Хард-әдебиетімізде өзінің өлімі туралы бірінші жақтан жаза беретін хайуандар бар. Оларды қисын тікпейд. Ал: «Адам өліп қалғаннан кейін өзі туралы қалай жазад?» дейтін оқырмандар — олардың жаназығы деуге де болады. Олай деген оқырмандардың фотоларын әлеуметтік желілерден көшіріп алып, принтерден басып шығарып, бетіне бітіру — өзінің тұзы таусылған сәтін суреттеушілердің әлде хоббиі, бәлкім ауруы. Солардың бірі — Ескендір. Спам жәшігін тазартып жатқанда табылған, осыдан екі жыл бұрын жіберілген мынабір қуындысын жариялауды жүн көріп отырмыз. Шешесстің.

---

Ескендір Литвиновски. "Қастандық теориясы"

Преәлгібула
Ешқандай фототехниканы да, гугл имиджен сурет ұрлауға мүмкіндік беретін жүйрік интернетті де қажет етпейтін, алайда бүкіл чарттарды жарып шығуға мүмкіндік беретін бюджеттік хит жазбаның формуласын білгіңіз келе ме? Ендеше, тассайымды іше бермей, Кәріғұл Чапектің мына шығармасын оқыңыздар.

Преәлгібула

— Осы арақ сусынға жата ма? Әйтпесе, менде бір керемет сюжет бар еді, — деді Ергеш, «Тассайдан» ұрттап қойып.
— Алкогольді сусынға жататын шығар? — дедім.
Ергеш жүресінен отырды да:
— Онда диктофоныңды қос! — деді.

Эй, жалған дүниені жалпағынан басқан быраттар! Мына бауырларың арағы мен қарағы, анашасы мен тамашасы көп дүниеде не көрмеді дейсің? Сонау барыс жылы бақырып туған сабаздарың биттеп те көрген, ит жеп те көрген. Биттегенімді айтып позор болатын жайым жоқ, ит жегенімді айтайын.
Жоғарғы оқу орнын кішігірім дипломмен тәмамдап, «енді арағым мен тамағыма ақшамды өзім табайын» деп жүрген кезім болатын. Сандалып үш ай қала кездім де, бір күні бұрынғы рөмкелесім шақырған соң алыс ауылдардың біріне мұғалім болуға тартып отырдым. Жартысы орыстар мен хохолдар, қалғаны русохохолообразный қазекемдер тұратын кәнігі деревня екен. Мектеп директоры да «негр» деген лақап аты бар кәдімгі сары қазақ. Дегенмен, ауылдықтардың тілдері орыс болғанмен, жөн-жосықты білетінге ұқсайды. Алғаш барған күні-ақ мені өзен жағасына қонаққа шақырды. Алқа қотан отырған жігіттердің ортасына жайғаса беріп едім, Миша есімді «старшактары» бір щеголга «әкел малды» деді де, маған қарап қолқа салды: «Ал, Асеке, құдайы қонағымызсың, бер батаңды!» Қуанып қалдым. Қолымды жайып жіберіп, «Әумин десең, міне бата...» деп, бастап жібердім. «Әрбір үйде той болсын, жегендерің қой болсын» деген жерге келгенде ғана алдымда байлаулы жатқан алабайдың семіз күшігін көрдім. Көрдім де… Сасқан жоқпын. «Қой болмаса, ит болсын, всегда дружно жить болсын!» деп, бір қайтардым. Бәрі риа болды. Ырқ-жырқ етіп, арақ іштік. Владик, Серега деген жігіттер, «біссіміллә» деді де, Бобикті мауыздап, астың қамына кірісті. Пақырлардың жартысы отырып келген бе, сөздерінің көбін ұғар емеспін. Миша бір щеголға «Магазга барып, по питихатке 2 литр ал. Баблосын потом береміз. Все по пониятием.» деп, тапсырма берген сәтінде көп нәрсені түсіндім. Түсінгенімнің бірі — олар арақты «литр» дейді екен. Яғни, 0,5 деген түсінік жоқ, бірден литр! Менің сондағы бар қорқынышым қайнап жатқан қара қазанда болды. Мыналар қуырдақ піскен сәтте Бобиктің басын әкеліп тағы бата сұраса не қылмақпын? Дегенмен, мен ойлағандай болмады. Ас пісем дегенше, біз де бір қараға жетіп қалдық. Масайдық. Қалған «литрлерді» қара етпен закусить етіп, Бобиктің жаны жаннатта болуы ішін алдым өзім. Эх, қайран Бобик…
Мен ол ауылда бір жыл ғана шыдадым. Сол бір жылда жүздеген «литрлер» мен абыройымды тауысып үлгердім. Енді ше?! ДШ мен еңбек пәндерінің «учителі» емес, «магаз» иелері мен иттердің мучителінен басқа не күтіп едіңіз? Бірақ мені сонша қатігез, тасжүрек деп ойламаңыз. Қазір арақ ішкен сайын қыңсылаған үндері мен қансыраған түрлері жадымда жатталып қалған төрт Шарик, үш Тузик, екі Рекс, екі Алыпсоқ, Бобик, Белка, Құтжол, Лайкаларды қимастықпен еске алып тұрамын.
Р.S: Менің санамды әлі күнге дейін Бобиктің бейкүнә рухы кезіп жүр…

-Ей, кеттік! Зарпылат алдым, саунаға барамыз!

Әншейінде бір саптыаяқ сыра алып беруге жарамайтын жарымес Жарбол досымның бұл сөзі мені селк еткізді. Кешегі түрі жаман ішістен кейін миым майонез болып, басым сынып, тасымды көтере алмай жатқан мен атып тұрдым. Енді ше, бар болғыр Жарбол жарытамын деп тұрса… Менің жуан саныма қажалып-қажалып, бұты жыртылуға аз қалған көк джинсиімді кие сала Жакеңнің соңына ере бердім. Көше жақ бетке шыға бере қол көтеріп едік, бампері түсіп, капотының сыры ұшқан бір көк «Опел» бырқ етіп тоқтай қалды. Жарбол екеуміз артқы орындыққа жалп етіп отырдық та, «Быратан, тарт, «Амтареске!» деп, күж ете қалдық. Анау да саунаға сан барып жүрген зәлім болса керек, газды басып-басып қалды. Саунаға келіп, әкімшісін шақырып алдық.
-Оу, қарындас апай, бізге екі орыс қыз!-деді, Жарбол күжірейіп. Бір-екі минуттан соң алдымызға неше түрлі торсиғандары мен қызыл-ала дамбалдарын көрсетіп он шақты сайтан шыға келді. Ал, таңда! Мен «төсі тостағандай, аяғын сиыр басқандарын жиі көріп жүрмін ғо, анасс, лөтще қаланың сары бетпағын алайын» дедім де, емшегі иттің басындай бір орыс қызды нұсқадым. Не істеді екен деп Жарболға қарасам, ол «Прекрасный выбор!» деп, маған бас бармағын көрсетіп мәз болып тұр, енеңді… Өзі сырықтай бір өзбек қызды қолтықтап алыпты. Сонымен не керек, арғы жуынатын, секс сырын ұғынатын бөлмеге өттік. Шешіндік. Шайынып алдық. Бір-екі «контактіден» соң, ортаға бір жартыны закөскісімен алып, «тыға» бастадық. Қыздар да ішті. Бір қарасам, секс жайына қалып, Жарбекем өзбек қыздың ерніне жабысып, жылап отыр. Қорқып кеттім. Сонда да «Ей, не болдеее?»-дедім, міз бақпай. Ана есерсоқ маған қарап мұрнын бір тартты да: «Досым, мен ғашық болып қалған сияқтымын! Бүгін Зуһраға үйленемін!» -деп, еңіреді дейсің… Қызға қарасам, ол да пейіштен енді шыққан періште кейпіне ене қалыпты, жәлеп!..Өзі ақжаймаға оранып алған. Досыма күліп қарап, қылымсып қояды. Демек, ол да Жарболға қатын бола салуға дап-дайын. Жыным қозып кетті. «Ей, миғұла, намыссыз! Жезөкшені қалай қатын қылмақсын, найсап!»-деп, бар білген боқтығымды төктім-ай келіп. Жакең «қыңқ» демеді. Менің үнім өшкен сәтте ғана:
-Все, айттым, бітті, үйленем! Өлтірсең де, үйленем! Зуһрам бұл жерге жақында ғана келген.Бәрін ұмытамыз!-деді де, алмаған қатынын аймалай бастады. Содан не керек, Наташа екеуміз жас жұбайларға тост айттық. Саунаның уақытын созып алғанбыз. Тағы екі жарты іштік.… Бір есімді жисам, саунаның кіреберісінде жаланбұт тұр екем. Кезек күтіп тұрған бес-алты жігіт кеңк-кеңк күледі, әнасс. Желкемнен саунаның әкімші қатыны нұқып айқайға басып тұр. Қос қолыммен қос тасымды жауып, ішке зып бердім. Қарасам, Жарбол Наташаны құшақтап алған… Тағы жылап отыр, енеңді… «Наташаға үйленетін болдым, шешессс..» деп, еңкілдейді, пәтшағар. Сол кезде екі еркектің ортасында көтені жалтырап келесі бөлмеге кіріп бара жатқан Зуһраны көріп, біртүрліііі, аяп кеттім…

… Ертеңіне, көрші Владиктің чекушкасымен бас жазып болып, Жарболға ызбандадым:
— Ей, дамбал бажа, қалайсың? Не хауар?
-Ей,қыртпыш, тойға дайындал, дружок боласың. Әкем ауылдағы Боранбайдың жақында диплом алған қара қызын аласың деп жатыр. Мен оны бұрыннан сүйем ғой, нақой!-деп, Жарболып тұтқаны қоя салды. Әй, қызталақ неме…

Бақтыбай байғұс жұмысына бүгін тағы кешігіпті. «Кеше енесі тіріліп келгендей өкірте ішіп еді, обалы жоқ» деп отырмын. Дегенмен, менің де онып отырғаным шамалы. Алапат ішістен соң 3 сағат қана ұйықтап келген адамның жағдайын түсінесіз бе? Түсінсеңіз, сол. Бүгін тағы ішу қажеттігін ойлағанда, тіпті өмір сүруге желаниям қашып кетті. Не үшін ішу дейсіз бе? Тыңдаңыз. Кеше жұмыстан кейін Бақтыбай екеуміз Теміртайға соққанбыз. Қатыны төркініне кетіп қалған, сол қуанышын бөліспек болдық. Үйіне кірген соң, Такең бізді түсіне қойды да, тоңазытқыштан бір қылмойынды алып шықты. — Қатын кеткелі ішу, шаршап кеттім – деп қояды, біреу зорлап ішкізіп жүргендей. Төрт-бес стақаннан кейін ол көңіл айта бастады. Тіпті, бір-екі рет көзінің жасын сығып-сығып алды. Біз де көңілшек қатындарша даусымыз дірілдеп жұбатқан боламыз. Сол көңіл айтумен тағы екі жартыны төнкердік. Бақтыбай ұйықтап қалды. Теміртай екеуміз көөөп әңгіме айттық. Бұл әңгімелер кейбір ақкөңіл алқаштардың жай көңіл айтуы емес, елдің болашағы, жастардың тағдыры, ұлттық мүдде – бәрі қамтылды. Мұндайда мінбелерден міңгірлейтін кейбір месқарын бастықсымақтардан гөрі пяншіктердің пікірі өтімді көрінеді екен, әнасс. Бірақ біздің әсерлі әңгімемізді Бақтыбай пақыр бұзды. «Тарс» еткізіп жел шығарды да, өз осырығынан өзі шошып, атып тұрмасы бар ма!.. Біз де ыршып-ыршып кеттік. — Соңғы кезде біртүрлі болып жүрмін, кеше түнде түсімде біреулермен төбелесіп жатыр едім, қатыным шапалақпен ұрып оятты. Атып тұрып: «Ей, хотын, не болды?» десем, түсімде сілтеген жұдырығым оның дәл құлақ шекесінен тиіпті ғой, нақой! Ол да төркініне кетіп қала жаздады.-дейді, Бәкем. Оған енді Теміртай екеуміз тиісе бастадық: — Сен бізге еріп ішпей қалдың, осалсың ғой. – Ей, ептімаймайттар, ішем! Ішкенде мен ішейін! Дауай, ертең питница, жұмыстан кейін кездесіп, кімнің көп ішетінін көрейік. Аноу «Әгәнок» деген кафеге барамыз. Әписанты менің балдызым, сенімді қыз. Сол кафеде сыралатамыз, кім аз ішіп, аузы былшырап қалса, ертеңіне ішкен-жегеніміздің ақысын сол қыртпан төлейді!-деп, төрелік те айтты Бәкем. Емшекке емешегі үзілген сәбилерше біз де келісе қойдық. Сөйтіп үйге қайтып кеттік қой. Енді бүгін тағы ішу қажеттігін ойлап, оранжевый уайымдамын. Негізі бұған дейін Теміртай екеуміздің 16-17 саптыаяқтан қотарған кезіміз болған.Бір жағынан сол тәжірибеме сеніп отырмын. Бірақ өмір деген осы ғой, адамның ғана емес, кейде алқаштың да арманы орындалмай қалады. Өкініштісі алқаштар аламаны болмай қалды. Жұмыс уақыты аяқталуға бір сағат қалғанда Теміртай ызбандады: — Ей, қазанбас, ана ептімаймайт Бақтыбайдың не істегенін естідің бе, нақой? -Е, не істепті? — Өй, тырқ неме, түнде мас болып үйіне барып, картопты жарыпты, шешесс! Ол кеше ауылдан қайын енесінің келгенін білмеген. Бізден кейін мас болып кіріп барыпты да, әдеттегідей пәтерде тек қатыным ғана шығар деп, азынаған айғырша ауызғы бөлмеде тыр жалаңаш шешінген. Сосын қаранғы залда диванда жатқан енесінің үстіне секірген ғой, қыртпан. – Уа-ха-ха-аха! -Ей, күлме, әнәсс! Бишара, қазір қатыны мен қайын атасынан таяқ жеп, балконында жатыр екен. Пошему то, енесі ұрмапты-деп, Бақтыбай ентігін басты. -Уфф!-дедім мен. «Бақтыбай тайм аут алды. Знәшит, бүгін ішу жоқ, кешке қатыныма арқамды тыр-тыр қасытып, үйде жататын болдым.»

Қонақ қойдан да жуас. © Халық даналығы

«Goeden avond. Meneer...Gasta!» — деді қара нәсілді нидерланд жігіті менің сөмкелерімді арқалап келе жатқан беті.

Преәлгібула

Алехандро Аммендебарды мен алғаш көргенімде Туаймайттенге бір-ақ түйіншекпен келген испан иммигранты болатын. Екінші рет көргенімде, Алехандро онысын да ішіп қойған екен. Егер көшеде әр адамның балағына жабысып, әңгімесін аяқтап беруді сұраған бейбақты көрсеңіз Алехандро Аммендебардың нағыз өзіне тап болдым дей беріңіз.

«Бора-Бора тынысының» самаладай жарық редакциясына имене кірдім. Әйт десе зытқалы тұрмын. Сұрастырып жүріп, редактордың бөлмесін тауып алдым. Білә, хатшы қыз*:

Дәл солай! Себебін түсіндірейін.