ел боламын десең

Біздің қазақ халқы – мұсылман, діні – ислам екендігін үнемі Елбасымыз биік мінбелерден тектен текке айтып жүргені жоқ. Сан ғасырлар бойы исламдық жолды ұстанған ата бабаларымыз осы дінге лайықтап өз әдеп-ғұрып, салт дәстүрін, наным сенімдерін жасаған, әрі ұрпақтан ұрпаққа жалғастырып отырған.
Бірақ тарихтан білетініміздей, еліміз 250 жылдан аса Ресей елінің боданында болып, олардың күштеп жүргізілген орыстандыру саясатының зардабын тарттық. Халқымыздың қасиеттеген ислам дінін мансұқтап және 70 жылдай халықтың санасын билеген коммунистік идеологияның атеистік тәрбиесі дінімізді мүлдем жоққа шығарып, мәңгүрт ете жаздаған болатын. Құдайға шүкір қазір еліміз тәуелсіздік алып, егеменді елміз. Халқымыз ислам дінімен қайта қауышып, көпшілік имандылыққа бой ұруда.
Тәуелсіздік алған алғаш жылдарында еліміздегі экономикалық қиындық, әлеуметтік және қоғамдық-саяси жағдайға көптеген қиындықтар алып келген болатын. Сондықтан елбасымыз «алдымен экономика, одан кейін саясат» деген қағиданы ұстанып, мемлекетті аяғынан тұрғызуға барлық күш жігерін арнаған болатын. Міне осындай өтпелі кезеңде және қабылданған Ата Заңда көрсетілгендей зайырлы мемлекет болғандықтан, тәуелсіздіктен кейінгі жылдары мемлекет органдарының діни ұйымдардың жұмыстарына бақылау функциясынан тыс тікелей араласпаған болатын. Осындай жағдайды пайдаланған дәстүрлі емес діни ағымдар өздерінің үгіт-насихат жұмыстарын емін еркін жүргізіп, өздерінің діни сенімдерін елімізде таратқан болатын. Бұл Қазақстан халқының рухани жағдайына үлкен әсерін тигізіп, діни сауаты төмен көптеген қаракөз қандастарымыздың сол діндердің шырмауына кіріп, рухани азғындауына алып келді. Соңғы уақыттарда қоғамда жиілеп кеткен дәстүрлі емес діни ағымның жетегіне өтіп кеткен адамдардың отбасыларында болып жатқан орны толмас оқиғаларға апарып соғуы үлкен мәселеге алып келді. Экономикалық жағдай тұрақталып, даму жолына түскен еліміздегі мұндай діни алауыздық оқиғалары ұлтаралық татулық, діни толеранттылық, еліміздің біртұтас дамуы жолында кедергі келтіретінін білеміз.
«Еліміздің болашағы – жастардың қолында» деп Елбасымыз жастарға арнаған әр сөзінде сенім білдіріп отырады. Ол жастар сендер Қазақстанның төл тумасы болып табыласындар.Сендердің ата- аналарың аңсаған тәуелсіз, еркін мемлекеттің ұл қызы болып табыласындар. Сендердің қазіргі таңдағы басты міндеттерің білім алып, ата аналарыңның аттарына кір келтірмей, болашақта армандаған мақсаттарыңа қол жеткізу жолында еңбектену болып табылады. Ал осының орнына сендер жаңағыдай өзге діннің шырмауына кіріп, ата аналарыңмен араздасып, еліміздің сан ғасырдан қалыптасқан салт-дәстүріне қарсы шығып жатсаңдар еліміздің болашағы қандай болмақ?
«Жау жүрек мыңбала» фильмін көрген боларсыңдар. Ата бабаларымыз осындай ұлан байтақ жерді, найзаның ұшымен, білектің күшімен сақтап қалғанын көруге болады.
Тәуелсіз ел ұландары тәуелсіздіктің қадірін жете түсінбей келе жатқандай болып көрінеді. Қазіргі қоғамда болып жатқан оқиғаларды бағамдай отырып осындай ой түйесін. Жастарымыз рухани азғынданған, тым қатыгезденіп барады. Жастарды қойып, жасөспірімдеріміз арасындағы қылмыс өршіп тұр. Мұның бәрі жас тәуелсіз мемлекетіміздің рухани-әлеуметтік саласына сын болып табылады. Кінәні алыстан іздемей, бірінші өзімізден іздеуіміз керек. Қазіргі таңда ұрпақ тәрбиелеп отырған ата-аналарымызда мынадай қағида қалыптасып кеткен: баланы материалдық тұрғыдан қарап, мектепке киімі мен күнделікті тамағын қамтамасыз етіп отырсам болды, қалғанын мектеп және басқа орта тәрбиелеп өсіреді деген сияқты. Міне осыдан келіп көптеген әлеуметтік қайшылықтар туындап отырады, ата-аналар ұстаздарды, ұзтаздар ата-аналарды кінәләп жатады. Екі ортада өскелең ұрпақ зардабын тартады. Жиырма бірінші ғасырға келіп адам психологиясы өзгеріп, жаңғырудың жаңа сатысына өтті. Еліміз өтпелі кезең қиыншылықтарымен қатар сананың да өтпелі кезең үдерістерін басынан кешіруде. Адам санасының өзгергенінің белгісі деп қазір кез келген адамның жеке басының құндылықтарын, ой-пікірін, тәлім-тәрбие, санасы мен өресіні, оның дүниеанымдық көзқарасына орай жеке мүддесіне сай әрекетке көшуін айтумызға болады. Басым көпшілігімізде эгоизм, эгоистік көзқарас жоғары тұр. Эгоизм басым болған жерде адамгершілік, көпшілдік, қоғамшылдық туралы пікірлердің әлсіз болатыны түсінікті жағдай. Эгоистік көзқарастың басымдығынан қоғамда орын алып жатқан оқиғалардың түп-негізін байқауға болады.
«Ел боламын десең, бесігіңді түзе» — деген М. Әуезовтың ұлағатты сөзі бар. Қазақ халқының даналық сөздер қорында осы сияқты тағылымды сөздер көптеп сақталған. Осы ұлағатты сөздерді жасөспірімдеріміздің санасына сіңіріп өсірсек, «сабақты ине сәтімен» дегендей, сәтімен түсіндіре білсек, еліміздің ертеңі үшін еңбек ететін, ұлжанды азаматтарды көптеп тәрбиелеген болар едік. Қоғамдағы әлеуметтік-рухани ахуалға баға бере отыра кінәні біржақты жастар мен жасөспірімдерге арта бермеуіміз керек. Жас ұрпақ жас отырғызылған шыбық секілді, оны қалай иісең солай қарай өседі, яғни жас кезінде қандай тәлім-тәрбие көрсе, өскенде солай қарай бет бұрмақ.
Әрі қарай

Ремейк. Мың жылдық адам

Тарих. Тоқтаусыз өтіп жатқан уақыт. Әр сәтіне өз бейнесін жазып, жадысында сақтайды. Жансыз заттың да тарихы бар. Заттардың кейбіреулерін жай зат деп те атау қиын.
Победа
Адам тұрмысын өзгерткен машиналардың бірі болған автомобильді алайықшы. Кейбір автомобильдердің тарихы аңызға бергісіз. Мысалы, «Победа» (жеңіс) атауымен белгілі жеңіл автокөлігі. Ұлы Отан соғысынан кейін 1946 жылы шығарыла бастады. Өз заманындағы жеңіл автокөліктің үздік үлгісі. Оның алдындағы жеңіл автокөліктердің үлгілерінде көлікті қозғалысқа әкелетін дөңгелектер кабина сыртында орналасатын. Дөңгелектердің әрқайсысы жеке қалқанмен жабылатын (көлік жүрген кезде батпақ, құм дөңгелек астынан кабинаға қарай шашпау үшін).

Жаңа автокөлікте кабина ені кеңейтіліп, дөңгелектер оның астында қалды. Қазіргі кездегі жеңіл автокөлік салонында жүргізуші және (қасындағы) жолаушы жеке креслоларында отырады. Ал «Победа» салонында екі жеке дара креслоның орнында екі кісілік диван. Сырт пішімі -дизайны фастбек (аэроседан), артқы жағынан қарасақ ағып бара жатқан су тамшысына ұқсас.
Қазақ жерінде мұндай машина заманында кездессе, иесі батырлығымен көзге түскен соғыс ардагері немесе үлкен үкімет адамы екені анық. Қазіргі кезде көне көліктің жүргізушісінің орнына отырып, жансыз темірге, резеңкеге қолыңды тигізсең, оларды жансыз деп те айта алмайсың. Бәрі тарих.
Көне, иесіз, қолдануға жарамсыз, керексіз затқа көз тастасақ. Мүмкін оған жан бітіп, тарихын бізге жайып салар ма еді? Қиялға ерік берейік.

Өткен шаққа сапар

Күздің таңы. Жаңбыр себелеп жауып тұр. Бес қабатты үйдің төбесінен төмен тартылған құбырдан сарылдап аққан су арыққа кұйылып, одан тасып, үйдің кіріс-шыға берісін суға толтырды. Есік алдындағы кішігірім тұрақта көкшіл түсті жеңіл автокөліктің қаңқасы тұр. Кезіндегі ең қымбат тұрған «Победа»-нікі. Темір үстін жауын суы қанша шайса да, қарайған жерлеріндегі тат кетер емес. Осы үйдің төртінші қабатында Есбол өз бөлмесінде ұйқы үстінде. Студент. Бөлмесінің терезесінен қарасақ, жеңіл автокөліктің қаңқасын анық көреміз. Содан болуы керек дәл қазір көріп жатқан түсінде есік алдында тұрған жеңіл автокөлікті жүргізіп келеді:
Әрі қарай

Табалдырықтан асқан тау жоқ...

Ойыңды еркін жеткізетін, бар сырыңды бүкпесіз айтатын адамың болады. Бірақ, сол жақындарымның барлығы жанымда емес. Алыста болғандығымызбен де құрметті шығармыз мүмкін. Жаныңдағының қадірін білмейтін қасиет бар ғой қанымызда. Десекте, жақындарым алыста екендіктерін білдірмейді маған. Жаныңа қажетте «онлайн» боп шыға келеді. Шет елде оқуда жүрген ағаммен /тумаса да туғанымдай/ әңгімелесіп отырып: "Өз биігіме шыға алар ма екем? Сол мазалайды мені" дедім.
-Шыққанда қандай!!! Биіктік көп қой, біреуге төбе де биік, енді біреуге шың ғана биік… Бірақ ең бастысы, «табалдырықтан асқан тау жоқ» дегенді ұмытпасаң болды- деді… Ойлантып тастады.
Әрі қарай

Таңдау жасау

Жақсылықтың, жаманшылықтың шекарасы кейбір кездері дәл анықталмаған. Екеуінің арасындағы шекара қандай жерде өтетінін әркім өзінің өмірлік тәжірибесінен ортада қалыптасқан қатынастарға қарай аңықтап алады. Жаманшылық көзінің шоғырланып жиналған ортасының бір қасиеті бар. Көбінде бұл қасиет теледидардан криминальді хроникасында жиі көрсетіледі. Жаманшылық көзіне тән қасиеттерінің бірі: оған қарсы күрес жүргізген адам- жұмыстың кішкене болсын жағымсыз бөлігін уақытша болса да өзінің бойына алады. Әсіресе, істің мән-жайын анықтап кім, қайдан, неден деген себеп-салдарына жауап іздегенде бойына бірсыпыра жағымсыздықты жинайды. Осылайша жаманшылық өз қасиетін дәлелдей түседі. Жаманшылық ұстанған жақ онымен күрес жүргізіп жатқандар арасында жанашырлары барын жақсы түсінеді, және де оларды әрқашан өз қатарына қосып алуға дайын. Адам мінезі ағзасы секілді азып тозады. Мінез, машық, көзқарас тұрақтылығы және ішкі ар-ұждан беріктігі шешуші орында. Өз-өзін уақытында тоқтата білу -ақ пен қараның таңдауымен бірдей. Шешім ретінде жұмыс бабын ауыстыру мен үшін таңдаудан құтылудың бір жолы шығар.
Әрі қарай

Күнтізбеден Гугылға дейін

Баяғыда әр ауыл қазағының үйінде жыртылмалы күнтізбелер ілініп тұратын. Сол күнтізбелер арқылы біраз атаулы датадан хабардар болдық. Әр парағының артқы жағында қызықты мәліметтер, атақты адамдар өмірінен шағын мағұлыматтар бар болатын. сол заманның «Гугілі» еді ғой жарықтық. «Мынау әріден бастағанда не айтқысы келіп отыр?» деп отырған боларсыздар.
Бүгін адамзаттың ғарышқа табан тіреген күні десем артық кететін шығармын. Ол жақта табаның жерге тимейді деседі білетіндер. Адамның ғарыш кеңістігіне көтерілген күні.
Жұртқа жалға берсек те ғарыш айлағы бар, екі ғарышкері бар елдің өкілі ретінде барлығыңызды осы күнмен құттықтаймын!

Ескерткіш Қарағанды қаласына тиесілі. Ал, суретмына жерге тиесілі.
Әрі қарай

ОҚУ ХАҚЫНДА

Адам баласы мұқым өмірін оқумен, үйренумен өткізеді. Әр адам өзіне шама-шарқынша білім береді, тәрбиелейді. Өзін-өзі тану — тәрбиеге апарар тура жол. Өзіңді тәрбиелемесең, өзгенің берген тәрбиесінің сіңуі екіталай. Кешегі күндері бабабаларымыз мектепті өздерінен іздеген, ғылым-білімге құмартқан. Бүгін біз білетін ғұламалар «жаһанның соңғы сыйлықтарын» былай қоялық, қарапайым игіліктерге жүгіне алмады. Қазіргі білім беру үрдсіне қарай отырып, мұның барлығы керек пе деген ойда қаламын кейде. Оқу керек, ал оқыту көңіл көншіте қоймайды. Мектеп оқушыларының бүгінгінің күнінде он бір жылдық білімге үйреніп қалған кейпі бар. Ал қазір он екі жылдық білім сынақтан өткізілуде, алдағы уақытта ол оқу үрдісіне енуі керке деген талап бар елімізде. Одан қалды, былтырғы жылы бірінші сыныптан бастап міндетті ағылшын тілі пәні жаңашылдық болды. Біреу келісер, біреу келіспес, осы он бір жылдық оқуды керісінше кеңес заманындағыдай сегіз, он жылдық оқуға қысқартып тастаса қалай болар еді? Білім берудің қазіргі жолы қайтсе де тиімдірек болар ма еді? Бүгінде ақпараттық технологияның дамуы кезінде мұғалімдер компьютер көмегімен сабақ берудің жаңа амал-тәсілдерін қолданып, оны тереңіркек меңгере түссе, сабақты "қызықтының" қатарына қосатындар көбейер ме еді. Мектеп түлектерін тексерудің бүгінгі сынағы — Ұлттық Бірыңғай Тестілеу, қарапайым сөзбен ҰБТ-ға "ұлт болашағын тежеу" деген анықтама береді көпшілік халық. Онысы құп па деймін. Мектеп бітіруші оқушылар болашақ мамандықтарын тестілеу қорытындысымен таңдайтын болды, керек болса. Тегін оқу қайда болса, оқушы да сонда. Бұнысы түсінікті де. Бірақ, әу баста қаламаған мамандығыңды сүйіп кету көптің қолынан келмес, өгей мамандығыңды жетелеп, тәуекелге бел буасың. Инемен құдық қазғандй қиын да қызық оқудың басты құралы кітап екені тағы мәлім. Бізде оқулық өз уақытымен мерзімді түрде қайта басылып шығып тұрады, иә, ал ондағы тың мағлұмат, өзгерісті көзімізі шала бермейді. ИНТЕЛЛЕКТ, ИДЕЯ, ИННОВАЦИЯ — бүгінгі білімінің іргетасы осындай шикізаттармен қаланса жөн, қаланатынына да сенеміз.
Әрі қарай

Қиналған досыма арнап жазған өлеңім...

Жылама досым, жылама деймін, жылама,
Тағдырдың басқа салғанына сен налыма.
Налуменен, жылауменен жеңе алмассың,
Өшпенділікті қасыңда жүрген қайғыға.

Жылама деймін, жылама досым, жылама,
Төбеден келген қиындыққа сен мойыма,
Әлі талай сынға түсіп, қиындық болар басыңда,
Төтеп бер досым, бәріне оның шыда да.

Жылама деймін, жылама досым, жылама,
Шешімін таппассың мәселелрдің жылана,
Аузыңнан Алла, бойыңнан сабыр кетпесін,
Сонда досым, қиындықты жеңе білгенің

Жеңерсің сенем, өмірдің қиын өткелін,
Көрерсің білем, өмірдің шуақты көктемін.
Сабақ боп саған қазіргі мына қиындық,
Тәжірибе жинап, бағындырарсың көктерін.

Тек айтар сөзім еңсеңді төмен түсірме,
Шыдамым бітті деп, дәрменсіздікті көрсетпе.
Бір қиындықтан соң келеді үлкен қуаныш,
Алыста емес бақыттың тәтті күні де.
Әрі қарай