«Келер күннен жақын жоқ, өткен күннен алыс жоқ» деген сөздің растығы тағы дәлелденді – кеше ғана қол жеткізбестей болып көрінген «Хоббит: күтпеген саяхат» бүгін (тура мағынасында, яғни 2012 жылдың 19 желтоқсанында) ел экрандарына жол тартты. Осы аптада қасына қара ілестірмей (басқа бірде-бір жаңа туынды жоқ) премьераға жалғыз шыққан фильм туралы Киностан тарқатып бергелі отыр.

Тағы бір досымды жоғалтқым келмейді. Одан айырылып, жабырқаған сәттерде мұңымды бөлісетін адам табылмай қала ма деп қорқам. Мұндай жағдай бұған дейін болған… Мәселе мынада. менің ер бала жолдастарым көп. Қыздармен бөліскенше сол сырларымды ер баламен бөліскенім әлдеқайда жақсы. Өз ойым, олар ешқашан сенің арқаңа түкірмейді, әрдайым қысылған, қиналған сәтте жаныңнан табылады. Бірақ сол достарымның уақыт өте келе маған деген достық адал сезімдері махаббаттың сезіміне айналуына қапа болам. Сөйтіп олар менің досым емес, маған ғашық адамға айналады… Біртіндеп арамызды суытамын да жоғалып кетемін, себебі олардың сезіміне солай жауап бере алмаймын.
Айтайын дегенім, осы бойжеткен қыз бала мен жігіттің арасындағы достық сезімді қалайша сақтап қалуға болады? сіздердің пікірлеріңіз бен кеңестеріңізді күтем. Себебі тағы бір досымды жоғалтқым келмейді…

Өткен жұма құтпасында өзінің атеист екенін айтқан Жангелді мешітінің имамы Серік Эдуардұлы облыстағы жаңа дін жанжалының басталуына негіз болған еді. Өз бетімен жұмыстан кетпей отырған имам кеше баспасөз мәслихатын өткізіп, мәселенің мән-жайын түсіндірді.

Серік Эдуардұлы:

— Мен профессионал адаммын. Өз жұмысымды адал атқарудамын. Мен атеистпін бе, емеспін бе ешкімнің басы ауырмауы керек. Бұл да мемлекеттік қызметтің бірі. Мен бірнеше жыл бұл істің білімін алған адаммын. Шетелден білім алып келдім, түрлі курстардан өттім. Бұл мешітке сайланар алдында да сынақтардан өттім. Менің жеке өміріме және көзқарастарыма ешкімнің шаруасы болмау керек деген пікірдемін. Кітаптарда қалай жазылса мен дәл солай жамағатқа намаздарын оқытып келемін, уағыздарым да тек рұқсат етілген әдебиеттерден алынған. Мұны бір жұмыс ретінде қабылдаймын, жұмысымды да профессионалша істеп келемін.

Жаңа Жыл алдында несиеге жартылай кәсіби фотоаппарат сатып алайын деп едім, көмек керек, қайсысы жақсы және қандай дүкендер желісінен сатып алған дұрыс, мысалға Сулпактан ше…

Мектепте жүргенде, физикадан қашып жүріп, қос протон мен нейтрон амиголарды ренжітіп алған жай бар екен. Очм, пәннен гөрі, мына постты оқып алып, осы қару туралы базалық мыңқ етерлік бірдеңе оқып көрген бар, мектепте әңгімені мазмұндап беру деген дағды және бар, пікір ұзақтау болған соң постқа салжіверуден басқа вариант болмай қалды. Кіріспесініссс дегеннен басқа айтар жоқ.

Түймедейден түйедей энергия алу, адамзаттың ертеден бергі арманы. Қарапайым су электр станциясында энергия өндіру қалай іске асады? Су жоғарыдан құлап, энергия далаға кетеді. Осыны адамзат пайдасына жарату үшін, вентилятордың құлақшаларын су құлауына икемдеп, судың астына қояды. Нәтижесінде, ол вентилятор айналып, ортаснда орналасқан моторчикке энергия жүгіреді, генератор ол энергияны токка айналдырып, конденсатор оны жинайды. (кішкентай балалар микросхемада орналасқан конденсаторды «фляг» деп атайтын көрінеді).
Осы ток өндіру моделіне ұқсас басқа да тәсілдері бар. Бүгінде жер шары электромагниттік өрісі арқылы, жел, күн энергиясын пайдалану түрлері бар. Кибернетика сияқты ғылымдар даму үстінде. Қысқасы, энергия өндіру кезінде, адам шығындаған энергиясын толық немесе артығымен өндіріп алу жолын таба алмай келеді. Қарапайым мысал: адам құдықтан су тартып алады, тартып аоынған су тек бұлшық еттен жұмсалған энергияның нәтижесінде су алынды делік. Ал қалған асқазан, қан айналым, денеден шығып жатқан жылу далаға кеткен энергия. Адам өзі күрделі механизм. Сол сияқты, бір міндетті шешетін құрылғылар да кұрделі құрылымнан тұрады.

Уранды жер астынан тас күйінде қазып алады. Алтынға шақ бағалы металл. Кейін өңдеп, тазалап таза уран алады. Қазақ даласы уранға бай: Арқадан Жамбылға, Ақтаудан Арқаға дейін жер асты уранға бай.

Өздеріңіз білесіздер, кез келген зат атомнан құралады. Атом өз кезегінде протон, нейтрон, оны шыр көбелек айналып күзетіп жүретін электроннан тұрады.

Мысалы шаңды білесіз. Сол бір дана шаңның құрамында, бірнеше миллион (миллиардқа жуық) атом жүреді.

Атомдық энергетиканы пайдалану, өткен ғасырдың шамамен елуінші жылдарынан бастап кеңінен пайдаға аса бастады. Сол жылдары АҚШ, Германия, КСРО сияқты державалардың физик ғалымдар жарыса атомдық энергетиканы дамыту жолдарын қарастырған болатын. Әрине. Осы құбылысқа негізгі себеп, уран элементі болды. Нақтырақ, жер бетіндегі энергияның шамамен 98 пайызы, уран 238, оның 90 пайыын байыту арқылы уран 235 алады. Атомдық жарылыстарға у235 қолданады, оның қоры өте аз.

Іске асу барысы: реакция барысыда нейтрон басқа атомдарға соғылып кете береді, әр соғылған сайын орта есеппен жаңа 2,5 нейтрон пайда болады.

Осындай бір капсула уран өнімі үздіксіз бір бірімен байланысқан реакциядан үлкен жарылыс тудырып, қуаты шамамен 40 вагон көмірге тең энергия береді.

Энергия станцияларында, уранды реакцияға жіберіп, су қайнатады. Су шамамен бірнеше жүз градусқа қайнап, бу пайда болады. Оның көмегімен жоғарыдағы «вентиляторларды» айналдырып, генератор көмегімен энергияны токқа айналдырып, адамзат пайдасына жаратады.

Тек, пайдаланған капсула қабықтары, уран реакцияға түскен аумақ пен ондағы заттар т.гел кейін радиоактивті сәуллі объектке айналады. Ол тірі ағзалардың мутацияға ұшырауына себеп болады.

Радиоактивті сәулелер, атом жарылысы болмаса да адам өмірінде кездесе береді, қарапайым мысал: күн сәулесі радиоактивті сәуле болып саналады. Яғни, р. сәуле өз нормасы болады, нормадағы сәуле адам денсаулығына пайдалы. Осы сәулемен емдейтін курорттар да бар.

Тек, әр нәрсе шамадан асса, зиянын тигізеді екен. Осылайша, атомдың энергетика саласы алға сенсацияланып ашылған уақытта, адамдар көп үміт артты. Страгтегиялық жоспар жасап, әлемді жұмаққа айналдырғысы келген. Тек, оның зардабы белгілі болғанға дейін, қаншама сынақтар жасалып тастаған болатын. Бүгінде, бұл сала аса қауіпті әрі тыйым салынған сала.

«Адам сөйлескенше, жылқы кісінескенше» деген екен бізден бұрынғы қазақтар. Ия, жан-жануарларда сөйлейді. Бір-бірімен қалжыңдаса да алатын шығар бәлкім.
Ауылда өскен бала болған соң әр малдың жүріс-тұрысын аңдап өскенбіз. Жүні қалың қойларға қарап «Осылар ыстықтамай ма екен?» деп бала кезімде талай ойланушы едім. «Денелері қышымайды ма?» деген сауалда миымның бір бөлшегінде жатушы еді. Біз, адамдар бір жауырынымыз не болмаса басқа да қол жетпейтін жерлеріміз қышыса бауырымызға, баламызға, келіншегімізге айта аламыз. «Жауырынымды қасып жіберші. Е, е, осылай, сәл төменірек» дегендей.

Достар, естеріңізде болар, өткен жолғы шолуда біз апта премьераларының арасында мелодрамалардың ерекше көптігін айтқан болатынбыз. Осы аптада шамамен сол жағдай қайталанып отырған секілді. Оған қоса бонус ретінде Голливудта түспеген екі бірдей мульфильм бар. Мұндай туындылардан қажып жүрсеңіз тұңғыш қазақстандық фэнтези деп желеулеткен «Аңыздар кітабы: жұмбақ орман» мен танымал актерлар түскен «Тұзақ» атты қылмыстық драма прокатқа шықты. Таныса отырыңыздар.

10 жыл / 10 лет спустя

Бірінші бөлім. Қыз

«Айка! Айка! К тебе!»

Қоңсы орналасқан киім сатушы Светлана Павловнаның зор дауысын қатардың мына басынан естіген ол дүкеніне қарай тапырақтай жөнелді. Айналдырған алты ай бұрын ғана бәліш, тоқаш сатып жүрген Айка бүгін білдей бір киім бутигінде жұмыс істейді. Күн аяғында келіп бастығының есеп-қисап жасап кететіні бар, ал былайғы кезде өзі би, өзі қожа.

Оның үстіне ер адамдардың киімін сатқан да қызықтырақ болып шықты, осы жұмысының арқасында жігіттермен сөз қағыстыру өнерін де біршама меңгеріп алды.

Жақында «Жақсы» порталында Rafaello -мен сұхбат шықты. Оның «шығармашылығы» туралы болған әңгіме. Менің ойымша мәселе толығымен ашылмаған сияқты. Астындағы азғантай пікірлерде де блогшылар мен журналистер тек өз жақтарын қорғаумен болған. Енді осы жерде талқылап көрейік:

Естеріңізде болса, осыдан бірер уақыт бұрын «Даяшыларды ұруға болатын мейрамхана ашылды» деген ақпарат жарық көрген болатын. Іле-шала бұл ақпаратты NUR.kz-тен бастап балалар журналына дейін көшіріп басты. «Бақсақ, бақа екен» демекші, бұл бақа емес, «утка» болып шықты.

Бұның бәрі «Керекинфо» сайтындағы Rafaello нигіндегі бүркеншіктің «бүлдіргені». Бұл сұхбатты оқымас бұрын атышулы «Даяшыларды ұруға болатын мейрамхананы» оқып алыңыз. Біз журналистерді сан соқтырып жүрген құпия блогерден қызық сынағы туралы сұраған едік.

— Сіздердің кәсіби, дәстүрлі журналистиканың өкілдерін сынаққа салып, «кек алуы» неден басталды? Бұл неге осы сайттың тіптен бас ұстанымдарының біріне айналып кетті?
— Кейінгі жылдардағы блогосфераның басты мәселелерінің бірі — авторлық құқық. Блогшылар біраз журналистерге, БАҚ өкілдеріне өкпелі екені белгілі. Жазылған мақалалардың ешқандай авторы және сілтемесі көрсетілмей шығып жатқаны, әрине блогшылардың көңіліне ауыр тиеді. Еңбекке құрмет болуы керек. Бұл бір. Екіншіден, журналист және БАҚ өкілдерінің қоғам алдындағы жауапкершілігі өте үлкен.