнінен сол заманғы қасіретті, қиындықты, әділетсіздікті көресіз. Көре отыра бір-бірін көре алмайтын аз-ақ қана қазақтың осы бір керітартпа қасиетіне нағлет айтасыз. Сол заманғы тұрмысты Айшаның күнделікті күйбелең тірлігі арқылы-ақ оқырманға жеткізе білген Шерхан Мұртазаның шерлі шығармасын оқымасаңыз, атаулы кітапты табуға асығыңыз. Тіпті болмаса, елден қалмай электронды нұсқадағы кітапты ақтарыңыз. Аймен сырласқан Айшаның өмірін көз алдыңызға елестете отыра, осы мақаланы бейбіт заманда оқып отырғаныңызға шүкіршілік айтарыңызға сенімдіміз. Осы бір шығарманың іші қызықты-қызықты қысқаша қазақ дәстүріне, тарихына, ырым-салттарына негізделген оқиғалармен толыққан. Айшаның толқындай қолаң шаштарының өзі осы туындының 4 бетін өзіне арнатыпты. Осы жолдардың қысқаша мазмұнын назарларыңызға ұсынамыз.

Мұртаза қайтыс болғаннан кейінгі Айша өзгелер үшін өн бойын өрнектемейтін болды. Жарының көзі тірісінде Әйнек әжей Айшаның шашын тарасып, бұрымын өріп, шолпысын тағып беретін. Соңғы жылдары Әжей де қартайыңқырап, Айшаның шашын бес күн тарап, он күн өретін заманға сағынышпен қарайтын болды. Жалғыз басты әйелге күнделікті күйбің тіршілік айна алдында сыланып отыруға мүмкіндік бермейді. Қораздың айқайынан оянып жаңа күнге, ескі қара жұмысқа кеткеннен кеш жарымда бірақ оралатын Айша ұзын қалың қара шашына қараудан қалды. Тілерсекке түскен қос бұрымға қызылшада жүріп тікен жабысып кейде тіпті киіздей болып сіресіп қалады. Бір күні жұмыстан ерте оралған Айша қара шашын жумаққа қамданып қара қазанға су ысытты. Үш баласы үш жақтан жабылып жүріп аналарының қолаң шашын тарқатып, бірі су құйып, бірі су жылытып, бірі жер сүйреген қара шашты ұстасып Айшаның қияметті жұмысын жұмыла бітірді. Мүйіз тұмсық тарақпен қалың шашты тарау да қиын жұмыс. Бір бұрымын Айша, екінші бұрымын қызы Құрмаш екі жақтап тарап жатып, қалың шашқа шыдас бермей мүйіз тарақтың тістері де бырт-бырт сынап жатыр. «Құдай маған осынша шаш бергенше, бармақтай бақ берсеші» деп өткен өкініштерін еске алып тараққа оралған өлі шашты шүйкелеп орап жатыр. Алақанда айналдырып, жерде бір шаш қалдырмай дөңгелеткен Айша бір уақытта босағаның маңына жарты сапты пышақпен шұқыр қазып, түйенің құмалағындай көлемді өзінің өлі шашын жерге көмді. Анасының бұл қылығын түсінбеген балалар, бұның сырын білмекке сұрақ қойды. Ал, Айшаның жауабы мынау:
— Менің сендерден де басқа балаларым бар ғой. Үшеуі де нәресте кетті. Құттыбай, Елтай, Сәткүлді айтам. Әйел баласы шашын беталды тастамас болар. Тарақтан түскен шаш әлдеқалай отқа күйсе, о дүниеде балалары шырылдайды дейді. Анасының шашының отқа күйген иісін танып қояды екен де: «Анамыз тозақ отына түсіп кетті-ау!» деп шыр айналып шырылдайды екен. Тозақ отына анасын құтқарып алмақ болып, өздері де сол тамұқ өртіне түсіп кете жаздайды екен. Қыз баласы шашты тараған сайын аяқ астында қалдырудан сақтанғаны дұрыс. Өлі шашты жинап алғаннан кейін, шашыңыздың өртенуінен барынша сақтанған дұрыс. Айшаның заманындағы нанымды бүгінгі тұрмыс еріксіз бұрмалары анық. Десек те, барынша шашты аяқ астында қалудан сақтаған дұрыс болар.

massaget.kz/layfstayl/debiet/proza/50329/
Massaget.kz сайтынан

Қазақ тілі үш тұғырлы тілдің
біреуі болып қалмайды.
Үш тілдің біріншісі, негізгісі,
маңыздысы бола береді.
(Н.Ә.Назарбаев)

Әрбір тіл өзінің халқы үшін – ұлы. Тіл-халықтың тарихы. Тіл- ұлттың дәстүрі. Тіл- әр перзентің махаббаты. Мен де сөзімнің басын тіліме деген махаббатымнан туған мына өлең жолдарыммен бастағым келіп отыр:

Туған тілім тарихымның бастауы
Туған тілім болашағым аспаны
Туған тілім таза болған жүрегім
Туған тілім мәдинетім тілегім.

Тілім менің ешқашанда өшпейді
Заман маған латынға көш дейді
Назарбаев атамыз үш тілмен
Алға қарай қадам басып өс дейді

Ана тілім абыройым тірегім
Аямаспын ештеңемді ар үшін
Үш тілдікті қолдағанмен жүрегім
Латынға жібермей тұр намысым

Ол таңбамен мен алғаш жазғанмын
Алғаш рет анамның айтқан арманын
Әке деп айтып қуантқан менің әкемді
Сол тілімді құртпаса екен арманым

Үш тілділік заманымның талабы
Латын деп заман қайда барады
Ренішті бұл ұрпақтың бір ойын
Қабылдаса жасаған сол амалы.

Қай кезде болмасын көп тілді меңгерген мемлекеттер алдыңғы қатарда болып көш бастап тұрған болатын. Мысалы, ежелгі Мысырда көп тілді еркін меңгерген мамандар иеархиялық сатымен жоғарлап, салық төлеуден босатылып отырған. Қазіргі Қазақстан саясаты секілді. Бәсекеге қабілеттісіңба, заман ағымымен жүр да, керегіңді ал. Қазіргі таңда алпауыт мемілекеттер көп тілді, әсіресе халқаралық тілдерді меңгеруді маңызды міндет деп санап отыр. Осы орайда бәсекеге қабілетті ел болу мақсатында сол бағытқа көшіп отырған біздің мемлекетті асыра сөгудің осы орайда қажеттілігі жоқ. Себебі, үш тілді білу заман талабынан туып отырған қажеттілік.
Бүгінде ағылшын тілі бастауыш сыныптардан бастап оқытыла бастады. Бұл, өте дұрыс нәрсе. Себебі, бала жастайынан тілді базалық деңгейде білсе, болашақта кәсіби деңгейде үйреніп алуына мүмкіндік туады. Сонымен қатар, ағылшын тілі тереңдетіліп оқытылғаны құптарлық дүние. Қазіргі кезде мектеп бағдарламасынан ағылшын тілін еркін меңгерген көптеген бітірушілер шет елдерде білімін дамытып, тәжірибесін молайтуда. Осы тұста түсініспеушілік орын алуда.Бала санасын жастайынан улау, немесе қазақ жастарының шет ел асып кетуі, ұлтын сатуы деген секілді.
Үш тілді білу дегенді ұлттық тілімізді өшіру деп түсініп жүргендер саясатты толық түсіне алмай жүргендер немесе қалған тілдерді меңгеруге ерініп жүргендер деп түсінсем қате пікір болмас. Себебі, сіздер айналаңыздағы адамдармен танысу, ортаңызды қалыптастыру арқылы, көзіңізді аша салып көрген ата-анаңызды ұмытып куетпейтініңіз секілді, қосымша тіл білуіңіз анаңыздың сүтімен берілген ана тіліңізді артқа ысырып тастай алмасы анық. Осы тұста барлық адамның қабылдауы бірди емес деп пікір білдіретіндерге айтарым барлық адам өз санасын өзі басқарады. Түсінгенге.
«Үш тұғырлы тілдің», шын мәнінде, мемлекеттік тілге мүлде зияны жоқ. Бұл жерде мәселе сол стратегияны, сол саясатты дұрыс жүргізуде, жарқын болашақта нәтижесінің оң болуын қамтамасыз етуде болып отыр. Мәселен, Орыс тілі мен ағылшын тілін оқытатын мұғалімдер міндетті түрде қазақ тілін, яғни мемлекеттік тілді өте жақсы білуі тиіс. Жоғары оқу орнында да ағылшын мен орыс тілін қазақ тілімен біріктіріліп ғана оқытылуы керек. «Үш тұғырлы тілді» тек мәдениетаралық қатынас негізінде қарап, ақпарат алмасу, білім үйрену, тәжірибе жинау үшін үйретіледі. «Үш тұғырлы тіл» саясатын дамыту үшін қазақ тілін, яғни мемлекеттік тілді мемлекет тарапынан ең бірінші орынға қойылып жатқаны да көзі ашық адамдарға шындық. Соңғы санақ бойынша, Қазақстан халқының 93,5 пайызы өз ұлтының тілін — ана тілі деп санайды. Ал, 74 пайызы қазақ тілінде ауызша сөйлей алады, түсінеді. Сонымен қатар 94,5 пайызы орыс тілді болса, 15,4 пайызы ағылшын тілін толық меңгергендер. Демек, 130-дан астам ұлт пен ұлысқа қызмет етіп отырған еліміздегі орыс тілінің қазығы әлі де мықты. Саны бойынша 3/2 құрайды, бұл бізді бір жағынан үлес салмағы жағынан құтқарып та отыр. Бұл статистикаға қарап, «Үш тұғырлы тіл» саясатын жүргізудің нақты уақыты екенін, яғни темірді қызған кезінде басатын кез екенін атап өту керек. Егер, «Үш тұғырлы тіл» саясатын кейінге қалдырсақ, онда дамудан тоқтап қаламыз.
Кейде есіңе мектептегі ұстаздар сөзі еріксіз оралады. « Тіл білмесең даклада қаласың». Расыменде қазір орыс, ағылшын тілін білмесеңіз ана тіліңізді білгеніңіздің бес тиындық құны жоқ. Көрдіңіз бе, сіздің сауатсыздығыңыз ана тіліңіздің құнын түсірді. Өзге тілдің бәрін біліп тұрсаңыз, өз тіліңізді өзіңіздің қастерлегеніңізбен қоймай, өзгеге де қадірін арттырарыңыз анық.
Ұлым тіліңді жаман сөзден, көзіңді жамандық бағудан сақта. Ұлым, сөзіңді жүрегіңмен тербеп, содан соң айт, бұлай етсең баршаға сүйкімді боларсың. Ұлым, біреуден жаман сөз естісең, оны жүрегіңнің жеті қарыс түкпіріне тұт, оған жаман болар, саған жақсылыққа қайтар», — деп дана Хикар ұрпағына осы бір даналық сөзді жадымызда мәңгі ұстап өзге тілдерді еркін меңгере отырып, өз ана тілімізді сақтап, айтар сөзімізді өз орнымен пайдалана білейік!

«Мейнстрим», «Хайп», «Жиза», «Лойс»…
Бұл не деп ойлап отырған шығарсыздар?!
Біле білсеңіздер, бұл қазіргі жастар қоғамында кеңінен таралған түсініктердің атауы. Сіз бен біздің балаларымызды, іні-қарындастарымызды, еліміздің ертеңін елеңдетіп жүрген «трендтегі» сөздер.
Тамыры тереңде жатқан тарихымызға бір сәт көз жүгіртіп қарасақ, кешегі хан-батырларымыздың ерлігі, тіпті бертін келе «Алаш» азаматтарының да аңсағаны еліміздің егемендігі еді. Ал енді, ел болып өз еліміз бен дініміздің тізгіні өз қолымызға берілген уақытта мәдениетіміздегі жабайы көріністердің себебі неде?
Осы сұрақтың жауабын іздеп көруге тырыссаңыз «ХХІ ғасыр», «Заман талабы», «Дамып жатырмыз» деген ақталушылық жауаптарды естисіз. Бірақ, бәрінің түпнегізінде «еліктеушіліктің» жатқаны бәрімізге мәлім.
Сан ғасырлар көлемінде қалыптасып, ақын-жазушылардың шығармаларынан оқитын мәдениетіміз, салт-дәстүріміз басқа халықтардан жоғары десек те, өресі күннен-күнге тарыла түсуде. Қоғамымыздың бір бөлігі қазақ тілін, мәдениетін ұрандатып жүрсе, енді бір бөлігі жат елдің мәдениетін жарыса кіргізіп жатыр. Батыс басын айналдырған жастар үшін қазақ мәдениеті ескінің қалдығы ретінде қабылданатыны жаныңды қынжылтады. Бірақ, бұл да тарихи оқиғалардың екпіні болу керек. Қазір де, бірнеше жыл бұрынғыдай, орыс не ағылшын тілінде сөйлеу мықтылыққа теңестіріліп, қоғамдағы беділіңді асырады. Біз де қалмайық деп шет тілдерге тілімізді сындырып жатамыз. Жо-жоқ, тіл білуді жаман демеймін. Керісінше. Тек, қазақ тілінің солардың көлеңкесінде қалып қоятынына қарным ашиды.
Жастардың арасында қарапайым қазақ баласына гөрі, орысша сөйлеп, жұлмаланған жыртық шалбар кигендердің беделі бір елі жоғары тұрады. Заманауи тілмен айтқанда, екіншісі «крутой». Артынан ергендер сол «крутойдың» орнына ұмтылып, шала-пұла орысшаларын шүлдірлетіп, қазақтың тілі мен мәдениетіне менсінбеушілікпен қарай бастайды. Ал туған тіліңе, дініңе, мәдениетіңе деген бұндай қарым-қатынастың нәтижесі неге алып келетіні жайлы айтып та қажеті жоқ шығар.
«Батыс, батыс» дегенге олардағының бәрі жаман деп ойлап қалмаңыздар. Керісінше, білім де, ғылым да, мәдениет те, даму да соларда. Мәселе, біздің «мәдениетін аламыз» деп, мәдениетсіздігіне ұмтылып жатқанымызда. Мұхтар Шаханов атамыз айтқандай: «Цивилизация каналына қосыламыз деп, канализация каналына қосылып кеттік.» Әйтпесе, бағандан бері сөз болған «Батыстан» үйренеріміз де көп. Бастысы, жақсы мен жаманын саралай білсек болғаны. Еліктеудің де естісі бар, есері бар…
Жоғарыда айтылған сөздер жастарға қатыста болса да, түзетудің төркінін жоғарыдан бастау керек. Қазақша екі сөздің басын дұрыс қоса алмайтын билік өкілдері мен «Эщкере» деп ән салған «мәдениет өкілдерін» дұрыс жолға сала алмай, керісінше қошеметке бөлеп отырсақ, жастардан не сұрай аламыз?!

Авторы: Советқан Гүлім
«Тұран» университеті «Журналистика» мамандығының 3 курс студенті

Бүгін біз сіздерді қазақ тілінде жасалған бірінші танысу сайты meet.kz сайтымен таныстырмақшымыз.

Бірінші деп отырған себебіміз, Қазақстандағы қазақ тілінде танысу сайттарының ішінде толықтай жұмыс жасайтын сайт ретінде қазіргі күні тек meet.kz сайты жұмыс жасап тұр.

meet.kz сайтының артықшылықтары:
1. meet.kz сайты екі тілде жұмыс жасайды, орыс және қазақ тілінде. Негізгі бет қазақ тілінде. Өзіңіз туралы ақпаратты толықтай қазақ тілінде толтырып, сайттың ішінде толықтай қазақ тілінде таныса аласыз. Егер орыс тілі керек болса негізгі беттің төмен жағынан тілді ауыстырып алуыңызға болады.
2. Сайтты ашқан бетте сізге сайтты қалай қолдану керектігі туралы қысқаша ақпарат беріледі. Ақпаратпен толық танысқанан кейін танысуды бастай аласыз.
3.meet.kz сайтына тіркелу арқылы сіз, кез-келген байланыс операторындағы 7889 номеріндегі дауыстық танысу порталын тегін қолдана аласыз. 7889 дауыстық танысу порталы жайлы алдыңғы жазбамызда жазылған, таныса отырыңыз.
4. meet.kz сайтының андроид жүйесін қолдайтын телефондарға арналған қосымшасы бар, қосымшаны play market арқылы тегін соткаңызға жүктей аласыз. Қосымшаны мына жерден жүктей аласыз.
5. Сайт пен мобильді қосымша дизайны бірдей. Бұл сіздің өзіңіз үйренген түс пен дизайннан алшақтамай екі жақта бірдей қолдануға мүмкіндік береді.
6. Порталды қолдану ақылы, күніне 20 теңге. Қызметті қосып, Сіз 7889 нөміріндегі дауыстық порталды, *788#-да SMS/USSD танысуларды (Kcell/Activ абоненттеріне қолжетімді), meet.kz-те қызметтің WEB нұсқасын және «Танысайық» қосымшасын пайдалана аласыз.Қосылудың алғашқы 3 күні тегін.

Сыйақы қорының жиынтық мөлшері 5,5 миллион теңгені құрайды. Өтінімдер 2018 жылғы 1 шілдеден бастап 1 қарашаға дейін қабылданады. Жеңімпаздар (жүлденің лауреаттары) 2018 жылғы желтоқсанның бірінші онкүндігінде жарияланады. Толығырақ www.fpp.kz сайтында.

Конкурстың құрылтайшысы және ұйымдастырушысы — Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті — Елбасының Қоры. Конкурстың әріптестері: Қазақстан Жазушылар Одағы және Мемлекеттік тілді дамыту қоры.

Конкурсқа қатысу үшін 18 бен 35 жас аралығындағы жас қазақстандық авторлар шақырылады. Бұрын еш жерде жарияланбаған еңбектер ғана қаралады.

«Үздік проза», «Үздік поэзия», «Үздік драматургия», «Балаларға арналған үздік шығарма». Осы төрт номинация бойынша әрбір жеңімпазға 1,5 миллион теңге беріледі. «Астананың 20 жылдығына арналған үздік шығарма» арнайы тақырыптық номинация биылғы жылғы конкурстың ерекшелігі болып табылады.

Конкурстың қазылар алқасының құрамына Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткерлері, қазақстандық әдебиетшілер және журналистер кірді.

Конкурстық жұмыстар келесі өлшемдер бойынша бағаланады: жанрға сәйкестігі, өзіндік ойлау қабілеті, авторлық ұстанымы, баяндау бірізділігі және көзқарасы, идеяның сонылығы, әдеби-көркемдік құндылығы, қиялы мен шығармашылық әдісі, эмоциялық және эстетикалық әсерінің тереңдігі. Конкурсқа түскен шығарманы объективті бағалау анонимдік принциппен қамтамасыз етіледі, еңбекті оқып отырып және ол туралы өзінің кәсіби пікірін қалыптастыра келе қазылар алқасының мүшелері автордың есімін танып білмейді.

«Алтын Тобылғы» жүлдесі жыл сайын қазақстан әдебиетіндегі жаңа есімдерді ашады, жастар мен қауымдастыққа жас қаламгерлердің өмірлік философиясын бейнелейтін қазіргі заманғы әдебиетті дамытуға көмектеседі. Осындай бірегей іс-шара Президенттің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» стратегиялық бағдарламасын іске асыруға ықпал етеді.

Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағынан Өгем, Сайрамсу, Қасқасу, Біркөлік, Машат, Дәубаба және Көкбұлақ өзендері ағып өтеді. Бұл материалда біз Сайрамсу төменгі көлге саяхатты 20 суретте баяндап бермекпіз.

Сайрамсу төменгі көлі — 2350 м биіктікте мұздан жасалған көл. Оның қазаншұңқыры гитара тәріздес болып табылады. Көлдің төменгі жағында түсі ашық жасыл және өте салқын болып келеді. Көлдің түсі нақ екі түрге бөлінуі, яғни ашық көкшіл және ашық жасыл болуы өте қызықты. Кез-келген ауа-райында көлдің түсі өзгеріссіз екі түрлі.

Көлікпен Сайрамсуға дейін келіп, төменгі көлге жету үшін тағы да 9 км жаяу жүру қажет. Кеттік!



Сіздер дайын болсаңыздар, біз де саяхатымызды бастайық.



Сарқырап Сайрамсу ағып жатыр.



Баратын жеріміз аноооу жерде.



Төменгі көлге барарда 6 мәрте көпір пайдаланылады. Солардың бірінен көрініс.



Аноооу қарды көрдіңіздер ме? Төменгі көл сол жерде.



Сайрам-өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі территориясында 7 табиғат зонасы бар, шөлейттен бастап тау зонасына дейінгі, яғни онда өсімдіктің 1635 түрі, сүтқоректілердің 59 түрі, құстардың 300 түрі кездеседі. Саяхат барысында сізге көбелек, инелік, кішігірім жыландар серіктес болады.



Төменгі көлге жақындап қалдық.

Сайрамсудан төменгі көлге дейін 9 км жүрсеңіз де, 1 км-дей жоғары қарай шығу керек.

Анау қырды ассақ болды.

Төменгі көл мына қырдың артында. Бұл жердегі бір ғажайып — төменгі көлден ағып келе жатқан су мына тастардың арасына кіріп жоқ болып кетеді де кейін басқа жерден пайда болады.

Картадан қарап көрсеңіздер болады %)

Төменгі көлге жету үшін соңғы қадамдар…



Келдік…



Неткен табиғат?!











Төменгі көлде бірнеше бұлақ бар. 9 км жаяу жүріп келгенде, шаршағаныңды ұмытып кетесің. Осында келуді сіздерге де жазсын, құрметті оқырман!

Мектеп бітіріп, редакцияны жағалап жүрген кезім. Қалалық «Сарыарқа» газетінің редакциясы ақ сарайдай көрінетін. Журналистер тым қауырт, өте маңызды, аса тәкаппар. Маңдарына көп жолата бермейді. Тек машинистка Гүлнар апай оларға ұқсаймайды — жайдары, биязы. Бірақ қолы көп босай қоймайтын. Қашан көрсең тықылдатып мақала теріп отырғаны. Арасында зырт еткізіп Ятрань машинкасының сырғытпасын сырып қояды. Үстел үстінде үнемі шимай-шимай қағаздар үйіліп тұратын. Гүлнар апайды бала-шаға ғана емес, адуынды журналистер де сыйлаушы еді. Әншейінде қабағы түксиген, сөзі қатаң журналистер Гүлнар апайдың алдында сызылады да қалады. Редакцияға жол түссе, Гүлнар апайға сәлем беруге кіріп шығатын едім. Алайда қазір Гүлнар апайым да, оның Ятрань машинкасы да жоқ. Себебі қазір хатшы-машинист мамандығы жоқ. Журналистер мақалаларын электронды пошта арқылы редакторға жөнелте салады.
***
Ал телефон будкалары ше? Студент кезімізде Қазақтелекомға барып, телефонист апайға үйдің телефонын жазып, будкада күтіп отырасың телефон тұтқасына сағынышпен қарап.
— Жезказган на линии, — дейді телефонист апай бір кезде.
— Алло, Мама!
— Бектай сенбісің?..
***
Өзіміз куә болған 15-20 жылдың өзінде біраз өзгерістер болды. Алдағы 20 жылда жоғалатын 20 мамандық туралы ой тарқатып көрейік. Сонымен Астана қаласында жақын келешекте қандай мамандықтарға сұраныс болмайды?

1. Кондуктор.
Бұл мамандық алдағы 2-3 жылда-ақ жоғалуы мүмкін. Қазір Астанада ASTRA PLAT жүйесі толық қызмет етуде. Жолаушылар төлемақыны карта арқылы электронды түрде жасай алады. Карта арқылы төлем экономикалық жағынан да тиімді, әрі ұсақ ақша қайтару мәселесі мүлдем туындамайды, бюджет айқындылығын да қамтамасыз етеді. Жол сұрау немесе бағыт көрсету керек болса, Astrabus қосымшасы бар. Демек, кондукторлар функциясын электронды жүйе толығымен алмастыра алады.

2. Нотариус.
Бұл туралы Астана қаласының әкімі Әсет Исекешев биыл халықпен есептік кездесуінде айтқан болатын. «Мысалы, блокчейн технологияларын жылжымайтын мүлік тізіліміне енгізу, сатып алу-сату шарттарын рәсімдеуде нотариус қызметтерінің толығымен қажеттілігін жояды, себебі, цифрландыру есебінен бұл реттегі амалдар қайта қарастырылады». Бұл шара заңсыз құжаттарды куәландыру, заңдастыру, жемқорлық мәселелерін де шешуі тиіс.

3. Риелтор, маклер.
Астана қаласының әкімі Ә.Исекешев блокчейн технологияларын жылжымайтын мүлік реестріне енгізу нәтижесінде заңнама талаптарына сай келмейтін тұрғын үйді саудаға қою мүмкін болмайтынын айтқан. Барлық деректер электронды форматта сақталады және оны редакциялау мүмкін болмайды. Яғни заңсыз әрекеттерді жасау, тұтынушыны алдау мүмкін емес. Бұл «ақ» не «қара» риелторлар қажеттілігін жояды. Қазіргі уақытта жылжымайтын мүлікті сату, жалға беру, алу сияқты деректерді делдалдарсыз ашық ресурстардан алуға болады.

4. Күзетші.
YouTube-те жасырын камерамен түсірілген видеолар кеңінен танымал және көрілімді. Лифт ішіне, банкоматқа, жол жиегіндегі бағанға, кеңсе офисінде орнатылған камералар фобия тудыруы да мүмкін. Бастысы ештеңені жасыру мүмкін емес. Бейнебақылау, сигнализация күзетшілерден әлдеқайда жылдам әрі сергек. Көптеген кеңселерде күзетші штаты әлдеқашан қысқарған. Смарт қаланың күзетшісін елестете аласыз ба? ;)

5. Билетер.
Кино, театр, сауық-сайран орталықтарына кіргенде билетіңізді тексеретін адамның функциясын қарапайым чиптер мен турникеттер атқара алады. Адамнан гөрі тиісті техниканы орнату әлдеқайда арзанырақ әрі ақша жымқыру фактісін болдырмайды. Қазірдің өзінде Астананың бірқатар көңіл-көтеру орындарында бұл процесс автоматтандырылған.

6. Call орталықтарының диспетчерлері.
«– Қызмет көрсету тілін таңдау үшін бірді басыңыз. Негізгі қызметтер туралы ақпарат алғыңыз келсе екіні басыңыз». Таныс қой иә? Бұл жүйе мобильді операторлар, банк жүйесі, ірі компанияларда қолданылып келеді. Болашақта жасанды интеллект пен цифровизация нәтижесінде диспетчерлер толығымен жойылады.

7. Корректор.
Қазірдің өзінде Microsoft Office бағдарламаларында мәтіннің орфографиясы мен пунктуациясын тексеретін функциясы бар. Бұл жүйе әлеуметтік желілерде, мессенджерлердің көпшілігінде де орнатылған. Қаласаңыз онлайн сервистер мәтіннің грамматикасын, стилистикасын, орфографиясын тексеріп бере алады. Мәтіннің семантикалық анализі технологиясы қарқынды дамуда. Қазақ тілін де функционалдан көретін күн алыс емес. Сондықтан корректор мамандығын бағдарламалық жасақтамалар алмастырады деп нық сеніммен айтуға болады.

8. Экскурсовод, гид.
Астана қаласындағы бірқатар сауда орталықтарында, мәдениет кешендерінде, музейлерде онлайн гид жүйесі орнатылған. Былтыр «VISIT ASTANA» компаниясы былтырғы жылдан бастап электронды гид қызметін енгізді. 2 қабатты автобус астаналықтарды, қала қонақтарын, туристерді тарихи жерлерге, ең танымал орындарға апарады. Ал Арнайы орнатылған электронды гид 6 тілде қала тарихын, көрікті жерлері туралы қызықты ақпаратты экскурсоводтан кем түспей баяндап береді. Электронды гидтің адам гидтен артықшылығы білім базасы үнемі жаңартылып отырады, ақпаратты бұрмаламай, жаңылыспай жеткізеді. Аудармашыны қажет етпейді. Ал адамдар ақпаратты осындай аудио, визуал көздерден алуға бейімделіп келеді. Қазірдің өзінде бірқатар мобильді қосымшалар, онлайн ресурстар Астананың көрікті жерлерінде өзіңіз тұрғандай әсер беретін VR экскурсиялар ұсына алады. Демек, цифровизация тағы бір мамандықты жоя алады.

9. Логист, диспетчер.
Соңғы уақытта онлайн сауда көлемі күрт артты. Тауар айналымы артып, көлік инфрақұрылымы күрделене түсуде, жүк тасымалы ұлғайып, жекізу жылдамдығы да арта түсті. Тұтынушылар өз жүктерін онлайн бақылағанды жөн көреді. Күннен күнге бұл ағын күшейіп келеді. Мұндай міндеттерді шешу адам қолынан келмеуі мүмкін. Сондықтан логистика саласындағы компаниялар жаппай автоматтандыруға көшуде. Жүктердің тасымалы түрлі датчиктермен қадағаланып, спутниктік жүйемен мониторинг жасалып отырады, интеллектуалды бағдарламалар оңтайлы бағдарларды сызып береді. Егер бірнеше маманның жасайтын жұмысын бір бағдарлама орындайтын болса, ол мамандықтың не қажеті бар? Сондықтан диспетчерлер мен логисттерді болашақта бағдарламалық жасақтамалар жұтуы заңды құбылыс.

10. Аудармашы.
Семантикалық аударма жасайтын бағдарламалар дамуы таң қалдырады. Қазір қарапайым мәтінді қазақшаға аудару қиын іс емес. Бағдарламалар тек мәтін ғана емес, сурет және аудио форматын да аударуға қауқарлы. Технология қарыштап дамып жатқандықтан болашақта көркем әдеби аудармамен немесе күрделі салалық аудармамен айналысатын біліктілігі жоғары мамандар ғана қалып, қарапайым аудармашылар басқа кәсіп іздеуіне тура келеді.

11. Вахтер.
Вахтердің негізгі міндеті тұрғын үйге және қызметтік ғимараттарға бөгде адамдардың кірмеуін қадағалау. Қазірдің өзінде Астана қаласындағы тұрғын үйлердің 90%-да домофон орнатылған. Тұрғын үй кешендерінде, кеңсе ғимараттарында бейнебақылау орнатылған. Әрбір адамның кіріс-шығысы чиптер арқылы тіркеліп отырады. Сондықтан Астана қаласында вахтер мамандығы жақын арада жоғалуы мүмкін.

12. Жол-патруль қызметкері.
Астана қаласында қазір 6365 бейнебақылау камералары орнатылған. Жалпы жоспар бойынша қалада 13 мың бейнебақылау камерасы іске қосылмақ. Астана қ. ІІД мәлімдеуінше «Сергек» бақылау жүйесінің көмегімен 1 656 әкімшілік құқықбұзушылық анықталып, 11 қылмыс ашылған. Бүгінде «Сергек» жүйесі Астанадағы жол-көлік қозғалысын қатаң қадағалап, құқық бұзушылық фактілерін оперативті түрде арнайы реестрде тіркеп тұрады.

13. Есептеуіш көрсеткішін бақылаушы.
Су, электр энергиясын, газды тұтыну көрсеткіштерін тіркейтін есептеу құралдарын тексеретін маманды алмастыратын жүйе болашақта іске қосылады. Әр пәтерді аралап жүретін маман жұмысын автоматтандырылған жүйе ортақ базаға тіркеп тұрады. Бұл жүйе жақын арадағы 3-5 жыл көлемінде іске қосылуы тиіс.

14. Бухгалтер.
Бұрындары бухгалтер мамандығына бірнеше жыл оқитын болса, соңғы жылдары бұл мамандықты бірнеше ай ішінде игеріп алу мүмкіндігі туынады. Қазіргі жаңа бухгалтерлік есептер жасау, төлемдерді төлеу, кіріс-шығысты тіркеу жүйесі бір ғана бағдарламалық жасақтама көмегімен жүзеге асады. Оның үстіне арнайы софтбухгалтерлік есеп пен аудит бойынша операцияларды жылдам орындап, функционалы қарапайымдана түсуде. Болашақта барлық процесс автоматтандырылып, бухгалтер мамандығы мүлдем қажет болмауы мүмкін.

15. Несие жөніндегі менеджерлер.
Бүгінгі таңда сайт арқылы немесе мобильді қосымша арқылы несие алу өтінімін онлайн жіберуге болады. Клиент туралы барлық деректер, оның несие тарихы арнайы базаға енгізіледі. Сондықтан да болашақта несиені беру туралы шешімді арнайы компьютерлік бағдарламалар қабылдайтын болады.

16. Стенографист.
Дыбысты тану және оны мәтінге айналдыру жүйесі қазірдің өзінде көптеген салаларға енгізілген. Іздеу жүйелері, роботтар, диктофон жазбалары, тағы көптеген салаларда мұндай функцияны байқаған боларсыз. Болашақта бұл жүйе одан әрі жетіліп, іс жүргізу процесінде стенографист мамандарды толығымен алмастыра алады.

17. Мемлекеттік қызмет операторлары.
Қарапайым тілмен айтқанда халыққа қызмет көрсету орталықтарындағы мамандар. Қазірдің өзінде Мемлекеттік қызметтер порталы мен «Электронды үкімет» сервистерінің, азаматтық краудсорсингтің дамуы арқасында көптеген анықтама, құжаттарды кеңсеңізден шықпай-ақ онлайн түрде алуға болады.

18. Провизор.
Көптеген дәріханалар интернет-ресурстар арқылы жұмыс жасауға көшуде. Көптеген тұтынушылар дәрі-дәрімекті дәрігер нұсқауы бойынша немесе интернет деректеріне сүйеніп таңдай алады. Ал логистикалық қызметтер тәуліктің кез келген уақытында сатып алынған дәрі-дәрімекті жеткізіп бере алады. Қазір провизорлар өзіне өзі қызмет көрсете алмайтын адамдармен немесе төтенше жағдайларда адамдарды дәрілік препараттармен қамтамасыз ету үшін қалды. Алайда 2020 жылдарға қарай провизор мамандығына деген қажеттілік барынша төмендейді.

19. Лифтер.
Қазіргі лифт жүйелері (жаңа тұрғын үй кешендеріндегі) интеллектуалды жүйемен жабдықталған. Бұл жүйелер өздігінен диагоностика жасап, ақаулды анықтап отырады. Лифтерге қызмет көрсету және жөндеу жұмыстары автоматтандырылса, лифтер мамандармен де хош айтысамыз.

20. Паркинг қызметкері.
Соңғы автокөлік өнімдері интеллектуалды паркинг жүйесін іске қосқан. 2020 жылға қарай жаңа автомобильдердің 80% автомобильді басқаруда жасанды интеллект жүйесін қолданатын болады. Осылайша, осы кәсіп иелерінің қызметін өздігінен автоматтандырды. Ал біздің түсінігіміздегі паркинг қызметкері, яғни автотұрақ қызметі үшін ақы алатын адамдар қызметін ASTRA Parking сервисі де атқарады. Парковкаларды басқару да автоматтандырылады. Бұл функцияны бақылау камералары, автоматтандырылған шлагбаумдар мен парковка автоматтары орындайтын болады.

Ғылыми техникалық даму, цифрландыру бұл мамандықтарды жойғанымен жаңа мамандықтардың пайда болуына да септеседі. Болашақта сирек мамандықтарға айналатын немесе мүлдем жойылатын мамандықтар жиырмалығы осы. Ал қазір қажетті мамандықтар тізімін мына постан көре аласызар.

Астанаға шетелден туристер, түрлі конференция-форум немесе жұмыс бабымен келетін шетелдіктер көп. Оларға Елодамыздың қай жерлері көбірек ұнағанын қарап көрейік.

Бұл үшін алдымен Tripadvisor сайтына кіреміз. Tripadvisor — 2000 жылы құрылған, әлемнің түрлі нүктелері туралы саяхатшылардың жазған пікірлері, суреттері, бағалары жинақталған, дерек қоры өте үлкен сайт. Әлемнің 45 елінде 25 тілде қызмет етеді. Айына бұл сайтты 315 млн қолданушы пайдаланады. Тіркелген қолданушы саны — 70 млн. Яғни, қолданушылар осы беделді сайттың туристік мекен, қалалар, елдер бойынша рейтингтік бағасына сеніммен қарайды.

Tripadvisor қолданушылары Астанаға қатысты 16 мың пікір жазған екен. Сол пікір және бағалары бойынша Астана парақшасында міндетті түрде барылуы тиіс жерлердің тізімі жасақталған.

1. «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театры


«Астана Опера» Мемлекеттік опера және балет театры 2013 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен дүниеге келді. Астананың сол жақ жағалауында орналасқан «Астана Опера» асқан сән-салтанатымен көз тартады. Ол бұл тұрғыда Миландағы «Ла Скала», Мадридтағы Корольдік опера, Мәскеудегі Үлкен театр, Нью-Йорктегі Метрополитен-опера сынды атақты театрлар қатарынан орын алды.

2. «Хазірет сұлтан» мешіті

«Хазірет сұлтан» мешіті Астанадағы ең әдемі сәулет нысандарының бірі және Қазақстан халқының рухани байлығының көрінісі іспеттес.мешіт құрылысы 2009 жылы шілдеде басталды.

3. Астаналық саябақ

Астана аумағындағы көне саябақтың бірі көпес В.Кубриннің бастамасымен ХІХ ғасырдың соңында қолға алынған «Орталық» қазіргі – «Астаналық» саябағы

4. «Астана-Бәйтерек» монументі

Астанада Қазақстанның көне дәстүрден тамырланатын нышанын тұрғызу жөніндегі идеяны Республика Президенті 1999 жылы көтерген еді. Елбасы оның қандай болуы керек екенін де эскиз түрінде көрсетіп берді. Алыс-жақын елдер сәулетшілерінің көп жобасының ішінен нақ осы нұсқа – «Бәйтерек» идеясы таңдалып алынды. 2002 жылы Еуразияның кіндігі – Астананың төрінде «Астана-Бәйтерек» монументі салынды.

5. Бейбітшілік және келісім сарайы

2003 жылы Елбасы Астана қаласында Әлемдік және дәстүр­лі діндер көшбасшыларының Бірінші съезінде көтерген баста­масының жарқын көрінісі ретінде Бейбітшілік және келісім сарайы салынды. Сыртқы пішініне қарап жергілікті халық «Пирамида» деп атап кеткен Бейбітшілік және келісім сарайы — ұлтаралық және конфессияаралық тұрақтылықтың, халықтар достығының өзіндік нышаны тәрізді. 2006 жылы қыркүйек айында шаңырақ көтерген бұл сарай шындығында да Египеттің даңқты пирамидаларына ұқсайды.

6. Ұлттық музей

Еліміздің Ұлттық музейі Мемлекет басшысы Нұр­сұлтан Назарбаевтың бастамасымен және тікелей тапсырмасымен 2014 жылы ашылды. Қазірдің өзінде қорда 175 мыңнан астам экспонат бар.

7. «Нұр-Астана» мешіті

«Нұр-Астана» мешітіне мұсылмандармен қатар, Қазақстандағы ислам мәдениетімен жақынырақ танысып, оның рухани атмосферасын сезінгісі келгендердің де баруына болады. «Нұр-Астана» — Қазақстан мұсылмандарының заманауи мәдени-діни символы және еліміздегі «Хазірет сұлтаннан» кейінгі үлкен мешіт.Сәулеттік жобасын ливан сәулетшісі Чарльз Хафиз жасады. Құрылыс 2002 – 2005 жылдары Катар мемлекетінің қаржылық қолдауымен жүргізілді.

8. «Хан – Шатыр»

Атақты британ сәулетшісі Норман Фостер жобалаған «Хан – Шатыр» әлемдегі шатыр түріндегі ең ірі ғимарат, әрі Қазақстандағы ең үлкен сауда орталығы. Сауда, ойын-сауық орталығы 2010 жылы астана күнінде ашылды.

9. Есіл өзені жағалауы

Есіл өзенінің жағалауы. Елорданың ескі бөлігі мен жаңа ауданын жалғап жатқан Есіл өзенінің жағалауы қала тұрғындары мен қонақтарының сүйікті демалыс орнына айналған. Жаяу серуендеуге ыңғайлы. Өзеннің баяу ағысы, тамаша қала көрінісі тынығуға барлық жағдайды жасайды. Жағалауда музыканттар мен суретшілер өнерлерін көрсетіп, балаларға арналған атракциондар жұмыс істейді.

10. «Астана-Арена» стадионы

Стадион ресми түрде 2009 жылы ашылды. «Астана-Арена» — әлемдегі 10 000 шаршы метр жылжымалы төбесі бар алты футбол стадионының бірі. Стадионға 33 000 адам сыяды.

11. Свято-Успенский кафедралық соборы

Свято-Успенский кафедралық соборы қазақстандық православтар қауымының орталығы іспеттес. Еліміздегі ең ірі православтық кешен 2009 жылы салынды. Собор базасында Қазақстан Православ шіркеуінің синоды және Кирилл мен Мефодий атындағы рухани-мәдени орталық орналасқан.

12. «Қазақ елі» монументі

Жалпы аумағы 5,2 гектар жерді алып жатқан бұл ескерткіштің ел тарихынан алар орны ерекше. «Қазақ елі» -халқымыздың көне тарихын, мәдениеті мен жетістіктерін әспеттейтін ауқымды кешен. Монументтің ұзындығы 91 метр. Бұл еліміздің тәуелсіздік алған жылын білдіреді.

13. Тәуелсіздік сарайы

Мемлекеттік ресми іс-шараларды, форумдарды, мәжілістерді, кездесулерді, съездерді өткізу орны болып табылады. Ғимараттың сыйымдылығы, техникалық жабдықталуы, жайлылығы іс-шараларды жоғары халықаралық деңгейде өткізуге және көрсетуге мүмкіндік береді. Ресми іс-шаралармен қатар концерттерді, көрмелерді, мерекелік жиындарды өткізуге барлық мүмкіндік бар.

14. Цирк фонтаны

Tripadvisor қолданушылары Астан циркін емес, цирк алдындағы фонтанды ерекше атап өтіпті.

15. ҚР Тұңғыш Президентінің Музейі

Астана қаласының аса көрікті ғимараттарының бірі болып санала­тын Елбасының бұрынғы резиденциясында 2005 жылы 4 шілде күні ҚР Тұңғыш Президентінің Музейі өз жұмысын бастады. Музейдің ғылыми-аныктамалық, есептік жүйелеу және сақталу жүйесі әлемнің алдыңғы қатарлы үлкен музейлерімен парапар. Бүгін­де музей коллекциясы 62 мың бірлікті құрайды.

16. Mega Silkway

Mega Silk Way сауда ойын-сауық орталығының арқасында елорда тұрғындары шопинг пен уақытты тиімді өткізудің жаңа мүмкіндіктеріне қол жеткізіп отыр. -Сауда орталығының бір ерекшелігі, көлемі – 140 мың шаршы метр, ені – 160 метр.

17. Атамекен – «Қазақстан картасы» этномемориалдық кешені

Атамекен – «Қазақстан картасы» этномемориалдық кешені 2001 жылдың 8 қыркүйегінде Астана қаласында Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен ашылды. Мұндай тарихты танытудың үлгілері қазір әлемнің көп елдеріне танымал.

18. С. Сейфуллин атындағы ұлттық мұражай

1988 жылдан бері бұл музей — қазақ халқының мәдениет және мемлекет қайраткерлерінің бірі Сәкен Сейфуллинге арналған ескерткіш, әрі астананың тарихи және рухани орталықтарының бірі.

19. Ғашықтар аллеясы

Есілдің сол жағалауындағы «ҚазМұнайГаз» Ұлттық компаниясының ғимараты мен Сарыарқа даңғылы арасынан орын тепкен «Ғашықтар саябағы» 2005 жылы Тәуелсіздік күніне орай ашылған. Оның «Ғашықтар» деп аталуының өзіндік мәні бар. Екі жастың бір-біріне ынтығып тұрған суреті – «Бақытым менің» атты мүсіндік композицияға айналған.

20. «Керуен» ОСО

2002 жылы ашылған “Керуен” — жаңа Астананың ең ескі ойын-сауық орталықтарының бірі. Ұлы Жібек Жолы стилінде салынған бұл орталық әлі де Астананада халық көп жиналатын жерлердің бірі.
Барлығы 103 мекен бағаланған. Толық тізімін мына жерден қарай аласыз: tripadvisor.com